Lục Văn Pảo (Sưu Tầm Và Biên Soạn), (1994), Lượn Cọi, Nxb Văn Hoá Dân Tộc, H.

tình yêu thuở xa xưa nhưng không đến được với nhau. Đó còn là một làn điệu dân ca được đúc kết từ vốn sống, vốn hiểu biết của các thế hệ xa xưa, là kho tàng tri thức nuôi dưỡng tâm hồn, tình cảm, giúp cho các thế hệ con cháu không bao giờ quên cội nguồn của dân tộc.

2. Hát Iếu ở Bắc Quang - Hà Giang mang chức năng sinh hoạt xã hội, đó thực sự là phương tiện trao đổi, bày tỏ tình yêu đôi lứa của các chàng trai cô gái Tày với nhiều cung bậc, sắc thái tình cảm phong phú và đa dạng. Đó là tấm chân tình thiết tha nồng thắm, lời giao ước kết duyên tình cảm sâu nặng và cả những lời chia tay day dứt xót xa trong tình yêu thuở ban đầu; Đó là những bài học đúc kết kinh nghiệm, cách ứng xử trong tình yêu, cuộc sống. Cũng như các loại dân ca khác, Hát Iếu còn là lời bày tỏ, là tiếng hát ngợi ca cuộc sống mới từ khi có Đảng và Bác Hồ vĩ đại. Tiếng hát giao duyên trong Hát Iếu là tiếng ca bày tỏ tâm hồn Tày một cách sâu sắc, nồng nàn, chân thực và phong phú. Lời Hát Iếu cũng khái quát được quá trình nảy sinh, phát triển của tình yêu nam nữ dựa trên quan niệm hôn nhân tự do, tiến bộ. Hát Iếu là tiếng lòng ngọt ngào lắng sâu mà da diết được cất lên từ trái tim của những tâm hồn giàu tình nhân ái, thiết tha tràn đầy khát vọng tình yêu, cuộc sống. Đồng thời Hát Iếu còn là một hình thức sinh hoạt văn hoá văn nghệ hấp dẫn đáp ứng nhu cầu văn hoá thẩm mỹ của đồng bào Tày ở đây.

3. Nghiên cứu về một số đặc điểm nghệ thuật trong Hát Iếu, chúng tôi nhận thấy đây là một loại hình dân ca độc đáo của dân tộc Tày. Cũng giống như dân ca của các dân tộc khác, Hát Iếu có những nét tương đồng và khác biệt trong hình thức kết cấu, thể thơ, các biện pháp tu từ hay không gian và thời gian nghệ thuật…Tuy nhiên, trong tiếng Hát giao duyên của Hát Iếu thì lời văn trau chuốt, giàu hình tượng, hấp dẫn, dễ rung cảm được lòng người do thể thơ có sự dung nạp của thể thất ngôn - thể thơ có khuôn phép, quy định với thể thơ tự do đã tạo nên sự đa dạng trong cách diễn đạt lời ca nghệ thuật. Hát Iếu còn sử dụng thủ pháp ẩn dụ, so sánh ví von, không gian và thời gian mang tính

nghệ thuật cao. Nghiên cứu các yếu tố thuộc phương diện nghệ thuật được thể hiện trong Hát Iếu giúp ta có cái nhìn sâu sắc, thâm nhập vào tư duy của người Tày để nhận biết khám phá những cái hay, cái đẹp, nét độc đáo của dân ca Iếu. Từ đó, chúng ta có thể hiểu sâu hơn đời sống văn hoá, phong tục tập quán, nét đẹp đặc trưng của các làn điệu dân ca Iếu và tài nghệ của đồng bào Tày ở đây.

4.Trong suốt dòng chảy của lịch sử, từ xa xưa đến nay Hát Iếu ở Bắc Quang vẫn tồn tại trong cuộc sống của người dân lao động, nó ẩn chứa trong đó là sức sống tiềm tàng mãnh liệt thể hiện niềm khao khát cuộc sống đầy đủ, ấm no, hạnh phúc lứa đôi. Những lời ca mà chúng tôi sưu tầm được trong sinh hoạt dân gian của đồng bào Tày nơi đây là minh chứng sinh động cho sức sống mãnh liệt lâu bền ấy. Đó là những giá trị, quan niệm thẩm mỹ, quan điểm nhân sinh của đồng bào trải qua bao đời nay. Và điều diệu kỳ, sự hấp dẫn của Hát Iếu như mạch nước ngầm ngọt ngào chảy trong lòng đất vẫn âm thầm sống, vận động trong tâm khảm của những người yêu mến thơ ca dân tộc, trong hơi thở của tình cảm giao duyên của đôi lứa thuở ban đầu. Tuy nhiên, chưa thể nói đề tài đã khám phá được đầy đủ những giá trị nội dung, nghệ thuật cũng như sức sống tiềm tàng của Hát Iếu. Song hiện nay, hình thức sinh hoạt dân ca này đang dần vắng bóng trong đời sống dân gian. Thế hệ người có tuổi thì thuộc nhiều lời hát hơn các thế hệ trẻ, điều này cũng do nhiều nguyên nhân, có lẽ phần nhiều là các thế hệ trẻ bây giờ tiếp xúc và chịu ảnh hưởng của nhiều luồng văn hoá khác nhau, trong khi đó nền văn hoá của dân tộc mình lại không được bồi dưỡng. Hát Iếu cũng như nhiều loại hình văn hoá dân gian khác của dân tộc Tày là một kho tàng giàu có đang đòi hỏi sự tìm tòi, nghiên cứu, quan tâm để những giá trị đó có thể tồn tại ở dạng động của nó.

Vấn đề đặt ra cho các cấp chính quyền, ban ngành của địa phương, nhà nước là làm sao phát huy, bảo tồn và lưu giữ loại hình nghệ thuật này để đáp ứng sự mong mỏi của quần chúng nhân dân được hưởng thụ những giá trị tinh hoa văn hoá của cha ông để lại.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Đào Duy Anh (1992),Việt Nam văn hoá sử cương, Nxb Tp HồChí Minh.

2. Bộ văn hoá và Bảo tàng Việt Bắc (1991), Một số vấn đề lịch sử Văn hoá các dân tộc ở Việt Bắc, Bảo tàng Việt Bắc, Thái Nguyên.