Trường Tiểu Học Và Giáo Viên Chủ Nhiệm Bậc Tiểu Học

Chương 1

CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ HOẠT ĐỘNG QUẢN LÝ BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC CHỦ NHIỆM LỚP CHO GIÁO VIÊN CÁC TRƯỜNG TIỂU HỌC

1.1. Trường tiểu học và giáo viên chủ nhiệm bậc tiểu học

1.1.1.1. Trường tiểu học trong hệ thống giáo dục quốc dân

Giáo dục tiểu học đóng vai trò nền tảng, bắt đầu hình thành nhân cách học sinh. Từ lứa tuổi này, học sinh sẽ có những nhận thức như ấn tượng về người thầy người cô mẫu mực, là đối tượng để các em học tập và noi theo, thậm chí mơ ước được giống như các thầy các cô. Chính vì thế, vai trò của giáo viên tiểu học có ý nghĩa rất lớn trong hệ thống giáo dục hiện nay.Trong hệ thống giáo dục quốc dân, tiểu học là cấp học nền tảng có nhiệm vụ hình thành ở học sinh những cơ sở ban đầu cho sự phát triển nhân cách con người Việt Nam xã hội chủ nghĩa [8].

1.1.1.2. Vị trí, nhiệm vụ và quyền hạn của trường tiểu học

Trường tiểu học là cơ sở giáo dục của bậc tiểu học, bậc học nền tảng của hệ thống giáo dục quốc dân. Trường tiểu học có tư cách pháp nhân và con dấu riêng.

Nhiệm vụ: Tổ chức việc giảng dạy, học tập và các họat động giáo dục khác theo chương trình giáo dục tiểu học do Bộ giáo dục và Đào tạo ban hành. Tổ chức huy động trẻ em đúng độ tuổi vào lớp 1, vận động trẻ em bỏ học đến trường, thực hiện kế hoạch phổ cập giáo dục tiểu học và tham gia họat động xóa mù chữ ở địa phương [8].

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 107 trang tài liệu này.

Quyền hạn: Quản lý giáo viên, nhân viên và học sinh; Quản lý sử dụng đất đai, trường sở, trang thiết bị và tài chính theo quy định của pháp luật; Phối hợp với gia đình học sinh, tổ chức và cá nhân trong cộng đồng để thực hiện các họat động giáo dục

;Tổ chức cho giáo viên, nhân viên và học sinh tham gia các họat động xã hội trong phạm vi cộng đồng ở địa phương.

1.1.1.3. Mục tiêu giáo dục bậc tiểu học

Mục tiêu của giáo dục phổ thông là giúp học sinh phát triển toàn diện về đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mỹ và các kỹ năng cơ bản, phát triển năng lực cá nhân, tính năng động và sáng tạo, hình thành nhân cách con người Việt Nam xã hội chủ nghĩa,

xây dựng tư cách và trách nhiệm công dân; chuẩn bị cho học sinh tiếp tục học lên hoặc đi vào cuộc sống lao động, tham gia xây dựng và bảo vệ Tổ quốc [8].

Mục tiêu của giáo dục tiểu học nhằm giúp học sinh hình thành những cơ sở ban đầu cho sự phát triển đúng đắn và lâu dài về đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mỹ và các kỹ năng cơ bản để học sinh học tiếp cấp trung học cơ sở.

1.1.1.4. Các hoạt động giáo dục ở trường tiểu học

Giáo dục đạo đức, nhân cách: Mục tiêu giáo dục tiểu học đầu tiên của một người giáo viên đó là đào tạo đạo đức và nhân cách. Giai đoạn tiểu học là khoảng thời gian trẻ bắt đầu bước vào môi trường học tập thực thụ, chính vì vậy các giáo viên cần giáo dục cho trẻ biết yêu thương, quan tâm giúp đỡ cha mẹ, bạn bè và những người xung quanh, biết cách cảm ơn, xin lỗi và biết chia sẻ với những người không may mắn.

Giáo dục kiến thức: Tiếp ngay sau nhân cách thì kiến thức chính là mục tiêu giáo dục tiểu học thứ 2 mà các thầy cô giáo cần quan tâm. Đối với kiến thức ở khối tiểu học, các em sẽ cần luyện tập khả năng đọc, viết, làm toán, tìm hiểu về tự nhiên, xã hội và thế giới xung quanh. Để giúp các em học tập tốt hơn, dễ dàng tiếp thu và ghi nhớ kiến thức thì các giáo viên cần đa dạng hóa phương pháp giảng dạy, cách truyền đạt thông tin, không ngừng làm mới giáo án, làm mới nội dung học tập.

Giáo dục kỹ năng sống: Với mục tiêu giáo dục tiểu học là giúp các em phát triển toàn diện cả về thể chất lẫn tinh thần, nên ngoài giáo dục trẻ về nhân cách và kiến thức, các em còn được đào tạo về kỹ năng cần thiết như ý thức tự giác làm bài tập về nhà, giúp đỡ gia đình với những công việc vừa sức, tích cực tham gia các hoạt động chung của lớp, tinh thần làm việc đội nhóm, khả năng tự bảo vệ bản thân…

1.1.1.5. Đặc điểm tâm sinh lý của học sinh tiểu học

Đối tượng của cấp tiểu học là trẻ em từ 6 đến 11 tuổi. Học sinh tiểu học là một thực thể hồn nhiên, ngây thơ và trong sáng. Ở mỗi trẻ em tiềm tàng khả năng phát triển về trí tuệ, lao động, rèn luyện và hoạt động xã hội để đạt một trình độ nhất định về lao động nghề nghiệp, về quan hệ giao lưu và chăm lo cuộc sống cá nhân, gia đình.

Học sinh tiểu học dễ thích nghi và tiếp nhận cái mới và luôn hướng tới tương lai. Nhưng cũng thiếu sự tập trung cao độ, khả năng ghi nhớ và chú ý có chủ định chưa

được phát triển mạnh, tính hiếu động, dễ xúc động còn bộc lộ rõ nét. Trẻ nhớ rất nhanh và quên cũng nhanh. Đối với học sinh tiểu học có trí nhớ trực quan – hình tượng phát triển chiếm ưu thế hơn trí nhớ từ ngữ – logíc. [6].

Đối với học sinh tiểu học, các em có trí nhớ trực quan phát triển chiếm ưu thế hơn trí nhớ từ ngữ. Ví dụ các em sẽ mô tả về một chú chim bồ câu dễ dàng hơn sau khi xem hình ảnh hơn là nghe định nghĩa bằng lời nói rằng chim bồ câu thuộc họ chim, có hai cái cánh, biết đẻ trứng… Trong quá trình dạy học và giáo dục, giáo viên cần nắm chắc đặc điểm này. Khi nói về đặc điểm tâm lý của học sinh tiểu học, vấn đề tình thân, tình bạn,… cũng là một yếu tố rất quan trọng trong quá trình phát triển của trẻ ở lứa tuổi này. Đối với học sinh tiểu học, tình cảm có vị trí đặc biệt vì nó gắn kết nhận thức với hoạt động của trẻ em. Tình cảm tích cực sẽ kích thích trẻ em nhận thức tốt và thúc đẩy các em hoạt động đúng đắn.

Ở lứa tuổi này, đời sống xúc cảm, tình cảm của các em khá phong phú, đa dạng và cơ bản là mang trạng thái tích cực. Các em bỡ ngỡ, lạ lẫm nhưng cũng nhanh chóng bắt nhịp làm quen với bạn mới, bạn cùng lớp. Trẻ tự hào vì được gia nhập Đội, hãnh diện vì được cha mẹ, thầy cô đánh giá cao hay giao cho những công việc cụ thể. Các em đã biết điều khiển tâm trạng của mình, thậm chí còn biết che giấu khi cần thiết. Học sinh tiểu học thường có tâm trạng vô tư, sảng khoái, vui tươi, đó cũng là những điều kiện thuận lợi để giáo dục cho các em những chuẩn mực đạo đức cũng như hình thành những phẩm chất trí tuệ cần thiết.

Ngoài ra tâm lí của học sinh dân tộc còn bộc lộ ở việc thiếu cố gắng, thiếu khả năng phê phán và cứng nhắc trong hoạt động nhận thức. Học sinh có thể học được tính cách hành động trong điều kiện này nhưng lại không biết vận dụng kiến thức đã học vào trong điều kiện hoàn cảnh mới. Vì vậy trong môi trường lớp ghép giáo viên cần quan tâm tới việc việc phát triển tư duy và kỹ năng học tập cho học sinh trong môi trường nhóm, lớp. Việc học tập của các em còn bị chi phối bởi yếu tố gia đình, điều kiện địa lý và các yếu tố xã hội khác đòi hỏi nhà trường, gia đình, xã hội cần có sự kết hợp chặt chẽ để tạo động lực học tập cho học sinh.

1.1.2. Giáo viên chủ nhiệm lớp bậc tiểu học

1.1.2.1. Giáo viên chủ nhiệm lớp bậc tiểu học

Giáo viên chủ nhiệm là một trong những giáo viên đang giảng dạy ở lớp có đủ các tiêu chuẩn và điều kiện đứng ra làm chủ nhiệm lớp trong một năm học hoặc trong tất cả các năm tiếp theo của cấp học. Giáo viên chủ nhiệm lớp thực hiện nhiệm vụ quản lí lớp học và là nhân vật chủ chốt, là linh hồn của lớp, người tập hợp, dìu dắt giáo dục học sinh phấn đấu trở thành con ngoan, trò giỏi, bạn tốt, công dân tốt và xây dựng một tập thể học sinh vững mạnh.

1.1.2.2. Vị trí, vai trò của giáo viên chủ nhiệm bậc tiểu học

Giáo viên chủ nhiệm lớp chiếm vị trí trung tâm, trụ cột trong quá trình giáo dục học sinh (học sinh), là linh hồn của lớp học, là người cố vấn đáng tin cậy, dẫn dắt, định hướng, giúp học sinh vươn lên để tự hoàn và phát triển những phẩm chất và năng lực, phát triển nhân cách. Chất lượng giáo dục học sinh cao hay thấp là do giáo viên chủ nhiệm quyết định, sự đi lên của tập thể lớp đều có vai trò rất quan trọng của giáo viên chủ nhiệm lớp.

- Giáo viên chủ nhiệm là người được hiệu trưởng bổ nhiệm trong số những giáo viên có kinh nghiệm và có uy tín. Giáo viên chủ nhiệm lớp được thay mặt Hiệu trưởng quản lý và tổ chức học tập, rèn luyện đạt mục tiêu đào tạo. Giáo viên chủ nhiệm vừa đóng vai trò quản lý hành chính Nhà nước, vừa đóng vai trò người thầy giáo, đồng thời còn đóng vai trò người đại diện cho quyền lợi của tập thể lớp.

- Giáo viên chủ nhiệm là người chủ chốt của nhà trường làm công tác giáo dục đạo đức, lối sống cho học sinh lớp mình chủ nhiệm;

- Giáo viên chủ nhiệm là cầu nối giữa lớp với Ban giám hiệu, các tổ chức đoàn thể trong nhà trường và Cha mẹ học sinh;

- Giáo viên chủ nhiệm là người tổ chức các hoạt động giáo dục trong lớp, các HĐTT và chịu trách nhiệm trước hiệu trưởng về công tác giáo dục đào tạo, lối sống và chuẩn kiến thức, kỹ năng cần đạt của lớp mình được quy định tại QĐ số 16/QĐ- BGDĐT ngày 5/5/2006 của Bộ Giáo dục và Đào tạo về việc ban hành chương trình giáo dục phổ thông;

- Giáo viên chủ nhiệm lớp là người đại diện quyền lợi, nguyện vọng chính đáng của tập thể học sinh, là cầu nối giữa gia đình, nhà trường và xã hội.

1.1.2.3. Nhiệm vụ, chức năng và yêu cầu đối với giáo viên chủ nhiệm lớp bậc tiểu học hiện nay

Nhiệm vụ: Dựa vào tình hình thực tế, vạch kế hoạch giúp lớp tổ chức thực hiện chương trình đào tạo (học tập, rèn luyện) trong từng tuần, từng tháng, học kỳ và năm học; Cùng cán bộ lớp theo dõi, đánh giá kết quả học tập, rèn luyện của lớp chủ nhiệm theo từng tháng, học kỳ và năm học; đồng thời báo cáo kết quả đó với nhà trường vào cuối mỗi tháng; Liên hệ với gia đình học sinh để phối hợp giáo dục học sinh khi cần thiết; Ghi nhận xét, xác nhận các vấn đề thuộc về quản lý hành chính Nhà nước trong phạm vị hoạt động của lớp (như các đơn từ của học sinh, các báo cáo của lớp ...); Kết thúc thời gian năm học, chủ nhiệm lớp phải bàn giao hồ sơ công tác chủ nhiệm lớp cho cán bộ văn phòng và bàn giao tình hình lớp cho giáo viên chủ nhiệm mới [8].

Chức năng: Phát hiện, bồi dưỡng và cử đội ngũ cán bộ lớp và phân công nhiệm vụ nhằm giúp các em tổ chức thực hiện tốt mọi hoạt động của lớp, của trường; Định hướng, tư vấn và giúp các em tổ chức thực hiện các mặt hoạt động của lớp; Tổng hợp tình hình, đề xuất các giải pháp để tham mưu cho Trường về công tác giáo dục, rèn luyện của học sinh; Nắm chắc tư tưởng, tinh thần thái độ và kết quả học tập, rèn luyện của học sinh; phối hợp với gia đình và đoàn thể để giúp đỡ, cảm hoá học sinh trong rèn luyện để trở thành người tốt cho xã hội.

Quyền hạn: Được mời dự họp hoặc là thành viên hội đồng giải quyết các vấn đề về học sinh của lớp mình phụ trách; Được liên hệ với các giáo viên bộ môn, Tổ trưởng tổ chuyên môn, BGH, ĐTN, Ban đại diện cha mẹ học sinh để phản ánh tình hình giảng dạy của giáo viên, tình hình học tập, rèn luyện của học sinh và bảo vệ quyền lợi chính đáng của học sinh lớp mình phụ trách; Ngoài các nhiệm vụ như giáo viên bộ môn, giáo viên chủ nhiệm còn có những chức năng, nhiệm vụ sau đây:

- Tìm hiểu và nắm vững học sinh trong lớp về mọi mặt để có biện pháp tổ chức giáo dục sát với đối tượng nhằm thúc đẩy sự tiến bộ của từng học sinh và của cả lớp.

- Xây dựng kế hoạch các hoạt động giáo dục thể hiện rõ mục tiêu, nội dung, phương pháp giáo dục bảo đảm tính khả thi, phù hợp với đặc điểm học sinh, với hoàn cảnh và điều kiện thực tế nhằm thúc đẩy sự tiến bộ của cả lớp và của từng học sinh;

- Thực hiện các hoạt động giáo dục theo kế hoạch đã xây dựng; Tham gia hướng dẫn hoạt động tập thể, hoạt động giáo dục và rèn luyện học sinh do nhà trường tổ chức.

- Phối hợp chặt chẽ với gia đình học sinh, với các giáo viên bộ môn, Đội Thiếu niên Tiền phong Hồ Chí Minh, các tổ chức xã hội có liên quan trong việc hỗ trợ, giám sát việc học tập, rèn luyện, hướng nghiệp của học sinh lớp mình chủ nhiệm và góp phần huy động các nguồn lực trong cộng đồng phát triển nhà trường;

- Nhận xét, đánh giá và xếp loại học sinh cuối kỳ và cuối năm học; đề nghị khen thưởng và kỷ luật học sinh; đề nghị danh sách học sinh được lên lớp thẳng, phải kiểm tra lại, phải rèn luyện thêm về hạnh kiểm trong kỳ nghỉ hè, phải ở lại lớp; hoàn chỉnh việc ghi sổ điểm và học bạ học sinh;

- Báo cáo thường kỳ hoặc đột xuất về tình hình của lớp với Hiệu trưởng, hoặc phó hiệu trưởng khi được uỷ quyền.

- Giáo viên chủ nhiệm là người trực tiếp, thường xuyên hướng dẫn học sinh tạo dựng môi trường tiểu học thân thiện trong mỗi lớp học; là thành viên tích cực trong phong trào thi đua xây dựng “Trường học thân thiện - Học sinh tích cực”.

Giáo viên chủ nhiệm có một vai trò hết sức quan trọng trong việc thực hiện các nhiệm vụ giáo dục của nhà trường. Vì vậy đề nghị các giáo viên chủ nhiệm nêu cao tinh thần trách nhiệm, với mục đích “Tất cả vì học sinh thân yêu” tích cực tổ chức thực hiện các nhiệm vụ, góp phần giáo dục nhân cách học sinh có hiệu quả và nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện của nhà trường.

1.1.2.4. Yêu cầu đối với giáo viên chủ nhiệm trong công tác giáo dục giai đoạn hiện nay

Về đạo đức nghề nghiệp: Giáo viên chủ nhiệm cần quán triệt đường lối, chính sách, mục tiêu, nguyên lý giáo dục...; Thu thập và xử lý thông tin đa dạng về lớp chủ nhiệm...; giáo viên chủ nhiệm phải biết lập kế hoạch năm học và các kế hoạch giáo dục

ngắn hạn...; Xây dựng tập thể học sinh lớp chủ nhiệm...; Tổ chức các hoạt động giáo dục và các hình thức giao lưu đa dạng...; Phát hiện kịp thời và ngăn ngừa những xung đột trong lớp; Đánh giá kết quả tu dưỡng, học tập và sự tiến bộ của học sinh về các mặt giáo dục...; Phối hợp với các lực lượng giáo dục trong và ngoài nhà trường...; Cập nhật hồ sơ công tác giáo viên chủ nhiệm và hồ sơ học sinh...

Hiện có những thay đổi và tác động của môi trường kinh tế xã hội cũng như môi trường giáo dục đối với nhà trường phổ thông và các hoạt động giáo dục trong nhà trường, trong đó có các hoạt động thuộc công tác giáo viên chủ nhiệm lớp. Theo đó, cần thiết phải chú trọng hơn nữa đến công tác giáo viên chủ nhiệm lớp và đề cao vai trò của giáo viên chủ nhiệm lớp.

Ngoài việc tực tiếp giảng dạy ở lớp chủ nhiệm, giáo viên chủ nhiệm trước hết phải là nhà giáo dục, là người tổ chức hoạt động giáo dục, quan tâm tới từng học sinh, chăm lo đến việc rèn luyện đạo đức, hành vi, những biến động về tư tưởng, nhu cầu, nguyện vọng của các em. Đồng thời, người giáo viên chủ nhiệm lớp bằng chính nhân cách của mình, là tấm gương tác động tích cực đến việc hình thành các phẩm chất đạo đức, nhân cách của học sinh. Mặt khác, họ còn là cầu nối giữa tập thể học sinh với các tổ chức - xã hội trong và ngoài trường, là người tổ chức phối hợp các lực lượng giáo dục. Người giáo viên chủ nhiệm lớp là người đại diện cho quyền lợi chính đáng của học sinh, bảo vệ học sinh về mọi mặt một cách hợp lý, phản ánh trung thành mọi nhu cầu, tâm tư, nguyện vọng của học sinh với Ban giám hiệu nhà trường, với các giáo viên bộ môn với gia đình học sinh, với cộng đồng và với các đoàn thể xã hội khác.

Trên cơ sở xác định phẩm chất và năng lực của giáo viên chủ nhiệm lớp, cần chú ý đến các điều kiện để người giáo viên có thể làm công tác chủ nhiệm hiệu quả. Các điều kiện này rất đa dạng. Bên cạnh đó, trong quá trình lao động nghề nghiệp, giáo viên phải được bồi dưỡng về công tác chủ nhiệm lớp với nội dung như: phương pháp xây dựng hồ sơ công tác chủ nhiệm, kỹ năng làm công tác chủ nhiệm, kỹ năng tổ chức các hoạt động xã hội...

Kinh nghiệm của các giáo viên chủ nhiệm lớp cũng chỉ rõ: Thành công của phong trào “Xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực” ở mỗi nhà trường phụ

thuộc rất nhiều vào người giáo viên chủ nhiệm lớp. Điều này khẳng định, hơn những giáo viên khác, người giáo viên chủ nhiệm lớp không chỉ nắm vững mục tiêu, nội dung của phong trào thi đua “Xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực” mà còn thuần thục trong phương pháp triển khai phong trào thi đua này, có kỹ năng tích hợp nội dung của phong trào thi đua với nội dung của công tác chủ nhiệm lớp.

1.2. Năng lực chủ nhiệm lớp của giáo viên trường tiểu học

1.2.1. Năng lực

Hiện nay có rất nhiều định nghĩa về năng lực.

Theo từ điển tiếng Việt: “Năng lực là khả năng, điều kiện chủ quan hoặc tự nhiên sẵn có để thực hiện một hoạt động nào đó”. TheoThông tư 20/2018/TT-BGDĐT, Năng lực là “khả năng thực hiện công việc, nhiệm vụ của giáo viên”.

Theo Trần Trọng Thủy và Nguyễn Quang Uẩn “Năng lực là tổng hợp những thuộc tính độc đáo của cá nhân, phù hợp với những yêu cầu đặc trưng của một hoạt động nhất định, nhằm đảm bảo việc hoàn thành có kết quả tốt trong lĩnh vực hoạt động ấy” [8].

Có thể thấy, năng lực là khả năng hoàn thành nhiệm vụ đặt ra, gắn với một hoạt động cụ thể nào đó. Năng lực là thuộc tính của nhân cách nên mang dấu ấn cá nhân thể hiện tính chủ quan trong hành động và được hình thành và phát triển theo quy luật hình thành và phát triển của nhân cách, trong đó, giáo dục, hoạt động và giao lưu có vai trò quyết định.

Tổng hợp những khái niệm trên, trong phạm vi luận văn năng lực được hiểu là: “tổng hợp những thuộc tính độc đáo của cá nhân, phù hợp với những yêu cầu đặc trưng của một hoạt động nhất định, nhằm đảm bảo việc hoàn thành có kết quả tốt trong lĩnh vực hoạt động ấy”.

1.2.2. Năng lực chủ nhiệm lớp của giáo viên trường tiểu học

Tiểu học là một môi trường giáo dục đặc biệt. Đây là một bậc học quan trọng đối với sự phát triển của trẻ em, là thời gian hình thành nhân cách và năng lực trí tuệ cho trẻ. Mục tiêu chung của chương trình giáo dục tiểu học này là giúp học sinh phát triển toàn diện về đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mỹ và các kỹ năng cơ bản, phát triển năng lực cá

Xem tất cả 107 trang.

Ngày đăng: 05/07/2023