Thực Trạng Hoạt Động Của Thị Trường Mở Ở Việt Nam

trường. ngoại tệ phù hợp với. mục tiêu điều. hành kinh. tế vĩ mô và. CSTT. Nhờ đó, NHNN mua được ngoại tệ bổ. sung. DTNHNN, đưa quy mô. DTNHNN lên. mức kỷ lục.

Quá trình thực hiện. khảo sát ý kiến của các chuyên. gia, các chuyên... gia... cho rằng, NHNN đã chủ động hơn trong. việc. nắm... bắt diễn biến cung cầu... ngoại tệ và tham gia thị trường. với vai trò người mua... bán cuối cùng từ đó có những can. thiệp... thị trường khi cần thiết nhằm... thực hiện mục tiêu... CSTT trong từng thời. kỳ. Tuy nhiên, so với các thị trường của các nước phát. triển,. thị trường cần phát... triển theo hướng. ưu tiên các. giao. dịch kỳ hạn và hoán đổi ngoại tệ để kết nối tốt hơn. cung... cầu ngoại tệ cho các ngân hàng, đồng thời đáp ứng nhu cầu về ngoại tệ cho hoạt động xuất. nhập khẩu ngày càng tăng nhanh của nền kinh tế.

2.1.2.2. Thực trạng hoạt động của thị trường mở ở Việt Nam

a. Thị. trường giấy tờ có giá ngắn hạn

- Nghiệp vụ thị trường mở

Kể từ khi bắt đầu chính thức đi vào hoạt động (từ năm. 2000) đến... nay, nghiệp vụ thị trường mở (OMO) đã có. sự tham. gia của khá nhiều thành viên thuộc... các loại hình TCTD khác nhau, bao gồm cả NHTM. nhà... nước, NHTM cổ phần, ngân. hàng liên doanh, chi nhánh ngân hàng nước ngoài, 1 công. ty tài chính và. QTDND Trung ương. Tuy nhiên, số thành viên... thực sự tham gia giao dịch. và số. thành viên tham gia mỗi phiên giao. dịch còn khiêm tốn.

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 110 trang tài liệu này.

Doanh. số giao dịch trên thị trường. cũng ngày càng tăng, số phiên. giao dịch tăng... từ 10 ngày/lần. lên 1 tuần/lần rồi 2 lần/tuần và thanh toán ngay trong ngày. Hàng hoá giao. dịch. là các GTCG ngắn hạn... phát. hành bằng VND đã... được đăng ký với NHNN như tín phiếu kho bạc, tín phiếu NHNN, và một số GTCG ngắn hạn khác. do Thống đốc NHNN quy định; trong đó, tín phiếu... kho bạc và tín phiếu NHNN24(chủ yếu là tín phiếu Kho bạc Nhà nước) là. các hàng hóa phổ. biến.

Phương. thức giao dịch được thực... hiện. là... mua, bán hẳn... hoặc. giao. dịch có... kỳ hạn (bán. và cam kết mua lại) và chỉ áp dụng một... phương thức cho trong một. phiên giao dịch. Theo. đó, phần... lớn. các. giao dịch là giao dịch mua/bán lại chứ không. phải giao... dịch. muc lại (repo). Trong khi. ở các nước. có thị trường tài chính. phát triển, giao

dịch... repo luôn. giữ vai trò là công cụ phổ biến. và linh hoạt nhất. với khối lượng giao dịch... chiếm tỷ trọng lớn. Giao dịch repo cũng được thừa... nhận là một. công cụ hữu ích trên TTTT các nước này vì nó giúp điều chỉnh trôi chảy vốn. khả... dụng... giữa các thành viên. NHTW các nước đặc biệt quan. tâm tới việc tách. bạch... thông tin về khối lượng, quy mô, kỳ hạn của các. giao dịch repo để giám sát. sự phát triển. của thị. trường vì. các thông. tin này giúp ngăn chặn. việc thổi phồng mức vốn khả dụng của các TCTD cũng như việc thổi phồng... giá hoặc đưa các chứng khoán... thiếu. tin cậy ra khỏi bảng cân. đối tài sản.

Theo ý kiến đánh giá của các chuyên gia,. “nghiệp vụ thị trường mở có vai trò quan... trọng. trong việc điều tiết cung cầu về vốn ngắn hạn cho các. TCTD nhằm... hỗ trợ hoạt... động sản xuất, kinh doanh, dịch. vụ, đời sống của. các chủ thể trong nền kinh tế. Có thể nhận thấy nghiệp vụ thị. trường. mở Việt. Nam. đã. góp phần nhất. định... trong. quá trình phát triển kinh. tế đất nước, nhất. là trong điều... kiện hiện nay. Tuy nhiên,. vẫn... còn nhiều bất cập trong. việc... điều tiết. lãi suất. nghiệp vụ thị trường mở. NHNN Việt Nam đã... điều hành linh. hoạt lãi suất. nghiệp vụ thị trường mở gắn. với lãi suất tái cấp vốn, lãi suất tái chiết khấu để định hướng. lãi suất. thị trường, phát tín hiệu trong điều hành chính sách tiền tệ. Thực tế cho. thấy vẫn. có. thời điểm, NHNN lúng túng trong. việc điều... tiết lãi suất trên thị trường mở trong mối quan hệ với các loại. lãi suất khác”.

-... Thị trường đấu. thầu tín phiếu Kho bạc

Trên thị trường tiền tệ Việt Nam, thị trường đấu... thầu. tín phiếu Kho bạc với sự tham gia... của các thành viên là các. NHTM, các ngân. hàng được chỉ định cho vay vì mục... tiêu chính sách và các ngân hàng có. chi nhánh tại Nước ngoài. Bên cạnh đó còn có sự tham gia của các... đối tượng khác như công ty tài chính, công ty bảo hiểm, quỹ bỏa hiểm, quỹ đầu tư hoạt động. tại Việt Nam. Để tham gia được thị trường đấu... thầu tín phiếu Kho. bạc đòi hỏi các thành... viên phải. đáp ứng được đầy đủ các điều kiện về quy mô vốn, quy chế hoạt động theo yêu cầu của NHNN.

Mặc dù có nhiều. thành. viên trên thị trường, số lượng thành. viên thực sự tham gia đấu thầu và thắng thầu thường rất ít. Mỗi phiên giao. dịch chỉ có từ 1 đến 5 thành viên, chủ... yếu là những thành viên. có. vốn lớn. như các NHTM nhà nước, tham gia.

Các NHTM cổ... phần, các tổ chức tài. chính có vốn nhỏ và. lãi suất huy động cao thường khó có khả năng... tiếp cận với loại. đầu tư này và do. vậy,. hạn chế khả. năng quản... lý dòng... tiền và việc đảm bảo tính thanh khoản của các định chế này.

Ngoài ra, kỳ hạn. của tín phiếu Kho bạc. chưa thực sự đa dạng và. đa. số có kỳ hạn gần 1 năm. Điều. này làm hạn. chế khả năng. mua vào của các. NHTM do. tín. phiếu Kho... bạc được. các NHTM coi là một loại chứng khoán ngắn hạn đầu tư để đảm bảo tính khả dụng. mà. vẫn tối đa được hiệu quả sử dụng... vốn. Theo đó, kỳ hạn gần 1 năm với các NHTM là quá. dài, đặc biệt trong điều kiện thị trường thứ cấp cho tín. phiếu Kho bạc. lại chưa phát triển.

- Thị trường mua bán. các giấy tờ có giá ngắn hạn khác

Bên cạnh thị trường tín... phiếu Kho bạc, còn có thị trường mua bán lại các GTCG ngắn. hạn... khác, cụ... thể là. mua bán GTCG giữa. các định chế tài chính với nhau và... giữa các định chế tài chính với khách hàng. Tuy nhiên, hàng hóa trên thị trường còn ít, kém. đa dạng. Thương phiếu chưa. được. sử dụng do cho. đến nay khung pháp lý về công cụ này chưa. được hoàn. tất. Một số. ngân hàng. có phát hành... kỳ phiếu. để huy động tiết kiệm. ngắn hạn, nhưng. chủ yếu. là kỳ phiếu ghi danh nên. không trao đổi được. Tín. phiếu Kho. bạc Nhà... nước. và tín phiếu NHNN được các... NHTM sử dụng để giao... dịch. với NHNN chứ không được trao đổi giữa các TCTD.

Theo ý kiến của các. chuyên gia khi đánh. giá về thị trường tín phiếu. Kho bạc tại Việt... Nam: “Trong giai đoạn 2016. – 2020, các chuyên. gia cho rằng, thị. trường. này đóng vai trò. ngày càng quan trọng trong. hoạt động của thị trường tiền tệ. Tuy nhiên, hàng hóa vẫn còn kém đa dạng, các. thành viên tham. gia vào thị trường đấu thầu tín phiếu kho bạc còn hạn chế. Đặc biệt trong... bối cảnh cách mạng... công nghiệp 4.0 đòi hỏi NHNN cần. phải tích cực. ứng dụng. CNTT, số hóa, tạo sự thuận tiện trong các hoạt... động trên thị trường đấu thầu tín phiếu kho”.

b. Thị trường tín dụng ngắn. hạn

Thị trường tín dụng ngắn... hạn đã. có những bước tiến đáng. kể, quy mô giao dịch... (huy động vốn và cho. vay) ngày càng tăng qua. các. năm, tác động tích cực tới phát... triển kinh... tế. - xã hội ở Việt Nam.

Xét về mặt. quy mô tài sản, khu. vực ngân... hàng (hệ thống các tổ chức tín dụng

– TCTD) vẫn đang. giữ vị trí trụ cột. trong. hệ thống. tài chính khi chiếm tới 96,2% tổng tài sản. trong hệ thống tài chính; trong khi thị trường chứng khoán và. bảo hiểm chỉ chiếm dưới 4% (bảo hiểm là. 2,8% và công... ty chứng. khoán. và quản lý quỹ là 1%). Đến cuối năm 2020, tổng tài sản có của các TCTD tương đương khoảng 184% GDP, lớn gấp. hơn. 12 lần so với tổng tài sản có của các. tổ chức tài chính không phải TCTD.

Tín dụng. ngân hàng vẫn... tiếp tục. là. nguồn. cung vốn chủ yếu của nền... kinh tế. Tính đến... cuối năm. 2020, tổng dư nợ của hệ thống TCTD đối. với. nền. kinh tế đạt hơn 7,7 triệu tỷ đồng. Độ sâu hệ thống tài chính Việt... Nam đã liên. tục. tăng lên, tuy nhiên, trong... cơ cấu. vốn cung. cấp từ tín dụng ngân hàng và thị trường. chứng khoán thì. tín dụng ngân. hàng. vẫn. chiếm... vị trí đa. số. Mặc. dù tỷ lệ này có xu. hướng giảm dần cùng với quá trình phát triển hướng đến sự cân đối hơn trong cơ cấu của hệ thống tài chính, nhưng đến tháng 12/2020,. vốn tín dụng ngân hàng. vẫn chiếm đến. 75%. vốn của hệ thống tài. chính cung ứng cho nền kinh. tế (tương đương khoảng 135% GDP), giá trị vốn. hóa từ thị trường... chứng khoán chiếm... khoảng 25% (tương đương. khoảng 34%GDP).

Thị trường. tín dụng ngắn... hạn của Việt... Nam có quy mô khá lớn thể hiện qua tỷ lệ tín. dụng/GDP (liên... tục cao. trên. 100% trong vòng 5 năm... trở lại đây), cho thấy Việt... Nam phụ. thuộc rất lớn vào tín dụng. ngân hàng rất cao. Điều. này tiềm ẩn... không ít... rủi ro nhất là. trong điều kiện sức khỏe và độ an... toàn của các TCTD trong hệ thống chưa cao.

2.2. Thực trạng phát triển thị. trường... tiền tệ trong. điều kiện CMCN 4.0

2.2.1. Thực trạng phát triển thị trường tiền tệ trong điều kiện... CMCN 4.0 qua các chỉ tiêu định tính

2.2.1.1. Về sự phát triển và tính đa dạng của các công cụ, hàng hóa trên thị trường trong bối cảnh CMCN 4.0

Cùng với hình thức vay, mượn. truyền. thống với hình thức giao dịch giao ngay đã có thêm nhiều. hình thức giao. dịch khác trên TTTT Việt Nam. như:“các giao

dịch... mua. bán. có. kỳ hạn; hợp đồng mua lại (Repo) và nhiều nghiệp vụ phái sinh. khác (như hoán. đổi ngoại tệ, lãi suất, giao dịch kỳ hạn, giao dịch quyền chọn...). Như vậy, các... nghiệp vụ cơ bản của TTTT trên thế giới cũng đã. được. áp dụng. ở Việt Nam. Tuy nhiên, hình thức giao dịch giao ngay chiếm phần lớn tỷ trong giao dịch... trên. TTTT (hơn ¾... tổng khối lượng giao dịch)”. Các giao dịch. phải. sinh khác chưa thực sự phổ biến, chỉ chiếm. gần... ¼. khối lượng giao dịch. Cụ thể tình hình... phát triển của từng hàng... hóa đã và đang giao dịch. trên. TTTT Việt Nam như sau:

(1) Về hợp đồng mua lại (Repo): Hiện nay,. nhu cầu giao dịch trên. thị trường là... rất lớn nhưng cơ sở hạ tầng. của Việt. Nam còn chưa đáp. ứng kịp. (chưa xây dựng được thông lệ thị trường, chưa thống nhất. được hợp đồng GMRA... chuẩn, chưa có. hệ thống. ngân hàng lưu ký, ngân. hàng... giám sát. chuyên. nghiệp…). Đối. tượng. tham gia thị trường còn. hạn chế,. chỉ dừng lại ở các TCTD; đồng thời hàng hóa giao dịch cũng chỉ là trái. phiếu... Chính phủ.

(2) Về chứng chỉ tiền gửi (CDs): Cả sản phẩm... lẫn đối tượng tham gia thị. trường vẫn còn ở mức độ sơ khai do sản phẩm có tính thanh khoản thấp, kém hấp dẫn (hiện mới chỉ có các công ty chứng khoán, NHTM, tổ chức tài chính, doanh nghiệp tham... gia thị trường). Mặt khác, thông lệ thị trường gần như chưa được hình thành.

(3) Về các sản phẩm phái sinh: Nhu. cầu giao dịch thị trường đối với các giao dịch... hợp đồng tương lai, giao dịch quyền chọn, giao dịch hoán... đổi ngày càng lớn. Tuy nhiên, tương tự như giao dịch. hợp đồng mua lại Repo, cơ sở hạ tầng... vẫn còn hạn chế, chưa đáp. ứng kịp với sự phát. triển của thị trường (chưa. xây dựng thông lệ thị trường, chưa. có công ty xếp hạng. tín. nhiệm, Bộ Tài chính chưa có hướng dẫn hạch toán đối với doanh nghiệp, chưa thống nhất áp dụng. được. hợp đồng phái sinh ISDA. chuẩn…). Mặt. khác, hành lang pháp lý cho hoạt. động. của các giao dịch cũng như này cũng một số sản phẩm... phái sinh. khác chưa hoàn thiện. Hiện mới ban hành các... văn bản pháp lý về giao dịch quyền. chọn lãi suất và mua bán... ngoại tệ, chưa có các... quy phạm... pháp quy đối với các sản. phẩm quyền. chọn khác. Do đó, cần. hoàn thiện khuôn... khổ pháp lý về các. sản. phẩm... phái sinh... nhằm tạo điều kiện cho TCTD đa dạng... và. phát triển. các sản... phẩm. dịch vụ. tài chính... cho khách hàng.

(4) Về cửa sổ chiết khấu/tái chiết khấu/OMO: Cơ sở pháp. lý cho công cụ này khá đầy đủ; đồng thời, cơ sở hạ tầng. thanh. toán... và công. nghệ thông tin đã. được xây dựng và hình. thành... hỗ trợ tốt cho giao dịch, thu thập thông tin để phục vụ cho việc ra quyết định điều. hành về CSTT.

(5) Về thị trường GTCG: so với các quốc gia có TTTT phát. triển, thị trường GTCG ở Việt Nam. vẫn còn nhiều hạn chế. Đối với các giao dịch mua bán trái phiếu/tín phiếu Chính. phủ, mặc dù hành lang pháp lý cho hoạt động của thị trường đãđược. tạo lập khá. đầy đủ; đồng. thời, hạ tầng. cơ sở, hạ tầng thanh toán. và công nghệ thông tin cũng đã. được. tạo lập hỗ trợ tốt cho giao dịch; tuy nhiên, đối tượng tham gia thị trường còn hạn chế và. bị chi phối. bởi các TCTD (TCTD nắm trên 50% lượng trái phiếu. Chính. phủ phát. hành). Ngoài ra, Việt Nam... cũng thiếu hệ thống quy định, điều kiện để xét duyệt và phê chuẩn danh sách các nhà tự doanh (primary dealers) trên thị trường 28; sự liên thông về thông tin và. cơ chế phối hợp điều hành chính sách giữa NHNN và Bộ Tài chính trong điều hành thị trường vẫn cần tiếp tục cập nhật, nâng cấp. Thị trường giao dịch trái phiếu chính quyền địa phương còn. sơ khai. và tính. thanh khoản thấp; hầu hết. các giao dịch... nếu có được thực hiện giữa. các TCTD hoặc các công ty bảo hiểm, chưa có sự tham gia mở rộng của các thành viên khác trên. thị trường.

Đánh giá chung về các công cụ, hàng hóa giao dịch... trên... TTTT Việt Nam trong... bối cảnh CMCN4.0 đã khá phong phú, tuy nhiên, một số hàng hóa... và công. cụ mặc dù. đã. xuất hiện nhưng chưa phổ biến, phần nào. làm hạn. chế tính đa dạng của TTTT Việt Nam. Hiện tại công cụ tài chính được giao dịch trên thị trường... chủ yếu là tín phiếu Kho bạc có kỳ hạn 364 ngày.“Điều. này cho thấy hàng hóa trên... TTTT Việt Nam... phụ thuộc. chủ yếu vào. nhu cầu vốn bù đắp bội chi ngân... sách. nhà nước. Hơn nữa, mặc dù đã. có Luật các công cụ chuyển nhượng nhưng những GTCG như chứng chỉ tiền gửi, kỳ phiếu chưa trở thành công cụ giao dịch trên thị trường... vì nhiều lý do như đã phân tích ở trên, trong đó. có. nguyên nhân... khó xác định được. chất lượng và độ rủi ro ở các... GTCG do các. doanh nghiệp phát... hành do thiếu. những tổ chức định mức tín. nhiệm... đáng. tin. cậy.”Như vậy có. thể. thấy rằng, trong bối cảnh CMCN 4.0 sẽ giúp cho hàng. hóa, công cụ đa. dạng hơn. Đây là điều kiện thuận lợi để phát triển mở

rộng quy mô thị trường thông. qua. giá trị giao dịch và. số. lượng các thành viên. tham gia thị trường.

2.2.2.2. Về tính đa dạng và năng lực của các thành viên. tham. gia thị trường

* Số lượng thành... viên... tham gia thị... trường ngày càng nhiều, đa dạng về loại... hình.

Trong bối cảnh CMCN 4.0, số. lượng thành. viên tham gia. thị. trường tăng lên qua các năm, đặc biệt. là ở thị trường liên ngân hàng... và thị trường mở với sự tham... gia của hầu. hết các loại hình... TCTD từ NHTM Nhà nước, các NHTM cổ phần và ngân hàng... nước ngoài đến. các công ty tài chính, bảo hiểm. Hiện chỉ. có. thị trường mua. bán trái phiếu/tín phiếu Chính phủ là hạn chế đối tượng tham gia thị trường (phải đáp ứng các điều kiện cụ thể do NHNN xem xét, quyết định). Thị trường. này cũng. bị. các TCTD chi phối bởi (TCTD nắmtrên 50% lượng trái phiếu... Chính phủ phát. hành). Tính đến nay, TTTT Việt... Nam. đã có hơn 110 TCTD được phép. tham gia bao gồm các... NHTM Việt Nam, chi nhánh ngân hàng nước ngoài, công ty tài chính, công ty cho thuê tài chính, ngân... hàng chính sách, ngân hàng hợp tác... xã,. quỹ tín... dụng nhân dân, tổ chức tài chính vi mô (tuy nhiên, hiện. nay chưa có sự tham gia. của loại hình tổ chức này); trong. đó các NHTM là. thành. viên. hoạt động chủ yếu, chiếm... trên 85% doanh số giao dịch của thị trường.

Trong bối cảnh cách mạng công nghiệp 4.0, ngoài sự tham gia của các thành viên truyền thống thì còn có sự tham gia của các thành viên mới trong thị trường. Trong đó phải kể đến các công ty Fintech. “Số lượng công ty Fintech tại Việt Nam đã tăng gấp 4 lần trong 6 năm qua, từ 39 công ty năm 2015 lên tới hơn 150 công ty vào năm 2021 (Đỗ Quang Trị, 2021). Các công ty Fintech hoạt động trên nhiều lĩnh vực khác nhau, bao gồm trung gian thanh toán và ví điện tử, cho vay ngang hàng, công nghệ chuỗi khối, tiền kỹ thuật số và kiều hối… Về giá trị giao dịch, thị trường Fintech Việt Nam cũng cho thấy mức tăng ấn tượng, từ 4,4 tỷ USD năm 2017 lên tới 12,9 tỷ USD năm 2021 (Iris, 2021). Theo Báo cáo Fintech Việt Nam của Fintech News Singapore (2021), trong quý 4 năm 2021, thanh toán điện tử tăng 75% với tổng giá trị giao dịch tăng 124% so với cùng kỳ năm 2020. Các công ty Fintech tham gia

thị trường này ghi nhận mức tăng trưởng cao chưa từng có, với giá trị thanh toán trên ví MoMo đã tăng gần gấp đôi sau 1 năm, kể từ tháng 01/2020. Tần suất giao dịch thương mại điện tử cũng tăng đáng kể trong thời gian qua với tổng lượt truy cập các ứng dụng mua sắm đem lại doanh thu 14,5 tỷ USD trong quý 4 năm 2021 (tăng 34% so với quý trước).”

* Năng lực của các tổ chức trung gian tài... chính... tham. gia thị... trường... ngày càng tăng, hỗ. trợ cho sự phát. triển của. thị trường tiền. tệ.

Năng lực... của các thành viên cũng. được. củng. cố thông qua quá. trình cơ cấu lại giai đoạn... 2016-2020. Theo đánh giá của NHNN (2020) thì“Số lượng các. TCTD có quy mô nhỏ, hoạt động. yếu kém. giảm... dần từ cuối năm 2011. Tính đến 31/12/2015, số lượng các TCTD, chi nhánh ngân hàng nước... ngoài đã. giảm. 20 tổ chức so với. năm 2011 thông qua. các. hình thức sáp nhập, hợp nhất, mua lại, chấm dứt hoạt. động. Số lượng NHTM. cổ phần tư nhân có xu hướng tăng lên trong giai đoạn 2006-2010 nhưng đã giảm dần. trong giai đoạn 2011-2016, từng bước có sự lựa chọn, loại bỏ các NHTM yếu kém. Tái cơ cấu các ngân. hàng đã được. thực... thi một... cách cẩn. trọng, gắn liền với. các quy định tạm... dừng hoặc kiểm. soát chặt chẽ việc mở rộng... mạng... lưới. Đã có 7 NHTM. cổ phần thực hiện việc sáp nhập vào các NHTM. cổ phần khác, 3 NHTM cổ phần được NHNN mua... lại với giá. 0 đồng, và không có. thêm NHTM mới nào được thành lập trong giai đoạn này. Việc mở rộng mạng... lưới, chi nhánh các. ngân hàng cũng bị giới hạn theo Thông tư số 21/2013/TT-NHNN ngày 9/9/2013. Trong giai đoạn 2011-2015,. số lượng các. TCTD, chi nhánh ngân. hàng nước ngoài đã giảm 20 tổ chức.”

Năng lực tài chính của. hệ thống các TCTD đã được cải thiện rõ. rệt với sự tăng trưởng liên tục. cả về vốn và tài sản. Tuy nhiên, tốc độ tăng trưởng cả... về vốn và. tài sản... của. các TCTD. giai đoạn này so với giai đoạn trước. đã có xu hướng chậm lại, tốc độ tăng. vốn bình quân. chỉ đạt dưới. 10%/năm, và tốc độ tăng trưởng tài sản... đạt. bình quân... 11,2% ở nhóm NHTM Nhà. nước và 8,64% ở nhóm NHTM cổ phần. Tốc độ tăng... trưởng. giảm. trong giai đoạn này một mặt do tác động của bối cảnh kinh. tế suy giảm dẫn đến các. TCTD gặp khó. khăn. trong hoạt động, mặt khác phản... ánh. đúng xu