Hoàn thiện các quy định về đánh giá tác động pháp luật tại Việt Nam

Thứ hai, xây dựng hệ tiêu chí kiểm tra chất lượng RIA để làm công cụ hỗ trợ cho đội ngũ cán bộ, công chức, người trực tiếp tham gia xây dựng RIA và cơ quan kiểm soát đánh giá chất lượng đưa ra các quyết định trong việc đánh giá chính sách. Chúng ta có thể học tập kinh nghiệm “Bộ chỉ số MEI” do VCCI ban hành và thực hiện trong thời gian qua với các chỉ số định lượng, định tính để biết được Báo cáo RIA nào tuân thủ, đảm bảo chất lượng, báo cáo RIA nào chưa đáp ứng yêu cầu phải trả lại. Điều này đồng nghĩa với việc chính sách đó có được đệ trình hay bị trả lại do tài liệu RIA không đáp ứng yêu cầu. Hệ tiêu chí này trong quá trình xây dựng cần tham khảo kinh nghiệm nước ngoài và lấy ý kiến đối với các Bộ/Ngành. Bởi việc các Bộ/Ngành cho ý kiến – bước đầu đã cam kết với việc tuân thủ hệ tiêu chí này nếu nó được thông qua. Điều này cũng sẽ giúp giảm được xung đột giữa cơ quan kiểm soát, đánh giá chất lượng của báo cáo RIA với các Bộ/Ngành khác.

Thứ ba, xây dựng, hoàn thiện các cơ sở dữ liệu quốc gia về xây dựng pháp luật như: Cơ sở dữ liệu quốc gia về pháp luật trong đó, có các cơ sở dữ liệu bộ phận như cơ sở dữ liệu lịch sử lập pháp; cơ sở dữ liệu về RIA; cơ sở dữ liệu về thông tin, tài liệu, tư liệu pháp lý để làm công cụ hỗ trợ cho hoạt động xây dựng báo cáo RIA, hoạt động soạn thảo, thẩm định, thẩm tra, thông qua dự thảo văn bản quy phạm pháp luật. Đặc biệt là chúng ta phải chuẩn hóa được các dữ liệu thống kê quốc gia.

Như vậy, sau 4 năm thi hành chế định RIA mặc dù còn nhiều điểm hạn chế trong quá trình tổ chức thực thi nhưng chúng ta có thể khẳng định RIA là một công cụ hỗ trợ tốt cho hoạt động xây dựng chính sách. Việc tiếp tục nghiên cứu, hoàn thiện công cụ này trong thời gian tới cho phù hợp với điều kiện, trình đô phát triển của Việt Nam sẽ giúp chúng ta cải thiện được việc tuân thủ thực hiện quy định này. Theo đánh giá của các chuyên gia quốc tế “Việt Nam không cần phải nóng vội và quá lo lắng về tình hình thực

hiện RIA trong thời gian qua, bởi công cụ RIA xuất hiện từ thập kỷ 70 của thế kỷ trước, để có được thành tựu như ngày nay các nước đã phải trải qua hơn 60 năm tổ chức thực hiện”. Theo kinh nghiệm các nước OECD thì có 10 nhân tố chính góp phần thực hiện tốt RIA đó là, tối đa hoá cam kết chính trị đối với RIA; Phân bổ trách nhiệm về nhân tố chương trình RIA một cách cẩn thận, tập huấn đào tạo cho các nhà lập quy, sử dụng một phương pháp phân tích nhất quán nhưng linh hoạt, xây dựng và thực hiện các chiến lược thu thập dữ liệu, định hướng lỗ lực thực hiện RIA, tích hợp RIA vào quá trình hoạch định chính sách càng sớm càng tốt, truyền thông về các kết quả đạt được, huy động sự tham gia rộng rãi của công chúng và áp dụng RIA với quy định hiện tại cũng như quy định mới. Do đó, việc hoàn thiện thể chế là một trong điều kiện đảm bảo quan trọng góp phần cải thiện tình hình tuân thủ RIA ở Việt Nam hiện nay.

KẾT LUẬN

Đánh giá tác động pháp luật - RIA là một trong những công cụ có ý nghĩa quan trọng trong hoạt động xây dựng chính sách, ban hành chính sách. Thực tiễn thi hành chế định RIA ở Việt Nam trong thời gian qua bên cạnh những hạn chế, vướng mắc nhưng chúng ta không thể phủ nhận rằng RIA tuy mới được du nhập vào Việt Nam nhưng bước đầu đã góp phần quan trọng trong quá trình hoàn thiện thể chế của Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, đặc biệt là sự thay đổi về nhận thức trong hoạt động xây dựng chính sách. Từ kinh nghiệm các nước thực hiện đánh giá tác động RIA tốt trên thế giới như Hoa kỳ, Australia… phải trải qua 40, 50 năm mới có được những kết quả như hiện nay. Do đó, chúng ta khi nghiên cứu kinh nghiệm của các nước cũng phải tính đến yếu tố hoàn cảnh, điều kiện chính trị, văn hóa… cho phù hợp. Do đó, để làm tốt công tác đánh giá tác động RIA trong thời gian tới thì một trong những giải pháp quan trọng và hữu hiệu cũng như dễ thực hiện đó là hoàn thiện thể chế cho hoạt động này. Qua hoạt động nghiên cứu, tôi thấy còn một số vấn đề cần tiếp tục nghiên cứu và làm rõ cụ thể:

- Nghiên cứu mô hình cơ quan kiểm soát, giám sát đánh giá chất lượng báo cáo RIA.

- Nghiên cứu hệ tiêu chí xác định chính sách cần phải thực hiện đánh giá tác động pháp luật và hệ tiêu chí kiểm soát đánh giá chất lượng báo cáo RIA.

Đây là những nội dung nghiên cứu cần được các học giả tiếp tục nghiên cứu để chế định RIA ngày càng hoàn thiện và đi vào cuộc sống hơn nữa.