Mô Hình Công Ty Mẹ - Con (Parent - Subsidiary Relationship)

chính và chịu trách nhiệm quản lý NHTM và các công ty con thông qua hoạt động đầu tư tài chính. NHTM có thể thay mặt công ty mẹ để thực hiện một số biện pháp quản lý và hỗ trợ kỹ thuật về mặt tài chính trên từng lĩnh vực. Các công ty mẹ thường có ưu điểm là có thể giảm thiểu rủi ro cho các chủ sở hữu, cho phép sở hữu và kiểm soát số lượng các công ty khác nhau.

Citigroup, HSBC là những tập đoàn tài chính thể hiện rất rõ mô hình tiêu biểu này. Các cổ đông của công ty chủ quản không trực tiếp quản lý những hoạt động của các công ty trực thuộc. Mô hình này có ưu thế là rủi ro ở lĩnh vực này

không ảnh hưởng đến lĩnh vực khác.

1.2.3.3. Mô hình công ty mẹ - con (parent - subsidiary relationship)

Trong mô hình công ty mẹ - con tập trung quyền lực vào “công ty mẹ” và gián tiếp can thiệp vào hoạt động công ty con. Vai trò của ban quản trị sẽ trực tiếp điều hành ngân hàng và thực hiện quyền nắm giữ cổ phần tại công ty Chứng khoán và công ty Bảo hiểm. Về quan hệ vốn thì giữa ngân hàng – chứng khoán – bảo hiểm đều nắm giữ vốn của nhau (xem hình 1.3)

Hình1.3: Mô hình công ty mẹ - con

CỔ ĐÔNG

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 227 trang tài liệu này.

CÔNG TY MẸ

NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI

CÔNG TY CHỨNG KHOÁN

CÔNG TY BẢO HIỂM

(Nguồn: tổng hợp của tác giả) [61]

1.2.3.4. Các mô hình khác

Mô hình có cấu trúc hỗn hợp với sự pha trộn giữa các mô hình trên, trong đó văn phòng tập đoàn sẽ tham gia quyết định các lĩnh vực quan trọng như chiến lược, chính sách và nhân sự.

Ngoài ra còn một số mô hình khác tùy theo năng lực tổ chức và chiến lược kinh doanh mà các tập đoàn có thể chọn như Mô hình theo cấu trúc sở hữu từ sở hữu giản đơn đến sở hữu hỗn hợp về vốn giữa các thành viên với nhau. Mô hình liên kết ngang, liên kết dọc, liên kết hỗn hợp đa ngành, đa lĩnh vực để mở rộng đầu tư ra các ngành, nghề liên quan hoặc chống lại sự cạnh tranh, thôn tính từ các tập đoàn khác.

1.2.4. Nhận định về vai trò của tập đoàn TC-NH

1.2.4.1. Đối với nền kinh tế

Nếu xét trên phương diện những loại hình dịch vụ mà ngân hàng cung cấp thì ngân hàng được hiểu là: những tổ chức tài chính cung cấp một danh mục các dịch vụ tài chính đa dạng nhất đặc biệt là tín dụng, tiết kiệm, dịch vụ thanh toán và thực hiện nhiều chức năng tài chính nhất so với bất kỳ một tổ chức kinh doanh nào trong nền kinh tế. Vì vậy khi hoạt động trong vai trò là tập đoàn TC- NH sẽ nâng cao khả năng đóng góp của các NHTM vào tăng trưởng kinh tế thông qua chính kết quả của bản thân NHTM hay cả tập đoàn nói chung. Qua nghiên cứu cho thấy hoạt động của hệ thống NHTM hay tập đoàn TC-NH tác động tới tăng trưởng kinh tế thông qua cung ứng vốn và được thể hiện qua các yếu tố sau:

- Khuyến khích tiết kiệm, góp phần hình thành và hỗ trợ các dòng vốn luân chuyển trong nền kinh tế

Trong nền kinh tế luôn luôn xuất hiện những chủ thể ở tình trạng thặng dư tạm thời. Họ có nhu cầu đầu tư để vừa bảo toàn vốn và vừa sinh lời cho đồng vốn của mình nhưng không phải ai cũng có thể thực hiện điều đó. Các ngân hàng

sẽ huy động những khoản vốn này dưới nhiều hình thức: nhận tiền gửi, phát hành giấy tờ có giá, tích tụ chúng và cho vay lại nền kinh tế. Thông qua hệ thống ngân hàng với các chức năng cơ bản của NHTM, các dòng vốn được hình thành và luân chuyển dễ dàng, thông suốt hơn trong nền kinh tế.

- Phân bổ vốn hữu hiệu giữa các ngành, các lĩnh vực sản xuất, thương mại, đầu tư, dịch vụ của nền kinh tế.

NHTM về bản chất là một doanh nghiệp, hoạt động kinh doanh vì mục tiêu lợi nhuận và tối đa hóa giá trị tài sản của chủ sở hữu. Do đó NHTM phải lựa chọn những doanh nghiệp hay dự án có khả năng thu hồi nợ, có hiệu quả để cho vay. Nhờ quá trình sàng lọc tín dụng, vốn trong nền kinh tế được tập trung vào những khu vực có khả năng sinh lời cao, mang lại nhiều lợi ích. Những lĩnh vực hay ngành nghề kém hiệu quả sẽ không nhận được đầu tư. Nhờ chức năng trung gian tài chính của NHTM mà vốn được phân bổ hữu hiệu giữa các ngành, các lĩnh vực khác nhau của nền kinh tế.

- Giảm chi phí chung cho nền kinh tế và tối thiểu hóa rủi ro giao dịch

Việc chuyển dịch vốn diễn ra trực tiếp giữa các chủ thể thặng dư và thiếu hụt vốn đòi hỏi phải tiêu tốn rất nhiều chi phí của cả hai bên: như chi phí thời gian, chi phí thu thập và xử lý thông tin và những lãng phí khác do trong nhiều trường hợp, các nhu cầu này không thể tương thích và giao dịch không thể diễn ra. Nếu tính trên tổng thể thì những chi phí phát sinh như vậy gây thiệt hại cho toàn bộ nền kinh tế vì làm lãng phí, tổn thất nguồn lực. Các NHTM với tư cách là những tổ chức trung gian tài chính, có thể giảm thiểu tới mức thấp nhất những chi phí này. Thông qua hoạt động NHTM thu thập và nắm giữ thông tin về khách hàng có nhu cầu về vốn cũng như những người khác sẵn sàng cung ứng vốn, bằng các nghiệp vụ kỹ thuật để san sẻ nhu cầu và phân tán rủi ro, giám sát các khoản tín dụng, làm giảm các nguy cơ rủi ro đạo đức cũng như thông tin không cân xứng.

- Các hoạt động tài trợ của tập đoàn TC-NH giúp cho các doanh nghiệp duy trì ổn định sản xuất, đầu tư công nghệ, thay đổi máy móc, qua đó góp phần nâng cao năng lực sản xuất của nền kinh tế

Tập đoàn TC-NH ảnh hưởng đến tăng trưởng bằng cách làm thay đổi tỷ lệ tiết kiệm và thông qua sự tài trợ vốn cho các doanh nghiệp để mở rộng sản xuất cả về chiều rộng lẫn chiều sâu, mà chủ yếu là đầu tư vào công nghệ giúp các doanh nghiệp nâng cao sức cạnh tranh.

Ngoài ra, hoạt động cho vay tiêu dùng góp phần kích thích cầu tiêu dùng, qua đó góp phần tăng trưởng kinh tế. Tập đoàn TC-NH còn nhờ vào nguồn vốn dồi dào nên dễ dàng đáp ứng mọi nhu cầu khách hàng, sẳn sàng cấp khoản tín dụng lớn giúp doanh nghiệp bổ sung vốn lưu động, đầu tư tài sản cố định, đầu tư công nghệ, thay đổi máy móc, nhờ đó nâng cao năng lực sản xuất của doanh nghiệp góp phần nâng cao năng lực sản xuất của nền kinh tế.

- Hoạt động của các tập đoàn TC-NH góp phần nâng cao môi trường kinh doanh, xây dựng văn hóa kinh doanh đối với các doanh nghiệp

Việc tập đoàn TC-NH tham gia sâu vào các hoạt động của nền kinh tế như hoạt động góp vốn, tư vấn… cũng tạo ra những hiệu ứng tích cực cho sự đổi mới phong cách làm việc của những chủ thể này. Bản thân tập đoàn là những tổ chức hoạt động chuyên nghiệp, với hệ thống công nghệ hiện đại, mạng lưới thông tin rộng khắp. Sự năng động và phong cách chuyên nghiệp, minh bạch của ngành ngân hàng góp phần gián tiếp giúp các tổ chức, cá nhân khác trong nền kinh tế hình thành tác phong chuyên nghiệp và văn hóa kinh doanh.

- Hoạt động của tập đoàn TC-NH góp phần làm giảm chi phí lưu thông tiền mặt trong nền kinh tế

Với lợi thế về kinh nghiệm quản lý tiền tệ và khả năng cung ứng dịch vụ thanh toán không dùng tiền mặt, tập đoàn TC-NH sẽ huy động một khối lượng tiền gửi lớn từ các thành viên tập đoàn, các đối tác và từ các thành phần kinh tế

khác nhằm góp phần làm tăng lượng tiền gửi, tăng khối lượng cung vốn cho nền kinh tế nhưng bằng các công cụ giao dịch hiện đại, việc chu chuyển và cung ứng tiền tệ không làm phát sinh nhiều chi phí liên quan, qua đó góp phần làm giảm chi phí lưu thông tiền mặt cho nền kinh tế, và đó cũng là cách giảm chi phí để tăng lợi nhuận cho chính bản thân ngân hàng.

1.2.4.2. Đối với các chủ thể trong tập đoàn TC-NH

Tập đoàn TC-NH nếu không mang lại những hiệu quả nhất định cho các thành viên tham gia thì việc hình thành tập đoàn sẽ không có ý nghĩa, mô hình tập đoàn cũng không thể tồn tại. Qua khảo sát cho thấy tập đoàn TC-NH đã mang lại những mặt tích cực cho các chủ thể tham gia cơ bản như sau:

- Tăng cường khả năng khai thác, tận dụng tốt tài nguyên và nguồn lực trong cùng hệ thống

Các chủ thể trong cùng tập đoàn TC-NH có cơ hội khai thác lợi thế của nhau để tăng tính cạnh tranh chung, đồng thời khai thác thị trường, khách hàng chung để bán chéo sản phẩm dịch vụ. Tất nhiên mọi ưu đãi, nếu có, đều nằm trong giới hạn cho phép vì mỗi thành viên có hiệu quả kinh doanh độc lập nhau, nhưng qua khai thác thị phần nhau tạo nên thị trường ổn định nhất định cho mỗi thành viên, đó là một lợi thế mà không phải chủ thể kinh tế nào cũng có thể có.

- Tạo điều kiện thuận lợi trong việc thực hiện mục tiêu ngắn hạn và chiến lược lâu dài

Các đơn vị thành viên trong cùng tập đoàn TC-NH nên sẽ có nhiều khả năng phát triển theo một định hướng chung, thông qua các thỏa thuận thống nhất bởi một ủy ban của tập đoàn, qua đó cho phép các thành viên phối hợp để tăng sức cạnh tranh cũng như dễ dàng thực hiện các mục tiêu ngắn, trung và dài hạn một cách ổn định, ít bị ảnh hưởng bởi các yếu tố khách quan.

- Tăng khả năng phòng ngừa rủi ro và tăng năng lực cạnh tranh

Mục tiêu phát triển an toàn, bền vững cho tất cả các thành viên bao giờ

cũng được đặt lên hàng đầu vì đó là uy tín, là thương hiệu chung tập đoàn. Giống như các TĐKT, trong tập đoàn TC-NH luôn có ủy ban chuyên trách quản lý rủi ro sẽ cảnh báo sớm cho các thành viên tăng cường cảnh giác, kiểm soát rủi ro, từ những rủi ro chủ quan như rủi ro hoạt động, rủi ro quy trình nghiệp vụ đến những rủi ro khách quan như rủi ro chính sách, cơ chế, thị trường. Việc quản lý rủi ro tốt sẽ giúp các thành viên tiết kiệm chi phí, thời gian góp phần tăng năng lực cạnh tranh chung.

- Mở rộng kênh phân phối và mở rộng thị trường quốc tế

Giống như các TĐKT, tập đoàn TC-NH sẽ phát triển theo xu hướng tập đoàn đa quốc gia, có mặt ở các nước và khu vực tiềm năng ngoài lãnh thổ. Hoạt động của các công ty thành viên và ngân hàng luôn là cơ sở của nhau để giành ưu thế tốt nhất trong cạnh tranh, vì vậy các thành viên tập đoàn sẽ có cơ hội để mở rộng thị trường tiềm năng, mở rộng kênh phân phối cũng như các quan hệ hợp tác đầu tư để khai thác lợi thế thương mại và tăng cơ hội đầu tư để tìm kiếm lợi nhuận tốt nhất.

1.3. CÁC ĐIỀU KIỆN CƠ BẢN THÚC ĐẨY HÌNH THÀNH TẬP ĐOÀN TC-NH

Bất kỳ một hình thái kinh tế hay một chủ thể kinh tế nào xuất hiện trong nền kinh tế đều phải có được những kiện cơ bản cần thiết làm cơ sở, làm tác nhân thúc đẩy, làm nền tảng cho sự hình thành và phát triển. Trong lĩnh vực tài chính ngân hàng, để phát triển thành tập đoàn cũng cần hội tụ đầy đủ những cơ bản cần thiết, có thể gọi đó là những điều kiện về “cần” và “đủ” cho sự ra đời của tập đoàn. Qua nghiên cứu đã cho thấy các điều kiện đó như sau:

1.3.1. Điều kiện “cần” để hình thành và phát triển tập đoàn TC-NH

1.3.1.1. Trước hết, đó chính là sự vận động phát triển mang tính quy luật tất yếu, nhất là trong bối cảnh nền kinh tế phát triển theo xu hướng thị trường

Sự hình thành và phát triển của hệ thống NHTM là sản phẩm tất yếu của

nền kinh tế. Sự xuất hiện và tồn tại xuất phát từ yêu cầu khách quan của việc giải quyết mẫu thuận giữa nhu cầu và khả năng cung ứng vốn lớn trong nền kinh tế. Trong nền kinh tế luôn tồn tại hai trạng thái trái ngược nhau giữa một bên là nhu cầu và một bên là khả năng cung ứng vốn. Mâu thuẫn này ban đầu được giải quyết thông qua hoạt động của ngân hàng với vai trò trung gian trong quan hệ vay mượn giữa người có vốn và người cần vốn. Khi kinh tế hàng hóa, thị trường phát triển cao với nhiều quan hệ đan xen, hội nhập sâu sắc giữa các quốc gia thì hoạt động của hệ thống ngân hàng cũng được nâng lên tầm cao mới để phù hợp về hình thức lẫn nội dung hoạt động, kể cả cung ứng dịch vụ nhằm đáp ứng nhu cầu ngày càng phát triển của thị trường. Sự vận động này có thể xem như một vận động phát triển tất yếu phù hợp quy luật vận động phát triển kinh tế nói chung và thị trường nói riêng. Nói một cách khác trong mối quan hệ tương tác với nhau, chính sự phát triển của nền kinh tế hàng hóa và tiền tệ mà đỉnh cao của nó là kinh tế thị trường làm nảy sinh một hình thức mới trong hoạt động ngân hàng để phục vụ lại cho nền kinh tế thị trường.

1.3.1.2. Xu thế toàn cầu hóa kinh tế thế giới đã thúc đẩy hình thành tập đoàn TC-NH

Xu thế toàn cầu hóa kinh tế thế giới có tác động khách quan và mạnh mẽ đến việc hình thành các tập đoàn TC-NH. Toàn cầu hóa kinh tế đưa đến việc thế giới hình thành các thị trường chung theo từng khu vực, hoặc toàn cầu làm cho việc chuyển dịch tài nguyên giữa các quốc gia, lãnh thổ ngày càng đa dạng hơn. Chu chuyển vốn với tốc độ nhanh hơn và rộng hơn bởi đầu tư đa quốc gia ngày càng mạnh mẽ, từ đó đòi hỏi hình thành một chủ thể tài chính ngân hàng với mô hình mới có khả năng cung ứng tốt hơn, cạnh tranh hơn dịch vụ tài chính cho khách hàng và cho nền kinh tế toàn cầu hóa. NHTM với lợi thế về vốn, quản lý và quan hệ trong lĩnh vực tài chính ngân hàng sẽ có đủ khả năng làm được điều này, và tập đoàn TC-NH sẽ là một trong những mô hình thích hợp để giúp các

NHTM vừa đáp ứng nhu cầu khách hàng, vừa có khả năng cạnh tranh hội nhập toàn cầu.

Xu thế toàn cầu hóa thúc đẩy sự ra đời tập đoàn TC-NH còn thể hiện ở góc độ tuân thủ các nguyên tắc, chuẩn mực quốc tế, tức là các quốc gia cam kết tuân thủ một số nguyên tắc về an toàn hoạt động, về giám sát rủi ro ngân hàng như hiệp ước Basel để tránh sự đổ vỡ ngân hàng hoặc các giao dịch bất hợp pháp ảnh hưởng kinh tế, mà để đáp ứng được các tiêu chuẩn khắt khe này thì chỉ có các ngân hàng lớn, tập đoàn tài chính lớn mới có khả năng đáp ứng.

1.3.1.3. Sự phát triển của thị trường tài chính tiền tệ

Sự phát triển của thị trường và các sản phẩm dịch vụ tài chính là một trong những tác nhân góp phần thúc đẩy hình thành tập đoàn TC-NH. Nền kinh tế thế giới phát triển theo hướng thị trường đã phát sinh thị trường tài chính, bao gồm thị trường tiền tệ và thị trường vốn. Thị trường tiền tệ bước đầu giản đơn với thị trường sơ cấp đã phát triển thêm thị trường thứ cấp. Thị trường tài chính với thị trường vốn ngày càng nhiều công cụ phái sinh như: chứng khoán, cổ phiếu, trái phiếu… kết hợp với thị trường tiền tệ tạo ra một thị trường tài chính tiền tệ phong phú, đa dạng, phát triển ngày càng mạnh mẽ góp phần thúc đẩy hình thành các tập đoàn tài chính tiền tệ lớn trên thế giới để đáp ứng các quan hệ thanh toán quốc tế và đầu tư đa quốc gia.

1.3.2. Điều kiện “đủ” để hình thành và phát triển tập đoàn TC-NH

1.3.2.1- Môi trường pháp lý đóng vai trò quan trọng cho sự ra đời của tập đoàn TC-NH.

Môi trường pháp lý có thể thúc đẩy hoặc cản trở sự hình thành và phát triển các tập đoàn TC-NH nhất là những quy định pháp lý điều chỉnh hoạt động tài chính, ngân hàng, chứng khoán. Ngân hàng Trung ương đóng vai trò quản lý trực tiếp và thông qua các chính sách trực tiếp hoặc gián tiếp qua thị trường mở, qua thị trường chứng khoán, qua các kênh phân phối vốn khác nhau với việc nới