Hệ thống thông tin kế toán trong bối cảnh áp dụng công nghệ thông tin tại các doanh nghiệp nhỏ và vừa của Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC THƯƠNG MẠI

-------------------------

NGUYỄN VĂN DŨNG

HỆ THỐNG THÔNG TIN KẾ TOÁN TRONG BỐI CẢNH ÁP DỤNG CÔNG NGHỆ THÔNG TIN TẠI CÁC DOANH NGHIỆP

NHỎ VÀ VỪA CỦA VIỆT NAM

Luận án tiến sĩ kinh tế

Hà Nội, Năm 2021

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC THƯƠNG MẠI

-------------------------

NGUYỄN VĂN DŨNG

HỆ THỐNG THÔNG TIN KẾ TOÁN TRONG BỐI CẢNH ÁP DỤNG CÔNG NGHỆ THÔNG TIN TẠI CÁC DOANH NGHIỆP

NHỎ VÀ VỪA CỦA VIỆT NAM

Chuyên ngành: KẾ TOÁN Mã số: 62.34.03.01

Luận án tiến sĩ kinh tế

Người hướng dẫn khoa học: 1: PGS.TS VŨ MẠNH CHIẾN

2: TS. NGUYỄN TUẤN DUY

Hà Nội, Năm 2021

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan luận án là công trình nghiên cứu do chính tôi thực hiện dưới sự hướng dẫn của người hướng dẫn khoa học. Các số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận án là trung thực và chưa từng được công bố trong bất kỳ công trình nghiên cứu nào. Tất cả các nội dung nghiên cứu được kế thừa, tham khảo từ các nguồn tài liệu khác đều được tôi trích dẫn nguồn đầy đủ và ghi nguồn cụ thể trong danh mục tài liệu tham khảo.

Hà Nội, ngày tháng năm 2021 Tác giả luận án

Nguyễn Văn Dũng

LỜI CẢM ƠN

Lời đầu tiên, tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc và chân thành tới thầy PGS, TS. Vũ Mạnh Chiến và thầy TS. Nguyễn Tuấn Duy là hai người thầy hướng dẫn trực tiếp tôi thực hiện luận án này. Hai thầy đã luôn đồng hành giúp đỡ tôi định hướng nghiên cứu, dành cho tôi những lời động viên, những lời khuyên, những lời góp ý, phê bình giúp tôi có thể hoàn thiện luận án. Tôi xin gửi lời cảm ơn tới các Thầy/Cô Khoa Kế toán – Kiểm toán, trường ĐH Thương Mại đã tổ chức những buổi sinh hoạt chuyên môn giúp tôi cũng như các NCS khác nâng cao trình độ và cập nhật những kiến thức mới. Tôi xin gửi lời cảm ơn tới tập thể sư phạm Khoa Sau đại học – Trường ĐH Thương Mại đã luôn hướng dẫn, tạo điều kiện và hỗ trợ tôi trong quá trình nghiên cứu và hoàn thiện thủ tục. Tôi xin gửi lời cảm ơn đến tập thể sư phạm Khoa Tài chính – Kế Toán, trường ĐH Lạc Hồng, nơi tôi công tác đã tạo điều kiện và giúp đỡ nhiệt tình trong quá trình thực hiện nghiên cứu. Tôi xin gửi lời cảm ơn đến các anh (chị) là các lãnh đạo, giám đốc điều hành, kế toán trưởng, phụ trách tài chính và kế toán tại các doanh nghiệp tham gia trả lời phỏng vấn và bảng hỏi khảo sát đã hỗ trợ tôi trong quá trình thu thập dữ liệu nghiên cứu. Cuối cùng, tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc và chân thành nhất đến gia đình, anh em, bạn bè luôn cổ vũ, động viên tôi, tạo điều kiện tốt nhất để tôi nghiên cứu và hoàn thành luận án này.

Hà Nội, ngày…..tháng…..năm 2021

NGUYỄN VĂN DŨNG

MỤC LỤC

LỜI MỞ ĐẦU 1

1. Tính cấp thiết của đề tài 1

2. Tổng quan nghiên cứu. 5

2.1. Các nghiên cứu quốc tế 5

2.2 Các nghiên cứu về AIS ở Việt Nam 14

2.3 Khoảng trống nghiên cứu 17

3. Mục tiêu nghiên cứu 19

4. Câu hỏi nghiên cứu 20

5. Đối tượng và nghiên cứu 20

5.1. Đối tượng nghiên cứu 20

5.2. Phạm vi nghiên cứu 20

6. Đóng góp của đề tài 21

7. Kết cấu của luận án 21

CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ THUYẾT 22

1.1 Hệ thống thông tin kế toán trong doanh nghiệp 22

1.1.1 Khái quát về hệ thống thông tin trong doanh nghiệp 22

1.1.2 Hệ thống thông tin quản lý MIS 23

1.1.3 Hệ thống thông tin kế toán trong doanh nghiệp 24

1.1.4 Vai trò của hệ thống thông tin kế toán đối với doanh nghiệp. 27

1.2 Sự phù hợp của hệ thống thông tin kế toán trong doanh nghiệp 29

1.2.1 Cấp độ thiết lập CNTT trong doanh nghiệp 31

1.2.2 Hiểu biết của chủ sở hữu/người quản lý 36

1.2.3 Cam kết của chủ sở hữu/người quản lý. 41

1.2.4 Tri thức bên ngoài 44

1.2.5 Tri thức nội bộ 48

1.2.6 Quy mô doanh nghiệp. 50

1.3. Thành quả hoạt động doanh nghiệp. 52

1.3.1. Khái niệm về thành quả doanh nghiệp. 52

1.3.2 Đo lường thành quả doanh nghiệp 53

1.3.2.1 Đo lường khách quan thành quả hoạt động 54

1.3.2.2 Đo lường chủ quan thành quả hoạt động 56

1.4 Mối quan hệ giữa sự phù hợp của hệ thống thông tin kế toán với thành quả hoạt động của doanh nghiệp 57

1.5 Lý thuyết nền tảng 58

1.5.1 Lý thuyết về xử lý thông tin 58

1.5.2 Lý thuyết tình huống 59

1.5.3 Lý thuyết hệ thống 60

Kết luận chương 1 61

CHƯƠNG 2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 62

2.1 Giới thiệu chung về phương pháp nghiên cứu 62

2.2 Giả thuyết nghiên cứu và mô hình nghiên cứu 65

2.2.1 Giả thuyết nghiên cứu 65

2.2.2 Mô hình nghiên cứu 68

2.2.3 Đo lường các biến 68

2.3 Thu thập dữ liệu 80

2.4. Phương pháp phân tích dữ liệu 84

Kết luận chương 2 85

CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN 86

3.1 Khái quát về doanh nghiệp vừa và nhỏ của Việt Nam và ứng dụng công nghệ thông tin 86

3.1.1 Khái quát về doanh nghiệp vừa và nhỏ Việt Nam 86

3.1.2 Hiện trạng về ứng dụng CNTT trong các doanh nghiệp vừa và nhỏ của Việt Nam 88

3.2 Thông tin về mẫu và thống kê mô tả 90

3.2.1 Các thông tin về đặc điểm đối tượng trả lời khảo sát 90

3.2.2 Các thông tin về đặc điểm hoạt động của các doanh nghiệp vừa và nhỏ 91

3.2.3 Các thông tin về tình trạng CNTT của các doanh nghiệp vừa và nhỏ 94

3.3. Phân tích và kiểm định mô hình 98

3.3.1 Kiểm định độ tin cậy của thang đo 98

3.3.2 Kiểm định sự khác biệt trị trung bình bằng ONE-WAY ANOVA 100

3.3.2.1 Kiểm định sự khác biệt trị trung bình bằng ONE-WAY ANOVA cho biến các công nghệ hiện đang được sử dụng tại doanh nghiệp (SORT) và Sự phù hợp của AIS (AISA_TOTALL) 100

3.3.2.2 Kiểm định sự khác biệt trị trung bình bằng ONE-WAY ANOVA cho biến các ứng dụng công nghệ thông tin đang được triển khai tại doanh nghiệp hiện đang sử dụng (ITAPP) và Sự phù hợp của AIS (AISA_TOTALL) 102

3.3.2.3 Kiểm định sự khác biệt trị trung bình bằng ONE-WAY ANOVA cho biến Đặc điểm phần mềm kế toán doanh nghiệp hiện đang sử dụng (ACSOFT) và Sự phù hợp của AIS (AISA_TOTALL) 103

3.3.3 Xác định sự phù hợp của hệ thống thông tin kế toán 105

3.3.4 Phân tích hồi quy mô hình 106

3.4. Các phát hiện qua nghiên cứu và thảo luận kết quả 114

Kết luận chương 3 117

CHƯƠNG 4. HOÀN THIỆN HỆ THỐNG THÔNG TIN KẾ TOÁN

TRONG BỐI CẢNH ÁP DỤNG CÔNG NGHỆ THÔNG TIN TẠI CÁC DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA CỦA VIỆT NAM 118

4.1 Định hướng phát triển các doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam và nguyên tắc hoàn thiện 118

4.2. Khuyến nghị các giải pháp nhằm nâng cao sự phù hợp của hệ thống thông tin kế toán 123

4.2.1 Đối với yếu tố “Hiểu biết của chủ sở hữu/người quản lý” 123

4.2.2 Đối với yếu tố Cấp độ thiết lập công nghệ thông tin trong doanh nghiệp 126

4.2.3 Đối với yếu tố Quy mô doanh nghiệp. 132

4.3 Khuyến nghị các giải pháp nhằm nâng cao thành quả hoạt động của các DNVVN 134

4.3.1 Đối với bản thân các doanh nghiệp. 134

4.3.2 Đối với cơ quan nhà nước. 136

4.4 Lộ trình thực hiện và điều kiện thực hiện giải pháp 137

4.4.1 Lộ trình thực hiện 137

4.4.2 Điều kiện thực hiện giải pháp 139

Kết luận chương 4 141

Kết luận 142

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 144

DANH MỤC CÁC TỪ NGỮ VIẾT TẮT

AIS

Hệ thống thông tin kế toán
CNTT	Công nghệ thông tin
DN	Doanh nghiệp
DNVVN	Doanh nghiệp vừa và nhỏ
HTTT	Hệ thống thông tin
AIS	Hệ thống thông tin kế toán
IS	Hệ thống thông tin
MIS	Hệ thống thông tin quản lý
OIPT	Lý thuyết xử lý thông tin tổ chức