Những Nhân Tố Ảnh Hưởng Đến Hoạt Động Mua Bán Và Sáp Nhập Ngân Hàng

Thứ hai: Xung đột mâu thuẫn của các cổ đông lớn. Sau thương vụ M&A, NH nhận sáp nhập sẽ hoạt động với số vốn lớn hơn, những cổ đông lớn của NH bị sáp nhập có thể sẽ mất quyền kiểm soát NH như trước do tỷ lệ quyền biểu quyết trên tổng số cổ phần có quyền biểu quyết đã giảm nhỏ hơn trước, ý kiến của họ trong đại hội đồng cổ đông không còn được như trước, hội đồng quản trị sẽ có số lượng lớn hơn nên thành viên hội đồng quản trị do các cổ đông lớn bầu vào sẽ có quyền hạn chế hơn trước đây khi chưa sáp nhập. Các cổ đông lớn sẽ tìm cách tạo nên thế lực nhằm tìm cách kiểm soát NH sau sáp nhập, tuy nhiên môi trường hoạt động mới hoàn toàn có thể dẫn đến việc họ có những bất đồng quan điểm.

Thứ ba: Văn hóa doanh nghiệp bị pha trộn. Văn hóa doanh nghiệp thể hiện những đặc trưng riêng có của mỗi doanh nghiệp, thể hiện những đặc điểm khác biệt so với các doanh nghiệp khác. Sự khác biệt đó thể hiện ở những tài sản vô hình như sự trung thành của nhân viên, môi trường làm việc, cách đối xử của nhân viên với lãnh đạo…văn hóa doanh nghiệp được tạo nên qua thời gian với quá trình xây dựng không mệt mỏi của đội ngũ nhân sự, được hình thành dựa trên những giá trị cốt lõi của doanh nghiệp. Khi sáp nhập hai hay nhiều NH lại với nhau tất yếu các nét đặc trưng riêng của các NH sẽ được tập hợp lại trong một điều kiện mới, lãnh đạo NH sẽ phải tìm cách hòa hợp các loại hình văn hóa doanh nghiệp riêng để tiến tới xây dựng văn hóa DN chung. Thứ tư: Xu hướng chuyển dịch nguồn nhân sự. Hoạt động mua bán sáp nhập NHTM sẽ tất yếu dẫn đến những thay đổi trong bộ máy hoạt động, NH sau sáp nhập sẽ gặp khó khăn trong vấn đề cân bằng lợi ích của nhân sự tại các vị trí nòng cốt, khó tránh

khỏi sự dịch chuyển nhân sự sau khi sáp nhập. Bất cứ thương vụ M&A nào cũng gây ra sự xáo trộn về nhân sự. Nhiều nhân viên sẽ tự xin nghỉ vì không muốn trải qua toàn bộ quá trình M&A và bắt đầu những nỗ lực cần thiết để cống hiến cho doanh nghiệp mới. Trong khi đó, có những nhân viên ở NH trước khi M&A là những nhân sự có triển vọng, những người lãnh đạo không cảm thấy yên tâm với vị trí của mình khi NH mình đang công tác thực hiện M&A với tổ chức khác họ sẽ không biết chắc được vị trí của mình sẽ thay đổi như thế nào. Mặt khác, mỗi NH đều có đặc trưng mô hình kinh doanh khác nhau, có những nhân viên sẽ cảm thấy khó hòa hợp với môi trường mới, lãnh đạo mới do vậy xu hướng dịch chuyển nhân sự có thể sẽ xảy ra, gây ảnh hưởng đến sư ổn định trong hoạt động của NH.[7]

1.1.6 Những nhân tố ảnh hưởng đến hoạt động mua bán và sáp nhập ngân hàng thương mại

1.1.6.1 Nhân tố khách quan

 Môi trường pháp lý

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 230 trang tài liệu này.

Một hệ thống pháp lý hoàn chỉnh, rõ ràng và thống nhất là điều kiện tất yếu để đảm bảo cho M&A thực hiện thành công và hiệu quả. Hành lang pháp lý này sẽ tạo điều kiện để xác lập giao dịch, địa vị của bên mua, bên bán, hậu quả pháp lý sau khi kết thúc giao dịch. Trên thực tế, đối tượng kinh doanh của NH không phải là hàng hóa, dịch vụ thông thường như các doanh nghiệp khác mà là hàng hóa đặc biệt, dùng để đo lường và biểu hiện giá trị của tất cả các loại hàng hóa khác. Xuất phát từ đặc thù đó, của NH được kiểm soát và điều chỉnh rất chặt chẽ bằng các văn bản quy phạm pháp luật chuyên ngành trong từng thời kỳ. Chính vì vậy hoạt động M&A NH có tính chất phức tạp hơn các ngành nghề khác trong nền kinh tế. Các nội dung cần được chú ý xây dựng trong hệ thống pháp lý liên quan đến hoạt động M&A như định giá doanh nghiệp, giải quyết các vấn đề tài chính, cổ phần, cổ phiếu, thuế, phí…của NH trong quá trình trước và sau khi thực hiện M&A cần có sự hoàn thiện và hướng dẫn phù hợp với các văn bản quy phạm pháp luật của cơ quan nhà nước và thông lệ quốc tế sẽ tạo sẽ tạo khung pháp lý vững chắc thúc đẩy hoạt động M&A nói chung và hoạt động M&A NHTM nói riêng phát triển, trái lại, khung pháp lý không chặt chẽ, không đầy đủ sẽ là rào cản lớn đối với hoạt động này.

 Môi trường kinh tế

Nhân tố kinh tế bao gồm những yếu tố ảnh hưởng đến khả năng tăng thu nhập, thanh toán, chi tiêu và những nhu cầu về vốn và gửi tiền của dân cư. Môi trường kinh tế có tác động mạnh mẽ đến nhu cầu và cách thức sử dụng sản phẩm của KH, chi phối đến hoạt động của NH. Sự thay đổi của các yếu tố thuộc môi trường kinh tế có tác động to lớn đến sự phát triển kinh tế nói chung và hoạt động kinh doanh NH nói riêng. Môi trường kinh tế vừa tạo cho NH những cơ hội vừa tạo ra những thách thức cho hoạt động kinh doanh NH. Sự thành công hay thất bại của NH trong việc phát triển sản phẩm, thực hiện các chiến lược kinh doanh phụ thuộc rất nhiều vào tình hình kinh tế trong nước, khu vực và toàn cầu. Không chỉ riêng ngành NH mà tất cả các ngành, các lĩnh vực kinh doanh đều dựa trên các yếu tố kinh tế để đưa ra quyết định đầu tư.

Là một lĩnh vực nhạy cảm với nền kinh tế nên khi có bất cứ tác động tích cực hay tiêu cực của nền kinh tế cũng sẽ ảnh hưởng đến ngành tài chính NH nói chung và hoạt động M&A trong lĩnh vực NH nói riêng. Trong mỗi giai đoạn nhất định của nền kinh tế các nhà đầu tư sẽ có những quyết định về hoạt động M&A NH phù hợp. Khi nền kinh tế rơi vào tình trạng khó khăn, các thương vụ M&A trở nên trầm lắng hơn khi nền kinh tế ở giai đoạn phục hồi. Mặt khác, các yếu tố tác động đến nền kinh tế như mức lãi suất, lạm phát, tỷ giá hay các chính sách phát triển kinh tế của chính phủ, các chỉ số như tốc độ tăng trưởng, mức tăng GDP…mặc dù không tác động trực tiếp đến hoạt động M&A song lại là những yếu tố quan trọng nhằm ổn định kinh tế vĩ mô, tạo môi trường kinh doanh lành mạnh ổn định thúc đẩy hoạt động M&A NH phát triển.

 Môi trường văn hóa, xã hội

Môi trường văn hóa xã hội là một trong những vấn đề quan trọng mà các NH quan tâm trong việc phát triển hoạt động kinh doanh NH. Môi trường văn hóa xã hội được hình thành từ những tổ chức và những nguồn lực khác nhau có ảnh hưởng cơ bản đến giá trị của xã hội như cách nhận thức, trình độ dân trí, trình độ văn hóa, lối sống và sự hiểu biết của dân chúng về hoạt động NH. Việc nghiên cứu kỹ lưỡng về môi trường văn hóa xã hội giúp NH chủ động trong việc xây dựng các chính sách, quy định, thủ tục trong nghiệp vụ và thiết kế mô hình tổ chức phù hợp với đặc điểm văn hóa của từng vùng, từng khu vực thị trường. Cùng với quá trình toàn cầu hóa là sự giao thoa của các nền văn hóa khác nhau trên thế giới, sự giao thoa này sẽ làm thay đổi cách sống, tâm lý tiêu dùng và sự phát triển của các ngành, các lĩnh vực kinh tế. Trong hoạt động M&A NH, khi nắm rõ yếu tố văn hóa xã hội của mỗi quốc gia sẽ giúp cho NH thuận lợi trong quá trình thực hiện M&A. Trước khi thực hiện thương vụ, các NH sẽ phải phân tích tìm hiểu kỹ lưỡng thói quen sử dụng dịch vụ tài chính, khả năng tiếp nhận các dịch vụ mới hay niềm tin của KH đối với NH mục tiêu từ đó đưa ra quyết định có nên thực hiện thương vụ hay không. Trong quá trình thực hiện giao dịch đàm phán với ban lãnh đạo NH mục tiêu, nắm rõ yếu tố văn hóa, tránh mọi hiểu nhầm trong giao tiếp là điều quan trọng để đi đến một thương vụ đàm phán thành công. Khi thương vụ M&A hoàn thành thì văn hóa lại có vai trò quan trọng quyết định tương lai của NH mới đó chính là văn hóa DN. Sự hiểu biết sâu sắc về văn hóa xã hội bản địa sẽ giúp ban lãnh đạo NH mới đưa ra

chiến lược hòa hợp hai nền văn hóa DN tạo khối đoàn kết vững mạnh đảm bảo cho NH mới tồn tại và phát triển.

 Môi trường công nghệ

Như chúng ta đã biết thì kinh doanh NH là loại hình kinh doanh đặc biệt và hầu hết các sản phẩm dịch vụ NH được triển khai dựa trên nền tảng công nghệ cao, do vậy, sự phát triển của kỹ thuật công nghệ có tác động quan trọng đối với vấn đề triển khai các sản phẩm dịch vụ NH nói chung, nhất là với việc triển khai các sản phẩm tín dụng mới tiện ích, dựa trên nền tảng của kỹ thuật công nghệ hiện đại nhằm thích ứng với điều kiện có sự mở rộng địa bàn và lĩnh vực hoạt động, qua đó có thể cập nhật thông tin và ra các quyết định về tín dụng một cách nhanh chóng với độ chính xác cao. Đây chính là cơ sở nhằm giúp giảm thiểu rủi ro và tăng hiệu quả trong kinh doanh. Sự phát triển của khoa học công nghệ đặc biệt là công nghệ thông tin giúp ngành NH đổi mới được cơ cấu quản lý tổ chức, điều này có tác động lớn tới hoạt động M&A NH bởi lẽ sau khi thực hiện M&A NH mới sẽ phải đương đầu với nhiều khó khăn do sự khác biệt giữa hai hệ thống, mặt khác khi mạng lưới kinh doanh mở rộng thì việc quản lý cũng khó khăn hơn đòi hỏi phải có sự đầu tư lớn từ phía NH để nâng cấp, đổi mới hệ thống.

 Tiến trình hội nhập

Tiến trình hội nhập kinh tế thế giới trở thành xu thế thời đại và diễn ra trên nhiều lĩnh vực. Hội nhập kinh tế chính là quá trình chủ động gắn nền kinh tế và thị trường từng nước với thị trường khu vực và thế giới thông qua các nỗ lực thực hiện mở cửa và thúc đẩy tự do hóa nền kinh tế quốc dân đồng thời góp phần vào việc xây dựng các thể chế kinh tế khu vực và toàn cầu. Quá trình hội nhập kinh tế quốc tế tạo ra môi trường cạnh tranh khốc liệt hơn đối với các doanh nghiệp trong nền kinh tế nói chung và các NHTM nói riêng. Các NHTM phải đối mặt với áp lực cạnh tranh không chỉ từ các NHTM trong nước mà còn áp lực từ các NHTM lớn khác ở trong khu vực và trên thế giới, những NHTM năng lực cạnh tranh còn chưa cao, quy mô hạn chế sẽ phải xem xét sử dụng phương án M&A với các NHTM, các tổ chức tài chính khác nhằm gia tăng sức mạnh để có thể trụ được trên thị trường. Trước xu hướng toàn cầu hóa buộc nhiều NHTM tính đến phương án sử dụng mua bán và sáp nhập như một cách để tăng cường sự hiện diện trên phạm vi quốc tế và mở rộng thị

phần ở các thị trường mới, đặc biệt là các quốc gia đang phát triển. Trong bối cảnh chung đó, để nâng cao chất lượng hoạt động kinh doanh và theo kịp yêu cầu phát triển của thị trường trong và ngoài nước, các NHTM phải chủ động nhận thức và sẵn sàng tham gia vào quá trình hội nhập và cạnh tranh vì khi hội nhập với thị trường toàn cầu, thị trường trong nước không còn mức bảo hộ cao như trước. Thông qua, hoạt động M&A NHTM, các NHTM có cơ hội tiếp cận với vốn, công nghệ, kinh nghiệm và trình độ quản lý của các NHTM phát triển trên thế giới, đồng thời các NHTM cũng phải chủ động thực hiện cơ cấu lại tổ chức theo hướng hợp lý và chuyên nghiệp hơn, tăng năng lực tài chính, nâng cao hiệu quả sử dụng vốn, đào tạo và đào tạo lại đội ngũ cán bộ. Đó là những điều kiện quan trọng để các NHTM hoạt động kinh doanh hiệu quả và đứng vững trong cạnh tranh.

1.1.6.2 Nhân tố chủ quan

 Chiến lược phát triển của các NHTM

Như nội dung nghiên cứu về trình tự thực hiện M&A NHTM nghiên cứu sinh đã chỉ rõ, dù đứng ở phương diện từ phía bên Bán hay bên Mua thì trong giao dịch M&A NHTM bao giờ cũng phải bắt đầu từ chiến lược kinh doanh của NHTM. Chiến lược kinh doanh là những phương hướng, mục tiêu kinh doanh trong dài hạn của NHTM, hay nói cách khác nó chính là bản phác thảo hoạt động trong dài hạn bào gồm các mục tiêu, phạm vi chiến lược, lợi thế cạnh tranh và các hoạt động, năng lực cốt lõi của tổ chức. Việc thực hiện M&A được xem như một công cụ chiến lược để tăng trưởng trong tương lai của NHTM, qua đó NHTM xác định mình đang muốn tìm kiếm nguồn vốn, công nghệ, kỹ năng quản trị hay đối tác cùng đồng hành trong quá trình phát triển. Mục tiêu M&A càng được định hướng cụ thể rõ ràng trong chiến lược kinh doanh bao nhiêu thì việc thực hiện các thương vụ càng thuận lợi, minh bạch trong quá trình đàm phám, đạt được thành công và hạn chế rủi ro, tăng thêm giá trị cho tổ chức.

Ngoài ra, mức độ nhận thức về vai trò của M&A của các đối tượng tham gia (NH bên mua hoặc NH bên bán, các tổ chức tư vấn…) cũng có ý nghĩa rất quan trọng, nếu các đối tượng này có sự quan tâm và nhận thức được tầm quan trọng và mục tiêu của hoạt động M&A sẽ là một trong những nhân tố thúc đẩy hoạt động này. Sự nhận thức rõ ràng, đầy đủ và đúng đắn về những thuận lợi và khó khăn, cơ hội và thách

thức từ hoạt động M&A sẽ góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động này.

 Năng lực cạnh tranh

Năng lực cạnh tranh của mỗi NHTM phản ánh thực lực và lợi thế của NHTM so với các đối thủ trên thị trường trong việc thỏa mãn tốt nhất các nhu cầu của KH. Quá trình hội nhập kinh tế thế giới khiến cho các NHTM phải đối mặt với sự gia tăng áp lực cạnh tranh từ nhiều phía. Những NHTM có quy mô, năng lực cạnh tranh nhỏ sẽ phải xem xét thực hiện sáp nhập với những tổ chức tài chính khác hoặc tìm kiếm các đối tác chiến lược nhằm tăng sức mạnh trên thị trường. Năng lực cạnh tranh của bản thân mỗi NHTM chính là yếu tố quan trọng ảnh hưởng tới việc cân nhắc lựa chọn M&A như một phương án để nâng cao năng lực hoạt động.

Khi xem xét năng lực cạnh tranh của NHTM, NCS xem xét các nhân tố ảnh hưởng đến hoạt động M&A NHTM từ các giác độ: năng lực tài chính, năng lực hoạt động, khả năng ứng dụng công nghệ, trình độ quản lý, nguồn nhân lực, mạng lưới.

- Năng lực tài chính: NHTM là trung gian tài chính với chức năng cơ bản là đi vay để cho vay. Lợi nhuận là một trong những yếu tố được các NHTM đặt lên hàng đầu. Để đạt được điều đó, công cụ cần thiết mà các NH phải có là vốn. Đối với NH, vốn là cơ sở để NHTM tổ chức mọi hoạt động kinh doanh, là điểm đầu tiên trong chu kỳ kinh doanh của NH. Do đó, NH phải thường xuyên chăm lo tới việc tăng trưởng vốn trong suốt quá trình hoạt động. Để tồn tại và mở rộng quy mô hoạt động đòi hỏi NH phải có uy tín lớn trên thị trường. Uy tín đó phải được thể hiện trước hết ở khả năng sẵn sàng thanh toán khi KH có yêu cầu. Khả năng thanh toán của NH càng cao thì vốn khả dụng của NH càng lớn. Để đảm bảo được các điều kiện trên, NH phải có một nguồn vốn thoả mãn đồng thời cả hai yêu cầu: chất lượng và khối lượng. Đối với một thương vụ M&A NH, về mặt hình thức khi nhiều NH kết hợp lại với nhau sẽ có điều kiện thuận lợi nâng cao tiềm lực về vốn, mở rộng quan hệ tín dụng với các thành phần kinh tế cả về quy mô, khối lượng, thời gian và thời hạn cho vay. Đặc biệt ngày nay, sự xuất hiện hàng loạt các TCTD đã làm cho tình hình cạnh tranh giữa các NH trở nên gay gắt. Với một nguồn vốn dồi dào, NH sẽ chủ động đưa ra các mức lãi suất cho vay một cách hợp lý nhằm thu hút được KH, tối đa hoá được lợi nhuận nhưng vẫn đảm bảo thu hút được KH về NH mình. Tuy nhiên M&A NH không phải lúc nào cũng thuận lợi như vậy trong

nhiều trường hợp M&A có thể làm phình to quy mô nhưng chưa chắc đã đảm bảo sức khỏe của các NH khi mà hậu M&A các NH vẫn phải đối mặt với nhiều vấn đề hậu M&A. Có thể dễ thấy, hầu hết các NH sau sáp nhập đều có sự tăng lên về quy mô nguồn vốn và tài sản. Tuy nhiên M&A ở lĩnh vực NH không hẳn là phép cộng, mà cần có sự cải tổ và đẩy mạnh phát triển hậu M&A. Chính vì vậy trong quá trình thực hiện M&A các NHTM cần củng cố tỷ lệ vốn tự có trên tổng tài sản và đặt vấn đề nâng cao chất lượng tài sản lên hàng đầu.

- Năng lực hoạt động: năng lực hoạt động của các NHTM thể hiện qua hiệu quả trong các hoạt động của mỗi NH như khả năng huy động vốn, mức độ hiệu quả trong hoạt động tín dụng, hoạt động đầu tư, khả năng phát triển sản phẩm. Những đòi hỏi về nâng cao năng lực hoạt động cũng là yếu tố khiến cho nhiều tổ chức không ngừng tìm tòi những biện pháp để đáp ứng ngày càng tốt hơn những nhu cầu ngày càng cao của KH và M &A với những kỳ vọng về những giá trị cộng hưởng chính là con đường mà nhiều NHTM tính đến khi năng lực hoạt động còn hạn chế.

- Khả năng công nghệ: công nghệ trong hoạt động NH bao gồm công nghệ mang tính tác nghiệp và công nghệ về hệ thống thông tin quản lý. Trong điều kiện công nghệ ngân hàng phát triển ngày càng mạnh mẽ thì nhu cầu đổi mới hệ thống, nâng cấp công nghệ hiện đại với độ an toàn tính bảo mật cao trở nên bức thiết với mỗi NHTM. Những NHTM có tiềm lực tài chính mạnh có điều kiện đầu tư công nghệ hiện đại, những NHTM nhỏ thông qua M&A có điều kiện nâng cao trình độ công nghệ, đổi mới công nghệ NH, mở rộng cung cấp các dịch vụ ngân hàng mới trên nền tảng công nghệ hiện đại.

- Trình độ quản lý: Là yếu tố ảnh hưởng quan trọng đến năng lực cạnh tranh của mỗi NHTM, trình độ quản lý không tốt sẽ làm giảm hiệu quả hoạt động của mỗi NHTM. Một NHTM với trình độ quản lý yếu kém sẽ gặp khó khăn trong việc điều hành, quản trị tài sản, quản trị nhân sự. Trình độ quản lý của NHTM cũng là nhân tố ảnh hưởng mạnh mẽ tới nhu cầu thực hiện M&A NHTM trên thị trường. Các NHTM con non yếu, khi được kết hợp với các tổ chức có trình độ và kinh nghiệm quản lý tốt sẽ là cơ hội để NHTM đó thay đổi năng lực hoạt động. Đặc biệt, khi các NHTM trong nước khi thực hiện M&A với các NHTM nước ngoài sẽ có cơ hội học hỏi từ các nước có nền kinh tế tiên tiến, thúc đẩy việc học tập theo và hưởng lợi bằng cách áp dụng

chiến lược tương tự để tự nâng cao năng lực cạnh tranh trên thị trường quốc tế.

- Nguồn nhân lực: Nguồn nhân lực có ý nghĩa quyết định với sự tồn tại của một tổ chức. Nguồn nhân lực có chất lượng là tài sản quý giá của NH và các nhà quản trị. Trong thời đại mà nền kinh tế tri thức đã và đang hình thành, tri thức đang dần trở thành một nguồn lực quan trọng trong các nền kinh tế thì chất lượng nguồn nhân lực ngày càng trở nên quan trọng, trở thành nhân tố tăng cường hay hạn chế năng lực cạnh tranh của cả nền kinh tế cũng như của từng doanh nghiệp. Đối với NHTM cũng vậy, chất lượng nguồn nhân lực là một nhân tố tạo nên sự khác biệt, đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao năng lực cạnh tranh cho NH. Với tính chất là một ngành dịch vụ đặc biệt, hoạt động NH đòi hỏi chất lượng phục vụ rất cao mà điều này phụ thuộc chủ yếu vào trình độ đội ngũ cán bộ NH. Đội ngũ cán bộ nhân viên NH là yếu tố không thể thiếu trong hoạt động kinh doanh NH, là những người trực tiếp thực hiện các nghiệp vụ NH, tạo hình ảnh và uy tín cho NH. Yếu tố nhân lực trong hoạt động NH đóng một vai trò hết sức quan trọng. Sự kết hợp với bất cứ đối tác nào cũng có thể mang lại cả những ảnh hưởng tích cực và tiêu cực đối với cả một tập thể người lao động, tất cả cần phải tạo dựng trên cơ sở nỗ lực của các bên nhằm xây dựng một nền văn hóa doanh nghiệp chung mà trong đó họ bình đẳng với nhau trên tất cả mọi phương diện. Sau khi thực hiện M&A, việc giữ vững và phát triển các mối quan hệ giao tiếp là việc cần thiết để tận dụng nguồn nhân lực sẵn có, có hiểu biết về văn hóa kinh doanh đặc trưng của khu vực đó để nhanh chóng hòa nhịp với tốc độ phát triển kinh doanh ở khu vực NH đầu tư. Những xáo trộn và những bất ổn trong bản thân đội ngũ nhân sự trước, trong và sau khi tiến hành M&A sẽ ảnh hưởng không nhỏ tới hiệu quả hoạt động kinh doanh của các NH. Chắc chắn những vị trí trùng lặp sẽ được giản lược, đặc biệt những vị trí lãnh đạo cao cấp. Việc thay đổi các nhà quản lý trực tiếp sẽ kéo theo một ekip các cán bộ cấp trung, đôi khi có thể dẫn tới cạnh tranh nội bộ, ảnh hưởng nghiêm trọng đến môi trường làm việc trong NH sau sáp nhập. Ngoài sự xáo trộn về hệ thống nhân sự, sự khác biệt về văn hóa công ty và mâu thuẫn về mục tiêu, tầm nhìn của các nhà quản trị cũng là những trở ngại trong M&A NH. Do đó, chính sách nhân lực nên được thể hiện rõ ràng và minh bạch với các tiêu chí cụ thể trong quá trình M&A, không chỉ ở các cấp quản lý mà còn ở tất cả các cấp trong NH.