Giải Pháp Nâng Cao Chất Lượng Nội Dung Và Hình Thức Phóng Sự Điều Tra Kinh

dài. Về mặt bằng chung, các tác phẩm điều tra trên ANTV đã rất thu hút người xem, tuy nhiên tội phạm kinh tế ngày càng có nhiều mánh khóe tinh vi, đòi hỏi đội ngũ làm điều tra cần đổi mới cách thức làm phóng sự, đổi mới hình thức điều tra để vạch trần mọi hình thức gian lận, nâng cao chất lượng mỗi phóng sự điều tra kinh tế. Thu hút, hấp dẫn và tăng tính tương tác với quần chúng nhân dân. Có như vậy, vị thế của phóng sự điều tra sẽ là thể loại báo chí được sự quan tâm yêu mến của công chúng và là “đất dụng vò” của nhiều nhà báo tài năng.

Hơn nữa, phóng viên điều tra kinh tế phải chú ý đến việc thu thập tài liệu, lưu giữ tài liệu. Cẩn thận trong những dụng nguồn tin. Bởi trong thực tế, có nhiều vụ việc phóng viên Báo CAND bị xử lý kỷ luật trong điều tra vụ PM18, có không ít những vụ án mà các ngành trong khối nội chính làm sai. Nỗi oan chỉ được giải tỏa khi nạn nhân đã phải ngồi tù hàng chục năm. Do vậy, việc lưu giữ hồ sơ điều tra đặc biệt quan trọng đối với phóng viên điều tra nói chung và điều tra kinh tế nói riêng.

3.2.2.3. Nâng cao kiến thức về pháp luật

Báo chí điều tra dĩ nhiên phải đụng chạm mặt trái của xã hội trên lĩnh vực kinh tế và việc bị phản ứng không thể tránh khỏi. Bởi vậy, để điều tra tốt nhà báo, phóng viên, biên tập viên, người làm điều tra phải cần phải biết và hiểu luật. Quá trình làm phóng sự, đội ngũ nhà báo sẽ gặp nhiều vấn đề cản trở từ các cơ quan chức năng, sự chống đối của các đối tượng kinh tế. Hơn hết, hiểu rò luật và biết luật sẽ giúp nhà báo bảo vệ được chính mình, sản phẩm của mình và bảo vệ được nhiều người, cơ quan tổ chức khác. Nhất là nắm vững các quy định của pháp luật về kinh tế như: chiến lược phát triển kinh tế các giai đoạn, Luật đất đai, Luật khiếu nại tố cáo, Luật dân sự, Luật hình sự, Luật đấu thầu, các vấn đề về chứng khoán, các quy định về phòng chống buôn lậu, gian lận thương mại. Là người tuyên truyền pháp luật, hơn bao giờ hết, phóng viên ANTV phải nắm vững pháp luật.

3.2.3.Giải pháp nâng cao chất lượng nội dung và hình thức phóng sự điều tra kinh tế trên kênh truyền hình ANTV

Cho đến nay, truyền hình là một trong những loại hình truyền thông phát triển nhất, không chỉ vì nó được ví như nhà hát khổng lồ, tích hợp nhiều phương tiện truyền thông hấp dẫn mà còn nhờ vào công nghệ phát triển, các phương thức truyền dẫn phát sóng đa dạng như truyền hình cáp, truyền hình vệ tinh, mạng Internet.... đã giúp các Đài truyền hình, trong đó có kênh truyền hình của Bộ Công an “hòa vào biển lớn”, giúp đầu ra các chương trình truyền hình được truyền bá rộng rãi trên sóng truyền hình cho hàng triệu người xem cùng một lúc và có thể xem lại nhiều lần trên nhiều kênh, nhiều nơi. Nhưng đây cũng chính là thách thức cho truyền hình của ngành Công an nói chung và các ngành, cơ quan khác nói riêng. Bởi trong hàng trăm kênh truyền hình, làm thế nào để khán giả lựa chọn kênh truyền hình của mình và giữ được chân khán giả. Giải đáp cho câu hỏi này, Tiến sĩ Nguyễn Trí Nhiệm, trưởng khoa Truyền hình, Học viện Báo chí và Tuyên truyền cho rằng: “Nội dung chương trình sẽ là yếu tố quyết định sự khác biệt, bởi theo lộ trình, các Đài sẽ sử dụng chung hạ tầng kỹ thuật để truyền dẫn phát sóng (kỹ thuật số mặt đất) để vừa tránh lãng phí, vừa cho người xem hình ảnh chất lượng. Các Đài muốn tồn tại và vươn lên thì phải tập trung cho chương trình đặc thù, không có nét riêng, không có độc đáo, sẽ khó thu hút khán giả”.

3.2.3.1. Giải pháp về nội dung:

+ Ranh giới giữa việc cổ vũ những nhân tố mới và “tô hồng” là mong manh nên đi sâu khai thác khía cạnh này tác giả phóng sự điều tra cần lựa chọn nhân tố điển hình để điều tra, biểu dương cái tốt. Trong nội dung tác giả phải tập trung cái độc đáo của các nhân tố, cách làm, chủ trương đó, từ đó có thể khái quát thành mô hình để định hướng cho công chúng.

+ Tăng cường điều tra về những lĩnh vực về kinh tế có vấn đề. Bên cạnh những vấn đề nóng bỏng, nổi cộm đang được đông đảo dư luận quan tâm, cần phát huy hơn nữa những phóng sự điều tra có tính khám phá, phát hiện vấn đề mới, mặc cho chúng đang “chìm”, nhưng với phát súng mở màn của phóng sự chắc chắn sẽ

trở thành vấn đề nóng. Như thế, phóng sự điều tra kinh tế mới thực sự xứng đáng ở mũi nhọn xung kích của truyền hình ANTV.

+ Để tăng cường tính định hướng và tính hấp dẫn của phóng sự điều tra kinh tế, các tác giả cần tìm ra được bản chất, nguyên nhân sự việc, đề ra các giải pháp càng cụ thể càng hấp dẫn bấy nhiêu.

+ Xây dựng được mạng lưới cộng tác viên rộng khắp để cung cấp những thông tin, đề tài quan trọng để triển khai những vấn đề về kinh tế mà dư luận quan tâm ở cơ sở mà phóng viên ANTV không có điều kiện để bao quát những hiện tượng đang nảy sinh trong xã hội.

+ Nâng cao hiệu quả kỹ năng điều tra của phóng viên sẽ là yếu tố quan trọng trong việc nâng cao chất lượng nội dung của phóng sự điều tra kinh tế. Với việc điều tra chi tiết có đầy đủ chứng cứ tài liệu, giải đáp những nghi ngờ, vướng mắc trong nhân dân và những thành tố liên quan đó chính là điều mà khán giả mong đợi từ phóng sự điều tra kinh tế truyền hình ANTV.

Trong kết quả điều tra công chúng, để nâng cao chất lượng nội dung phóng sự điều tra kinh tế trên kênh truyền hình ANTV nhiều ý kiến phản hồi với nội dung: Cần sâu sát cơ sở và phối hợp với các cấp, các ngành, đoàn thể để nắm bắt chính xác thông tin làm tiền đề để xây dựng phóng sự điều tra kinh tế; cần có sự dấn thân hơn nữa; tăng cường điều tra về phòng chống tham nhũng…

Trong thời đại bùng nổ thông tin cái mà khán giả cần chính là thông tin nóng bỏng nhất, vừa cập nhật, vừa sâu sắc, lại vừa có lời giải cụ thể và chính xác. Đó chính là điều kiện thuận lợi để phóng sự điều tra truyền hình phát huy thế mạnh của mình, cũng là thách thức để thể loại này phải không ngừng nâng cao chất lượng nội dung phản ánh. Đồng thời, để chuyển tải nội dung có chất lượng cao thì phải có một hình thức thể hiện tương xứng.

3.2.3.2. Giải pháp về hình thức

Để nâng cao chất lượng hình thức, theo chúng tôi, các tác giả phóng sự điều tra về kinh tế trên truyền hình ANTV cần có quan niệm đúng về mối quan hệ giữa âm thanh và hình ảnh, trên cơ sở đó mới có thể phát huy được hết thế mạnh

của mỗi thành tố.

+ Người thực hiện phóng sự điều tra kinh tế truyền hình phải xác định rò một trong những yếu tố quan trọng trong phóng sự điều tra là hình ảnh. Hình ảnh trong điều tra chính là những thông tin quan trọng của nội dung. Sử dụng nhiều hình ảnh có giá trị thông tin cao sẽ góp phần quan trọng trong việc nâng cao chất lượng tác phẩm phóng sự điều tra kinh tế truyền hình. Có được điều đó, người quay phim phải sử dụng các yêu cầu hình ảnh và sử dụng hình ảnh phù hợp như: cỡ cảnh, bố cục, góc quay… Đồng thời, loại trừ triệt để những lỗi sơ đẳng về hình ảnh. Điều này rất dễ thực hiện, chỉ cần quay phim và biên tập tập trung cao độ và thể hiện một tinh thần trách nhiệm cao trước sản phẩm tinh thần của mình. Sau đó, cần chuẩn hoá ngữ pháp truyền hình, ngôn ngữ hình ảnh và ngữ pháp dụng hình về cỡ cảnh, trục quay, góc độ, bố cục, thời lượng, dựng hình ... Đồng thời sử dụng những kỹ xảo hình ảnh như chuyển mờ, lên đen xuống đen... rất có tác dụng trong các phóng sự điều tra chuyên đề. Việc sử dụng hình ảnh trong dựng hậu kỳ cần đặc biệt chú trọng, nhất là khi phê phán, đấu tranh tiêu cực. Nếu sử dụng sai đối tượng, sai mục đích sẽ ảnh hưởng rất lớn, có khi nghiêm trọng đến đối tượng phản ánh.

+ Tăng cường ngôn ngữ hình ảnh của nhóm cận cảnh và bố cục qua vai. (OS-CU), hạn chế toàn cảnh nhất là trong những cảnh đối chất cán bộ - tội phạm, cảnh suy nghĩ càng thẳng ... Trong trường hợp này, những cận cảnh và đặc tả (giọt mồ hôi, giọt nước mắt, nét nhăn đau khổ, đói bàn tay xiết chặt...) là những chi tiết lột tả dược tâm trạng và cảm xúc nhân vật... Trong bố cục OS-CU, lời thoại ngắn tiết tấu nhanh như nhịp đập và hơi thở cuộc sống đời thường. Nó rất hiệu quả trong việc tạo ra những xung đột cao trào trong mối quan hệ giao lưu giữa các nhân vật.

+ Để nâng cao chất lượng hiệu quả lời bình, người biên tập phải có những kiến thức về hình ảnh. Trên cơ sở hình ảnh đã có, người viết lời bình chắt lọc ngôn ngữ, viết những điều mà hình ảnh chưa thể hiện được thông tin hoặc bổ sung thông tin cho hình ảnh. Ngoài ra, khi viết lời bình, người biên tập tưởng tượng âm thanh nào phù hợp với ngôn ngữ, hình đó, sẽ có tác dụng trong việc nâng cao chất lượng hình thức phóng sự điều tra kinh tế. Do đó, trước tiên phải

xây dựng một tác phẩm phóng sự điều tra kinh tế hoàn chỉnh bằng hình ảnh, sau đó mới dùng lời bình để bổ sung những thông tin mà hình ảnh chưa nói hết. Phóng sự điều tra kinh tế truyền hình phải đạt được yêu cầu sau: nếu khán giả nhắm mắt lại thì sẽ không hiểu được nội dung phóng sự, còn nếu họ bịt tai lại thì vẫn hiểu được phẩn nào mặc dù không đầy đủ. Nếu yêu cầu này bị đảo ngược lại thì vô tình phóng sự điều tra truyền hình đã biến thành phóng sự điều tra phát thanh.

+ Trong mối quan hệ giữa các yếu tố của âm thanh cần tăng cường hơn nữa hiệu quả của tiếng động. Nên để cho tiếng động và lời thoại phỏng vấn “gánh” bớt những phần thông tin mà lời bình hiện nay đang chuyển tải. Có như vậy tác phẩm phóng sự mới khách quan và sinh động, cái tôi thẩm định mới tăng sức thuyết phục đối với khán giả.

+ Phỏng vấn trong phóng sự điều tra truyền hình kinh tế phải có giá trị thông tin cao. Điều mong muốn của khán giả là luôn muốn biết hệ quả đó là do ai gây ra. Bởi vậy, khi phỏng vấn lấy thông tin phóng viên khai thác tối đa để lấy tư liệu. Còn chọn nội dung xuất hiện trong phóng sự cần chọn ngắn và đắt. Chẳng hạn như nhân vật đó là cấp cao, hay đối tượng phạm tội thì đôi khi thừa nhận hành vi phạm tội hoặc trả lời không biết sự việc đó cũng có ý nghĩa thông tin rất cao. Khi mà trước đó lời bình đã khẳng định. Sự xuất hiện của nhân vật càng tăng thêm tính chân thực của kết quả điều tra. Hơn nữa, sử dụng hình ảnh cận, hay toàn đối với nhân vật được phỏng vấn cũng tăng thêm giá trị rất nhiều đối với tác phẩm. Do vậy, người biên tập phải bao quát được các vấn đề về hình ảnh, lời bình, tiếng động mới nâng cao được hình thức thể hiện của phóng sự điều tra.

Tóm lại, quan hệ giữa âm thanh và hình ảnh trong phóng sự điều tra chặt chẽ hữu cơ mà trong đó là sự nhạy cảm của mắt người về hình ảnh mạnh hơn tai nghe, tuy vậy giữa tai và mắt có sự hỗ trợ và âm thanh cũng góp phần nâng cao hiệu quả của hình ảnh. Truyền hình có khả năng đáp ứng được sự nhận thức về thế giới hiện thực qua việc ghi hình và ghi âm những hành vi cử chỉ, thái độ tình cảm, tâm trạng hơi thở của con người trong cuộc sống vận động không ngừng. Sức mạnh ấy được thể hiện bằng những hình ảnh và được củng cố bằng - âm thanh. Đó chính là những điều cốt yếu để nâng cao hiệu quả chất lượng phóng sự

điều tra kinh tế trên kênh truyền hình ANTV.

Nội dung

Các ngành, thành phần kinh tế

Chủ trương, chính sách kinh tế

Buôn lậu, tham nhũng….

Hình ảnh

Âm thanh

Phóng sự điều tra kinh tế trên ANTV

Hình thức

Với những giải pháp về nội dung và hình thức chuyển tải thông tin trong phóng sự điều tra kinh tế của truyền hình ANTV, tác giả luận văn kết hợp với nội dung lý luận đã trình bày trong chương 1 về lý luận cơ sở lý luận thể loại phóng sự điều tra truyền hình, khảo sát chất lượng phóng sự điều tra kinh tế trên kênh ANTV, để định hình và nhận dạng phóng sự điều tra kinh tế như sau. (Xem sơ đồ 3.1).

Nhiều ý

Vào thẳng

Nhìn

Có sức

Tiết tấu đa

Tiếng

Lời thoại

Lời bình

kiến

thực trạng

thẳng vào

nặng trong

dạng, phù

động là

phỏng vấn

ngắn gọn,

chuyên

của các

sự thật

chứng

hợp nội

chủ đạo,

là lời bình

chính luận

gia, các

bài học…

lĩnh vực

minh vấn

đề

dung điều

tra

âm nhạc

phù hợp

“khách

quan”, có

sắc sảo

nhiều

thông tin

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 180 trang tài liệu này.

Đề ra giải pháp cụ thể, giải quyết tốt vấn đề

Sơ đồ 3.1

3.2.4. Cơ chế, chính sách đối với phóng viên thực hiện phóng sự điều tra kinh tế

Truyền hình ANTV cần thực hiện nghiêm chỉnh các quy định của Nhà nước đối với cán bộ, nhân viên về các chính sách liên quan đến tiền lương, tiền thưởng, nhuận bút, bảo hiểm y tế, bảo hiểm xã hội, chế độ thai sản, chế độ học tập nâng cao nghiệp vụ, chế độ nghỉ phép… Thực hiện nghiêm túc tinh thần chỉ đạo của cơ quan chủ quản, định hướng tuyên truyền của Đảng, Nhà nước và chấp hành nghiêm chỉnh sự quản lý Nhà nước về mặt báo chí của cơ quan quản lý báo chí.

Cần có chính sách đặc thù đối với PV, nhà báo thường xuyên thực hiện các tác phẩm phóng sự điều tra kinh tế như đầu tư trang thiết bị tác nghiệp tốt nhất cho PV; chi trả nhuận bút xứng đáng và thưởng đột xuất cho tác giả có tác phẩm phóng sự điều tra có ý nghĩa tích cực với xã hội, được đông đảo dư luận công chúng quan tâm.

Phối hợp với các tổ chức như Hội nhà báo, trung tâm đào tạo báo chí tổ chức tập huấn tay nghề, kỹ năng nghiệp vụ xây dựng phóng sự điều tra kinh tế cho đội ngũ PV, nhà báo trong truyền hình ANTV; tổ chức các cuộc hội thảo, các cuộc trao đổi nghiệp vụ đối với các cơ quan báo chí trong và ngoài nước; tổ chức các cuộc tham quan, tham vấn về những lĩnh vực kinh tế cho đội ngũ cán bộ làm công tác biên tập và đội ngũ PV xây dựng phóng sự điều tra kinh tế để họ được thông thạo, am hiểu tường tận về lĩnh vực, vấn đề mà họ thường xuyên tham gia xây dựng kịch bản, viết lời bình, học từ cách dùng thuật ngữ cho đến cách tiếp cận vấn đề, quay phim trong từng nhóm lĩnh vực của đời sống xã hội.

Đồng thời, có cơ chế bảo vệ phóng viên. Bởi rủi ro của nghề báo rất cao nhưng rủi ro trong xây dựng phóng sự điều tra kinh tế lại càng cao hơn. Nói ra điều này để nhấn mạnh sự nguy hiểm của nghề báo và cái nghiệp làm phóng sự điều tra là như vậy. Chỉ một chữ hoặc một câu, một hình ảnh không đúng với sự thật hoặc được suy diễn theo cách hiểu áp đặt chủ quan của một “ông lớn” nào đó trong tác phẩm phóng sự điều tra kinh tế thì PV và truyền hình chủ quản đều có thể bị trả giá đắt. Nhẹ thì phê bình, khiển trách, nặng thì cảnh cáo, cách chức, thu hồi thẻ nhà báo, truy tố.

Ở đây xin đề cập đến thái độ và trách nhiệm bảo vệ cán bộ, PV của Đài truyền hình khi có phản ứng của dư luận xã hội. Một phóng sự điều tra hết lời khen ngợi cá nhân, tập thể đồng nghĩa PV và cơ quan báo chí đó cũng sẽ được khen ngợi hoặc không có phản ứng gì. Song một phóng sự điều tra đấu tranh chống tiêu cực, tham nhũng, vạch mặt những cán bộ thoái hóa biến chất thì tác giả và cơ quan báo chí sẽ không tránh khỏi sự phản ứng quyết liệt của chính đối tượng hay các nhóm lợi ích được nhắc đến trong tác phẩm đó.

Để tạo niềm tin cho PV và tạo cơ hội cho họ được dấn thân, được thổi bùng ngọn lửa nhiệt huyết của một người làm báo cách mạng chân chính, những người khoác trên mình sắc phục CAND thì không còn cách nào khác là Truyền hình ANTV đó phải đứng ra bảo vệ tác giả, nhóm tác giả đến cùng. Nếu tác giả không được bảo vệ thì hệ lụy của sự uy hiếp từ các thế lực cứ thế lấn tới và nguy cơ mất đi một tài năng, mất đi cả một tòa soạn báo là điều có thể xảy ra. Cho nên lãnh đạo cơ quan báo chí phải là người có trách nhiệm theo sát diễn biến vụ việc, bảo vệ PV trong quá trình tác nghiệp, lựa chọn thời điểm phù hợp để phát sóng các tác phẩm cũng như đối phó với sự phản hồi tiêu cực sau sản phẩm báo chí truyền hình đã phát sóng.

3.2.5. Đầu tư phương tiện

Do tính chất, đặc thù của một số công việc đặc biệt là làm phóng sự điều tra mà phóng viên cần được trang bị những chiếc máy ghi âm, ghi hình có tính năng cao và có những lợi thế về kiểu dáng, hình thức. Tuy nhiên việc sử dụng loại máy này cần cân nhắc rất kỹ về mặt luật pháp cũng như đạo đức, chỉ khi giải pháp đó là cách cuối cùng để bảo vệ mình thì mới nên tính toán sử dụng. Có một số loại máy như sau:

- Bút ghi âm thông minh: Bề ngoài nhìn như một chiếc bút máy thông thường, với dung lượng 2G và 4G, có thể nguỵ trang để thu thông tin bằng cách cài ở túi áo, bìa sổ hoặc cầm tay. Ngoài chức năng ghi âm, với chiếc bút máy này có thể sử dụng như một chiếc USB, camera, máy MP3 để nghe nhạc… Sản phẩm này thường là một chiếc bút bi tích hợp Camera ngụy trang siêu nhỏ, micro siêu nhạy,