Bản tin thời sự phát thanh địa phương (Khảo sát trên đài phát thanh truyền hình Bắc Giang, Bắc Ninh, Lạng Sơn từ tháng 10/2014 đến tháng 4/2015)

Với thế mạnh là sự gần gũi, dễ hiểu, dễ tiếp cận nên bản tin thời sự phát thanh địa phương đã trở thành người bạn thân thiết trong mỗi gia đình và ngày càng khẳng định chỗ đứng của mình. Thế mạnh của phát thanh không chỉ ở tin tức nhanh, trực tiếp, đa dạng và phong phú, mà bằng lời nói, âm nhạc, tiếng động, phát thanh đưa người nghe đến tới gần sự kiện, nhân vật như được hòa mình, cảm nhận đầy đủ sự kiện, sự vật đó. Do đó, thông qua bản tin thời sự, phát thanh các địa phương thực hiện cung cấp liên tục thông tin thời sự trong tỉnh, trong nước một cách chính thống, chuẩn xác, kịp thời nhằm tuyên truyền chủ trương, đường lối của Đảng và Nhà nước, đáp ứng nhu cầu thông tin của nhân dân.

Những năm gần đây, các bản tin thời sự phát thanh phát trên các đài PT-TH của các tỉnh Bắc Giang, Bắc Ninh, Lạng Sơn đã có nhiều đổi mới về nội dung, hình thức, về sự nhanh nhạy trong thông tin và phần nào đáp ứng được yêu cầu của công chúng thính giả các địa phương. Tuy nhiên đánh giá một cách khách quan, các bản tin thời sự phát thanh ở đài PT-TH Bắc Giang, Bắc Ninh, Lạng Sơn vẫn chưa thực sự phong phú, hấp dẫn về mặt đề tài, nội dung phản ánh và tính thời sự chưa cao.

Trong xu thế cạnh tranh thông tin giữa các loại hình báo chí như hiện nay, để thu hút công chúng thính giả theo dõi chương trình của đài mình, đòi hỏi các bản tin thời sự trong các chương trình thời sự phát thanh của các đài PT-TH các địa phương nói chung, đài PT-TH Bắc Giang, đài PT-TH Bắc Ninh và đài PT-TH Lạng Sơn nói riêng phải có sự thay đổi, phải được chú trọng vấn đề nâng cao chất lượng nội dung lẫn hình thức để phù hợp với thị hiếu của công chúng. Trong đó để thực sự đáp ứng được yêu nhiệm vụ này đòi hỏi rất lớn sự đổi mới phù hợp về cả mặt nội dung, hình thức thể hiện và vấn đề liên quan đến các bản tin thời sự.

Xuất phát từ những lý do trên, tác giả chọn nghiên cứu vấn đề “Bản tin thời sự phát thanh địa phương” (Khảo sát trên đài phát thanh truyền hình Bắc Giang, Bắc Ninh, Lạng Sơn từ tháng 10/2014 đến tháng 4/2015) làm đề

tài nghiên cứu tốt nghiệp cao học chuyên ngành Báo chí học. Với mong muốn qua việc triển khai đề tài này sẽ đánh giá đúng thực trạng chất lượng bản tin thời sự phát thanh, đồng thời góp phần thiết thực vào việc cải tiến và nâng cao chất lượng bản tin thời sự của các đài PT-TH địa phương.

2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề

Trên thế giới và ở Việt Nam, vấn đề chủ thể truyền thông và các sản phẩm truyền thông phải thay đổi để thích ứng với nhu cầu, thị hiếu của công chúng đã được nói tới trong các công trình nghiên cứu về công chúng. Các tác giả trong khi phân tích vai trò quan trọng của công chúng trong quy trình truyền thông đều khẳng định vai trò tích cực, chủ động tác động trở lại của yếu tố này, trở thành động lực để truyền thông, báo chí phát triển. Cuốn sách viết về sự phát triển của báo chí nói chung cũng khẳng định: khi công nghệ đã khác, khi đời sống và công chúng cũng đã khác thì báo chí cũng tự phải thay đổi để thích ứng. Ngược lại sự thay đổi của báo chí cũng tác động trở lại, đáp ứng thỏa mãn và thúc đẩy nhu cầu công chúng đồng thời góp phần tích cực vào sự vận động, phát triển của đời sống xã hội nói chung. Trong quá trình khảo sát nghiên cứu về bản tin phát thanh, tác giả luận văn nhận thấy đã có nhiều cuốn sách nghiên cứu cụ thể về tin và cách thức đưa tin cũng ít nhiều có liên quan đến đề tài.

Trên thế giới, đề cập tới nguyên dẫn đến sự cần thiết phải thay đổi của tin từ góc độ công chúng, cuốn giáo trình nổi tiếng News Reporting and Writing đã được tái bản 8 lần (tạm dịch là Cách viết và đưa tin) của Ban biên soạn The Missouri Group thuộc Khoa báo chí Đại học Missouri có nhận định: Người phán quyết tối hậu cái gì là quan trọng và sự kiện nào đáng được phản ánh chính là những người tiêu thụ báo chí, là công chúng. Công chúng thay đổi, và điều đó đòi hỏi những nhà báo cũng phải thay đổi.

Stuart Allan trong cuốn Online News (tạm dịch là Tin tức trực tuyến) đã trích lời của ông Rupert Murdoch (Chủ tịch, giám đốc điều hành News

Corporation) phát biểu tại cuộc họp hàng năm của các tổng biên tập báo in của Mỹ năm 2005: “Chúng ta cần phải nhận ra rằng những thế hệ tiếp tới sẽ tiếp cận tin tức dù từ các tờ báo in hay bất cứ nguồn nào khác cũng sẽ có một mong muốn khác đi về kiểu tin tức mà họ sẽ tiếp nhận”.

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 121 trang tài liệu này.

Theo cuốn Cách viết tin năm 1987, ở những trang đầu tiên của cuốn sách này, hai tác giả T.J.S. Giooc và B. Sumanta đã phân tích sự thay đổi cách làm tin do sự tác động của công nghệ đang không ngừng phát triển. Người làm tin đã không sử dụng giấy và bút nữa mà sử dụng màn hình máy vi tính. Đáng kể hơn là kỹ thuật điện tử đã làm cho việc gửi tin từ khắp nơi trên thế giới trở nên dễ dàng và nhanh chóng. Nhà báo có thể sử dụng điện thoại để phỏng vấn và thu thập thông tin. Kỹ thuật truyền tin qua vệ tinh đã khiến cho việc đưa tin được vượt ra ngoài các biên giới. Từ việc chứng minh cách làm tin thay đổi, ông cũng nhận định, các yếu tố trong tin hiện nay đã có sự đổi mới rõ rệt so với trước đây..

Một số tác giả khác đã so sánh cách làm tin trước đây so với hiện nay. Trong cuốn Chúng tôi làm tin, tác giả L.A. Vaxilepva nhận định: tin tức hiện nay đang quan tâm tới một số đặc tính trong sự kiện, đó là tính kịp thời, rõ nét; tính gần gũi; tính xung đột; quy mô của sự kiện, …v.v. Ông cũng khẳng định, báo chí hiện đại tiếp cận và truyền tải thông tin một cách trực tiếp. Những thay đổi trong cách làm tin đó bắt nguồn từ nguyên nhân là: … người tiêu dùng tiếp xúc với thông tin luôn chờ những tin chân thực và mới lạ … về bản chất nội tại, mối quan tâm của người tiếp nhận hoạt động như một cái phin lọc, nó hoặc là để cho thông tin đi qua đến nhận thức của con người hoặc chặn nó lại, hoặc biến thể nó dưới tác động của những định hướng được hình thành chắc chắn ..”.

Trong cuốn Sau đây là bản tin chi tiết, các tác giả Marray Masterton và Roger Patching đã phân tích cách thức để báo phát thanh ở Ôxtraylia vận động để thích ứng trong sự cạnh tranh với truyền hình, trong bối cảnh công

chúng đang thay đổi là hướng đến các bản tin đến với những nhóm công chúng riêng biệt, từ đó hình thành các phong cách đưa tin khác nhau trên các kênh phát thanh.

Tác giả V.V Xmirnop trong cuốn Các thể loại báo chí phát thanh nhận định: sự hình và phát triển của hệ thống các thể loại báo phát thanh, trong đó có tin phát thanh là một quá trình phức tạp và “phụ thuộc vào đời sống chính trị của xã hội và sự hoàn thiện của kỹ thuật, vào sự phát triển nội tại của nó”. Ông cho rằng: Quá trình này được đặc trưng bởi tính năng động của tất cả các thành tố trong hệ thống các thể loại báo chí. Quá trình này gắn chặt vai trò của phát thanh trong hệ thống các phương tiện thông tin đại chúng và đời sống con người, gắn liền với sự chuyển hóa của các thể loại phát thanh trong tiến trình khai thác các khả năng của báo chí phát thanh trong bối cảnh có sự thay đổi quan hệ với công chúng thính giả”.

Ở Việt Nam đã có một số công trình nghiên cứu đề cập đến thể loại tin báo chí nói chung. Nhận định chung của các nhà nghiên cứu là thể loại tin đã và cần được tiếp tục đổi mới, nâng cao chất lượng để đáp ứng tốt nhu cầu của công chúng hiện đại. Tác giả Đinh Hường trong chương Tin cuốn Thể loại báo chí đã nêu nhận định cụ thể: “Các dạng tin vẫn tiếp tục đổi mới, phát triển và sẽ xuất hiện những dạng tin mới trong hoạt động thực tiễn năng động, sôi động và sáng tạo của báo chí và người làm báo”.

Trong chương Tin phát thanh thuộc cuốn Báo phát thanh (2002), tác giả Vũ Thúy Bình cũng có nhận định: Nhu cầu thông tin của người nghe đài ngày càng tăng về số lượng và chất lượng. Nhịp sống hiện đại đòi hỏi con người lựa chọn hình thức thông tin nhanh gọn, trực tiếp, dễ hiểu, dễ nhớ … sao cho với một lượng thời gian vật chất nhỏ nhất có thể tiếp thu được một lượng thông tin lớn nhất”.

Điều này dẫn đến những thay đổi về cách thức đưa tin phát thanh. Và các đài phát thanh cũng xây dựng các dải chương trình tin tức liên tục với

các bản tin đầu giờ, bản tin thời sự nhằm tăng khả năng cập nhật tin tức, đáp ứng nhu cầu của thính giả và thực hiện định hướng dư luận xã hội.

Đặc biệt, trong cuốn Phát thanh trực tiếp (2007), các tác giả đã phân tích sâu về sự thay đổi của báo phát thanh nói chung, của thể loại tin phát thanh nói riêng từ khi phương thức sản xuất chương trình phát thanh trực tiếp được đưa vào ứng dụng ở nước ta, bắt đầu từ năm 1993. Cuốn sách nêu rõ: Trong bối cảnh bùng nổ thông tin và công chúng có quá nhiều nguồn để lựa chọn thì các tác phẩm phát thanh đang có xu hướng co ngắn lại về mặt thời lượng … một tin ngắn trung bình chỉ nên dao động khoảng 30 giây. Sự ngắn gọn này sẽ giúp người nghe tiếp nhận được nhiều thông tin hơn, làm cho phát thanh trực tiếp đảm bảo được tính thời sự, nhanh nhạy của thông tin, phát huy được tối đa đặc trưng của loại hình báo phát thanh”. Cuốn sách này cũng ghi lại những sự thay đổi lớn của Đài Tiếng nói Việt Nam từ khi ứng dụng phương thức sản xuất chương trình này và cho thấy Đài tiếng nói Việt Nam đã lấy các chương trình thời sự , trong đó thể loại tin chiếm ưu thế làm mũi nhọn để thực hiện những thay đổi đó.

Ngoài ra còn một số công trình nghiên cứu như “Đổi mới cách viết tin và đưa tin trên đài Tiếng nói Việt Nam” thực hiện năm 2008 đặt ra vấn đề cần đẩy mạnh hiện đại hóa cách làm tin phát thanh. Các tác giả phân tích những hạn chế trong cách viết và đưa tin của Đài Tiếng nói Việt Nam như “hạn chế về cấu trúc viết tin”, “hạn chế về sử dụng ngôn ngữ”, “hạn chế về sử dụng tiếng động”, từ đó kiến nghị những giải pháp để nâng cao chất lượng tin. Đề tài cũng cho thấy Đài Tiếng nói Việt Nam đã thực hiện một số cải tiến trong cách làm tin nhưng yêu cầu tiếp tục cải tiến vẫn đang được đặt ra mạnh mẽ.

Ngoài ra, đề cập đến các chương trình tin tức, đề tài “Nghiên cứu xây dựng quy trình sản xuất bản tin và chương trình thời sự trên Hệ thời sự chính trị tổng hợp (VOV1)” (2005) của Đài Tiếng nói Việt Nam đã cho thấy những nỗ lực cải tiến các chương trình thời sự, các bản tin và cách làm tin nhằm đáp

ứng tốt hơn nhu cầu của công chúng và tăng cường năng lực cạnh tranh với các loại hình báo chí khác. Các đề tài này chỉ ra những cải tiến của Đài trong thời gian qua đã mang lại những khởi sắc trong cách tổ chức sản xuất tin, nâng cao chất lượng tin theo hướng đưa tin nhanh hơn, phong phú và sinh động hơn. Các tác giả cũng đặt ra yêu cầu tiếp tục đổi mới phương pháp thể hiện tin, nâng cao chất lượng tin phát thanh để đáp ứng nhu cầu của công chúng hiện đại.

Luận văn thạc sỹ Đổi mới và nâng cao chất lượng chương trình Thời sự Đài Tiếng nói Việt Nam của tác giả Đồng Mạnh Hùng (bảo vệ năm 2008) cũng đã phân tích chất lượng của các chương trình thời sự trong đó thể loại tin là nòng cốt sau những bước cải tiến, đổi mới trong việc tổ chức sản xuất. Theo đó, Tin của Đài Tiếng nói Việt Nam đã đi vào phản ánh nhiều lĩnh vực của đời sống, thể hiện tốt tính định hướng và đang từng bước phát huy những ưu thế của phương thức sản xuất chương trình phát thanh trực tiếp để thông tin nhanh gọn hơn. Tác giả cũng chỉ ra những bất cập trong quy trình tổ chức thực hiện các chương trình tin tức và đặt ra yêu cầu cần thiết phải nâng cao chất lượng tin tức nhằm khẳng định vai trò của Đài Tiếng nói Việt Nam trong lòng công chúng.

Hay một số khóa luận đã đề cập đến đề tài này như “Thể loại Tin trong chương trình thời sự trên sóng phát thanh khảo sát trên đài PT-TH tỉnh Nghệ An năm 2008 -7/2009” (Khóa luận tốt nghiệp cử nhân của tác giả Lê Thị Nhung-2009) đã phân tích, đánh giá hiện trạng sử dụng thể loại tin trong chương trình thời sự của đài PT-TH Nghệ An. Trong đó đã khái quát đầy đủ cách thức viết và đưa tin phát thanh của một đài địa phương. Hay khóa luận “Nâng cao chất lượng và hiệu quả bản tin Thời sự của Đài phát thanh huyện Nghĩa Hưng, Nam Định” (Khóa luận tốt nghiệp cử nhân của tác giả Hoàng Thị Tư- 2004). Trong đó các đề tài này đã đề cập đến chất lượng và hiệu quả của bản tin thời sự trên đài phát thanh trong phạm vi cấp huyện.

Như vậy, đối với vấn đề tin phát thanh, đã có một số tác giả trên thế giới cũng như Việt Nam đã đưa ra một số nhận định có liên quan đến bản tin thời sự. Tuy nhiên, chưa có công trình nào nghiên cứu sâu về bản tin thời sự ở các đài PT-TH địa phương (nhất là chưa có đề tài nào nghiên cứu, khảo sát trên đài phát thanh truyền hình Bắc Giang, Bắc Ninh, Lạng Sơn). Vì vậy đề tài “Bản tin thời sự phát thanh địa phương” (Khảo sát trên đài phát thanh truyền hình Bắc Giang, Bắc Ninh, Lạng Sơn từ tháng 10/2014 đến tháng 4/2015) là một đề tài mới, có ý nghĩa khoa học và giúp cho việc nhận diện, đổi mới và nâng cao chất lượng bản tin thời sự trên sóng phát thanh ở các đài phát thanh- truyền hình địa phương.

3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu

3.1. Mục đích nghiên cứu

Mục đích nghiên cứu của đề tài là trên cơ sở khảo sát về nội dung, hình thức và phương thức sản xuất bản tin thời sự của Đài PT-TH Bắc Giang, Bắc Ninh, Lạng Sơn, luận văn sẽ hình thành một khung lý thuyết cơ bản có thể chỉ rõ những ưu điểm, nhược điểm của bản tin thời sự phát thanh địa phương. Từ đó đề xuất một số giải pháp nâng cao chất lượng các bản tin thời sự sao cho đến được với thính giả nhiều hơn nữa, góp phần thực hiện thắng lợi nhiệm vụ chính trị mà Đảng và Nhà nước giao phó cho ngành PT-TH địa phương.

3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu

Để đạt được mục đích trên, luận văn phải thực hiện những nhiệm vụ sau:

- Hệ thống hóa các khái niệm cơ bản liên quan đến đề tài như tin, bản tin, bản tin thời sự … để tạo thành một khung lý thuyết cơ bản tiếp cận vấn đề nghiên cứu.

- Thông qua các phương pháp khảo sát, phân tích, so sánh, đánh giá một cách khoa học để đưa ra những nhận định về chất lượng của bản tin thời sự trên sóng đài Phát thanh truyền hình Bắc Giang, Bắc Ninh, Lạng Sơn.

- Từ việc nghiên cứu các yếu tố tác động đến quá trình sản xuất bản tin để có thể đề xuất những giải pháp nâng cao chất lượng bản tin thời sự phát sóng trên đài PT-TH Bắc Giang, Bắc Ninh, Lạng Sơn.

4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

4.1. Đối tượng nghiên cứu

Đối tượng nghiên cứu của luận văn là bản tin thời sự phát thanh địa phương.

Đối tượng nghiên cứu và khảo sát trực tiếp của luận văn là nội dung, hình thức và phương thức sản xuất các bản tin thời sự phát thanh phát trên sóng đài PT-TH Bắc Giang, đài PT-TH Bắc Ninh và đài PT-TH Lạng Sơn

4.2. Phạm vi nghiên cứu

Phạm vi nghiên cứu của luận văn là các bản tin thời sự với tư cách là một phần nội dung của chương trình thời sự phát thanh phát trên đài PT-TH Bắc Giang, Đài PT-TH Bắc Ninh và Đài PT-TH Lạng Sơn từ tháng 10/2014 đến tháng 04/2015.

5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu

5.1. Cơ sở lý luận:

Luận văn được thực hiện dựa trên cơ sở lý luận là chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh về báo chí; quan điểm đường lối, chính sách của Đảng, Nhà nước về phát thanh và hoạt động báo chí, lý luận về báo chí cách mạng Việt Nam.

Luận văn cũng sử dụng một số lý thyết về báo chí – truyền thông nói chung và một số lý luận về báo chí phát thanh nói riêng làm cơ sở cho việc nghiên cứu và đánh giá.

5.2. Phương pháp nghiên cứu

Trong quá trình nghiên cứu, người viết luận văn đa dử dụng một số phương pháp sau đây:

Phương pháp nghiên cứu tài liệu thứ cấp: được thực hiện trong việc khảo sát các công trình nghiên cứu, các văn bản, chỉ thị, Nghị quyết, quyết định … có