Xây dựng mô hình kế toán quản trị chi phí trong các doanh nghiệp thương mại quy mô vừa và nhỏ ở Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN

* * *

TRẦN THẾ NỮ

XÂY DỰNG MÔ HÌNH KẾ TOÁN QUẢN TRỊ CHI PHÍ TRONG CÁC DOANH NGHIỆP THƯƠNG MẠI

QUY MÔ VỪA VÀ NHỎ Ở VIỆT NAM

LUẬN VĂN TIẾN SỸ KINH DOANH VÀ QUẢN LÝ

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 201 trang tài liệu này.

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN

* * * TRẦN THẾ NỮ

XÂY DỰNG MÔ HÌNH KẾ TOÁN QUẢN TRỊ CHI PHÍ TRONG CÁC DOANH NGHIỆP THƯƠNG MẠI

QUY MÔ VỪA VÀ NHỎ Ở VIỆT NAM

Chuyên ngành: Kế toán (Kế toán, kiểm toán, phân tích ) Mã số: 62.34.30.01

LUẬN VĂN TIẾN SỸ KINH DOANH VÀ QUẢN LÝ

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:

1. PGS.TS. NGUYỄN THI MINH PHƯƠNG

2. GS.TS. ĐẶNG THỊ LOAN

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan bản luận án này là công trình nghiên cứu khoa học độc lập của tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực và có nguồn gốc rõ ràng.

TÁC GIẢ LUẬN ÁN

Trần Thế Nữ

MỤC LỤC

LỜI MỞ ĐẦU 7

Chương 1. Cơ sở lý luận về kế toán quản trị chi phítrong các doanh nghiệp thương mại quy mô vừa và nhỏ 18

1.1 Những vấn đề cơ bản về quản trị chi phí trong các doanh nghiệp thương mại quy mô vừa và nhỏ và vai trò của kế toán quản trị chi phí 18

1.1.1 Khái niệm về doanh nghiệp thương mại vừa và nhỏ và các chức năng quản trị doanh nghiệp 18

1.1.1.1 Khái niệm về doanh nghiệp thương mại vừa và nhỏ 18

1.1.1.2 Các chức năng quản trị doanh nghiệp 24

1.1.2 Bản chất của chi phí và kế toán quản trị chi phí 27

1.1.3 Vai trò của kế toán quản trị chi phí trong các doanh nghiệp thương mại vừa và nhỏ 29

1.2 Mô hình kế toán quản trị chi phí trong các doanh nghiệp thương mại quy mô vừa và nhỏ 32

1.2.1. Phân loại chi phí trong doanh nghiệp thương mại quy mô vừa và nhỏ 32

1.2.1.1 Phân loại chi phí theo chức năng hoạt động trong DN thương mại 33

1.2.1.2 Phân loại chi phí theo khả năng qui nạp chi phí vào các đối tượng chịu phí 34

1.2.1.3 Phân loại chi phí theo theo mức độ phù hợp của chi phí với quyết định quản trị... 35 1.2.1.4 Phân loại chi phí theo theo mức độ kiểm soát chi phí 36

1.2.1.5 Phân loại chi phí theo mối quan hệ với mức độ hoạt động 36

1.2.2. Dự toán chi phí kinh doanh 41

1.2.2.1 Dự toán và tác dụng của dự toán chi phí 41

1.2.2.2 Hệ thống dự toán HĐKD của doanh nghiệp thương mại 43

1.2.3. Kế toán chi phí thực hiện 48

1.2.4 Phân tích chi phí để kiểm soát chi phí và ra quyết định kinh doanh 51

1.2.4.1 Phân tích chi phí để kiểm soát chi phí 51

1.2.4.2 Phân tích Chi phí - sản lượng - lợi nhuận 52

1.2.4.3 Phân tích chi phí để đánh giá hiệu quả hoạt động của các bộ phận 58

1.2.5 Tổ chức bộ máy kế toán quản trị chi phí 59

1.3 Kinh nghiệm vận dụng mô hình kế toán quản trị chi phí ở một số nước trên thế giới 61

Kết luận Chương 1 67

Chương 2. Thực trạng kế toán quản trị chi phí trong các doanh nghiệp thương mại quy mô vừa và nhỏ ở Việt Nam 68

2.1 Lịch sử hình thành và phát triển và đặc điểm của các doanh nghiệp thương mại quy mô vừa và nhỏ ở Việt Nam 68

2.1.1 Lịch sử hình thành, phát triển và vai trò của các doanh nghiệp thương mại quy mô vừa và nhỏ ở Việt Nam 68

2.1.1.1 Lịch sử hình thành, phát triển của các doanh nghiệp thương mại quy mô vừa và nhỏ ở Việt Nam 68

2.1.1.2 Vai trò của doanh nghiệp thương mại quy mô VVN trong nền kinh tế Việt Nam 74

2.1.2 Đặc điểm tổ chức kinh doanh, tổ chức quản lý của các doanh nghiệp thương mại vừa và nhỏ 78

2.1.2.1 Đặc điểm chung của doanh nghiệp thương mại quy mô vừa và nhỏ 78

2.1.2.2 Đặc điểm tổ chức kinh doanh của doanh nghiệp thương mại VVN 80

2.1.3 Đặc điểm tổ chức bộ máy kế toán và hình thức kế toán của các doanh nghiệp thương mại quy mô vừa và nhỏ 81

2.2 Thực trạng kế toán quản trị chi phí trong các doanh nghiệp thương mại vừa và nhỏ ở Việt Nam 84

2.2.1 Thực trạng phân loại chi phí ở các doanh nghiệp thương mại quy mô vừa và nhỏ 84

2.2.1.1 Giá vốn hàng bán 85

2.2.1.2 Chi phí bán hàng 88

2.2.1.3 Chi phí quản lý doanh nghiệp 90

2.2.2 Thực trạng dự toán chi phí kinh doanh trong các doanh nghiệp thương mại quy mô vừa và nhỏ 91

2.2.2.1 Vai trò thực tế của dự toán trong các doanh nghiệp thương mại quy mô VVN 91

2.2.2.2 Hệ thống dự toán chi phí ở các DNTM quy mô vừa và nhỏ 93

2.3.3 Thực trạng kế toán chi phí thực hiện trong các doanh nghiệp thương mại quy mô vừa và nhỏ 96

2.3.3.1 Thực trạng kế toán Giá vốn hàng bán ở các DNTM quy mô VVN 96

2.3.3.2 Thực trạng kế toán chi phí bán hàng và chi phí quản lý doanh nghiệp ở các doanh nghiệp thương mại quy mô vừa và nhỏ 97

2.3.4 Thực trạng công tác phân tích chi phí cho việc ra quyết định kinh doanh trong ở các doanh nghiệp thương mại quy mô vừa và nhỏ 100

2.3.4.1 Phương pháp phân tích chi phí 101

2.3.4.2 Thực trạng phân tích để kiểm soát chi phí 102

2.3.4.3 Thực trạng phân tích chi phí cho việc ra quyết định kinh doanh 104

2.3.5 Thực trạng tổ chức bộ máy kế toán quản trị chi phí 108

2.4 Đánh giá thực trạng kế toán quản trị chi phí trong các doanh nghiệp thương mại vừa và nhỏ 109

2.4.1 Những kết quả đạt được của kế toán quản trị chi phí áp dụng ở doanh nghiệp thương mại quy mô vừa và nhỏ ở Việt Nam 109

2.4.2 Những tồn tại và hạn chế về kế toán quản trị chi phí ở các doanh nghiệp thương mại quy mô vừa và nhỏ Việt Nam 111

2.4.2.1 Kế toán quản trị chi phí chưa được coi trọng 111

2.4.2.2 Kế toán quản trị chi phí đã bước đầu được ứng dụng, triển khai nhưng mới ở những nội dung đơn giản, nghiêng về cụ thể hóa kế toán tài chính 111

2.4.2.3 Việc áp dụng kế toán quản trị chi phí còn mang tính ngẫu hứng, manh mún 112

2.4.3. Một số nguyên nhân 115

Chương 3. Phương hướng và giải pháp xây dựng mô hình kế toán quản trị chi phí trong các doanh nghiệp thương mại quy mô vừa và nhỏ ở Việt Nam 119

3.1 Chiến lược phát triển và sự cần thiết phải xây dựng mô hình kế toán quản trị chi phí trong các doanh nghiệp thương mại quy mô vừa và nhỏ ở Việt Nam119

3.1.1 Chiến lược phát triển doanh nghiệp thương mại quy mô vừa và nhỏ 119

3.1.2 Sự cần thiết phải xây dựng mô hình kế toán quản trị chi phí trong các doanh nghiệp thương mại quy mô vừa và nhỏ ở Việt Nam 121

3.2 Các nguyên tắc xây dựng mô hình kế toán quản trị chi phí trong các doanh nghiệp thương mại quy mô vừa và nhỏ ở Việt Nam 123

3.2.1 Các nguyên tắc xây dựng mô hình kế toán quản trị chi phí trong các doanh nghiệp thương mại quy mô vừa và nhỏ ở Việt Nam 123

3.2.2 Các yêu cầu của mô hình kế toán quản trị chi phí trong các doanh nghiệp thương mại quy mô vừa và nhỏ ở Việt Nam 124

3.3 Xây dựng mô hình kế toán quản trị chi phí trong các doanh nghiệp thương mại quy mô vừa và nhỏ ở Việt Nam 125

3.3.1 Phân loại chi phí 125

3.3.2 Lập dự toán chi phí 131

3.3.3 Kế toán chi phí thực hiện 137

3.3.4 Phân tích chi phí để kiểm soát chi phí và ra quyết định kinh doanh 143

3.4 Điều kiện cơ bản để thực hiện mô hình kế toán quản trị chi phí trong các doanh nghiệp thương mại quy mô vừa và nhỏ ở Việt Nam 148

3.4.1 Về phía Nhà nước 148

3.4.2 Về phía các doanh nghiệp thương mại 151

DANH MỤC BẢNG BIỂU

Biểu 1.1. Tiêu chí phân loại doanh nghiệp VVN ở một số nước APEC 20

Biểu 1.2. Tiêu thức xếp loại doanh nghiệp vừa và nhỏ của một số nước 21

Biểu 1.3. Tiêu chí phân loại doanh nghiệp theo NĐ56/2009/NĐ -CP 23

Biểu 1.4 Mẫu báo cáo bộ phận 58

Biểu 2.1 Số doanh nghiệp phân theo quy mô vốn 70

Biểu 2.2 Tỷ trọng doanh nghiệp thương mại quy mô vừa và nhỏ trên tổng số doanh nghiệp trong nền kinh tế giai đoạn 2000-2008 72

Biểu 2.3 Số doanh nghiệp quy mô VVN khu vực đô thị lớn (Hà Nội, Hải Phòng, Thành phố Hồ Chí Minh 73

Biểu 2.4 Tốc độ tăng số lượng doanh nghiêp thương mại quy mô vừa và nhỏ 75

giai đoạn 2000 -2008 75

Biểu 2.5 Số thuế các doanh nghiệp vừa và nhỏ nộp vào ngân sách Nhà nước 76

Biểu 2.6 Số lao động tại các doanh nghiệp thương mại quy mô vừa và nhỏ 77

Biểu 2.7 Tỷ trọng chi phí trong doanh nghiệp thương mại quy mô vừa và nhỏ 85

Biểu 2.8 Thực trạng áp dụng các phương pháp tính giá hàng tồn kho trong doanh nghiệp thương mại quy mô vừa và nhỏ 88

Biểu 3.1 Phân loại chi phí theo mối quan hệ với mức độ hoạt động 126

Biểu 3.2. Phân loại chi phí trực tiếp, gián tiếp ở chi phí bán hàng 129

Biểu 3.3 Dự toán giá vốn hàng bán ở doanh nghiệp thương mại quy VVN 131

Biểu 3.4 Dự toán chi phí bán hàng ở doanh nghiệp thương mại quy mô vừa và nhỏ

..............................................................................................................................133

Biểu 3.5. Dự toán chi phí quản lý doanh nghiệp ở doanh nghiệp thương mại quy mô vừa và nhỏ 136

Biểu 3.6. Tổ chức tài khoản 632 cho doanh nghiệp thương mại quy mô VVN...138 Biểu 3.7. Tổ chức tài khoản 642 cho doanh nghiệp thương mại quy mô VVN...140 Biểu 3.8 Báo cáo bộ phận 143

Biểu 3.9 Biểu đánh giá chấp nhận hay từ chối đơn hàng 145

Biểu 3.10. Ứng dụng của biểu đánh giá chấp nhận hay từ chối đơn hàng 146

Biểu 3.11. Biểu định giá bán sản phẩm 147

DANH MỤC SƠ ĐỒ

Sơ đồ: 1.1 Các chức năng của quản trị 26

Sơ đồ:1.2 Các công việc quản trị doanh nghiệp thương mại 29

Sơ đồ 1.3 Mối quan hệ giữa chi phí trực tiếp, gián tiếp với đối tượng tập hợp chi phí 35

Sơ đồ 1.4 Phân loại chi phí theo mối quan hệ với mức độ hoạt động 37

Sơ đồ 1.5 Sự biến đổi theo cấp bậc của chi phí 38

Sơ đồ 1.6 Ước tính chi phí theo phương pháp biểu đồ phân tán 39

Sơ đồ1.7 Hệ thống dự toán HĐKD ở doanh nghiệp thương mại 44

Sơ đồ 1.9. Sơ đồ kế toán chi phí bán hàng 50

Sơ đồ 1.10. Sơ đồ kế toán chi phí quản lý doanh nghiệp 51

Sơ đồ 2.1 Tỷ trọng bình quân các doanh nghiệp phân theo quy mô giai đoạn 2000-2009 71

Sơ đồ 2.2 Tỷ trọng doanh nghiệp quy mô VVN khu vực đô thị lớn trên tổng số doanh

nghiệp VVN cả nước 73

Sơ đồ 2.3 Tiền thuế các doanh nghiệp thương mại quy mô vừa và nhỏ nộp vào ngân sách Nhà nước 77

Sơ đồ 2.4. Sơ đồ tổ chức của các doanh nghiệp thương mại 81

quy mô vừa và nhỏ 81

Sơ đồ 2.5. Số lao động bình quân ở doanh nghiệp thương mại quy mô vừa và nhỏ 82

Sơ đồ 2.6. Hình thức kế toán ở doanh nghiệp thương mại quy mô vừa và nhỏ 83

Nguồn: Số liệu khảo sát 83

Sơ đồ: 2.7 Mối quan hệ giữa chi phí và các nghiệp vụ kinh doanh thương mại 85

Sơ đồ 2.8 Lý do lập dự toán ở các doanh nghiệp thương mại 92

quy mô vừa và nhỏ 92

Sơ đồ 2.9 Thời điểm lập dự toán ở các DNTM quy mô vừa và nhỏ 93

Nguồn: tổng hợp khảo sát 93

Sơ đồ 2.10 Theo dõi chi tiết chi phí bán hàng ở các doanh nghiệp thương mại quy mô vừa

và nhỏ 98

Sơ đồ 2.11 Theo dõi chi tiết chi phí quản lý doanh nghiệp ở các doanh nghiệp thương mại quy mô vừa và nhỏ 99

Sơ đồ 2.11 Theo dõi chi phí quản lý ở các DNTM quy mô vừa và nhỏ 101

Sơ đồ 2.13 Mối tương quan giữa kế toán quản trị chi phí và kế toán tài chính trong doanh nghiệp thương mại quy mô vừa và nhỏ 112