Ý Nghĩa Của Bảo Hiểm Rủi Ro Tỷ Giá Cho Các Doanh Nghiệp Xnk Việt Nam Bằng Hợp

không bao nhiêu. Chính vì vậy, số chuyên gia có cơ hội tiếp cận với thực tiễn ứng dụng sản phẩm phái sinh ở Việt Nam là rất hạn chế.

3.3 Các nguyên nhân khác

 Biến động tỷ giá chưa đủ lớn.

Trong giao thương quốc tế hiện nay, hầu hết các doanh nghiệp Việt Nam vẫn sử dụng đồng USD là đồng ngoại tệ chủ yếu mà ít sử dụng các đồng ngoại tệ khác. Tính chung biến động tỷ giá USD/VND bình quân một năm chỉ trong khoảng 1%-3%. Tỷ giá dao động nhẹ trong thời gian dài đã không thúc đẩy các doanh nghiệp tìm đến các sản phẩm bảo hiểm rủi ro tỷ giá.

Tỷ giá được xác định trên cơ sở tỷ giá bình quân của thị trường ngoại tệ liên ngân hàng; nhưng trong thực tế, NHNN vẫn chưa thực hiện triệt để nguyên tắc này. Cơ chế điều hành tỷ giá còn quy định biên độ mua bán (hiện nay là +/- 3%) làm cho việc yết giá của các NHTM bị cứng nhắc, chưa phản ánh đúng cung cầu ngoại tệ trên thị trường.

Vì vậy, nhất là với các doanh nghiệp XNK vừa và nhỏ, các khoản lãi hay lỗ do rủi ro tỷ giá không được nhìn thấy rõ ràng, vai trò của dịch vụ bảo hiểm rủi ro tỷ giá trở nên mờ nhạt, nhiều doanh nghiệp không mấy quan tâm.

 Khung pháp lý chưa rõ ràng.

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 114 trang tài liệu này.

Thể chế Nhà nước chưa có biện pháp khuyến khích thực hiện bảo hiểm rủi ro tỷ giá một cách mạch mẽ, những quy định pháp luật còn thiếu hoặc không phù hợp, đặc biệt là những quy định về hạch toán và trách nhiệm trong doanh nghiệp.

Ví dụ:

Thuế cho hoạt động hoán đổi lãi suất không được quy định rõ ràng nên khó xác định vì lãi suất thả nổi chạy liên tục theo từng ngày. Ở các nước khác,

sản phẩm phái sinh không phải đóng thuế vì đó là công cụ phòng chống rủi ro cho doanh nghiệp, không phải một kênh kinh doanh của ngân hàng. Việc thu thuế dịch vụ này kìm hãm sự phát triển của công cụ bảo hiểm rủi ro tỷ giá.

Đối với hợp đồng quyền chọn, dù thực hiện hay không, doanh nghiệp vẫn mất phí quyền chọn. Tuy nhiên, do chính sách tài chính quy định chưa rõ ràng nên khoản chi phí này rất khó hạch toán.

 Thông tin về sản phẩm phái sinh khó tiếp cận.

Khái niệm khó tiếp cận này liên quan đến mức độ khó hiểu và không đầy đủ của các hướng dẫn về sản phẩm phái sinh của tổ chức cung cấp sản phẩm phái sinh và các tài liệu của các tổ chức giáo dục đào tạo về sản phẩm phái sinh. Nguyên nhân dẫn đến tình trạng này là do chủ đề về sản phẩm phái sinh là một chủ đề khó, đòi hỏi trình độ chuyên môn đáng kể trong khi Việt Nam vẫn còn thiếu lượng chuyên gia am hiểu sâu về sản phẩm phái sinh có thể giải thích một cách đơn giản, dễ hiểu vấn đề này cho doanh nghiệp.

CHƯƠNG III: MỘT SỐ GIẢI PHÁP ỨNG DỤNG VÀ PHÁT TRIỂN HỢP ĐỒNG NGOẠI HỐI PHÁI SINH TRONG BẢO HIỂM RỦI RO TỶ GIÁ CHO CÁC DOANH NGHIỆP XUẤT NHẬP KHẨU VIỆT NAM‌

I. Ý nghĩa của bảo hiểm rủi ro tỷ giá cho các doanh nghiệp XNK Việt Nam bằng hợp đồng ngoại hối phái sinh

Trong xu thế hội nhập quốc tế, đối với doanh nghiệp XNK, rủi ro tỷ giá có thể ảnh hưởng đến doanh thu, lợi nhuận, dòng lưu chuyển vốn… và việc thực hiện mục tiêu kế hoạch. Giờ đây, tỷ giá đã trở thành một nguồn rủi ro mà các doanh nghiệp cần phải tốn nhiều công sức để xem xét phòng ngừa. Đấy là chúng ta còn chưa tính đến khả năng nhiều đồng tiền như EUR và GBP sẽ còn chiếm tỷ trọng lớn hơn trong hệ thống đồng tiền thanh toán chính của các doanh nghiệp VN. Khi ấy, độ nhạy cảm của các doanh nghiệp với biến động tỷ giá giữa các đồng tiền chính với nhau cũng sẽ trở thành một vấn đề phải quan tâm (mà biến động giữa các đồng tiền mạnh như EUR so với USD thì lớn hơn rất nhiều so với cặp USD - VND).

Chính vì thế, việc tham gia vào bảo hiểm rủi ro tỷ giá, đặc biệt là việc sử dụng các hợp đồng ngoại hối phái sinh, có ý nghĩa rất lớn đối với các doanh nghiệp XNK Việt Nam.

Phòng ngừa rủi ro tỷ giá

Trong thương mại và đầu tư quốc tế, các doanh nghiệp luôn phải đối mặt với rủi ro tỷ giá. Tỷ giá biến động có thể làm cho một khoản lỗ thương mại trở thành một khoản lợi nhuận, và một khoản lợi nhuận có thể trở thành một khoản lỗ lớn. Trong hai nguy cơ trên thì nguy cơ thứ hai có khả năng xảy ra nhiều hơn. Do vậy, phòng ngừa rủi ro tỷ giá là biện pháp tốt nhất để bảo toàn thu nhập và chi phí. Với một chi phí chấp nhận được, các giao dịch ngoại hối phái sinh giúp

các doanh nghiệp có hoạt động liên quan đến ngoại tệ cố định chi phí và bảo toàn lợi nhuận, tránh ảnh hưởng bởi sự biến động của tỷ giá. Các doanh nghiệp nhiều khi vì e ngại rủi ro mà bỏ lỡ nhiều cơ hội làm ăn quý giá, cũng như cơ hội thâm nhập sâu rộng vào thị trường thế giới. Dịch vụ bảo hiểm rủi ro tỷ giá cần đồng hành để các doanh nghiệp XNK Việt Nam vượt qua rào cản rủi ro tỷ giá – một trong nhiều rào cản khó khăn khi giao lưu kinh tế hàng hóa với nhiều nước trên thế giới.

Chủ động nguồn ngoại tệ để thanh toán hàng nhập khẩu

Đối với hoạt động nhập khẩu, các doanh nghiệp cần ngoại tệ để thanh toán tiền hàng. Nếu không chuẩn bị trước nguồn ngoại tệ thì doanh nghiệp có thể lâm vào tình trạng thiếu hụt ngoại tệ hoặc không có ngoại tệ để thanh toán, kết quả là không nhận được hàng nhập khẩu hoặc phải chịu một khoản chi phí tăng thêm do chậm thanh toán, hoặc phải mua ngoại tệ với tỷ giá cao hơn nhiều. Những nguy cơ đó doanh nghiệp đều có thể tránh được bằng cách sử dụng các giao dịch ngoại hối phái sinh để chủ động nguồn ngoại tệ, đảm bảo có ngoại tệ để thanh toán tiền hàng nhập khẩu.

Kinh doanh trên cơ sở chênh lệch tỷ giá

Doanh nghiệp có thể khai thác chiều hướng biến động có lợi của tỷ giá để thu lợi nhuận. Một quyền chọn kiểu Mỹ có thể được thực hiện trước ngày đáo hạn nếu tỷ giá giao ngay trên thị trường cao hơn hay thấp hơn tỷ giá quyền chọn với dự báo rằng tỷ giá có xu hướng biến động ngược chiều trong tương lai.

Tạo công cụ bảo hiểm rủi ro tỷ giá cho hoạt động kinh doanh đặc thù

Các doanh nghiệp cung cấp sản phẩm cho thị trường thế giới thông qua hoạt động đấu thầu sẽ có nguồn thu ngoại tệ nhưng không chắc chắn vì còn phụ thuộc vào kết quả đấu thầu. Trong trường hợp này, một giao dịch quyền chọn

bán ngoại tệ sẽ rất thích hợp để bảo toàn khoản lợi nhuận nếu doanh nghiệp trúng thầu cung cấp sản phẩm.‌

II. Giải pháp ứng dụng và phát triển hợp đồng ngoại hối phái sinh trong bảo hiểm rủi ro tỷ giá cho các doanh nghiệp XNK Việt Nam

1. Giải pháp ở cấp vĩ mô

1.1 Xây dựng khung pháp lý

Theo kết quả điều tra về sử dụng công cụ tài chính phái sinh của Hiệp hội hoán đổi và phái sinh quốc tế (ISDA) thì 92% các công ty lớn nhất trên thế giới đều sử dụng sản phẩm tài chính phái sinh để tăng cường hiệu quả quản lý và phòng ngừa rủi ro. Trong đó, phòng ngừa rủi ro lãi suất là nhiều nhất, tiếp theo là rủi ro tỷ giá, giá cả hàng hóa và cuối cùng là chỉ số chứng khoán.

Tại thị trường Việt Nam, qua sự biến động tỷ giá thời gian qua đã được phân tích ở Chương II, mục II thì nhu cầu sử dụng hợp đồng ngoại hối phái sinh để bảo hiểm rủi ro tỷ giá cho các doanh nghiệp XNK Việt Nam đã trở nên cấp thiết. Vì vậy, cần thiết phải có một hành lang pháp lý chung cho hoạt động này tại Việt Nam.

Cần nghiên cứu ban hành những quy tắc cơ bản nhất trong giao dịch phái sinh, các văn bản hướng dẫn nghiệp vụ phù hợp với điều kiện thị trường của Việt Nam hiện nay, để có hành lang pháp lý chung cho hoạt động của các NHTM, tránh để các NHTM thực hiện nghiệp vụ một cách riêng lẻ theo sự hiểu biết của ngân hàng, dẫn đến tình trạng không thống nhất, dễ gây ra tranh chấp khi có sự cố xảy ra.

(1) Yêu cầu các nhà cung cấp dịch vụ bảo hiểm rủi ro tỷ giá đăng ký và lập báo cáo tài chính theo chuẩn để tăng tính minh bạch cho thị trường: khách

hàng khi quyết định tham gia bảo hiểm cần phải có những thông tin đáng tin cậy về nhà cung cấp.

(2) Yêu cầu bắt buộc về tái phòng ngừa rủi ro trên các thị trường quốc tế: yêu cầu này nhằm khống chế và bắt buộc hệ thống ngân hàng thương mại trong nước không được gánh chịu những rủi ro từ người mua các hợp đồng phái sinh tiền tệ. Các ngân hàng chỉ là trung gian, đứng ra thu phí từ người mua trong nước và sau đó đem bán lại trên thị trường thế giới. Quy định này được áp dụng trong hầu hết các nước phát triển. Tuy nhiên, để có đủ điều kiện tham gia ký các hợp đồng tái bảo hiểm, Việt Nam cần khẩn trương tham gia các thỏa thuận quốc tế trong lĩnh vực này.

(3) Hoàn thiện những quy định thuế, tài chính kế toán liên quan. Ví dụ: Sử dụng hợp đồng ngoại hối phái sinh là một nghiệp vụ kinh doanh tài chính mang tính chất phòng ngừa rủi ro của các doanh nghiệp XNK. Trên cơ sở đó, cần xác định các chi phí cho việc bảo hiểm rủi ro tỷ giá là khoản chi phí hợp lý, hợp lệ khi xác định thu nhập chịu thuế.

Trong dài hạn, trên cơ sở kinh nghiệm và thực tiễn, cần có văn bản pháp lý có giá trị cao hơn nhằm tạo hành lang pháp lý hoàn thiện cho tất cả mọi thành viên tham gia thị trường, phù hợp với thông lệ quốc tế và điều kiện của Việt Nam.

1.2 Hoàn thiện chính sách tỷ giá hối đoái

Trong thời gian tới, cần nới lỏng, tiến tới tự do hóa trong quản lý ngoại hối, loại bỏ sự can thiệp trực tiếp trong việc xác định tỷ giá, xóa bỏ những quy định mang tính hành chính trong quản lý ngoại hối, thiết lập tính chuyển đổi từng phần rồi tiến tới tự do cho đồng tiền Việt Nam, nâng cao tính chủ động của các NHTM trong hoạt động kinh doanh tiền tệ…

Để khuyến khích khuynh hướng kinh doanh đa ngoại tệ của các NHTM, các chủ thể nên chọn các ngoại tệ mạnh khác ngoài USD cho việc thanh toán và dự trữ. Điều đó đáp ứng nhu cầu mở rộng thị trường của các doanh nghiệp XNK, đồng thời giúp nền kinh tế thoát khỏi sự chi phối mạnh của quan hệ tỷ giá USD/VND, làm tăng tính ổn định của thị trường ngoại hối.

Trên thực tế, hai công cụ được sử dụng để kiểm soát tỷ giá trên thị trường là tỷ giá bình quân liên ngân hàng và biên độ tỷ giá27:

(1) Tỷ giá bình quân ngoại tệ liên ngân hàng thường được NHNN ấn định theo mục tiêu ổn định kinh tế vĩ mô, mang tính trung dài hạn, do đó thường có độ lệch với những biến động ngắn hạn trên thị trường. Độ lệch này không được quá lớn để dẫn đến nguy hiểm.

(2) Biên độ tỷ giá là % chênh lệch mức trần và sàn tỷ giá so với tỷ giá công bố của NHNN mà các NHTM được phép giao dịch. Biên độ tỷ giá cần được nới rộng và thường xuyên điều chỉnh linh hoạt biên độ này cho phù hợp với thị trường hơn đảm bảo tỷ giá phản ánh đúng cung cầu ngoại tệ trên thị trường; NHTM cũng như doanh nghiệp quen dần với các công cụ phòng chống rủi ro tỷ giá.

Thực hiện chính sách tỷ giá linh hoạt nhưng phải có nguyên tắc để tránh gây sốc cho các ngân hàng, doanh nghiệp. Tỷ giá hối đoái luôn biến động khó dự báo, nếu chính sách tỷ giá cũng khó đoán định nữa thì sẽ thực sự khó khăn cho các chủ thể tham gia trong một thị trường bảo hiểm rủi ro tỷ giá sơ khai, non yếu.

2. Giải pháp ở cấp vi mô

27 Tạp chí Kế toán , 6/2006, Quản lý tỷ giá hối đoái tại Việt Nam.

(http://www.tapchiketoan.com/ngan-hang-tai-chinh/thi-truong-tai-chinh/quan-ly-ty-gia-hoi-doai-tai-vie.html)

2.1 Tăng cường khả năng tiếp cận và sử dụng hợp đồng ngoại hối phái sinh

Các sản phẩm bảo hiểm rủi ro tỷ giá hiện nay còn quá nghèo nàn. Muốn phát triển dịch vụ bảo hiểm rủi ro tỷ giá đến được với các doanh nghiệp XNK, bước đầu tiên cần làm là cải thiện sản phẩm cung cấp về mọi mặt như số lượng, chất lượng và dịch vụ đi kèm… Các doanh nghiệp XNK hiện nay thường mong muốn nhóm sản phẩm đa dạng, tiện ích và trọn gói . Bên cạnh những sản phẩm ngoại hối cơ bản như mua bán ngoại tệ giao ngay, mua bán ngoại tệ kỳ hạn, hoán đổi ngoại tệ, giao dịch quyền chọn ngoại tệ, thị trường bảo hiểm rủi ro tỷ giá cần có thêm những sản phẩm kết hợp giống như gợi ý sử dụng cho doanh nghiệp. Trong môi trường mà dịch vụ bảo hiểm rủi ro tỷ giá chưa phát triển như Việt Nam, nhiều doanh nghiệp không biết cách sử dụng sản phẩm nào và khi nào thì việc đưa ra những sản phẩm kết hợp sẽ có nhiều ý nghĩa, giúp doanh nghiệp từng bước làm quen và thường xuyên sử dụng sản phẩm dịch vụ bảo hiểm rủi ro tỷ giá hơn.

Bên cạnh việc hoàn thiện các sản phẩm sẵn có, phát triển các sản phẩm mới, việc mở rộng các kênh quảng bá, giới thiệu sản phẩm trực hoặc gián tiếp thông qua các phương tiện thông tin đại chúng cũng rất quan trọng. Ví dụ như việc tham gia hoặc mở các hội thảo về giải pháp bảo hiểm rủi ro tỷ giá, giải pháp tài chính với các doanh nghiệp XNK; trong các buổi hội thảo có thể tổ chức giới thiệu về các hợp đồng ngoại hối phái sinh. Thông tin về các sự kiện, các chương trình về hợp đồng ngoại hối phái sinh cũng như dịch vụ bảo hiểm rủi ro tỷ giá cần được liên tục cập nhật đến các doanh nghiệp XNK. Quản trị thông tin, hình ảnh (đặc biệt là thông tin, hình ảnh trên website) cần phải được thực hiện tốt, đảm bảo được yếu tố chính xác, đầy đủ và nhanh chóng. Mỗi sản phẩm dịch vụ bảo hiểm rủi ro tỷ giá cần trình bày chi tiêt, rõ ràng quy trình thực hiện để giúp