Tiêu Chí Xây Dựng Bản Tin Thời Sự Phát Thanh Của Các Đài Phát Thanh Truyền

Đảng, pháp luật của Nhà nước và cũng là nơi kiểm nghiệm tính đúng đắn và hiệu quả của những chủ trương, chính sách đó [4,tr.49].

Trong hệ thống chương trình phát thanh của các đài, bản tin thời sự có một vị trí và vai trò quan trọng trong đời sống chính trị, xã hội, là kênh thông tin cung cấp cho thính giả những thông tin cập nhật nóng hổi về mọi mặt của đời sống xã hội, vừa là kênh thực hiện hiệu quả công tác tuyên truyền đường lối của Đảng, pháp luật của Nhà nước, của cấp ủy và chính quyền địa phương, là diễn đàn của các tầng lớp nhân dân. Bản tin thời sự là thế mạnh của phát thanh trong bối cảnh cạnh tranh thông tin.

Trong xu thế toàn cầu hóa về thông tin, sự cạnh tranh về thông tin ngày càng diễn ra quyết liệt giữa các loại hình báo chí, các bản tin thời sự của đài phát thanh trong nước và nước ngoài ngày càng đi vào chiều sâu, được tăng lên về số lượng và không ngừng đổi mới nâng cao chất lượng theo hướng đa dạng, thiết thực, đáp ứng nhu cầu thông tin và giải trí của công chúng. Đây là sự phát triển tất yếu của trong xã hội hiện đại.

Nhanh chóng và kịp thời là hai yếu tố làm nên giá trị thông tin báo chí. Nếu thông tin nhanh và đảm bảo tính hợp thời sẽ đem lại khả năng tạo ra hiệu quả tác động của thông tin mà từ đó mà tăng hiệu quả công tác tuyên truyền. Bản tin thời sự là kênh thông tin công chúng dễ dàng tiếp cận và qua đó nắm bắt được tình hình mọi mặt của địa phương. Chính vì vậy, đây là chương trình được đầu tư nhiều nhất và có yêu cầu cao nhất về chất lượng nội dung cũng như hình thức thể hiện.

1.3.2. Vai trò định hướng tư tưởng

Thông tin trong bản tin thời sự phát thanh có vai trò quan trọng trong việc định hướng tư tưởng, chính trị, góp phần giáo dục truyền thống cách mạng, nâng cao dân trí, đáp ứng nhu cầu ngày càng cao đời sống tinh thần của nhân dân. Bản tin thời sự có nhiều tin phản ánh những vấn đề bức xúc trong đời sống xã hội, kiên quyết đấu tranh chống tham nhũng, tiêu cực, quan liệu

lãng phí và suy thoái đạo đức lối sống. Ngoài ra, thông tin trong bản tin thời sự phát thanh có vai trò quan trọng trong tiến trình tham gia tổ chức xã hội, không chỉ tuyên truyền nâng cao nhận thức, hiểu biết của công chúng về chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà bước và các thông tin phản hồi từ cuộc sống, tâm tư nguyện vọng và những bức xúc của cuộc sống, nó còn tham gia trực tiếp vào quá trình tổ chức quản lý và quản lý xã hội cụ thể.

Công tác tư tưởng có vai trò đặc biệt quan trọng nhất đối với các chính đảng, các hệ thống xã hội cũng như các giai cấp nắm quyền lãnh đạo xã hội. Mục đích của công tác tư tưởng là nhằm tác động vào ý thức xã hội, hình thành một hệ thống tư tưởng thống trị với những định hướng nhất định. Đây chính là một phương thức để phát huy những quyền lực trong các lĩnh vực kinh tế, xã hội, tập hợp lực lượng quần chúng, phát huy được những tiềm năng to lớn của nhân dân nhằm xây dựng xã hội theo con đường đã định. Với khả năng tác động mọt cách rộng lớn, nhanh chóng và mạnh mẽ vào xã hội, hoạt động báo chí nói chung cũng như của phát thanh nói riêng có vai trò và ý nghĩa rất lớn trong công tác tư tưởng.

Bản tin thời sự phát thanh với những lợi thế đặc biệt về thông tin thời sự, âm thanh có khả năng thể hiện một lượng thông tin lớn sinh động và cụ thể sẽ xây dựng một thế giới quan sinh động cho thính giả của phát thanh và có tác dụng to lớn trong việc giáo dục tư tưởng cho người nghe.

Bản tin thời sự phát thanh có tác động rất lớn đến nhận thức của người nghe, từ đó quyết định hành vi của họ. Vì thế thông tin phải hết sức khách quan, trung thực thẳng thắn để đem đến cho thính giả nhận thức đúng đắn, phù hợp với đường lối của Đảng và Nhà nước. Báo chí nước ta hoạt động dưới sự lãnh đạo của Đảng, sự quản lý của Nhà nước, nên mọi thông tin đều phải đảm bảo đáp ứng nhu cầu thông tin của công chính cũng như nhu cầu tuyên truyền. Bản tin thời sự luôn bám sát đời sống thực tiễn, tập trung phản ánh những điển hình trong xã hội, đồng thời phê phán những cái tiêu cực trong xã hội.

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 121 trang tài liệu này.

Theo dõi bản tin thời sự là nhu cầu thiết yếu của đa số thính giả phát thanh. Chính vì vậy, thông tin trên bản tin thời sự có tác động rộng rãi tới thính giả. Ví dụ khi bản tin thời sự đưa nhiều thông tin về chính sách điều hành tiền tệ cảu Chính phủ, của Ngân hàng Nhà nướ, người dân cảm thấy an tâm hơn với cách điều hành định hướng vĩ mô, từ đó cảm thấy an tâm hơn với đồng tiền, giảm bớt hiện tượng tích trữ vàng, tích trữ Đô la Mỹ, góp phần chống lại hiện tượng “vàng hóa”, “đô la hóa” nền kinh tế. Ví dụ này đã cho thấy tác động to lớn của báo chí, đặc biệt là bản tin thời sự phát thanh trong việc tạo dư luận và định hướng dư luận.

Với những nội dung tuyên truyền, bản tin thời sự của các đài địa phương đã thể hiện rõ chức năng định hướng tư tưởng của mình và trở thành món ăn tinh thần không thể thiếu của đông đảo thính giả. Đây vừa là nguồn động viên to lớn song cũng là một áp lực không nhỏ đối với đội ngũ những người làm chương trình trước những tiêu chí đặt ra nhằm không ngừng nâng cao chất lượng chương trình để đáp ứng kịp thời niềm mong mỏi của thính giả bạn nghe phát thanh.

1.3.3. Vai trò ảnh hưởng tới xã hội

Báo chí nói chung và phát thanh nói riêng đang hàng ngày hàng giờ tham gia vào công tác tổ chức, quản lý xã hội. Bản tin thời sự phát thanh góp phần tuyên truyền những chủ trương chính sách của Đảng và Nhà nước đến cho nhân dân, đồng thời cũng là diễn đàn để phản ánh những tâm tư nguyện vọng của người dân. Ví dụ trong các kỳ họp Hội đồng nhân dân ở các tỉnh, bản tin thời sự phát thanh đều dành phần lớn thời lượng để chuyển tải thông tin được đưa ra tại các phiên họp, đồng thời chuyển tải ý kiến của các cử tri tới Hội đồng nhân dân.

Ở góc độ khác, vai trò tổ chức của bản tin thời sự còn được thể hiện ở các khía cạnh khác như biểu dương nhân tố, hình mẫu tích cực tiên tiến và nhân rộng thành phong trào, làm cho cái đơn lẻ tích cực thành cái phổ biến,

uốn nắn nhận thức và hoạt động của con người và các tổ chức, trong sự phù hợp với định hướng phát triển. Ví dụ như phong trào xây dựng nông thôn mới, phong trào Người Việt ưu tiên dùng hàng Việt … được thông tin liên tục trong các bản tin thời sự.

Bản tin thời sự không chỉ thông tin, tuyên truyền để giáo dục nâng cao nhận thức, hiểu biết của công chúng về chủ trương chính sách, thông tin phản hồi từ cuộc sống, từ bước đi từ nhịp thở, tâm tư nguyện vọng và những vấn đề bức xúc của cuộc sống. Xã hội càng phát triển, vai trò đó được thể hiện ở cả hai phương diện tổ chức và quản lý, đó là quản lý bằng pháp luật và bằng dư luận xã hội. Mối quan hệ này có liên quan và gắn bó chặt chẽ để tạo hiệu quả cao trong sự phát triển của xã hội.

Nhận thức về vai trò của bản tin thời sự đối với phát thanh cũng có nghĩa là đồng thời nhận thức về vai trò xã hội của những phóng viên phát thanh làm thời sự để không ngừng phấn đấu học tập và rèn luyện nhằm góp phần nâng cao năng lực và hiệu quả tác động của phát thanh. Muốn có một nền phát thanh phát triển mạnh, hoạt động có hiệu lực và mang lại hiệu quả xã hội cao nhất thiết phải có đội ngũ nhà báo mạnh. Tuy nhiên, có đội ngũ nhà báo giỏi, chưa hẳn đã có được nền báo chí mạnh. Điều đó còn phụ thuộc vào năng lực quản lý, phụ thuộc vào kỷ cương phép nước và môi trường pháp lý.

1.4. Tiêu chí xây dựng bản tin thời sự phát thanh của các đài phát thanh truyền hình địa phương

1.4.1. Tiêu chí lựa chọn của bản tin thời sự

1.4.1.1. Tiêu chí về chủ đề, đề tài

Có rất nhiều yếu tố tạo nên một bản tin thời sự phát thanh có chất lượng, song những yếu tố được xem là cơ bản sau đây được xem là những tiêu chí để xây dựng một bản tin thời sự phát thanh. Trong cuốn Tác phẩm báo chí đại cương (tập 1) của Phân viện báo chí tuyên truyền, có đưa ra những yếu tố cơ bản để tạo nên nội dung của tác phẩm báo chí, đó là đề tài, chủ đề, chi tiết.

+ Đề tài đa dạng, phong phú

Đề tài là phạm vi cuộc sống được thể hiện trong tác phẩm hay một chương trình phát thanh. Đề tài báo chí nằm ngay trong cuộc sống, ở mọi nơi, mọi lúc. Đề tài phải cho biết tác phẩm viết về ai ? về cái gì ? về lĩnh vực gì trong cuộc sống ? Có những đề tài xuất hiện rõ ràng, có những đề tài ẩn sâu dưới nhiều tầng sự kiện. Nhiệm vụ của nhà báo là phải tìm và phát hiện ra đề tài, thể hiện nó trong tác phẩm của mình để mọi người cùng biết, cùng suy ngẫm về thời cuộc.

Đề tài với những nội dung thông tin từ đa dạng góc độ khác nhau sẽ giúp cho thính giả có cái nhìn đa chiều, thậm chí cả những góc khuất. Từ đó mỗi đố tượng tiếp nhận sẽ hiểu và có những hành vi phù hợp góp phần vào việc ổn định và phát triển xã hội.

+ Chủ đề rõ ràng

Đề tài phong phú, đa dạng đã được xác định nhưng đề tài đó nếu không được khoanh vùng và gửi gắm một thông điệp rõ ràng bởi một chủ đề nhất định thì tác phẩm báo chí sẽ khiến cho công chúng khó tiếp nhận và như vậy tác phẩm, chương trình sẽ khó đạt chất lượng. Chủ đề là vấn đề được nhà báo lựa chọn để thực hiện tác phẩm và được giới hạn trong một phạm vi nhất định. Hay nói cách khác, chủ đề là thông điệp mà tác giả muốn gửi tới công chúng thông qua tác phẩm báo chí. Chủ đề thể hiện tư tưởng, quan điểm, thái độ, cách nhìn nhận, đánh giá của nhà báo về vấn đề nào đó. Tác phẩm có nội dung liên quan đến bản tin thời sự, chủ đề tốt khi thông điệp rõ ràng, mang tính giáo dục, nhân văn sâu sắc. Nghĩa là tác phẩm, bản tin đó phải hướng tới một đích, một nhận thức có ý nghĩa có thể là hướng con người đến chân, thiện, mỹ, tới lòng vị tha cao cả.

Chỉ khi nhà báo xác định được đề tài, chủ đề tư tưởng của tác phẩm thì mới dễ dàng định hướng được việc khai thác và thu thập thông tin liên quan, cần thiết cho tác phẩm. Xác định chủ đề cho tác phẩm, đây là khâu quan trọng

thứ hai, nó giúp nhà báo xác định và giới hạn vấn đề để triển khai các bước tiếp theo. Nếu việc tìm hiểu thực tế được tiến hành tốt, có hiệu quả thì việc xác định đề tài, chủ đề sẽ bảo đảm chính xác và hiệu quả.

Tính thời sự là đặc điểm chung của báo chí. Tuy nhiên với phát thanh, tính thời sự mang đặc thù riêng. Tính thời sự của phát thanh được coi là thế mạnh của loại hình này. “Khi một sự kiện diễn ra, phát thanh đưa tin, truyền hình diễn tả, báo in phân tích giảng giải”[17, tr.77].

+ Chi tiết đặc sắc

Theo cách hiểu thông thường, chi tiết là thành phần riêng lẻ hoặc tổ hợp đơn giản nhất của chúng, có thể tháo lắp được như đinh ốc, trục, bánh xe

… Với cách hiểu như vậy, chi tiết là một bộ phận nhỏ trong một cấu trúc, một công trình lớn nào đó. Trong báo chí, chi tiết được hiểu “là phần rất nhỏ, điểm nhỏ trong nội dung sự việc hoặc hiện tượng” [38, tr.79]. Như vậy chi tiết là một bộ phận nhỏ nhất, là một trạng thái cụ thể của diễn biến sự kiện, là hành vi, cử chỉ, lời nói, trạng thái tâm lý (hỉ, nộ, ái, ố) của con người; là sự tham gia của con người (nhân chứng, của chính nhà báo) trong sự kiện. Chi tiết góp phần trả lời các câu hỏi: Ai ? Cái gì ? Ở đâu ? Khi nào ? Như thế nào

? Tại sao ?

Một tác phẩm báo chí được “dệt” bởi chi tiết. Có nhiều góc độ tiếp cận chi tiết. Thứ nhất, theo phương pháp thể hiện, chi tiết gồm: chi tiết tả, chi tiết kể, chi tiết bình, chi tiết “cái tôi cảm xúc của nhà báo” trước hiện thực khách quan hoặc (gọi theo cách của văn chương là chi tiết trữ tình ngoại đề). Thứ hai, theo các yếu tố nội dung, chi tiết gồm: chi tiết bối cảnh; chi tiết hoàn cảnh; chi tiết tình huống; chi tiết về quá trình diễn biến; chi tiết về thời gian; chi tiết về không gian; chi tiết là “hồ sơ” nhân chứng; chi tiết về hình dáng, nội tâm, tính cách, hành vi, hành động, lời nói của con người.

Như vậy, một tác phẩm báo chí nói chung, một tác phẩm phát thanh nói riêng, chi tiết có vai trò quan trọng trong việc tạo nên một tác phẩm có giá trị.

Tác phẩm có chất lượng khi trong đó có những chi tiết điển hình cho biết bản chất của sự việc, sự kiện và các chi tiết được kết nối với nhau một cách logic thành chuỗi chi tiết để tái hiện, làm rõ một thông điệp, một vấn đề, một sự kiện. Chi tiết là bằng chứng cơ sở khách quan đầu tiên để đánh giá tính xác thực (có thật) của sự kiện. Điều này được thể hiện qua việc tác giả có đến hiện trường, có phải là người trực tiếp thực hiện tác phẩm hay không?

Chi tiết trong một tác phẩm trong một bản tin thời sự được đánh giá là tốt khi: (1) chi tiết đó góp phần làm rõ diễn biến và bản chất của sự việc; (2) chi tiết bộc lộ được quan điểm (biểu dương, phê phán, đồng tình ủng hộ hay đấu tranh quyết liệt, chia sẻ buồn vui với người trong cuộc hay căm ghét kẻ xấu … của nhà báo trước sự việc hoặc con người cụ thể; (3) chi tiết tạo sự lôi cuốn, hấp dẫn, nhớ lâu đối với thính giả.

1.4.1.2. Thông tin đảm bảo điều kiện chính trị, khách quan, rõ ràng

Bản tin thời sự tạo độ tin cậy cho thính giả vì không hư cấu bịa đặt, có giá trị và tuổi thọ cao vì thông tin quan trọng, hấp dẫn và bổ ích. Do đó thông tin của bản tin thời sự được sản xuất ra là dựa vào nhu cầu của công chúng cũng như sự kiện diễn biến hàng ngày, hàng giờ. Do đó nó đảm bảo điều kiện chính trị và mang tính khách quan chân thật ở chỗ là nhà báo đứng trên lập trường của thính giả, bạn đọc để phản ánh sự kiện, vấn đề.

Mỗi một cơ quan báo chí đều trực thuộc một cơ quan chủ quản, nó tuyên truyền cho đường lối, chính sách của Đảng, Nhà nước và của cơ quan đó. Nội dung tin, bài đều gắn với việc làm, hành động của Đảng, các cấp các ngành trong tỉnh hoặc mang tính định hướng về những vấn đề đang diễn ra trong xã hội mà dư luận quan tâm. Bên cạnh đó, các hoạt động chính trị, kinh tế xã hội cũng được phản ánh một cách nhanh chóng. Ví dụ như đưa tin về hoạt động của các cấp các chính quyền diễn ra trong ngày. Hay nội dung tuyên truyền phổ biến chính sách của Đảng, Nhà nước, những nội quy quy chế mà nhà nước ban hành.

Bên cạnh đó các thông tin trên sóng phát thanh hay trên các loại báo chí đều có con số, có địa chỉ chính xác, có cả lời nói, tiếng động của nhân vật, tiếng động hiện trường để công chúng yên tâm, tin tưởng vào thông tin mà nhà đài đưa phát sóng.

Đồng thời mang tính khách quan còn bộc lộ ở chủ đề, đề tài mà nhà báo phản ánh. Khi đưa tin, công chúng không chủ đòi hỏi tin phải mới, phải nhanh mà sự kiện đó phải đang diễn ra hoặc sẽ diễn ra để công chúng yên tâm về những thông tin mà nhà báo phản ánh là có thật. Làm được điều đó cơ quan chủ quản, tòa soạn của mình sẽ tồn tại bền vững trong lòng công chúng, công chúng sẽ tin yêu hơn tờ báo của mình.

1.4.1.3. Bản tin mang tính thời sự, cập nhật và gần gũi với công chúng

Công chúng luôn trông chờ, đón đọc, nghe, xem sự kiện trong ngày. Ai cũng muốn tiếp nhận thông tin của ngày hôm nay. Vì vậy phát thanh là loại hình báo chí đặc thù, nó chuyển tải thông tin nhanh hơn so với các thể loại báo chí khác. Hầu hết các cơ quan báo chí đều nắm vững dòng sự kiện chủ lưu trong tuần, trong tháng để kịp thời phản ánh, đưa tin. Chẳng hạn trong cả năm cả nước có các sự kiện lớn như tháng 2 có ngày thầy thuốc Việt Nam (27/02), tháng 3 có ngày quốc tế phụ nữ (8/3), ngày thành lập đoàn (26/3), tháng 4 có ngày giải phóng miền Nam (30/4), ngày quốc tế lao động (1/5) … đài luôn có chủ đề, đề tài phù hợp, các thông tin ở các bản tin thời sự đưa lên sóng phát thanh đều phản ánh những vấn đề đó để thu hút thính giả. Đồng thời nội dung bản tin còn phản ánh tức thì các hoạt động chính trị của cấp ủy Đảng, các ban ngành đoàn thể nhằm mục đích tuyên truyền đường lối chính sách của Đảng đến với công chúng. Hoặc là các sự kiện đang được công chúng quan tâm, thắc mắc đều được phát thanh đưa tin nhanh, phản ánh tâm tư, tình cả nguyện vọng một cách kịp thời để họ ổn định tâm lý, xây dựng cuộc sống.

Trong cuốn Cơ sở lý luận báo chí truyền thông (2011), tác giả Trần Quang cho rằng: nội dung thông tin báo chí là những thông tin chính trị - xã