Hệ thống thông tin kế toán trong bối cảnh áp dụng công nghệ thông tin tại các doanh nghiệp nhỏ và vừa của Việt Nam

Tóm lại, qua phân tích của các nghiên cứu đã góp phần cũng cố về mặt lý thuyết và thực tiễn để xác định mối quan hệ giữa sự phù hợp của AIS và thành quả hoạt động của các doanh nghiệp đặc biệt là trong bối cảnh của các doanh nghiệp vừa và nhỏ.

2.2 Các nghiên cứu về AIS ở Việt Nam

Ở Việt Nam các nghiên cứu về AIS trong doanh nghiệp cũng đã được một số tác giả thực hiện theo các hướng như sau:

Các nghiên cứu theo hướng tổ chức thực hiện AIS như:

Tác giả Hồ Mỹ Hạnh (2013) nghiên cứu luận án “Tổ chức hệ thống thông tin kế toán quản trị chi phí trong các doanh nghiệp may Việt Nam”. Luận án này đã hệ thống hóa lại tổ chức AIS quản trị chi phí trong các DN sản xuất. Phân tích thực trạng tổ chức AIS quản trị chi phí trong các DN may Việt Nam. Nghiên cứu các nhân tố ảnh hưởng đến AIS quản trị chi phí, luận án đã chứng minh rằng mục tiêu, chiến lược của doanh nghiệp và nhu cầu thông tin kế toán quản trị chi phí từ phía nhà quản trị doanh nghiệp là nhân tố quan trọng nhất trong việc thiết lập AIS quản trị chi phí trong doanh nghiệp. Và đưa ra các giải pháp hoàn thiện tổ chức AIS quản trị chi phí trong các DN may Việt Nam. Luận án đã góp phần cũng cố thêm về mặt lý thuyết về Tổ chức AIS trong doanh DN. Tuy nhiên, hướng của nghiên cứu này là phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến hệ thống thông tin kế toán quản trị chi phí tại các DN may, không đề cập đến AIS trong DN nhỏ và vừa.

Kế đến là tác giả Vũ Bá Anh (2015) nghiên cứu luận án “Tổ chức hệ thống thông tin kế toán trong doanh nghiệp sản xuất kinh doanh trong điều kiện ứng dụng công nghệ thông tin” Luận án này đã hệ thống hóa lại cơ sở lý luận để tổ chức AIS trong điều kiện ứng dụng CNTT. Đưa ra thực trạng tổ chức AIS trong DN sản xuất và hoàn thiện tổ chức AIS trong điều kiện ứng dụng CNTT tại các doanh nghiệp sản xuất. Luận án đã góp phần cũng cố thêm vền mặt lý thuyết về Tổ chức hệ thống thông tin kế toán trong doanh DN, đặc biệt là doanh nghiệp sản xuất. Tuy nhiên nghiên cứu này chỉ mới dừng lại ở gốc độ Tổ chức hệ thống thông tin kế toán chưa đi sâu phân tích các yếu tố tác động đến AIS và sự tác động của của AIS đến hiệu thành quả của DNVVN trong bối cảnh ứng dụng CNTTT.

Tiếp đó, Nguyễn Thành Hưng (2017) với nghiên cứu “Tổ chức hệ thống thông tin kế toán quản trị chi phí trong các doanh nghiệp viễn thông Việt Nam”. Luận án đã hệ thống hóa lý luận và xác lập khung lý thuyết về nội dung tổ chức hệ thống thông tin KTQT chi phí trong DN. Qua đó, chỉ rõ các yếu tố cấu thành của hệ thống thông tin KTQT chi phí, tính hệ thống của quy trình thu thập thông tin, xử lý và phân tích thông tin, cung cấp thông tin. Khác với nghiên cứu của Hồ Mỹ Hạnh (2013), Luận án đã xác định các nhân tố và mức độ ảnh hưởng đến tổ chức hệ thống thông tin KTQT chi phí trong các DN viễn thông, gồm các nhân tố: chất lượng dữ liệu đầu vào, nguồn nhân lực kế toán, tầm nhìn và cam kết của nhà quản trị. Luận án đã đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện tổ chức hệ thống thông tin KTQT chi phí trong các DN viễn thông. Luận án đã góp phần cũng cố về mặt lý thuyết về tổ chức AIS trong doanh DN, phản ánh rõ các nhân tố và mức độ ảnh hưởng đến tổ chức hệ thống thông tin KTQT chi phí trong các DN viễn thông. Tuy nhiên, luận án này đi sâu vào hướng nghiên cứu tổ chức AIS quản trị chi phí và các nhân tố và mức độ ảnh hưởng đến tổ chức hệ thống thông tin KTQT chi phí trong các DN viễn thông. Không đề cập đến AIS trong DNVVN trong bối cảnh ứng dụng CNTT.

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 172 trang tài liệu này.

Kế đến tác giả Nguyễn Văn Hải (2020) với nghiên cứu “Tổ chức hệ thống thông tin kế toán quản trị chi phí trong các doanh nghiệp da giầy Việt Nam” Luận án này đã hệ thống hóa lại cơ sở lý thuyết về tổ chức HTTT KTQTCP, các nhân tố mang tổ chức tác động tới chất lượng thông tin KTQTCP trong doanh nghiệp sản xuất, đưa ra thực trạng về tổ chức HTTT KTQTCP trong các doanh nghiệp da giầy Việt Nam. Tuy nhiên, nghiên cứu này khác với các nghiên cứu trước đó của Hồ Mỹ Hạnh (2013) và (Nguyễn Thành Hưng, 2017). Luận án này phân tích các nhân tố tổ chức tác động tới chất lượng thông tin KTQTCP trong các doanh nghiệp từ đó đề xuất một số giải pháp hoàn thiện tổ chức HTTT KTQTCP trong các doanh nghiệp da giầy Việt Nam . Luận án đã góp phần cũng cố thêm vền mặt lý thuyết về Tổ chức hệ thống thông tin kế toán trong doanh DN. Tuy nhiên, hướng của nghiên cứu này là phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến tổ chức AIS quản trị chi phí trong một lĩnh vực sản xuất da giầy. không đề cập đến bối cảnh của các DNVVN nói chung.

Ngoài ra gần đây tác giả Đàm Bích Hà (2020) thực hiện nghiên cứu “Tổ chức hệ thống thông tin kế toán tại các doanh nghiệp thương mại cổ phần trên địa bàn Hà Nội”. Nghiên cứu này đã hệ thống hóa lại cơ sở lý thuyết tổ chức AIS trong doanh nghiệp thương mại, với các lý thuyết nền tảng cho nghiên cứu như: Lý thuyết thực thể; lý thuyết hệ thống; lý thuyết hữu ích và lý thuyết sở hữu. Đồng thời phản ánh thực trạng tổ chức AIS trong doanh nghiệp thương mại gồm có thực trạng tổ chức cơ sở hạ tầng kỹ thuật cho hệ thống thông tin kế toán; thực trạng tổ chức nguồn nhân lực và tổ chức bộ máy vận hành hệ thống thông tin kế toán; thực trạng tổ chức quy trình xử lý thông tin kế toán; thực trạng tổ chức các phân hệ thông tin và thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến tổ chức hệ thống thông tin kế toán. Qua đó đưa ra các giải pháp hoàn thiện tổ chức hệ thống thông tin kế toán tại các doanh nghiệp thương mại cổ phần trên địa bàn Hà Nội. Nghiên cứu này đã góp phần cũng cố thêm cơ sở lý thuyết tổ chức AIS trong doanh nghiệp thương mại và thực trạng tổ chức AIS trong doanh nghiệp. Tuy nhiên, nghiên cứu này chỉ đi sâu vào phân tích tổ chức AIS trong các DN thương mại, chưa đề cập đến các yếu tố khác như CNTT đến AIS và ảnh hưởng đến thành quả DNVVN.

Các nghiên cứu theo hướng phản ánh tác động của AIS tác động đến thành quả hoạt động của các doanh nghiệp.

Gần đây nghiên cứu của tác giả Vũ Thị Thanh Bình (2019 ) thực hiện đề tài “Nghiên cứu các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng hệ thống thông tin kế toán tại các doanh nghiệp nhỏ và vừa trên địa bàn thành phố Hà Nội” Luận án này đã hệ thống hóa lại cơ sở lý luận về chất lượng AIS và khái niệm về AIS. Phân tích thực trạng các yếu tố tác động đến chất lượng AIS và đưa ra các giải pháp nâng cao chất lượng thông tin kế toán tại các DNVVN tại Hà Nội. Luận án đã góp phần phát triển khung lý luận cơ bản về chất lượng hệ thống thông tin kế toán và các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng hệ thống thông tin kế toán trong các doanh nghiệp nhỏ và vừa. Tuy nhiên, hướng của nghiên cứu này chỉ đi sâu phận tích các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng hệ thống thông tin kế toán tại các DN nhỏ, chưa xem xét đến việc phản ánh thực trạng của các yếu tố khác ảnh hưởng đến AIS và tác động đến thành quả của DNVVN trong điều kiện ứng dụng CNTT.

Tóm lại, qua phần tổng quan các nghiên cứu về AIS ở trong nước đã làm rõ hơn cũng như góp phần cũng cố thêm vền mặt lý thuyết về AIS cũng như tổ chức hệ thống thông tin kế toán trong doanh doanh nghiệp.

2.3 Khoảng trống nghiên cứu

Dựa trên phần tổng quan các nghiên cứu về AIS ở trong nước cho thấy các nghiên cứu chủ yếu đi sâu vào hướng Tổ chức hệ thống thông tin kế toán tại các doanh nghiệp và các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng hệ thống thông tin kế toán tại các doanh nghiệp, chưa có nghiên cứu nào đi sâu vào nghiên cứu đề cập và giải quyết đến mối quan hệ giữa AIS với thành quả hoạt động cua các DNVVN trong bối cảnh ứng dụng CNTT. Đây có thể là những khoảng trống để cho tác giả tiếp tục thực hiện các nghiên cứu.

Các nghiên cứu nước ngoài liên quan đến cứu xem xét về sự phù hợp AIS và tác động của nó đến thành quả hoạt động của doanh nghiệp, đặc biệt là trong bối cảnh áp dụng CNTT của các doanh nghiệp vừa và nhỏ, tác giả nhận thấy có một số hạn chế đặt ra qua các nghiên cứu trước đó. Đây có thể là những khoảng trống để cho các nghiên cứu sau tiếp cận và tiếp tục thực hiện các nghiên cứu. Để thực hiện mục tiêu của luận án xác định các yếu tố tác động đến tính phù hợp của AIS trong bối cảnh ứng dụng CNTT, từ đó ảnh hưởng đến thành quả hoạt động của các doanh nghiệp vừa và nhỏ ở Việt Nam, nghiên cứu đã xem xét các khoảng trống sau đây:

Trong nghiên cứu của P. B. Cragg (1990); biến độc lập mức độ thiết lập CNTT chỉ mới được đo lường bằng các loại công nghệ, phần mềm, các ứng dụng dùng bảo mật IS; chưa đi vào cụ thể mức độ ứng dụng. Biến trung gian sự phù hợp AIS được đo lường bằng việc sự đáp ứng được các thông tin kế toán và tài chính, do đó chưa phản ánh rõ nét mức độ phù hợp của AIS trong bối áp dụng CNTT. Biến phụ thuộc được đo lường bằng các chỉ tiêu tăng trưởng doanh số, doanh thu và lợi nhuận, chưa xem xét đến các chỉ tiêu thành quả khác. Nghiên cứu của Raymond và cộng sự (1995) biến độc lập mức độ thiết lập CNTT và biến trung gian sự phù hợp AIS được đo lường tương đồng với P. B. Cragg (1990).

Biến phụ thuộc chỉ mới được đo lường bằng các chỉ tiêu tăng trưởng doanh số, doanh thu và lợi nhuận và ROA, ROI. Chưa xem xét các chỉ tiêu khác. Trong nghiên cứu của Ismail và King (2005); Ismail và King (2006) thành quả hoạt động chỉ mới được đo lường bằng lợi nhuận dài hạn, sự sẵn có của các nguồn tài chính, tăng trưởng doanh số, và sự trung thành của khách hàng và hình ảnh doanh nghiệp, chưa xem xét các các chỉ tiêu khác như ROA, ROI. Nghiên cứu của Kharuddin và cộng sự (2010) thì đo lường yếu tố sự phù hợp AIS (biến độc lập) dựa vào các ứng dụng như phần mềm kế toán trong có đáp ứng được yêu cầu của hệ thống thông tin kế toán hay không? Do đó, cách đo lường này có thể chưa phản ánh hết được mức độ phù hợp của AIS trong bối cảnh ứng dụng CNTT. Ngoài ra biến phụ thuộc được đo lường chỉ thông qua chỉ số duy nhất là ROA, nó chưa nói lên hết thành quả hoạt động của doanh nghiệp. Nghiên cứu của Esmeray (2016) thì đo lường yếu tố sự phù hợp AIS (biến độc lập) dựa vào hiểu biết của các nhà quản lý về kế toán và CNTT và số lượng nhân viên sử dụng AIS. Vì thế, cách đo lường này có thể chưa phản ánh hết được mức độ phù hợp của AIS. Bên cạnh đó, thành quả hoạt động (biến phụ thuộc) chỉ đo lường bằng các chỉ tiêu như: sự tăng trưởng về bán hàng, khách hàng và doanh thu chưa xem xét các chỉ tiêu khác. Esparza- Aguilar và cộng sự (2016) thì đo lường yếu tố sự phù hợp AIS (biến độc lập) dựa vào tính kịp thời, tổng hợp và tích hợp thông tin, thông tin các sự kiện trong tương lai. Vì thế, nó có thể chưa phản ánh hết được mức độ phù hợp của AIS. Tương tự, thành quả doanh nghiệp (biến phụ thuộc) được đo bằng hiệu quả của việc cung cấp các báo cáo kế toán và báo cáo tài chính. R. Trabulsi (2018) thì đo lường thành quả qua các chỉ tiêu như giảm chi phí, nâng cao chất lượng và ra quyết định hiệu quả.

Qua đó cho thấy mắc dù các nghiên cứu có cách đo lường khác nhau về biến độc lập và biến trung gian và biến phụ thuộc. Tuy nhiên, đối với yếu tố mức độ thiết lập lập CNTT vẫn chưa phản ánh rõ nét về thực trạng ứng dụng CNTT của các DNVVN trong bối cảnh ứng dụng CNTT trong các DN sản xuất. Đây là khoảng trống để luận án xem xét đo lường ở các gốc độ như: Các công nghệ hiện đang được sử dụng tại doanh nghiệp (Các phần mềm văn phòng; Hệ thống mạng

nội bộ (LAN) liên lạc kết nối các máy tính trong doanh nghiệp; Phần mềm hỗ trợ quản lý sản xuất;Sử dụng máy vi tính và phần mềm điều khiển quá trình sản xuất); Các ứng dụng công nghệ thông tin trong toàn bộ hoạt động kế toán, quản lý nhân sự, lập kế hoạch và phân tích tài chính…Đặc điểm phần mềm kế toán doanh nghiệp hiện đang sử dụng. Với yếu tố sự phù hợp AIS các nghiên cứu các nghiên cứu chưa có sự thống nhất trong cách đo lường, chưa phản ánh rõ nét sự phù hợp AIS trong bối cảnh ứng dụng CNTT trong các DN sản xuất. Đây là khoảng trống cần được các nghiên cứu thể hiện rõ nét hơn về đo lường sự phù hợp AIS. Yếu tố thành quả hoạt động chỉ mới đo lương thông qua các chỉ tiêu về tăng trưởng và hoạt động bán hàng, chưa xem xét đến các yêu tố khác, do đó đây là khoảng trống nghiên cứu của luận án khi xem xét thành quả hoạt động ở các gốc độ rộng hơn như các chỉ tiêu về: Hoạt động sản xuất; chi phí hoạt động; hoạt động bán hàng; tăng trưởng và khả năng sinh lợi.

3. Mục tiêu nghiên cứu

Mục tiêu chung: Mục tiêu chung của nghiên cứu là xác định các yếu tố tác động đến tính phù hợp của AIS trong bối cảnh ứng dụng CNTT hiện nay của các doanh nghiệp nhỏ và vừa đang ở mức độ nào, mức độ phù hợp đó ảnh hưởng đến thành quả hoạt động của các doanh nghiệp vừa và nhỏ ở Việt Nam hiện nay như thế nào. Qua đó, nghiên cứu đưa ra các đề xuất, khuyến nghị nhằm nâng cao thành quả của DNVVN.

Mục tiêu cụ thể

Thứ nhất: Tổng hợp cơ sở lý thuyết về AIS trong DN, các yếu tố cấu thành cũng như tác động của sự phù hợp của AIS đến thành quả hoạt động của doanh nghiệp vừa và nhỏ.

Thứ hai: Xác định mức độ ảnh hưởng đến AIS cũng như tác động của sự phù hợp AIS đến thành quả hoạt động của các doanh nghiệp vừa và nhỏ ở Việt Nam.

Thứ ba: Đề xuất các khuyến nghị nhằm hoàn thiện hệ thống thông tin kế toán trong bối cảnh áp dụng công nghệ thông tin, qua đó giúp các DNVVN của Việt Nam nâng cao thành quả hoạt động.

4. Câu hỏi nghiên cứu

Thông qua các mục tiêu nghiên cứu được xác lập, các câu hỏi nghiên cứu được đặt ra bao gồm:

(1) Mức độ phù hợp của hệ thống thông tin kế toán tại các DNVVN ở Việt Nam hiện nay như thế nào?

(2) Sự phù hợp của AIS ảnh hưởng đến thành quả hoạt động của các DNVVN ở Việt Nam hiện nay như thế nào?

(3) Giải pháp nào về AIS có thể giúp cho các DNVVN ở Việt Nam nâng cao được thành quả hoạt động?

5. Đối tượng và nghiên cứu

5.1. Đối tượng nghiên cứu

Luận án tập trung vào nghiên cứu các yếu tố của hệ thống thông tin kế toán và đánh giá thành quả của các doanh nghiệp vừa và nhỏ ở Việt Nam hoạt động trong lĩnh vực sản xuất.

5.2. Phạm vi nghiên cứu

Về mặt nội dung: Nghiên cứu tiếp cận các cấu thành, sự phù hợp của hệ thống thông tin kế toán và thành quả hoạt động của doanh nghiệp vừa và nhỏ hoạt động trong lĩnh vực sản xuất. Mô hình hóa tác động của sự phù hợp AIS đến thành quả doanh nghiệp.

Về không gian nghiên cứu: Các doanh nghiệp có quy mô vừa và nhỏ ở Việt Nam, Nghiên cứu hướng đến cách thức lấy mẫu phi xác suất để nghiên cứu, vì thế quá trình lấy tâp trung ở các tỉnh thành như Đồng Nai, Hồ Chí Minh, Bình Dương, Đắc Nông, Quảng trị…

Về thời gian nghiên cứu: Dữ liệu thu thập số liệu khảo sát năm 2020.

6. Đóng góp của đề tài

Kết quả nghiên cứu của luận án được kỳ vọng đóng góp cả về mặt lý luận lẫn thực tiễn, bao gồm như sau:

Về mặt lý luận: Nghiên cứu làm rõ những vấn đề liên quan đến lý luận về AIS, các yếu tố ảnh hưởng đến sự phù hợp của AIS, phương pháp đo lường sự phù hợp của AIS trong các doanh nghiệp vừa và nhỏ. Luận án này vận dụng lý thuyết xử lý thông tin và lý thuyết tình huống (contingency theory), lý thuyết hệ thống nhằm xác định mô hình nghiên cứu với 3 yếu tố ảnh hưởng đến sự phù hợp của AIS và tác động của sự phù hợp AIS đến thành quả hoạt động của các doanh nghiệp vừa và nhỏ.

Về mặt thực tiễn: Luận án khảo sát và đánh giá thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến sự phù hợp của AIS và tác động của sự phù hợp AIS đến thành quả hoạt động của các doanh nghiệp vừa và nhỏ ở Việt Nam trong bối cảnh áp dụng công nghệ thông tin. Luận án cũng đã đưa ra các giải pháp hoàn thiện hệ thống thông tin kế toán trong bối cảnh áp dụng công nghệ thông tin tại nhằm nâng cao thành quả hoạt động tại các DN nhỏ và vừa của Việt Nam.

7. Kết cấu của luận án

Ngoài phần mở đầu, kết cấu luận án bao gồm 4 chương sau: Chương 1. Cơ sở lý thuyết

Chương 2. Phương pháp nghiên cứu Chương 3. Kết quả nghiện cứu và thảo luận

Chương 4. Hoàn thiện hệ thống thông tin kế toán trong bối cảnh áp dụng công nghệ thông tin tại các DNVVN của Việt Nam.