Dạy Học Theo Định Hướng Phát Triển Năng Lực Của Người Học

dạy học môn Toán ở THPT theo định hướng tích cực của tác giả Bùi Thị Hường…

Tác giả Trần Bá Hoành trong công trình nghiên cứu của mình cũng đã đề cập đến việc đổi mới PPDH theo hướng lấy HS làm trung tâm, vận dụng các phương pháp tích cực, tăng cường phương pháp tự học…trong việc đổi mới PPDH trong trường phổ thông.

Luận án tiến sĩ giáo dục học của tác giả Đỗ Thị Hồng Minh về Dạy học tương tác trong môn Toán ở trường THPT qua chủ đề phương trình và bất phương trình (2015) trên cơ sở nghiên cứu những vấn đề lý luận về dạy học tương tác và thực tiễn dạy học tương tác, tác giả đã đề xuất một số biện pháp dạy học tương tác trong môn Toán qua chủ đề phương trình và bất phương trình nhằm góp phần nâng cao hiệu quả dạy học Toán ở trường THPT.

Đặc biệt là tập tài liệu: “Hướng dẫn dạy học và kiểm tra đánh giá theo định hướng năng lực học sinh cấp trung học phổ thông” do Vụ Giáo dục Trung học phối hợp với Chương trình phát triển Giáo dục Trung học tổ chức biên soạn để phục vụ trong đợt tập huấn cho cán bộ quản lí, giáo viên hè năm 2014. Đây là những tài liệu rất quan trọng đã được tác giả nghiên cứu và vận dụng vào trong quá trình hoàn thành đề tài của mình.

Trong hội thảo về công tác quản lí trường Trung học phổ thông khu vực đồng bằng sông Cửu Long tháng 4/2018 tại tỉnh Vĩnh Long chuyên đề “chuyển hướng đội ngũ giáo viên theo xu thế dạy học phát triển năng lực ở trường phổ thông” của tác giả Nguyễn Thị Mai Thu, nghiên cứu sinh trường Đại học sư phạm thành phố Hồ Chí Minh, cũng đã nêu rõ những vấn đề đặt ra đối với dạy học theo hướng phát triển năng lực người học, đồng thời tác giả cũng đã đề xuất những định hướng về quản lí đội ngũ giáo viên trong tổ chức dạy học theo hướng phát triển năng lực người học.

Xác định được tầm quan trọng của QLHĐDH trong các Trung tâm GDNN-GDTX nhằm nâng cao chất lượng dạy học, kế thừa các kết quả nghiên

cứu đi trước và cũng để góp phần hiện thực hóa tinh thần của Nghị quyết 29- NQ/TW về đổi mới căn bản, toàn diện Giáo dục và Đào tạo của đất nước, luận văn đã tiến hành nghiên cứu lý luận và thực trạng về dạy học môn Toán và quản lí hoạt động dạy học môn Toán từ đó đề xuất các biện pháp QLHĐDH môn Toán theo định hướng PTNL người học ở các trung tâm GDNN-GDTX của tỉnh Vĩnh Long.

1.2. Các khái niệm chính của đề tài‌

1.2.1. Quản lí‌

Thuật ngữ quản lí đã trở nên phổ biến nhưng chưa có một định nghĩa thống nhất. Hiện nay, có nhiều cách tiếp cận khác nhau về khái niệm quản lý theo các lĩnh vực khác nhau. Các nhà nghiên cứu cũng đã đưa ra nhiều định nghĩa về quản lí khác nhau:

Theo Đặng Quốc Bảo: “Quản lí là quá trình gây tác động của chủ thể quản lí đến khách thể quản lí nhằm đạt mục tiêu chung” (Đặng Quốc Bảo, 1995).

Hay QL là sự tác động có hướng đích của chủ thể QL đến đối tượng QL bằng một hệ thống các giải pháp nhằm thay đổi trạng thái của đối tượng QL, đưa hệ thống tiếp cận mục tiêu cuối cùng, phục vụ lợi ích con người (Phạm Khắc chương, 2009).

Theo các tác giả Nguyễn Quốc Chí và Nguyễn Thị Mỹ Lộc "Hoạt động quản lí là tác động có định hướng, có chủ đích của chủ thể quản lí đến khách thể quản lí trong một tổ chức nhằm làm cho tổ chức vận hành và đạt được mục đích của tổ chức"

Tác giả Trần Kiểm định nghĩa: “Quản lí là những tác động của chủ thể quản lí trong việc huy động, phát huy, kết hợp, sử dụng, điều chỉnh, điều phối các nguồn lực (nhân lực, vật lực, tài lực) trong và ngoài tổ chức (chủ yếu là nội lực) một cách tối ưu nhằm đạt mục đích của tổ chức với hiệu quả cao nhất” ( Trần Kiểm, 1997).

Qua các định nghĩa trên, nhận thấy rẳng dù tiếp cận cách nào cũng cần xem xét bản chất của chức năng lao động đặc biệt này, bởi vì bản chất của hoạt động quản lí là tổ chức, chỉ huy và điều khiển phù hợp quy luật của chủ thể quản lí nhằm thực hiện có hiệu quả những mục tiêu của tổ chức(đơn vị) đã đề ra,và cũng từ đó có thể khái quát: QL là quá trình thực hiện các công việc xây dựng kế hoạch hành động (bao gồm cả xác định mục tiêu cụ thể, chế định kế hoạch, quy định tiêu chuẩn đánh giá và thể chế hóa), sắp xếp tổ chức (bố trí tổ chức, phối hợp nhân sự, phân công công việc, điều phối nguồn lực tài chính và kỹ thuật…), chỉ đạo, điều hành, kiểm soát và đánh giá, sửa chữa sai sót (nếu có) để bảo đảm hoàn thành mục tiêu của tổ chức đã đề ra. (Lê Quang Sơn, 2014).

1.2.2. Quản lí giáo dục‌

“Quản lí giáo dục là sự tác động có ý thức, có mục đích của chủ thể quản lí tới khách thể quản lí nhằm đưa hoạt động sư phạm của hệ thống giáo dục đạt kết quả mong muốn một cách hiệu quả nhất”. (Trần Kiểm, 1997).

Theo tác giả Nguyễn Ngọc Quang, “Quản lí giáo dục là hệ thống tác động có mục đích, có kế hoạch hợp quy luật của chủ thể quản lí nhằm làm cho hệ vận hành theo đường lối và nguyên lý giáo dục của Đảng, thực hiện được các tính chất của nhà trường XHCN Việt Nam mà tiêu điểm hội tụ là quá trình dạy học, giáo dục thế hệ trẻ, đưa hệ giáo dục đến mục tiêu dự kiến lên trạng thái mới về chất”. (Nguyễn Nguyên Quang, 1989).

Trong thực tế, quản lí giáo dục là quá trình tác động có kế hoạch, có tổ chức của các cơ quan quản lí giáo dục các cấp tới các thành tố của quá trình dạy học-giáo dục nhằm làm cho hệ giáo dục vận hành có hiệu quả và đạt tới mục tiêu giáo dục nhà nước đề ra. (Nguyễn Thị Mỹ Lộc, Đặng Quốc Bảo, Nguyễn Trọng Hậu, Nguyễn Quốc Chí, Nguyễn Sĩ Thư, 2012)

1.2.3. Hoạt động dạy học‌

Theo tác giả Phạm Minh Hạc:“Dạy học là một chức năng xã hội, nhằmtruyền đạt và lĩnh hội kiến thức, kinh nghiệm xã hội tích lũy được, nhằm biến kiến hức, kinh nghiệm thành phẩm chất và năng lực cá nhân”.

Dạy học là quá trình dưới sự tổ chức, điều khiển, lãnh đạo của người giáo viên, người học tự giác, tích cực, chủ động tự tổ chức, tự điều khiển hoạt động nhận thức-học tập của mình nhằm thực hiện tốt các nhiệm vụ dạy học. (Trần Thị Tuyết Oanh, Nguyễn Ngọc Bảo, Bùi Văn Quân, Nguyễn Văn Diện,Từ Đức Văn, 2004).

1.2.4. Quản lí hoạt động dạy học‌

Quản lí hoạt động dạy học là tổ chức, chỉ đạo GV và HS thực hiện quá trình DH theo các yêu cầu và quy luật nhằm đạt được mục tiêu DH (Đại học sư phạm Hà Nội, 2007).

QLHĐDH thực chất là những tác động của chủ thể QL vào quá trình DH (được tiến hành bởi GV và HS, với sự hỗ trợ đắc lực của các lực lượng xã hội) nhằm góp phần hình thành và phát triển toàn diện nhân cách HS theo mục tiêu đào tạo của nhà trường. ( Lê Quang Sơn, 2014).

QLHĐDH là QL hoạt động dạy của GV và QL hoạt động học của HS.

1.2.5. Dạy học theo định hướng phát triển năng lực của người học‌

Trong chương trình dạy học theo định hướng phát triển năng lực, khái niệm năng lực được sử dụng như sau:

- Năng lực liên quan đến bình diện mục tiêu của dạy học: mục tiêu của dạy học được mô tả thông qua các năng lực cần hình thành. Trong chương trình, những nội dung học tập và hoạt động cơ bản được liên kết với nhau nhằm hình thành các năng lực.

- Năng lực là sự kết nối tri thức, hiểu biết, khả năng, mong muốn.

- Mục tiêu hình thành năng lực định hướng cho việc lựa chọn, đánh giá mức độ quan trọng và cấu trúc hoá các nội dung hoạt động và hành động dạy học về mặt phương pháp.

- Năng lực mô tả việc giải quyết những đòi hỏi về nội dung trong các tình huống.

- Mức độ phát triển năng lực có thể xác định trong các chuẩn: đến một thời điểm nhất định nào đó, HS có thể phải đạt được những gì.

- Năng lực được quan niệm là sự kết nối một cách linh hoạt và có tổ chức kiến thức, kỷ năng với thái độ, tình cảm, giá trị, động cơ cá nhân,… nhằm đáp ứng hiệu quả một yêu cầu phức hợp của hoạt động trong bối cảnh nhất định. Năng lực thể hiện sự vận dụng tổng hợpcủa nhiều yếu tố ( Phẩm chất của người lao động, kiến thức và kỹ năng) được thể hiện thông qua các hoạt động của cá nhân nhằm thực hiện một loại công việc nào đó.

Từ các cách sử dụng trên có thể hiểu rằng: Năng lực của người học là khả năng làm chủ hệ thống tri thức, kỷ năng, thái độ,… và vận hành (kết nối) chúng một cách hợp lý vào thực hiện thành công nhiệm vụ học tập, giải quyết hiệu quả những vấn đề đặt ra cho họ trong cuộc sống. (Bộ Giáo dục và Đào tạo, 2014).

1.2.6. Quản lí hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực người học‌

Cũng như các khái niệm về quản lí hoạt động dạy học, có rất nhiều khái niệm về Quản lí hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực người học, tuy nhiên theo chúng tôi nhận thấy có thể hiểu Quản lí hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực người học là quá trình tác động của người Cán bộ quản lí tới hoạt động dạy học để việc dạy học không chỉ là quá trình truyền thụ tri thức mà là quá trình tác động để phát triển năng lực người học, sau quá trình dạy học, người học biết vận dụng tri thức, kỷ năng, thái độ đã học vảo giải quyết được các nhiệm vụ trong thực tiễn ( Bộ Giáo dục và Đào tạo, 2014).

1.3. Lý luận về hoạt động dạy học môn Toán cấp trung học phổ thông theo định hướng phát triển năng lực người học ở các trung tâm Giáo dục nghề nghiệp-Giáo dục thường xuyên‌

1.3.1. So sánh chương trình dạy học định hướng nội dung và chương trình dạy học định hướng năng lực‌

So sánh chương trình DH định hướng nội dung và chương trình định hướng NL

Chương trình định

hướng nội dung

Chương trình định hướng NL

Mục tiêu

Mục tiêu DH được mô tả không chi tiết và không nhất thiết phải quan sát,

đánh giá được

Kết quả học tập cần đạt được mô tả chi tiết và có thể quan sát, đánh giá được; thể hiện được mức độ tiến bộ của HS

một cách liên tục.

Nội dung

Việc lựa chọn nội dung dựa vào các khoa học chuyên môn, không gắn với các tình huống thực tiễn. Nội dung được quy định chi tiết trong chương

trình.

Lựa chọn những nội dung nhằm đạt được kết quả đầu ra đã quy định, gắn với các tình huống thực tiễn. Chương trình chỉ quy định những nội dung chính, không qui định chi tiết.

PPDH

GV là người truyền thụ tri thức, là trung tâm của quá trình DH. HS tiếp thu thụ động những tri thức được quy định sẵn.

- GV chủ yếu là người tổ chức, hỗ trợ HS tự lực và tích cực lĩnh hội tri thức. Chú trọng sự phát triển khả năng giải quyết vấn đề, khả năng giao tiếp…

- Chú trọng sử dụng các quan điểm, phương pháp, kĩ thuật DH tích cực; các

phương pháp thí nghiệm, thực hành

Hình thức

Chủ yếu DH lí thuyết trên

lớp.

Tổ chức học tập đa dạng; chú ý các

hoạt động xã hội, ngoại khóa, nghiên cứu

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 177 trang tài liệu này.

	khoa học, trải nghiệm sáng tạo; đẩy mạnh ứng dụng CNTT và truyền thông trong dạy và học
Đánh giá	Tiêu chí đánh giá được	Tiêu chí đánh giá dựa vào NL đầu ra, có
kết quả	xây dựng chủ yếu dựa	tính đến sự tiến bộ trong quá trình học
học tập	trên sự ghi nhớ và tái hiện	tập, chú trọng khả năng vận dụng trong
của HS	nội dung đã học.	các tình huống thực tiễn.

(Bộ Giáo dục và Đào tạo, 2014)

1.3.2. Tiếp cận với dạy học môn Toán cấp Trung học phổ thông theo định hướng phát triển năng lực người học giai đoạn hiện nay‌

1.3.3.1. Mục tiêu dạy học môn Toán

Dạy và học Toán ở trường phổ thông Việt Nam nói chung, kể từ sau năm 2015 nói riêng, nhằm hướng vào hình thành các NL chung, cốt lõi, thông qua đó giúp HS:

- Có những kiến thức và kỹ năng Toán học cơ bản, làm nền tảng cho việc phát triển các NL chung cũng như NL đặc trưng riêng đối với môn Toán.

- Hình thành và PTNL tư duy (tư duy lôgic, tư duy phê phán, tư duy sáng tạo, khả năng suy diễn, lập luận toán học). Phát triển trí tưởng tượng không gian, trực giác Toán học.

- Sử dụng các kiến thức Toán học để hổ trợ học tập các bộ môn khác đồng thời giải thíchmột số hiện tượng, tình huống xảy ra trong thực tiễn (phù hợp với trình độ). Qua đó, PTNL giải quyết vấn đề, NL mô hình hóa Toán học.

- Phát triển vốn ngôn ngữ (ngôn ngữ toán và ngôn ngữ thông thườngtrong mối quan hệ chặt chẽ với nhau) trong giao tiếp và giao tiếp có hiệu quả.

- Góp phần cùng các bộ môn khác hình thành thế giới quan khoa học, hiểu được nguồn gốc thực tiễn và khả năng ứng dụng rộng rãi của Toán học

trong các lĩnh vực của đời sống xã hội. Biết cách làm việc có kế hoạch, cẩn thận, chính xác, có thói quen tò mò, thích tìm hiểu, khám phá; biết cách học độc lập với phương pháp thích hợp cùng những kỹ năng cần thiết, trong sự hợp tác có hiệu quả với người khác. ( Bộ Giáo dục và Đào tạo, 2014).

1.3.3.2. Nội dung dạy học môn Toán

Hiện nay đối với môn Toán THPT, HS đang được học tài liệu sách giáo khoa môn Toán của một trong hai chương trình toán cơ bản và toán nâng cao, kết hợp với chuẩn kiến thức kỹ năng. Đối với hệ GDTX, HV học theo chương trình Toán cơ bản. Nội dung Toán học cấp THPT được tập hợp thành hai bộ phận chủ yếu là: Hình học, đại số và giải tích.

Bộ GD&ĐT đã giao quyền tự chủ cho các trường phổ thông, các trung tâm GDTX trong việc xây dựng và thực hiện kế hoạch giáo dục kể từ năm học 2013-2014 để nhằm phát huy vai trò sáng tạo và chủ động của nhà trường và GV; Sở GD&ĐT Vĩnh Long cũng đã chỉ đạo các cơ sở giáo dục trung học, tổ chuyên môn và GV chủ động xây dựng kế hoạch giáo dục theo định hướng PTNL người học phù hợp với điều kiện thực tế nhà trường và khả năng của HS; Thực hiện sắp xếp lại nội dung DH để khắc phục những hạn chế của chương trình, sách giáo khoa hiện hành theo tinh thần các văn bản: công văn 3535/BGDĐT-GDTrH ngày 27/5/2013; Công văn 791/HD-BGDĐT ngày 25/6/2013; Công văn 5555/BGDĐT-GDTrH ngày 08/10/2014. Theo đó, lãnh đạo các trường, các trung tâm GDTX được chủ động chỉ đạo xây dựng phân phối chương trình chi tiết, riêng đối với chương trình GDTX được xây dựng một cách linh hoạt phù hợp với mục tiêu và khung thời gian của chương trình, với tình hình thực tế của trung tâm nhằm nâng cao chất lượng DH. Thay cho DH được thực hiện theo từng bài, tiết trong sách giáo khoa như hiện nay, các tổ, nhóm chuyên môn căn cứ vào chương trình và sách giáo khoa hiện hành, lựa chọn nội dung để xây dựng các chủ đề DH môn Toán và các chủ đề tích hợp, liên môn phù hợp với PPDH tích cực trong điều kiện thực tế của đơn vị.