Phương Pháp, Phương Tiện, Hình Thức Tổ Chức Dạy Học Môn Toán

Quan điểm xây dựng và phát triển chương trình môn Toán

Kế thừa và phát huy truyền thống DH Toán ở Việt Nam, tiếp cận với trình độ giáo dục Toán học phổ thông của các nước phát triển trong khu vực và trên thế giới; Lựa chọn các kiến thức Toán học cơ bản, cập nhật, thiết thực, có hệ thống , theo hướng tinh giản phù hợp với trình độ nhận thức của HS, thể hiện tính liên môn và tích hợp các nội dung giáo dục, thể hiện vai trò công cụ của môn Toán; Tăng cường thực hành và vận dụng, thực hiện DH Toán gắn với thực tiễn; Tạo điều kiện đẩy mạnh các PPDH theo hướng tích cực, chủ động, sáng tạo. Rèn cho HS khả năng tự học, PTNL chung. (Bùi Thị Hường, 2010).

Nội dung DH Toán theo quan điểm PTNL không chỉ giới hạn trong kiến thức và kỹ năng chuyên môn mà gồm những nhóm nội dung nhằm phát triển các NL.

1.3.3.3. Phương pháp, phương tiện, hình thức tổ chức dạy học môn Toán

- Việc đổi mới PPDH theo định hướng PTNL người học trong môn Toán thể hiện qua bốn đặc trưng cơ bản sau:

Một, DH thông qua tổ chức liên tiếp các hoạt động học tập, giúp HS tự khám phá những điều chưa biết chứ không thụ động tiếp thu những tri thức được sắp đặt sẵn. GV là người tổ chức và chỉ đạo HS tiến hành các hoạt động học tập phát hiện kiến thức mới, vận dụng sáng tạo kiến thức đã biết vào các tình huống học tập hoặc tình huống thực tiễn cuộc sống...

Hai, chú trọng rèn luyện cho HS biết khai thác sách giáo khoa và các tài liệu học tập, biết cách tự tìm lại những kiến thức đã có, suy luận để tìm tòi và phát hiện kiến thức mới. Định hướng cho HS cách tư duy như phân tích, tổng hợp, đặc biệt hoá, khái quát hoá, tương tự, quy lạ về quen để dần hình thành và phát triển tiềm năng sáng tạo.

Ba, tăng cường phối hợp học tập cá thể với học tập hợp tác nhằm vận dụng sự hiểu biết và kinh nghiệm của từng cá nhân, của nhóm, tập thể trong giảiquyết các nhiệm vụ học tập chung.

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 177 trang tài liệu này.

Bốn, chú trọng đánh giá kết quả học tập theo mục tiêu bài học trong suốt tiến trình DH thông qua hệ thống câu hỏi, bài tập. Chú trọng phát triển kỹ năng tự đánh giá và đánh giá lẫn nhau của HS.

- Phương tiện dạy học đóng góp một phần quan trọng trong việc đổi mới PPDH nói chung và DH Toán nói riêng. Cần sử dụng đủ và hiệu quả các TBDH tối thiểu đã quy định đối với môn Toán, tích cực ứng dụng công nghệ thông tin (CNTT) trong DH Toán, khai thác hiệu quả các phần mềm hỗ trợ cho giảng dạy Toán: phần mềm Ketch pad, Cabri 3D, phần mềm hỗ trợ xây dựng bài giảng theo chuẩn E-Learning,…

- Tùy theo mục tiêu, nội dung, đối tượng và điều kiện cụ thể mà có những hình thức tổ chức DH môn Toán một cách thích hợp. Ngoài việc tổ chức cho HV thực hiện các nhiệm vụ học tập ở trên lớp, cần quan tâm đến việc hướng dẫn HV học tập ở nhà.

1.3.3.4. Kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn Toán của học viên

KTĐG là một yếu tố vô cùng quan trọng của quá trình DH và có thể nói KTĐG là động lực để thúc đẩy sự đổi mới quá trình dạy và học. Trong KTĐG kết quả học tập môn Toán theo định hướng PTNL người học, cần lưu ý những điểm:

Quan tâm chú trọng việc đánh giá sự tiến bộ của HV, đánh giá nhằm động viên sựcố gắng, hứng thú học tập, hướng dẫn HV về phương pháp học tập; Đa dạng các hình thức kiểm tra, đánh giá; Kết hợp đánh giá cho điểm với đánh giá bằng nhận xét, kết hợp đánh giá thường xuyên, định kỳ với đánh giá sơ kết cuối học kỳ, tổng kết cuối năm học; Chuyển trọng tâm đánh giá từ ghi nhớ kiến thức sang đánh giá NL vận dụng kiến thức Toán học vào giải các bài tập toán, vào thực tế cuộc sống;Hình thành cho người học NL tự đánh giá; Đánh giá trong quá trình dạy học, xem đánh giá là một PPDH; Sử dụng

CNTT trong KTĐG. Phải KTĐG được các NL khác nhau của HV, đảm bảo tính khách quan, công bằng, toàn diện, công khai, tính giáo dục và tính phát triển trong KTĐG.

Như vậy, trong DH môn Toán theo định hướng PTNL người học, GV cần chú ý tới các vấn đề sau:

- Quan tâm tới hoạt động học và kết quả hoạt động học của HV trong quá trình học, vận dụng Toán học.

- Vừa phải chú trọng trang bị kiến thức, kỹ năng cho HV, vừa phải hình thành thái độ, hành vi ứng xử đúng đắn cho HV.

- Kết quả các hoạt động giải Toán, các hoạt động vận dụng Toán học vào giải quyết các vấn đề trong thực tiễn, trong các môn học khác là thước đo để đánh giá NL.

1.3.3. Dạy học theo định hướng phát triển năng lực người học giai đoạn hiện nay‌

DH theo định hướng PTNL người học cần chú ý các vấn đề sau:

Thứ nhất, NL phải thể hiện qua kết quả công việc. Do đó, DH theo định hướng PTNL là quá trình tổ chức các hoạt động học và kết quả hoạt động học của HS trong quá trình chiếm lĩnh tri thức, vận dụng tri thức.

Thứ hai, NL là sự hợp thành giữa kiến thức, kỹ năng, thái độ. Do đó, DH theo định hướng PTNL người học vừa phải chú trọng trang bị kiến thức, kỹ năng, vừa phải hình thành thái độ, hành vi ứng xử đúng đắn cho HS.

Thứ ba, kết quả công việc là thước đo để đánh giá NL của cá nhân làm

ra nó hay chủ thể hoạt động. Như vậy, trong DH theo định hướng PTNL, GV cần quan tâm đến công tác đánh giá NL, cần kết hợp đánh giá quá trình với đánh giá định kỳ, đặc biệt đánh giá quá trình hoạt động, kết quả hoạt động của HV. (Nguyễn Tiến Trung, Nguyễn Thị Hồng Nhung, 2016).

1.3.4. Hoạt động dạy học môn Toán cấp Trung học phổ thông theo định hướng phát triển năng lực người học hiện nay ở các trung tâm Giáo dục nghề nghiệp-Giáo dục thường xuyên‌

1.3.4.1. Hoạt động dạy môn Toán cấp Trung học phổ thôngtheo định hướng phát triểnnăng lực người học của giáo viên ở các trung tâm Giáo dục nghề nghiệp-Giáo dục thường xuyên

Dạy học môn Toán theo định hướng PTNL người học tại các Trung tâm GDNN-GDTX không chỉ là cung cấp kiến thức Toán học cho học viên mà phải làm cho học viên phát triển các năng lực tưduy đặc trưng của Toán học, phải chú trọng việc hướng dẫn phương pháp học cho HV.Trong dạy học môn Toán GVcần thực hiện các HĐDH gồm:

Thứ nhất, hoạt động lập kế hoạch công tác của cá nhân

Một trong những khâu quan trọng không thể thiếu để HĐDH của GV đạt hiệu quả cao đó là lập kế hoạch công tác của cá nhân trong thực hiện nhiệm vụ dạy học bộ môn. Kế hoạch cá nhân của GV có tác dụng định hướng toàn bộ hoạt động của GV trong năm học. Việc lập kế hoạch cá nhân phải dựa trên cơ sở kế hoạch chung của Trung tâm, của tổ bộ môn, phù hợp đặc điểm tình hình của Trung tâm. Để kế hoạch cá nhân của GV dễ dàng thực hiện được, khi lập kế hoạch, GV cần phải dựa trên việc xác định mục tiêu cần đạt được trong năm học và chỉ tiêu của từng lớp mà GV được giao phụ trách.

Thứ hai, hoạt động chuẩn bị giờ lên lớp

Soạn giáo án là việc chuẩn bị quan trọng vào bậc nhất của GV cho giờ lên lớp. Trọng tâm của giáo án là dự kiến các hoạt động học của HV trong tiết học. Khi soạn giáo án cho môn Toán, GV cần nghiên cứu kỹ nội dung bài học, cần xác định khi học bài này HV hình thành được NL gì, phát huy tính tích cực như thế nào, trên cơ sở đó, xác định phương pháp, phương tiện và hình thức tổ chức DH phù hợp, tránh quá tải. Trong DH Toán, có nhiều NL cần hình thành cho HV. Trong đó PTNL sáng tạo, NL phát hiện và giải quyết

vấn đề của HV là quan trọng, qua đó thúc đẩy sự hình thành và phát triển các NL khác.

Trên cơ sở kế hoạch DH môn Toán đã được phê duyệt, tổ, nhóm chuyên môn, GV Toán có thể thiết kế tiến trình DH cụ thể cho mỗi chủ đề mà không nhất thiết phải theo bài, tiết trong sách giáo khoa.

Thứ ba, thực hiện tiết dạy trên lớp

Trong DH Toán, GV cần tuân thủ các nguyên tắc sau: Kết hợp DH Toán với giáo dục nhân cách; Đảm bảo tính khoa học, hệ thống, lôgic của bài dạy; Đảm bảo tính tích cực, tự giác trong hoạt động chiếm lĩnh tri thức của người học; Đảm bảo cân đối giữa học và hành, kết hợp DH với ứng dụng trong đời sống, hình thành NL cho người học.

Trong DH Toán, ngoài các hoạt động dạy và học phổ biến như: gợi động cơ học tập cho người học, DH các khái niệm và định lý toán học, DH các quy tắc và phương phápgiải toán. Điều quan trọng nhất là hình thành một cách vững chắc một hệ thống khái niệm cho HV, đó là tiền đề quan trọng để hình thành NL vận dụng các kiến thức đã học.

Chất lượng của tiết dạy trên lớp phụ thuộc rất nhiều vào trình độ và NL tổchức lớp học của GV. Để tiết học Toán trên lớp đạt hiệu quả cao, GV phải tổ chức cho HV tự giác, tích cực, chủ động trong hoạt động lĩnh hộikiến thức Toán học và biết vận dụng chúng vào thực hành giải các bài tập, các tình huống thực tiễn liên quan đến Toán học; Sử dụng các PPDH một cách linh hoạt phù hợp với đặc trưng bộ môn Toán; Ứng dụng CNTT một cách hợp lý.Nội dung kiến thức cần truyền đạt cho học viên trong tiết dạy môn Toán phải được GV cụ thể hóa bằng các câu hỏi, bài tập, các tình huống, các sự việc trong thực tế cuộc sống. Hệ thống câu hỏi phải phù hợp với nội dung bài dạy, có tính phân hóa, phù hợp với các đối tượng HV khác nhau trong từng lớp, kích thích tư duy của HV. Mục đích của DH môn Toán là giúp HV chủ động phát hiện và nắm vững các khái niệm, định lý, công thức Toán học, rèn

kỹ năng giải Toán, học cách vận dụng óc liên tưởng...Qua đó hình thành NL và kỹ năng giải quyết vấn đề Toán học.

Thứ tư, đổi mới PPDH môn Toán theo định hướng PTNL người học

PPDH tích cực nói chung và trong môn Toán nói riêng nhấn mạnh việc lấy hoạt động học làm trungtâm của quá trình DH. Thông qua việc tổ chức các hoạt động học tập phù hợp của GV, HV tự khám phá những điều chưa biết chứ không phải thụ động tiếp thu những kiến thức được truyền đạt mang tính rập khuôn. Để DH môn Toán theo định hướng PTNL người học có hiệu quả, GV cần phải tích cực đổi mới PPDH bằng cách: phối hợp linh hoạt giữa các PPDH truyền thống với các PPDH hiện đại nhằm phát huy tính tích cực người học; Vậndụng DH giải quyết vấn đề, DH theo tình huống; Tổ chức có hiệu quả dạy và học hợp tác theo nhóm; Hướng dẫn phương pháp tự học; Tăng cường sử dụng phương tiện dạy học và ứng dụng CNTT hợp lý.

Thứ năm, hoạt động kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn Toán của học viên

KTĐG kết quả học tập môn Toán của HV là khâu không thể thiếu được trong quá trình DH Toán. KTĐG kết quả học tập môn Toán là quá trình thu thập, phân tích và xử lý thông tin, giải thích thực trạng, tìm hiểu nguyên nhân, ra các quyết định sư phạm giúp GV và HV điều chỉnh hoạt động dạy và học của mình nhằm giúp HV học tập ngày càng tiến bộ.

Đánh giá theo NL là đánh giá kiến thức, kỹ năng và thái độ trong bối cảnh có ý nghĩa, đánh giá NL được coi là bước phát triển cao hơn so với đánh giá kiến thức, kỹ năng. Trong KTĐG kết quả học tập môn Toán theo định hướng PTNL người học, GV cần lưu ý:

- Xây dựng đề kiểm tra theo ma trận đề dựa vào chuẩn kiến thức kỹ năng của từng cấp học (theo định hướng tiếp cận NL). Thực hiện biên soạn đề kiểm tra định kỳ đúng quy trình theo tinh thần Công văn số 8773/BGĐT-GDTrH, ngày 30/12/2010 của Bộ GD&ĐT.

- Phối hợp giữa đánh giá thường xuyên và đánh giá định kỳ, đánh giá của GV và tự đánh giá của người học.

- Đánh giá toàn diện, công bằng, trung thực, có khả năng phân loại giúp GV và HV điều chỉnh kịp thời việc dạy và học.

Trong nội dung kiểm tra Toán, cần chuyển trọng tâm đánh giá chủ yếu từ ghi nhớ, hiểu kiến thức Toán học,…sang đánh giá NL vận dụng, giải quyết những vấn đề của thực tiễn theo từng nội dung DH.

Thứ sáu, hoạt động bồi dưỡng, phụ đạo HV yếu kém môn Toán và ôn tập cho HV

Nâng cao chất lượng môn Toán trong các trung tâm GDNN-GDTX làmột nhiệm vụ cấp thiết nhưng không phải chỉ trong thời gian ngắn mà thực hiện được bởi có nhiều khó khăn do nhiều nguyên nhân như: Chất lượng đầu vào của HV rất thấp, đa số HV bị mất căn bản môn Toán, công tác phụ đạo, bồi dưỡng HV yếu, kém chưa được chú trọng trong cả dạy học và QLHĐDH. Do đó, đòi hỏi từ phía đội ngũ CBQL, GV và HV phải có những giải pháp, phương pháp cả trong quản lý điều hành cũng như giảng dạy và tự giác tích cực học tập trong việc xây dựng kế hoạch và tổ chức thực hiện bồi dưỡng, phụ đạo cho học viên yếu kém. Những nỗ lực này nếu được thực hiện một cách đồng bộ sẽ giúp giảm tỉ lệ HV yếu kém, nâng tỉ lệ trung bình trở lên, giúp các em tự tin hơn trong học tập môn Toán và HV lớp 12 đạt kết quả cao trong kỳ thi THPT Quốc gia.

Với những khó khăn đã nêu, GV cần chú trọng công tác bồi dưỡng, phụ đạo HV yếu kém môn Toán và ôn tập cho HV lớp 12 thông qua việc lập kế hoạch, xây dựng nội dung DH phù hợp; Thực hiện hiệu quả các tiết dạy bồi dưỡng, phụ đạo, ôn tập; Tổ chức học nhóm, phân công HV khá giỏi giúp đỡ HV yếu kém; Tăng cường kiểm tra việc học trên lớp, phối hợp với phụ huynh để QL việc tự học của các em; Thường xuyên theo dõi kết quả học tập môn Toán của HV để đánh giá mức độ tiến bộ trong học tập môn Toán của HV.

Thứ bảy, hoạt động tự bồi dưỡng chuyên môn của GV Toán

Trong việc nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ của giáo viên. Hoạt động tự học, tự bồi dưỡng là một yêu cầu tất yếu bởi thực tiễn GD&ĐT không ngừng phát triển; Đồng thời là phương thức tốt nhất giúp GV tiến bộ, có đủ NL chuyên môn, nghiệp vụ để hoàn thành nhiệm vụ được giao. Hoạt động tự bồi dưỡng chuyên môn của GV thể hiện qua các nội dung:

- Không ngừng tự học và học hỏi đồng nghiệp để nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ.

-Nghiêm túc tham gia đầy đủ các đợt bồi dưỡng chuyên môn của Sở GD&ĐT, của trung tâm tổ chức; Tham gia các lớp học sau đại học.

- Thực hiện có chất lượng các buổi sinh hoạt chuyên môn trong tổ,nhóm Toán, tăng cường dự giờ, thao giảng, hội giảng trao đổi rút kinh nghiệm qua tiết dạy.

- Viết và trao đổi chuyên đề, sáng kiến trong việc nâng cao hiệu quảgiảng dạy môn Toán, qua đó tạo điều kiện cho GV Toán học hỏi, trao đổi,nâng cao hiểu biết, tháo gỡ các vướng mắc về chuyên môn.

- Tham gia các hội thi: GV dạy giỏi, làm đồ dùng DH, thiết kế bài giảng E.learning,… tham gia sinh hoạt chuyên môn trên “trường học kết nối”.

1.3.4.2. Hoạt động học môn Toán cấp Trung học phổ thông theo định hướng phát triển năng lực người học của học viên ở các trung tâm Giáo dục nghề nghiệp-Giáo dục thường xuyên

Hoạt động học Toán của HV là hoạt động nhằm lĩnh hội các tri thức, kỹ năng giải quyết các vấn đề Toán học và vận dụng vào thực tế. Hoạt động học của HV có thể diễn ra dưới sự tác động trực tiếp của GV như diễn ra trong tiết học, hoặc dưới sự tác động gián tiếp của GV như việc tự học ở nhà. Hoạt động học Toán của HV bao gồm:

Thứ nhất, xây dựng động cơ học tập bộ môn Toán cho HV