Căn Cứ Chủ Trương, Chính Sách Của Đảng, Nhà Nước Và Chính Quyền Địa

sản này trong phát triển du lịch, chưa có các hoạt động tham quan, trải nghiệm du lịch tại các di tích này. Bên cạnh những thành tựu bước đầu, du lịch Con Cuông vẫn chưa khai thác hiệu quả nguồn lực di sản văn hóa phi vật thể. Số lượng hộ gia đình đáp ứng được nhu cầu lưu trú chưa nhiều, môi trường vệ sinh bản làng chưa đảm bảo, nghề thủ công còn đơn điệu, sản phẩm bị lặp lại hay na ná ở những điểm du lịch khác. Nhiều giá trị văn hóa đặc sắc của người Thái vẫn còn bị bỏ ngõ, các phong tục, tập quán của người Thái chưa được khai thác phát triển du lịch. Sau nhiều năm thực hiện xây dựng mô hình du lịch cộng đồng gắn với bảo tồn văn hóa, người Thái Con Cuông đã đạt được những kết quả bước đầu tuy nhiên dịch vụ du lịch chưa phát triển, sự tham gia của các bên liên quan còn ở mức độ chưa cao, công tác xúc tiến du lịch còn hạn chế, lượt khách đến chưa nhiều, tổng thu còn thấp. Thực trạng phát triển này xuất phát từ những nguyên nhân như: công tác bảo tồn, tôn tạo di tích, vấn đề vệ sinh môi trường, vấn đề nguồn lao động, vấn đề liên kết, hợp tác phát triển cùng với những vấn đề về thu hút đầu tư, xúc tiến quảng bá và nhiều vấn đề khác được chỉ ra.

4.1.2. Căn cứ chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước và Chính quyền địa phương

Nghị quyết Trung ương 08 (ngày 16/01/2017) của Bộ Chính trị đã khẳng định: “Phát triển du lịch bền vững; bảo tồn và phát huy các di sản văn hóa và các giá trị truyền thống tốt đẹp của dân tộc; bảo vệ môi trường và thiên nhiên; giải quyết tốt vấn đề lao động, việc làm và an sinh xã hội; đảm bảo quốc phòng, an ninh trật tự và an toàn xã hội”. Đồng thời tinh thần Nghị quyết nêu rõ:

- Phát triển du lịch thực sự là ngành kinh tế dịch vụ tổng hợp, có tính liên ngành, liên vùng, có trọng tâm, trọng điểm, hiệu quả, có thương hiệu và khả năng cạnh tranh cao; xã hội hóa cao và có nội dung văn hóa sâu sắc; tăng cường liên kết trong nước và quốc tế, chú trọng liên kết giữa ngành Du lịch với các ngành, lĩnh vực khách trong chuỗi giá trị hình thành nên các sản phẩm du lịch.

- Phát triển đồng thời cả du dịch quốc tế và du lịch nội địa; tạo điều kiện thuận lợi để nhân dân và du khách quốc tế tham quan, tìm hiểu, khám phá cảnh quan, di sản thiên nhiên và văn hóa của đất nước; tôn trọng và đối xử bình đẳng đối với khách du lịch từ tất cả các thị trường.

- Phát triển du lịch bền vững; bảo tồn và phát huy các di sản văn hóa và các giá trị truyền thống tốt đẹp của dân tộc; bảo vệ môi trường và thiên nhiên giải quyết tốt vấn đề lao động, việc làm và an sinh xã hội; bảo đảm quốc phòng an ninh, trật tự an toàn xã hội.

- Phát triển du lịch là trách nhiệm của cả hệ thống chính trị, các cấp, các ngành, của toàn xã hội, có sự lãnh đạo, chỉ đạo chặt chẽ của các cấp ủy đảng; phát huy mạnh mẽ vai trò động lực của doanh nghiệp và cộng đồng dân cư, sự quản lý thống nhất của Nhà nước; tập trung nguồn lực quốc gia cho phát triển du lịch.

Từ đó, Nghị quyết số 103/NQ-CP được Chính phủ Ban hành nhằm triển khai Chương trình hành động của Chính phủ thực hiện Nghị quyết số 08-NQ/TW ngày 16 tháng 01 năm 2017 của Bộ Chính trị khóa XII về phát triển du lịch trở thành ngành kinh tế mũi nhọn. Đây là động lực to lớn để huy động các nguồn lực đẩy mạnh phát triển du lịch Việt Nam trong đó có việc phát huy các giá trị di sản văn hóa Thái trong phát triển du lịch cộng đồng.

Chiến lược phát triển sản phẩm du lịch Việt Nam đến năm 2025, định hướng đến năm 2030 của Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch phê duyệt tại Quyết định số 274/QĐ-BVHTTDL ngày 03/8/2016 nhấn mạnh tầm nhìn chiến lược: “Phát triển hệ thống du lịch Việt Nam có giá trị gia tăng cao, đảm bảo tính bền vừng và tính cạnh tranh cao”. Chiến lược đưa ra ưu tiên phát triển 4 dòng sản phẩm du lịch: Phát triển hệ thống sản phẩm du lịch biển, đảo cạnh tranh khu vực về nghỉ dưỡng biển, tham quan thắng cảnh biển, du lịch tàu biển. Xây dựng khu du lịch biển có quy mô, tầm cỡ, chất lượng cao, khu giải trí cao cấp; bổ sung các sản phẩm du lịch thể thao biển và sinh thái biển. Phát triển các sản phẩm du lịch văn hóa gắn với di sản, lễ hội, tham quan và tìm hiểu văn hóa, lối sống địa phương; phát triển du lịch làng nghề và du lịch cộng đồng kết hợp nghỉ tại nhà dân. Đẩy mạnh phát triển các sản phẩm sinh thái, chú trọng khám phá đa dạng sinh học, hang động, du lịch núi, du lịch sinh thái nông nghiệp, nông thôn. Phát triển du lịch đô thị, chú trọng khai thác, các giá trị văn hóa truyền thống, lối sống, sinh hoạt đô thị, kinh tế- xã hội đô thị; phát triển sản phẩm du lịch thân thiện với môi trường. Đồng thời, phát triển các loại hình du lịch mới: du lịch

MICE, du lịch giáo dục, du lịch du thuyền, caravan, du lịch dưỡng bệnh, du lịch làm đẹp, du lịch vui chơi giải trí…Khai thác, phát triển mạnh các giá trị văn hóa ẩm thực đặc sắc Việt Nam, các giá trị văn hóa nghệ thuật tạo ra các sản phẩm du lịch hấp dẫn du khách. Liên kết tạo sản phẩm du lịch vùng, liên kết theo loại hình chuyên đề, liên kết khu vực gắn với các hành lang kinh tế, liên kết giữa du lịch với các ngành hàng không, đường sắt, tàu biển để tạo sản phẩm đa dạng. Như vậy, về chính sách, việc phát huy các giá trị di sản văn hóa vật thể và phi vật thể thành nguồn lực phát triển cộng đồng đang được nhà nước ưu tiên.

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 253 trang tài liệu này.

Để triển khai thực hiện các Nghị quyết cũng như chiến lược phát triển du lịch Việt Nam một cách hiệu quả, phù hợp với tình hình thực tiễn của địa phương, Ban Thường vụ Tỉnh ủy tỉnh Nghệ An đã ban hành Chương trình hành động số 55- CTr/TU về phát triển du lịch trở thành ngành kinh tế mũi nhọn trên địa bàn tỉnh giai đoạn 2017 -2030; tham mưu cho Ủy ban nhân dân tỉnh ban hành Kế hoạch số 62/KH-UBND về triển khai Nghị quyết của Chính phủ và Chương trình hành động của Ban thường vụ Tỉnh ủy. Ngành Du lịch Nghệ An cũng đã xây dựng và ban hành Kế hoạch số 166/KH-SDL để thực hiện Chương trình hành động của Ban Thường vụ Tỉnh ủy và Kế hoạch của UBND tỉnh. Nội dung Nghị quyết và các văn bản đều được quán triệt tới cán bộ chủ chốt của ngành, các sở và UBND các huyện, thành phố, thị xã, các doanh nghiệp kinh doanh du lịch nhằm tạo sự thống nhất cả về nhận thức và hành động trong việc đẩy mạnh, nâng cao, tạo bước đột phá phát triển du lịch của Nghệ An.

Để thực hiện tốt nhất Nghị quyết 08-NQ/TW của Bộ Chính trị, nhằm phát huy tối ưu tiềm năng, thế mạnh của tỉnh để phát triển du lịch thực sự trở thành ngành kinh tế mũi nhọn, đóng vai trò là trung tâm du lịch của vùng Bắc Trung Bộ, giữ vị thế dẫn dắt, kết nối và thúc đẩy du lịch của cả vùng phát triển mạnh mẽ theo đúng định hướng đã được đề cập trong Nghị quyết 26-NQ/TW của Bộ Chính trị, Du lịch Nghệ An xác định thực hiện một số giải pháp cụ thể trong thời gian tới. Có thể kể tới những giải pháp gắn với phát huy giá trị di sản văn hóa Thái trong phát triển du lịch cộng đồng như sau:

- Quy hoạch và hạ tầng phải đi trước một bước, đóng vai trò định hướng và khuyến khích thu hút đầu tư du lịch; tăng cường công tác quy hoạch và quản lý thực hiện quy hoạch phát triển du lịch, đảm bảo tập trung khai thác tối ưu và có hiệu quả thế mạnh tài nguyên du lịch của tỉnh, trong đó ưu tiên cho phát triển các sản phẩm đặc thù, có giá trị nổi bật như: Khu du lịch quốc gia Kim Liên, Vườn quốc gia Pù Mát, du lịch biển Cửa Lò, Di sản Dân ca ví, giặm... thành các sản phẩm mang thương hiệu Du lịch Nghệ An.

- Đẩy mạnh thực hiện chính sách xã hội hóa đầu tư tại các khu, điểm du lịch, các di tích lịch sử, làng nghề, có chính sách huy động các nguồn vốn từ các nhà đầu tư trong và ngoài nước, các doanh nghiệp và đặc biệt là thu hút sự tham gia, nâng cao vai trò và trách nhiệm của cộng đồng dân cư đối với phát triển du lịch.

- Lựa chọn khôi phục và tôn tạo một số khu di tích lịch sử để xây dựng sản phẩm du lịch đặc thù, tập trung phát triển sản phẩm du lịch sinh thái ở miền Tây Nghệ An… trên cơ sở có sự phối hợp chặt chẽ với các doanh nghiệp lữ hành; khai thác một số lễ hội, phong tục tập quán truyền thống của các dân tộc miền Tây Nghệ An để xây dựng các sản phẩm du lịch đặc trưng nhằm thu hút khách du lịch.

- Gắn kết chặt chẽ việc phát triển du lịch với bảo tồn, nhất là bảo tồn và phát huy các giá trị tài nguyên thiên nhiên, di sản văn hóa, lịch sử, truyền thống và bản sắc văn hóa của cộng đồng các dân tộc sinh sống trên địa bàn tỉnh.

- Tăng cường hợp tác liên kết với các tỉnh, thành phố có trọng điểm về du lịch: Hà Nội, thành phố Hồ Chí Minh, Đà Nẵng, Lâm Đồng, Khánh Hòa, Huế, Quảng Ninh, các tỉnh vùng Bắc Trung Bộ, vùng Tây Bắc, Tây Nguyên; các doanh nghiệp lữ hành, đặc biệt là doanh nghiệp lữ hành ở Hà Nội, thành phố Hồ Chí Minh và khu vực Bắc Trung Bộ như: Saigontourist, Vietravel, Câu lạc bộ Lữ hành UNESCO Hà Nội... để xây dựng các chương trình du lịch tìm hiểu, nghiên cứu và tham quan các di tích lịch sử, công trình văn hóa, lễ hội tâm linh góp phần nâng cao vị thế và sức cạnh tranh của Du lịch Nghệ An, gắn điểm đến Nghệ An vào chuỗi giá trị du lịch liên tỉnh, liên vùng.

- Xây dựng quy hoạch, kế hoạch phát triển nguồn nhân lực du lịch chất lượng cao; có chính sách thu hút đầu tư, hợp tác liên kết nâng cao năng lực các cơ

sở đào tạo du lịch đáp ứng mục tiêu phát triển du lịch chuyên nghiệp và đẳng cấp; xây dựng mô hình liên kết giữa cơ sở đào tạo với các doanh nghiệp du lịch; đẩy mạnh ứng dụng khoa học - công nghệ tiên tiến trong đào tạo phát triển nguồn nhân lực du lịch trên địa bàn; tăng cường tổ chức tập huấn về du lịch cộng đồng cho cộng đồng dân cư tại các bản làng, các điểm du lịch.

Để thực hiện đường lối, chủ trương của các cấp chính quyền, UBND huyện Con cuông cũng đã có những chính sách cụ thể liên quan đến vấn đến phát huy giá trị di sản văn hóa trong phát triển du lịch cộng đồng trên địa bàn. Quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế - xã hội huyện Con Cuông đến năm 2020 tầm nhìn đến năm 2030 nêu rõ mục tiêu: Xây dựng Con Cuông trở thành huyện khá toàn diện; đời sống mọi mặt của nhân dân tăng lên, thu nhập bình quân đầu người đạt mức trung bình của tỉnh, an sinh xã hội, bảo vệ môi trường ngày càng được chú trọng; giữ vững ổn định xã hội và quốc phòng an ninh. Hạ tầng giao thông, đô thị, kinh tế, văn hóa được nâng lên một bước. Tạo tiền đề vững chắc hướng đến trở thành đô thị sinh thái và trung tâm kinh tế, văn hóa của vùng Tây Nam tỉnh Nghệ An. Và để thực hiện được mục này, Quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế - xã hội huyện Con Cuông đến năm 2020 tầm nhìn đến năm 2030 đã xác định các khâu đột phá và ưu tiên phát triển. 2 trong 3 khâu đột phá được xác định là: Tập trung đầu tư và liên kết với các huyện trong vùng để phát triển mạnh du lịch, đặc biệt là du lịch sinh thái, du lịch nghiên cứu, trải nghiệm và du lịch cộng đồng. Chú trọng công tác quảng bá hình ảnh du lịch của huyện. Đặt mục tiêu xây dựng du lịch thành một ngành kinh tế mũi nhọn của huyện. Đây là nhiệm vụ quan trọng và xuyên suốt trong giai đoạn 2016 - 2020 của huyện; Tạo bước chuyển căn bản về xây dựng hạ tầng, nhất là hạ tầng giao thông, hạ tầng đô thị có tính liên kết với việc phát triển du lịch [UBND tỉnh Nghệ An, 2016]. Như vậy, trong định hướng phát triển kinh tế xã hội, phát triển du lịch nói chung, du lịch cộng đồng nói riêng được chính quyền ưu tiên phát triển.

Để thực hiện được những định hướng đặt ra, chính quyền địa phương đã đề ra những phương hướng phát triển các ngành, lĩnh vực cụ thể. Trong đó, đối với lĩnh vực dịch vụ du lịch, chính quyền địa phương đã đề ra: Tạo bước phát triển mạnh mẽ và bền

vững cho du lịch, khẳng định vai trò du lịch là một ngành kinh tế quan trọng của huyện trong giai đoạn tới. Tập trung khai thác du lịch sinh thái vườn Quốc gia Pù Mát và khu bảo tồn thiên nhiên Pù huống; thu hút đầu tư xây dựng khu du lịch nghỉ dưỡng sinh thái Pha Lài và bản Cò phạt xã Môn Sơn; Tạ Bó, Thác kèm (Yên Khê). Xây dựng các tua, tuyến, điểm du lịch trên địa bàn gắn kết với các tuyến du lịch của tỉnh. Phát triển du lịch sinh thái gắn với du lịch cộng đồng, các điểm du lịch văn hóa lịch sử, tâm linh; Bảo tồn và xây dựng các di tích lịch sử (di tích lịch sử quốc gia Bia Ma Nhai, Khu di tích nơi thành lập Chi bộ Đảng đầu tiên Miền Tây Nghệ An). Xây dựng bản làng du lịch cộng đồng, phát triển hệ thống khách sạn, nhà hàng; những tụ điểm, trung tâm thương mại, khu vui chơi giải trí; phát triển ngành nghề truyền thống và khai thác thêm một số sản phẩm đặc trưng tạo sự hấp dẫn để phục vụ khách du lịch. Phấn đấu Con Cuông trở thành một trong những trung tâm du lịch của miền Tây Nghệ An, có cơ sở vật chất, kỹ thuật tương xứng với điểm đến hấp dẫn trong tỉnh.

Đề án “Xây dựng và phát triển du lịch huyện Con Cuông, tỉnh Nghệ An thời kỳ 2013 - 2020” được Ban hành theo Quyết định số 109/QĐ.UBND, ngày 08 tháng 01 năm 2013 của UBND huyện Con Cuông là văn bản thể hiện rõ hơn những mục tiêu, định hướng và giải pháp phát triển du lịch cộng đồng trên địa bàn huyện. Với những mục tiêu như: tạo bước phát triển mạnh mẽ và bền vững cho du lịch, khẳng định vai trò du lịch là một ngành kinh tế quan trọng của huyện,phấn đầu trở thành một điểm đến hấp dẫn, là một trong những trung tâm du lịch của Miền tây Nghệ An, khai thác tốt các tài nguyên thiên nhiên, danh thắng, di tích văn hóa lịch sử truyền thống, dân tộc hấp dẫn gắn với hệ thống du lịch chung của tỉnh. Đề án đã đưa ra những định hướng như sau:

- Phát triển du lịch sinh thái, cảnh quan, môi trường bền vững: phát triển du lịch Con Cuông phải gắn liền với bảo vệ môi trường cảnh quan, môi trường sinh thái, để đảm bảo cho việc phát triển du lịch bền vững.

- Phát triển du lịch lịch sử, tâm linh, văn hóa dân tộc, lễ hội truyền thống: Phát triển du lịch dựa trên nguyên tắc bảo tồn và phát huy truyền thống bản sắc văn hóa dân tộc, tiếp thu có chọn lọc những tinh hoa văn hóa nhân loại.

- Phát triển du lịch làng nghề truyền thống, du lịch cộng đồng để tăng thêm thu nhập và sản xuất những sản phẩm truyền thống tiêu biểu của đồng bào các dân tộc miền núi nhằm cung cấp sản phẩm du lịch cho du khách.

- Phát triển du lịch nhằm gia tăng sự đóng góp của du lịch vào phát triển kinh tế, cải thiện đời sống nhân dân, góp phần thay đổi cơ cấu kinh tế trong huyện, thực hiện xóa đói giảm nghèo của đồng bào dân tộc miền núi, gắn với nhiệm vụ đảm bảo trật tự an ninh, quốc phòng khu vực biên giới.

Như vậy vấn đề phát huy giá trị các di sản văn hóa của người Thái trong phát triển du lịch cộng đồng hoàn toàn phù hợp với những định hướng phát triển du lịch của chính quyền địa phương.

4.2. Những giải pháp cụ thể

4.2.1. Giải pháp nâng cao giá trị di sản văn hóa của người Thái

4.2.1.1. Đối với các di tích lịch sử văn hóa và danh lam thắng cảnh

Con Cuông là huyện ở miền núi Nghệ An có thế mạnh về tài nguyên du lịch tự nhiên, địa hình hấp dẫn du khách, mức độ tương phản cao, hệ thống động thực vật phong phú do vậy cần phát huy hơn nữa giá trị của các danh lam thắng cảnh trong hoạt động du lịch cộng đồng. Ngoài ra, cần phát huy vài trò của các di tích văn hóa, lịch sử để làm phong phú hơn các sản phẩm du lịch. Đó cũng là giải pháp để bảo tồn các di tích trước tình trạng bị xuống cấp nghiêm trọng. Du lịch cộng đồng ở huyện Con Cuông cần chú trọng những đối tượng khách như: Học sinh, khách tham quan kết hợp tìm hiểu văn hóa lịch sử địa phương. Việc quy hoạch di sản, bản đồ di tích, đặt bia dẫn tích tại các di tích lịch sử, văn hóa là điều cần thiết đối với chính quyền địa phương.

Cần đào tạo và sử dụng nguồn nhân lực tại chỗ để thuyết minh cho du khách khi cần. Tại những bản có di tích phải có 1 đến 2 hướng dẫn viên là người địa phương. Những cá nhân này được tuyển chọn trên tinh thần tự nguyện, có năng lực và được đào tạo kiến thức, kỹ năng. Những hướng dẫn viên địa phương sẽ hoạt động như những cộng tác viên, công tác phí được trả theo số lần thuyết minh, có mức trả cố định cho mỗi lần thuyết minh, ai làm tốt được khách hàng lựa chọn sẽ được thuyết minh, hướng dẫn tham quan cho đoàn.

Không chỉ đối với đội ngũ lao động là hướng dẫn viên, việc đào tạo kỹ năng đón tiếp, phục vụ khách cho những đối tượng lao động khác như người lái thuyền, người bán hàng, người tham gia phục vụ lưu trú, ăn uống và các dịch vụ bổ sung khác cũng là điều cần thiết để họ có thể góp phần vào công cuộc quảng bá, giới thiệu các giá trị văn hóa của địa phương.

Dựa trên khả năng khai thác tài nguyên phát triển du lịch, tuy đã có những dự án đầu tư phát triển du lịch nhưng nhìn chung nhiều giá trị di sản văn hóa còn bị bỏ ngõ. Do vậy, việc quy hoạch thành các khu, điểm du lịch, kêu gọi, thu hút đầu tư là giải pháp cần thiết đối với hoạt động du lịch nói chung, du lịch cộng đồng nói riêng ở huyện Con Cuông, tỉnh Nghệ An.

4.2.1.2. Đối với tôn giáo, tín ngưỡng, phong tục, tập quán

Để nâng cao giá trị của di sản văn hóa tôn giáo, tín ngưỡng, tập quán truyền thống trong phát triển du lịch cộng đồng, các giải pháp như: đào tạo đội ngũ hướng dẫn viên có kiến thức để thuyết minh cho khách về đời sống tâm linh và các phong tục tập quán của người Thái; khôi phục lại lễ cúng ma mường, lễ cúng ma bản, ma rừng, ma suối để khách du lịch có thể quan sát; tổ chức các trò chơi dân gian và các sinh hoạt cộng đồng mang đậm bản sắc văn hóa truyền thống của người Thái; thuyết minh cho khách nghe về những bài thuốc, những cách hồi phục sức khỏe của người Thái sau sinh. Bán sản vật địa phương cho khách du lịch; thuyết minh, có tài liệu là băng đĩa, tranh ảnh tại phòng trưng bày về các tục lệ của người Thái; tái hiện không gian: những đêm trăng sáng, nam thanh niên tụ tập thổi sáo, kéo nhị, diễn trích đoạn đám cưới của người Thái là những giải pháp cần thực hiện.

Tại những hộ gia đình kinh doanh homestay treo những bức ảnh liên quan đến những tục tệ: cúng chọn đất, dựng nhà, lễ lên nhà mới để giới thiệu cho khách, thuyết minh cho khách nghe những tập quán kiêng kị cổ truyền. Mỗi hộ gia đình sẽ có bảng nội quy nếu có những kiêng kị để tránh xung đột, hướng dẫn viên sẽ giới thiệu cho khách trước khi khách bắt đầu tham quan hay lưu trú.

Ngoài ra, các giải pháp như: khôi phục lễ cúng Then, làm video cho khách xem. Nghi lễ này kéo dài 2 đến 3 ngày với nhiều nghi thức khác nhau nên khách du