Mô hình quản lý doanh nghiệp nhà nước sau cổ phần hóa: nghiên cứu trường hợp Tập đoàn Xăng dầu Việt Nam

VIỆN HÀN LÂM

KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM

HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

NGÔ ĐỨC HƯNG

MÔ HÌNH QUẢN LÝ DOANH NGHIỆP NHÀ NƯỚC SAU CỔ PHẦN HÓA: NGHIÊN CỨU TRƯỜNG HỢP TẬP ĐOÀN XĂNG DẦU VIỆT NAM

LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ

VIỆN HÀN LÂM

KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM

HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

NGÔ ĐỨC HƯNG

MÔ HÌNH QUẢN LÝ DOANH NGHIỆP NHÀ NƯỚC SAU CỔ PHẦN HÓA: NGHIÊN CỨU TRƯỜNG HỢP TẬP ĐOÀN XĂNG DẦU VIỆT NAM

Ngành: Quản lý Kinh tế Mã số: 9.34.04.10

LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ

Người hướng dẫn khoa học: 1. PGS.TS. VŨ HÙNG CƯỜNG

2. TS. TRẦN KIM HÀO

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các số liệu nêu trong luận án là trung thực. Những kết luận khoa học của luận án chưa từng được công bố trong bất kỳ công trình nào khác.

Tác giả luận án

NGÔ ĐỨC HƯNG

LỜI CẢM ƠN

Luận án được nghiên cứu sinh thực hiện và hoàn thành tại Học viện Khoa học xã hội, Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam. Tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới Ban lãnh đạo, các phòng, ban chức năng của Học viện Khoa học xã hội, các Thầy, Cô, các cán bộ khoa Kinh tế học đã tạo điều kiện giúp đỡ.

Đặc biệt, xin chân thành cảm ơn PGS.TS. Vũ Hùng Cường và TS. Trần Kim Hào, đã trực tiếp hướng dẫn, giúp đỡ với những chỉ dẫn khoa học quý giá trong suốt quá trình triển khai, nghiên cứu và hoàn thành luận án.

Xin chân thành cảm ơn các Thầy, Cô, các nhà khoa học đã trực tiếp giảng dạy, truyền đạt những kiến thức khoa học chuyên ngành Quản lý kinh tế cho nghiên cứu sinh trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu.

Xin gửi lời cảm ơn sâu sắc tới các cơ quan thuộc các lĩnh vực ở Trung ương và các địa phương; các doanh nghiệp đã tạo điều kiện thuận lợi giúp nghiên cứu sinh điều tra, khảo sát thu thập tài liệu nghiên cứu cần thiết cho luận án.

Xin trân trọng cảm ơn!

MỤC LỤC

MỞ ĐẦU 1

Chương 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU 18

1.1. Những nghiên cứu ngoài nước liên quan đến đề tài luận án 18

1.2. Những nghiên cứu trong nước liên quan đến đề tài luận án 21

1.2.1. Các công trình nghiên cứu liên quan đến lý luận về mô hình quản lý DNNN sau CPH 21

1.2.2. Nhóm các công trình nghiên cứu liên quan đến kinh nghiệm, kết quả mô hình quản lý DNNN sau CPH 24

1.2.3. Nhóm các công trình liên quan đến thực trạng mô hình quản lý DNNN

sau cổ phần hóa 27

1.2.4. Nhóm các công trình liên quan đến giải pháp đổi mới mô hình quản lý doanh nghiệp nhà nước sau cổ phần hóa 30

1.3. Đánh giá chung về những nghiên cứu liên quan đến đề tài luận án và những vấn đề cần tiếp tục nghiên cứu 34

1.3.1. Đánh giá chung về những nghiên cứu liên quan đến đề tài luận án 34

1.3.2. Những vấn đề luận án cần tập trung giải quyết 36

Chương 2: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ MÔ HÌNH QUẢN LÝ DOANH NGHIỆP NHÀ NƯỚC SAU CỔ PHẦN HÓA 38

2.1. Những vấn đề lý luận về mô hình doanh nghiệp nhà nước sau cổ phần hóa 38

2.1.1. Doanh nghiệp nhà nước và cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước 38

2.1.2. Doanh nghiệp nhà nước sau cổ phần hóa 42

2.1.3. Mô hình quản lý doanh nghiệp nhà nước sau cổ phần hóa 52

2.1.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến mô hình quản lý doanh nghiệp nhà nước sau

cổ phần hóa 63

2.1.5. Quản lý Nhà nước đối với doanh nghiệp nhà nước sau cổ phần hóa 70

2.2. Kinh nghiệm quốc tế về mô hình quản lý doanh nghiệp nhà nước sau cổ phần hóa 72

2.2.1. Kinh nghiệm của một số quốc gia châu Á 72

2.2.2. Kinh nghiệm của một số quốc gia Châu Âu (thành viên OECD) 82

2.2.3. Bài học kinh nghiệm đối với mô hình quản lý doanh nghiệp nhà nước ở Tập đoàn Xăng dầu Việt Nam 86

Chương 3: THỰC TRẠNG MÔ HÌNH QUẢN LÝ DOANH NGHIỆP NHÀ NƯỚC SAU CỔ PHẦN HÓA Ở TẬP ĐOÀN XĂNG DẦU VIỆT NAM 89

3.1. Khái quát mô hình quản lý của tập đoàn xăng dầu Việt Nam trước cổ phần hóa 89

3.1.1. Tổng quan về Tập đoàn Xăng dầu Việt Nam trước cổ phần hóa 89

3.1.2. Quá trình cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước ở Tập đoàn Xăng dầu Việt Nam 92

3.2. Mô hình quản lý doanh nghiệp nhà nước sau cổ phần hóa ở tập đoàn xăng dầu Việt Nam 94

3.2.1. Cấu trúc tổ chức 94

3.2.2. Cơ chế, bộ máy quản lý và giám sát 98

3.2.3. Các mối liên kết nội bộ 101

3.2.4. Nguồn nhân lực 103

3.3. Kết quả khảo sát mô hình quản lý doanh nghiệp nhà nước sau cổ phần hóa

ở tập đoàn xăng dầu Việt Nam 108

3.4. Đánh giá chung về mô hình quản lý doanh nghiệp nhà nước sau cổ phần hóa

ở tập đoàn xăng dầu Việt Nam 118

3.4.1. Những kết quả đạt được 118

3.4.2. Những hạn chế và nguyên nhân của hạn chế 123

Chương 4: GIẢI PHÁP ĐỔI MỚI MÔ HÌNH QUẢN LÝ DOANH NGHIỆP NHÀ NƯỚC SAU CỔ PHẦN HÓA Ở TẬP ĐOÀN XĂNG DẦU VIỆT NAM 132

4.1. Bối cảnh tác động và yêu cầu tiếp tục đổi mới mô hình quản lý doanh nghiệp nhà nước sau cổ phần hóa ở tập đoàn xăng dầu Việt Nam 132

4.1.1. Bối cảnh 132

4.1.2. Thuận lợi, khó khăn, cơ hội và thách thức đối với đổi mới mô hình quản

lý DNNN sau CPH ở Tập đoàn Xăng dầu Việt Nam 135

4.1.3. Yêu cầu tiếp tục đổi mới mô hình quản lý doanh nghiệp nhà nước sau cổ phần hóa ở Tập đoàn Xăng dầu Việt Nam 137

4.2. Quan điểm, định hướng đổi mới mô hình quản lý doanh nghiệp nhà nước sau cổ phần hóa ở tập đoàn xăng dầu Việt Nam 138

4.2.1. Quan điểm 138

4.2.2. Định hướng, mục tiêu 142

4.3. Giải pháp đổi mới mô hình quản lý doanh nghiệp nhà nước sau cổ phần hóa ở tập đoàn xăng dầu Việt Nam 144

4.3.1. Nhóm các giải pháp về quản lý vĩ mô 144

4.3.2. Nhóm các giải pháp cụ thể của doanh nghiệp 151

4.4. Kiến nghị 160

KẾT LUẬN 162

DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH ĐÃ CÔNG BỐ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN 164

TÀI LIỆU THAM KHẢO 165

PHỤ LỤC 175

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

CNH, HĐH

Công nghiệp hóa, hiện đại hóa
CSVN	Cộng sản Việt Nam
CPH	Cổ phần hóa
CP	Chính phủ
CTCP	Công ty cổ phần
CTM-CTC	Công ty mẹ - Công ty con
DN	Doanh nghiệp
DNNN	Doanh nghiệp Nhà nước
DKVN	Dầu khí Việt Nam
ERP	Enterprise Resource Planning (Hệ thống hoạch định nguồn lực doanh nghiệp)
FTA	Free Trade Agreement (Hiệp định thương mại tự do)
HĐQT	Hội đồng Quản trị
HĐTV	Hội đồng thành viên
KH&CN	Khoa học và công nghệ
KT-XH	Kinh tế - xã hội
KTTT	Kinh tế thị trường
NQ	Nghị quyết
OECD	Organization for Economic Cooperation and Development (Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế)
QLNN	Quản lý nhà nước
QĐ	Quyết định
R&D	Research & Development (Nghiên cứu và phát triển)
SXKD	Sản xuất, kinh doanh
TCT	Tổng công ty
TĐKT	Tập đoàn kinh tế
TNHH	Trách nhiệm hữu hạn
TNHH MTV	Trách nhiệm hữu hạn một thành viên

Thị trường chứng khoán
TTg	Thủ tướng
TW	Trung ương
UBND	Ủy ban nhân dân
XHCN	Xã hội chủ nghĩa