Thực Trạng Giáo Dục Giá Trị Văn Hóa Tinh Thần Truyền Thống Dân Tộc Với

hội nhập có thể làm gia tăng nguy cơ bản sắc dân tộc và văn hóa truyền thống bị xói mòn trước sự “xâm lăng” của văn hóa nước ngoài…

Một trong những tác động tích cực nổi bật nhất của hội nhập quốc tế, toàn cầu hóa đối với SV, cùng với ý thức đề cao tính cá nhân là việc soi chiếu các giá trị đạo đức nhân cách dưới góc độ cá nhân, phẩm chất cá nhân. Nó tạo ra sự đồng nhất tương đối giữa quan niệm đạo đức, nhân cách và quy tắc ứng xử của một cộng đồng SV với những quan niệm đạo đức, nhân cách và ứng xử mang tính quốc tế. Với sự hỗ trợ của các phương tiện truyền thông hiện đại và việc mở rộng, đa dạng hóa giao lưu quốc tế, SV ngày nay đã hòa kịp vào dòng chảy mới trong quá trình hội nhập. Điều đó tạo ra sự xích lại gần nhau của các giá trị đạo đức, nhân cách, văn hóa, truyền thống trong một tinh thần cảm thông cởi mở. Các quan niệm đạo đức nhân cách của SV Việt Nam, bên cạnh những cái riêng của mình đã xuất hiện những cái chung hòa nhập cùng thế giới, mở ra những cơ hội giao lưu học hỏi. Với sự phát triển của khoa học kỹ thuật và công nghệ thông tin, đặc biệt là sự xuất hiện của mạng Internet, thế giới dường như đã được thu nhỏ lại. Toàn cầu hóa truyền thông đại chúng đã tạo cơ hội để các dân tộc có thể gần gũi, hiểu biết nhau hơn. Qua đó, SV có thể học tập tiếp thu những giá trị, tinh hoa của nhân loại để làm phong phú cho nền tri thức của mình cũng như của dân tộc mình. Hình ảnh thường bắt gặp của SV Việt Nam hôm nay là luôn gắn liền với laptop, điện thoại di động đa năng, máy nghe nhạc vv...Hầu hết SV được hỏi cho biết để theo kịp nhịp sống thời đại đòi hòi phải học tập, thực hành nhiều về kỹ năng sống. Thời gian biểu của SV mỗi ngày sao cho khoa học, bao nhiêu giờ dành cho học tập, bao nhiêu giờ dùng để kiểm tra thư, để viết những dòng trạng thái lên facebook hoặc chờ đợi để có lời bình trên tường của bạn bè, bao nhiêu thời gian dành cho công việc hữu ích khác trên Internet. Và lên giường ngủ vẫn mang theo điện thoại di động đa năng tiếp tục soạn tin nhắn, nghe nhạc, gửi email, xem tin tức, xem video, chơi game cho đến khi mệt nhoài không thể thức được nữa. Đặc trưng này đã phản ánh tác động mạnh mẽ của cách mạng

công nghệ thông tin, truyền thông và toàn cầu hóa, cũng là dấu hiệu điển hình của một kiểu “nhân cách văn hóa máy tính” của SV Việt Nam hôm nay.

Bên cạnh mặt tích cực, quá trình toàn cầu hoá cũng bộc lộ không ít hạn chế, tác động tiêu cực đến nhiều lĩnh vực khác nhau của đời sống xã hội, nhất là lĩnh vực đạo đức, nhân cách con người nói chung, SV nói riêng. “Sinh viên là một tầng lớp xã hội “đặc thù”, năng động, sáng tạo trong học tập, có ý chí vươn lên, thích tìm tòi cái mới và dễ thích nghi với cái mới v.v. nhưng do kinh nghiệm bản thân và vốn sống còn hạn chế, sự trải nghiệm chưa nhiều nên sinh viên cũng dễ bị ảnh hưởng từ mặt tiêu cực của kinh tế thị trường, từ những phức tạp của xu thế toàn cầu hoá” [71].

Tất cả đó chỉ cho chúng ta thấy rằng, công tác giáo dục GTVH tinh thần TTDT cho SV Việt Nam hiện nay đang có những thuận lợi cơ bản song cũng không ít khó khăn, thách thức. Bên cạnh mặt tích cực thì sự “xâm lăng” văn hóa; tình trạng thiếu lành mạnh, ngoại lai trái với thuần phong mỹ tục của môi trường văn hóa; tình trạng nhập khẩu, quảng bá hay tiếp thu dễ dãi thiếu chọn lọc sản phẩm văn hóa nước ngoài v.v. đã và đang tác động không tốt, trở thành một trong những lực cản đối với công tác giáo dục GTVH tinh thần TTDT cho SV Việt Nam hiện nay.

3.2. THỰC TRẠNG GIÁO DỤC GIÁ TRỊ VĂN HÓA TINH THẦN TRUYỀN THỐNG DÂN TỘC VỚI VIỆC HÌNH THÀNH, PHÁT TRIỂN NHÂN CÁCH SINH VIÊN VIỆT NAM HIỆN NAY

Giáo dục GTVH tinh thần TTDT ảnh hưởng đến sự hình thành và phát triển nhân cách SV Việt Nam là một vấn đề thuộc lĩnh vực đời sống xã hội vừa phong phú vừa phức tạp và tinh tế.

Để có nhận xét, đánh giá khách quan thực trạng tình hình, tác giả xây dựng kế hoạch khảo sát với yêu cầu và những tiêu chí cơ bản sau:

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 192 trang tài liệu này.

Thứ nhất, về yêu cầu: Lựa chọn điểm một số trường cao đẳng, đại học trên một số lĩnh vực đào tạo để có kết quả khảo sát đảm bảo cơ sở dữ liệu khoa học, khách quan và tin cậy cho việc duy lý ra diện. Bước đầu đưa ra nhận định, đánh giá về thực trạng giáo dục GTVH tinh thần TTDT đối với

quá trình hình thành, phát triển NCSV Việt Nam hiện nay. Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn đề xuất một số giải pháp chủ yếu nhằm phát huy vai trò của giáo dục GTVH tinh thần TTDT góp phần tác động tích cực đến quá trình hình thành, phát triển NCSV Việt Nam hiện nay.

Thứ hai, về tiêu chí nhận xét đánh giá thực trạng giáo dục GTVH tinh thần TTDT ảnh hưởng đến sự hình thành và phát triển NCSV Việt Nam hiện nay: Về cơ bản theo những chuẩn mực giá trị truyền thống; kết hợp kế thừa, sử dụng thành quả nghiên cứu của các công trình, đề tài khoa học của các tác giả khác về văn hóa, tinh thần truyền thống dân tộc, về NCSV.

Thứ ba, về tiêu chí đối tượng khảo sát: Tác giả đề tài lựa chọn mẫu điều tra xã hội học ở các trường: đại học Kinh tế kỹ thuật công nghiệp, học viện Ngân Hàng, cao đẳng thực hành FPT, đại học Thăng Long, học viện Báo chí và tuyên truyền, đại học Thủy Lợi, đại học Hải Phòng, đại học Hàng Hải Việt Nam, đại học Y Hải Phòng. Các trường trên thuộc địa bàn thành phố Hà Nội và Hải Phòng. Đây là một trong những địa bàn có số lượng SV tập trung tương đối đông so với cả nước. Hà Nội và Hải Phòng là hai thành phố lớn phản ánh nhịp sống công nghiệp, đô thị sôi động, tính hội nhập có xu hướng cao, tính tác động của các yếu tố, điều kiện kinh tế xã hội tới SV khá rõ nét.

SV được lựa chọn tham gia mẫu điều tra đủ diện rộng và đại diện cho các ngành khoa học tự nhiên, kỹ thuật, khoa học xã hội nhân văn. Sự lựa chọn phân mẫu phiếu điều tra là tương đối đồng đều cả về địa bàn và số lượng SV, vừa đảm bảo được tính ngẫu nhiên và tính đại diện.

3.2.1. Kết quả giáo dục giá trị văn hóa tinh thần truyền thống dân tộc tác động, ảnh hưởng đến sự hình thành và phát triển nhân cách sinh viên Việt Nam trong những năm qua

3.2.1.1. Những kết quả đạt được từ chủ thể giáo dục giá trị văn hóa tinh thần truyền thống dân tộc cho sinh viên

Trên cơ sở chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước về giáo dục, những năm qua các nhà trường, tổ chức chính trị - xã hội và gia đình đã phát huy vai trò chủ thể trong hoạt động giáo dục nói

chung, giáo dục GTVH tinh thần TTDT cho SV đem lại những kết quả nhất định, góp phần định hướng cho quá trình hình thành, phát triển NCSV.

Thứ nhất, giáo dục giá trị văn hóa tinh thần truyền thống dân tộc cho sinh viên gắn kết với chương trình, kế hoạch đào tạo của nhà trường

Những năm qua, các trường cao đẳng, đại học đã có sự vận dụng linh hoạt bằng nhiều hình thức, phương pháp phù hợp, có hiệu quả để tiến hành giáo dục GTVH tinh thần TTDT cho SV. Hầu hết các trường, Đảng uỷ có nghị quyết, Ban giám hiệu có sự chỉ đạo công tác thanh niên SV, công tác giáo dục chính trị tư tưởng và giáo dục truyền thống dân tộc. Việc tổ chức “Tuần sinh hoạt công dân - sinh viên” đầu khoá, cuối khoá và đầu năm học luôn được coi trọng. Nội dung giáo dục chuẩn mực đạo đức nghề nghiệp và đạo đức công vụ cho SV hàng năm, đặc biệt nhấn mạnh đến phẩm chất chính trị: Yêu nước, tự hào dân tộc, yêu hòa bình, có ý thức chính trị đúng đắn, có thái độ tích cực, biết phân biệt đúng sai. Phẩm chất đạo đức: Biết trân trọng các giá trị đạo đức truyền thống của dân tộc, xác định trách nhiệm, nghĩa vụ của bản thân, tư cách người sinh viên Việt Nam truyền thống và hiện đại. Phong cách lối sống: đề cao đức tính cần cù sáng tạo, khiêm tốn, giản dị và trung thực. Rèn luyện phấn đấu để trở thành con người có ý thức tổ chức kỷ luật cao, có tinh thần vượt khó, có học lực giỏi, có lối sống lành mạnh, biết tránh xa các tệ nạn xã hội, có tinh thần tập thể cao, đoàn kết xây dựng. Qua những bản thu hoạch của SV thấy được các em đã có ý thức nhất định với việc kế thừa và phát huy các giá trị truyền thống của dân tộc trong hoàn cảnh mới, trong việc xác định động cơ học tập và sự nỗ lực học tập, rèn luyện vươn lên.

Tuy “GTVH tinh thần TTDT” không phải là một môn học nhưng vẫn là nội dung rất quan trọng được tích hợp qua các môn lý luận Chủ nghĩa Mác - Lênin, Tư tưởng Hồ Chí Minh, Pháp luật đại cương và ở một số trường có chương trình chuyên ngành về Lịch sử, Văn học, Cơ sở văn hóa, Tiếng Việt, địa lý, Đạo đức... Thông qua các môn học khác nhau, qua vai trò và “nhân cách văn hóa” của những người thầy đã giúp SV có cách nhìn toàn diện về

thực tiễn, lịch sử truyền thống và con người Việt Nam hơn, GTVT tinh thần TTDT Việt Nam qua lăng kính tri thức toàn diện trở lên sâu sắc hơn. Cũng có thể xem điểm chuyên cần qua các môn học là “thước đo” theo một chuẩn giá trị truyền thống - chuẩn “đức” và “tài” trong rèn luyện nhân cách của SV. Vì vậy, các trường đều chú trọng đến công tác SV, từ hoàn thiện hệ thống văn bản quy phạm pháp luật đến việc đổi mới hình thức, phương pháp công tác SV, nâng cao năng lực chuyên môn, nghiệp vụ cho đội ngũ cán bộ làm công tác SV, giảng viên và giáo viên chủ nhiệm. Bản thân SV ngày càng có ý thức hơn đến điểm chuyên cần, đến học tập và rèn luyện phẩm chất nhân cách.

Thứ hai, giáo dục giá trị văn hóa tinh thần truyền thống dân tộc cho sinh viên thông qua hình thức tổ chức các chương trình - sự kiện

Hàng năm, các trường cùng với tổ chức Đoàn, Hội sinh viên phối hợp tổ chức nhiều buổi giao lưu, gặp gỡ nhân chứng lịch sử, nói chuyện truyền thống, nhân dịp những sự kiện quan trọng, những ngày lễ lớn của đất nước như ngày giỗ tổ Hùng Vương, thành lập Đảng, thành lập Đoàn, giải phóng miền Nam, thống nhất Tổ quốc v.v. Tổ chức giáo dục truyền thống cách mạng cho SV thông qua đợt sinh hoạt chính trị “Tiếp lửa truyền thống” qua hai tác phẩm “Nhật ký Đặng Thùy Trâm” và “Mãi mãi tuổi 20”. Tổ chức cho SV tham gia các cuộc thi Olimpic tìm hiểu về lịch sử truyền thống dân tộc, về truyền thống đấu tranh cách mạng, về tư tưởng, tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh.... Tổ chức cho SV về nguồn tới các địa chỉ đỏ, các di tích lịch sử văn hóa, cách mạng như đền Hùng, đền Gióng, Côn Sơn - Kiếp Bạc…, “Hành trình về với Điện Biên”, “Hành trình về với Trường Sơn” “Hành trình về thăm quê Bác”.... Tổ chức các diễn đàn “Sinh viên với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc”, “Tuổi trẻ sinh viên tiếp bước các thế hệ cha anh”, diễn đàn sinh viên “Khi Tổ quốc cần”…Đây là những chủ đề, nội dung xuyên suốt có tác dụng khơi dậy và phát huy tinh thần, nghị lực, trí tuệ và tài năng của thế hệ trẻ SV hôm nay, góp phần phát triển kinh tế - xã hội, xây dựng và bảo vệ quê hương, đất nước. Đặc biệt trong năm 2014, trước việc Trung Quốc hạ đặt trái

phép giàn khoan Hải Dương 981 cùng nhiều tàu chiến, máy bay xâm phạm nghiêm trọng chủ quyền của Việt Nam, đe dọa hòa bình, ổn định, an ninh, an toàn và tự do hàng hải ở Biển Đông, SV cả nước đã có nhiều hoạt động thiết thực như: viết thư thăm hỏi, tặng quà chiến sỹ Trường Sa, tích cực hưởng ứng các phong trào “Nghĩa tình biên giới, hải đảo”, “Tuổi trẻ với biển, đảo quê hương”, “Chung sức vì biển, đảo quê hương”. Qua đây mỗi SV ý thức được cuộc đấu tranh bảo vệ toàn vẹn lãnh thổ, chủ quyền biển đảo phải dựa vào ngọn cờ chính nghĩa, yêu chuộng hòa bình, tinh thần thượng tôn pháp luật và nền tảng văn hóa hàng nghìn năm của dân tộc.

Tất cả các hoạt động chương trình - sự kiện giáo dục truyền thống trên đã góp phần khơi dậy tình yêu quê hương, đất nước, tự hào dân tộc, yêu chuộng hòa bình, tinh thần và ý thức trách nhiệm của SV Việt Nam ngày nay trước vận mệnh của dân tộc và tương lai phát triển của đất nước.

Thứ ba, giáo dục các giá trị văn hóa tinh thần truyền thống dân tộc cho sinh viên thông qua các phong trào chính trị - xã hội

Một là, phong trào“Sinh viên tình nguyện”.

Nét bao trùm và nổi bật trong giáo dục truyền thống cho SV phải kể đến phong trào “Sinh viên tình nguyện”. Nối tiếp truyền thống của các thế hệ SV Việt Nam đi trước: tình nguyện “xếp bút nghiên lên đường tranh đấu”, “cảm tử cho Tổ quốc quyết sinh”… và trước yêu cầu của thời kỳ mới, phong trào “Sinh viên tình nguyện” đã không ngừng phát triển với nhiều nội dung thiết thực, hiệu quả, hình thức đa dạng, phong phú. Hàng năm, tất cả các trường đại học, cao đẳng trong cả nước đều tổ chức các hoạt động tình nguyện thu hút sự tham gia của hàng triệu lượt SV. Đó là các hoạt động chung sức cùng cộng đồng, tình nguyện, xung kích tham gia phát triển kinh tế - xã hội, giúp đỡ người nghèo, cải thiện dân sinh, tiếp sức mùa thi, hiến máu nhân đạo, đền ơn đáp nghĩa, tri ân người có công với nước, hoạt động từ thiện... Các hoạt động tình nguyện được triển khai ở nhiều nội dung, như: Giáo dục truyền thống, tuyên truyền văn hóa, tổ chức các lớp xóa mù chữ, tập huấn internet,

tin học cơ bản, khám bệnh, phát thuốc miễn phí, chuyển giao khoa học kỹ thuật, phổ biến thông tin về cây trồng, vật nuôi, mở lớp học nhân ái, tình thương, quyên góp tiền ủng hộ người nghèo, đồng bào bị bão lụt, chăn ấm mùa đông, bảo vệ môi trường, tuyên truyền chủ quyền biển đảo v.v.

Các chiến dịch tình nguyện vừa động viên SV tham gia vào các nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội, giải quyết những khó khăn của cộng đồng, vừa là môi trường sinh động để SV rèn luyện bản lĩnh, ý thức đoàn kết, trách nhiệm vì cộng đồng, trải nghiệm thực tiễn, bộc lộ phẩm chất đạo đức trong sáng, nhân ái, bao dung, trọng nghĩa tình đạo lý. Đây là một quá trình tự giáo dục truyền thống rất hiệu quả, góp phần giúp SV rèn luyện trưởng thành.

Dấu ấn sâu sắc trong xã hội của sinh viên Việt Nam là phong trào sinh viên tình nguyện, điều đặc biệt là từ phong trào tình nguyện của sinh viên đã lan tỏa ra toàn xã hội cho mọi đối tượng. Phong trào sinh viên tình nguyện được triển khai với nhiều hoạt động ý nghĩa như: chương trình tiếp sức mùa thi đã tư vấn, giúp đỡ cho 34,2 triệu thí sinh và người nhà thí sinh, giới thiệu hơn 55 vạn chỗ trọ giá rẻ, chỗ trọ miễn phí; phát 2.534.213 bản đồ, 934.879 cẩm nang mùa thi; hoạt động hiến máu tình nguyện thu hút 265.211 lượt SV tham gia, thu được gần 300.000 đơn vị máu… [35].

Hai là, phong trào“Sinh viên 5 tốt”

Cuộc vận động “Sinh viên 5 tốt” được triển khai từ nhiệm kỳ Đại hội VIII Hội Sinh viên Việt Nam đến Đại hội IX (nhiệm kỳ 2013 -2018) đã phát triển thành phong trào rộng khắp cả nước, đạt kết quả bước đầu.

Tiêu chí “Sinh viên 5 tốt” (Đạo đức tốt, Học tập tốt, Kỹ năng tốt, Rèn luyện tốt và Hội nhập tốt) được tổ chức Đoàn, Hội sinh viên các trường triển khai đến từng SV đăng ký thực hiện, thu hút hàng triệu SV tham gia. Phong trào có nội dung, hình thức, phương pháp hoạt động đa dạng, phong phú, phù hợp với từng trường. Cuộc vận động “Sinh viên 5 tốt” là một trong những phong trào có ý nghĩa sâu sắc đối với xã hội và sinh viên. Đặc biệt “Sinh viên

5 tốt” còn là tiêu chí để mỗi sinh viên biết phấn đấu, rèn luyện, hoàn thiện nhân cách của bản thân. Để trở thành sinh viên 5 tốt đòi hỏi SV phải có tinh thần yêu nước, tự hào dân tộc, không ngừng rèn luyện, trau dồi đạo đức cách mạng, tinh thần trung thực, tự trọng, trong sáng, giản dị, khiêm tốn; tinh thần đoàn kết, tương thân, tương ái, tình nguyện, chia sẻ khó khăn; tinh thần lao động sáng tạo, trách nhiệm với công việc, có đủ kiến thức mọi mặt làm điều kiện phấn đấu trở thành những sinh viên thời đại mới vừa “hồng” vừa “chuyên”. Như vậy, các giá trị truyền thống đã được khơi dậy, phát huy mạnh mẽ trong mỗi con người SV, góp phần tạo nên giá trị mới là sự kết hợp giữa những giá trị truyền thống và giá trị thời đại trong NCSV.

Báo cáo của Trung ương Hội tại Đại hội đại biểu hội SV Việt Nam lần thứ IX (12/2013) có thể coi như một tài liệu minh chứng về phong trào sinh viên phát triển mạnh mẽ, có chiều sâu, có sức lan tỏa rộng khắp góp phần thiết thực giáo dục truyền thống và nhân cách cho SV Việt Nam trong những năm qua. “…Trong 5 năm qua, dấu ấn thiết thực nhất đối với sinh viên là hai Cuộc vận động “Sinh viên 5 tốt” và “Sinh viên xây dựng môi trường giáo dục thân thiện, lành mạnh” có tác động tích cực đến nhận thức, ý thức phấn đấu của đông đảo sinh viên. Trong 5 năm qua, có gần 50.000 sinh viên đạt danh hiệu “Sinh viên 5 tốt” cấp trường, hơn 3.100 sinh viên đạt danh hiệu “Sinh viên 5 tốt” cấp tỉnh, gần 400 SV đạt danh hiệu “Sinh viên 5 tốt” cấp Trung ương...Ghi nhận những đóng góp của sinh viên Việt Nam trong chặng đường đã qua, Hội Sinh viên Việt Nam đã vinh dự được Đảng, Nhà nước tặng thưởng “Huân chương Độc lập hạng nhất”, “Huân chương Hồ Chí Minh” và năm 2010 được tặng thưởng “Huân chương Sao vàng” [35].

Ba là, phong trào“Khuyến học, khuyến tài”

Hiếu học là truyền thống quý báu của dân tộc ta. Vì vậy mà phong trào “Khuyến học, khuyến tài” gắn với gia đình, dòng họ, từng địa phương mang tính xã hội rộng khắp đã có những tác động, ảnh hưởng tích cực đến giáo dục cao đẳng, đại học nói chung, đến việc học tập, rèn luyện của từng SV nói