Xây Dựng Văn Hóa Trách Nhiệm Của Công Chức Hành Chính Trong Thực Thi Công Vụ

4.2.4. Xây dựng văn hóa trách nhiệm của công chức hành chính trong thực thi công vụ nhằm đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế xã hội và hội nhập quốc tế ở nước ta

Phát triển kinh tế xã hội và hội nhập quốc tế là xu thế tất yếu của tất cả các quốc gia trong bối cảnh hiện nay. Mỗi quốc gia không thể đứng ngoài xu thế toàn cầu hóa, không thể từ chối việc hội nhập quốc tế, đồng thời phải không ngừng phát triển kinh tế xã hội, đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của đời sống nhân dân. Phát triển kinh tế xã hội và hội nhập quốc tế mang đến cho mỗi quốc gia rất nhiều cơ hội, nhưng đồng thời cũng đặt các quốc gia đứng trước rất nhiều thách thức. Tận dụng mọi cơ hội, hạn chế mọi nguy cơ, khắc phục các thách thức, khó khăn do xu thế này mang lại là bài toán mỗi Chính phủ đều cân nhắc.

Yêu cầu của phát triển kinh tế, xã hội và hội nhập quốc tế tạo cơ hội thuận lợi cho việc xây dựng, hoàn thiện bộ máy nhà nước và nâng cao năng lực đội ngũ công chức hành chính theo những chuẩn mực chung, thông lệ chung của thế giới hiện đại. Quá trình này đòi hỏi đội ngũ công chức hành chính phải không ngừng học tập, bồi dưỡng nâng cao trình độ chuyên môn, kỹ năng để có thể phù hợp với xu hướng phát triển chung của thế giới, đáp ứng nhu cầu ngày càng đa dạng của các tổ chức, công dân đối với các dịch vụ hành chính công.

Để nước ta không bị tụt hậu, không bị đứng ngoài xu thế hội nhập quốc tế hiện nay, đòi hỏi mỗi một công chức hành chính - những người trực tiếp vận hành nền hành chính quốc gia phải không ngừng nâng cao trình độ, năng lực mọi mặt và ý thức trách nhiệm của bản thân trong quá trình TTCV, hướng tới các chuẩn mực chung cho các nền công vụ và cho đội ngũ công chức hành chính của tất cả các quốc gia.

Kể từ Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ VI đến nay, Việt Nam ngày càng mở rộng quan hệ ngoại giao với các nước, các hoạt động giao lưu văn hóa, kinh tế, chính trị, khoa học, giáo dục… ngày càng được đẩy mạnh. Cho đến nay,

Việt Nam là thành viên của hơn 60 tổ chức quốc tế và có quan hệ với hơn 500 tổ chức phi chính phủ trên thế giới [105]. Việt Nam đã thiết lập quan hệ ngoại giao với hơn 170 quốc gia trên thế giới, mở rộng quan hệ thương mại, xuất khẩu hàng hoá tới trên 230 thị trường của các nước và vùng lãnh thổ, ký kết trên 90 Hiệp định thương mại song phương, gần 60 Hiệp định khuyến khích và bảo hộ đầu tư, 54 Hiệp định chống đánh thuế hai lần và nhiều Hiệp định hợp tác về văn hoá song phương với các nước và các tổ chức quốc tế [96].

Quá trình hội nhập quốc tế và xu thế toàn cầu hóa đã khiến cho công dân Việt Nam có điều kiện giao lưu quốc tế nhiều hơn, trình độ dân trí của người dân ngày càng được nâng cao, những mong muốn và yêu cầu của công dân đối với nền HCNN và yêu cầu ngày càng cao đối với đội ngũ công chức hành chính nhà nước. Bên cạnh đó, quá trình và xu thế này cũng đặt ra những nhiệm vụ mới đối với đội ngũ công chức của Việt Nam. Đối tượng phục vụ của công chức ngày càng mở rộng hơn, công chức Việt Nam hiện nay không chỉ phục vụ cho công dân và tổ chức trong nước, mà còn phục vụ cho người nước ngoài và các tổ chức, doanh nghiệp của nước ngoài.

Bên cạnh đó, việc thúc đẩy hợp tác một cách sâu rộng và toàn diện với các nước trên thế giới đòi hỏi Việt Nam phải thay đổi cách quản lý, điều hành cho phù hợp với thông lệ quốc tế và phù hợp với xu thế chung của nền hành chính các nước trên thế giới. Theo tác giả Phạm Đức Toàn, xu hướng cải cách công vụ của các nước trên thế giới hiện nay là: “Chuyển hệ quy chiếu về mối quan hệ giữa Nhà nước và người dân theo hướng lấy công dân làm trung tâm, đề cao mối quan hệ qua lại, bình đẳng, cùng tham gia trong hoạch định chính sách, QLNN và cung ứng dịch vụ công,… từ chú trọng vào công tác kiểm soát, vào tuân thủ quy chế, quy trình sang cách tiếp cận linh hoạt hơn, nhấn mạnh cách thức quản lý định hướng vào kết quả, tạo thuận lợi tối đa cho công dân, xã hội” [101]. Việt Nam cũng không thể đứng ngoài xu hướng này, nhiệm kỳ Chính phủ XII đặc biệt chú trọng đến việc nâng cao chất lượng dịch vụ công, đáp ứng tốt nhất nhu cầu cho công dân, tổ chức của nền hành chính với phương châm chỉ đạo của Thủ tướng là: xây dựng Chính phủ kiến tạo.

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 194 trang tài liệu này.

Đứng trước những vấn đề trên, đòi hỏi đội ngũ công chức hành chính của Việt Nam phải nâng cao kiến thức, trình độ mọi mặt, không chỉ nắm vững được kiến thức chuyên môn nghiệp vụ, quy định của pháp luật trong quá trình giải quyết công việc mà còn phải nắm vững được thông lệ quốc tế, tiếp cận với với các chuẩn mực quốc tế trong TTCV, từng bước xây dựng nền hành chính, nền công vụ của Việt Nam tiên tiến, hiện đại, đạt được các tiêu chí mà Chính phủ đã đề ra đó là xây dựng nền hành chính: chuyên nghiệp, trách nhiệm, năng động, minh bạch, hiệu quả.

Vì vậy, mục đích tạo môi trường văn hóa phù hợp cho việc TTCV của công chức hành chính là rất quan trọng và ý nghĩa. Khi đó, môi trường văn hóa vừa là nền tảng, là chỗ dựa vững chắc và vừa tác động rất tích cực để mỗi công chức thực hiện hành vi công vụ đúng chuẩn mực, đúng quy định và mang lại hiệu quả hoạt động công vụ đối với xã hội.

4.3. Giải pháp xây dựng văn hóa trách nhiệm cho công chức hành chính trong thực thi công vụ

4.3.1. Xây dựng và hoàn thiện hệ thống thể chế về quản lý công vụ, công chức Việc xây dựng thể chế về quản lý công vụ, công chức là một trong những nội dung đã được Đảng, Chính phủ quan tâm. Năm 1998, Pháp lệnh Cán bộ, công chức được ban hành, năm 2008 Luật Cán bộ, công chức được Quốc hội thông qua. Sau hơn 10 năm Luật Cán bộ, công chức (2008) có hiệu lực, việc triển khai, tổ chức thực hiện trong thực tiễn đã bộc lộ một số vấn đề bất cập, chính vì vậy, năm 2019, Quốc hội đã ban hành Luật bổ sung, sửa đổi một số điều của Luật Cán bộ, công chức và Luật Viên chức. Đến năm 2020, Chính phủ cũng đã ban hành các Nghị định 90/2020/NĐ-CP ngày 13/8/2020 về đánh giá, xếp loại chất lượng cán bộ, công chức, viên chức; Nghị định 112/2020/NĐ-CP ngày 18/9/2020 quy định về xử lý kỷ luật cán bộ, công chức, viên chức và Nghị định 138/2020/NĐ-CP ngày 27/11/2020 quy định về

tuyển dụng, sử dụng và quản lý công chức.

Hệ thống văn bản pháp lý liên quan đến quản lý công vụ, công chức ngày càng được hoàn thiện để đáp ứng yêu cầu cải cách hành chính, nâng cao

chất lượng nền công vụ, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế, xã hội của đất nước. Tuy nhiên, xã hội luôn luôn vận động và thay đổi, yêu cầu của tổ chức, công dân đối với nền hành chính, nền công vụ ngày càng cao, điều này đòi hỏi hệ thống thể chế về quản lý công vụ, công chức cũng cần phải có sự điều chỉnh thường xuyên cho phù hợp với yêu cầu mới.

Việc tiếp tục hoàn thiện hệ thống thể chế về quản lý công vụ, công chức cần được thực hiện theo hướng phân định rò trách nhiệm, thẩm quyền của từng cá nhân và của tập thể trong từng khâu, từng công đoạn của cả quá trình TTCV, qua đó giúp cho mỗi cá nhân, tập thể tự ý thức rò về phạm vi trách nhiệm, quyền hạn của mình. Việc phân định rò trách nhiệm, quyền hạn còn giúp tránh được tình trạng đùn đẩy trách nhiệm, “thành tích thì nhận, sai phạm thì đổ cho người khác”.

Bên cạnh đó, việc xây dựng và hoàn thiện hệ thống thể chế phải theo hướng đảm bảo tính thống nhất, đồng bộ, phải quán triệt tư tưởng của Chủ tịch Hồ Chí Minh: “cán bộ là công bộc của nhân dân”, phải bám sát chủ trương hành động của Chính phủ trong giai đoạn hiện nay đó là xây dựng Chính phủ kiến tạo, Chính phủ phục vụ. Các quy định trong các văn bản quy định về quản lý công vụ, công chức phải triệt để xóa bỏ được tình trạng “xin - cho”, phải định hướng hành động cho mỗi công chức, mỗi cơ quan, tổ chức về tinh thần, thái độ và trách nhiệm “phục vụ nhân dân, phục vụ tổ chức”.

4.3.2. Nâng cao năng lực và ý thức trách nhiệm của công chức hành chính trong thực thi công vụ

Quá trình xây dựng, duy trì và phát triển VHTN trong TTCV cho công chức hành chính phụ thuộc rất nhiều vào nhận thức và ý thức của cá nhân mỗi công chức hành chính.. Chỉ khi nhận thức đầy đủ về trách nhiệm của cá nhân và ảnh hưởng của trách nhiệm cá nhân đến chất lượng, hiệu quả của hoạt động công vụ thì các công chức hành chính mới có thể ý thức được việc xây dựng VHTN cho cá nhân và cho tổ chức. Có nhiều cách thức để có thể xây dựng VHTN trong TTCV cho công chức hành chính, trong đó công tác đào tạo, bồi dưỡng cập nhật

các kiến thức, kỹ năng về chuyên môn, nghiệp vụ, về những quy định mới của pháp luật cần phải được thực hiện thường xuyên để giúp cho mỗi công chức hành chính kịp thời nắm bắt được những kiến thức, kỹ năng mới, có khả năng thích ứng được với những biến đổi ngày càng nhanh của điều kiện kinh tế, xã hội và các tiến bộ khoa học kỹ thuật. Đây là việc làm có ý nghĩa thiết thực giúp nâng cao năng lực TTCV cho đội ngũ công chức hành chính..

Bên cạnh hoạt động đào tạo, bồi dưỡng, công tác tuyên truyền, giáo dục nhằm góp phần nâng cao ý thức trách nhiệm cho đội ngũ công chức hành chính cũng cần phải được chú trọng. Các nội dung tuyên truyền, giáo dục cần tập trung vào những quan điểm, chủ trương của Đảng, quy định của Nhà nước về bổn phận, trách nhiệm của công chức, những điều công chức được phép và không được phép làm… Đặc biệt cần tiếp tục đẩy mạnh việc tuyên truyền, quán triệt, triển khai thực hiện cuộc vận động học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh tới từng công chức, có các hình thức triển khai một cách sáng tạo để cuộc vận động đi vào thực chất. Đẩy mạnh việc tổ chức triển khai thực hiện Nghị quyết Trung ương 4- khóa XII, XIII của Ban Chấp hành Trung ương Đảng về tăng cường xây dựng, chỉnh đốn Đảng; ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện “tự diễn biến" và “tự chuyển hóa" trong nội bộ ở mỗi cơ quan, tổ chức.

Cần có biện pháp tuyên truyền, tổ chức triển khai thực hiện Đề án Văn hóa công vụ tới tất cả các cơ quan, đơn vị và tới từng công chức. Trên cơ sở các nội dung của Đề án, mỗi cơ quan, tổ chức có thể xây dựng các tiêu chí cụ thể riêng cho phù hợp với tình hình thực tiễn và có thể phát động thành các cuộc thi đua giữa các công chức, các cơ quan, tổ chức với nhau.

Đẩy mạnh công tác tuyên truyền và tổ chức triển khai thực hiện Đề án Văn hóa công vụ ở cả hai mặt: trên diện rộng và đi vào thực chất. Các nội dung của đề án Văn hóa công vụ có ý nghĩa rất lớn trong việc xây dựng một môi trường văn hóa trong quá trình TTCV, việc triển khai tốt, có hiệu quả đề án sẽ đóng một vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy mỗi cá nhân phải tự

điều chỉnh bản thân, tuân theo các tiêu chí đã được đưa ra trong nội dung bản đề án, qua đó góp phần hình thành nên “văn hóa” của chính cá nhân đó trong quá trình TTCV.

4.3.3. Phát huy vai trò của người đứng đầu cơ quan, tổ chức trong việc xây dựng văn hóa trách nhiệm trong thực thi công vụ cho công chức hành chính

Nhận thức được vai trò đặc biệt của người đứng đầu trong việc lãnh đạo, chỉ đạo, tổ chức thực hiện thắng lợi tất cả các mục tiêu, nhiệm vụ đã đề ra đối với mỗi cơ quan, tổ chức. Trong những năm qua Đảng và Nhà nước ta cũng đã có những văn bản chỉ đạo cụ thể nhằm phát huy vai trò của người đứng đầu, trong đó có Quy định số 101-QĐ/TW, ngày 7/6/2012 của Ban Bí thư Trung ương Đảng về trách nhiệm nêu gương của cán bộ, đảng viên, nhất là cấp lãnh đạo chủ chốt các cấp.

Các cơ quan quản lý cũng cần xây dựng cơ chế trách nhiệm người đứng đầu trong việc triển khai tất cả các nhiệm vụ của cơ quan, tổ chức. Người đứng đầu cần có trách nhiệm đối với hiệu quả triển khai cuộc vận động học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh; có trách nhiệm đối với việc tổ chức triển khai thực hiện Nghị quyết Trung ương 4- khóa XII của Ban Chấp hành Trung ương Đảng về tăng cường xây dựng, chỉnh đốn Đảng; ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện “tự diễn biến" và “tự chuyển hóa" trong nội bộ ở mỗi cơ quan, tổ chức.

Trong việc xây dựng VHTN trong TTCV, bản thân mỗi cá nhân với vai trò là người đứng đầu trong cơ quan, tổ chức phải là một tấm gương sáng trong việc hoàn thành chức trách, bổn phận của mình, phải đi đầu trong việc xây dựng VHTN trong TTCV ở mỗi cơ quan, tổ chức.

Bên cạnh đó, người đứng đầu cũng cần phải có những phương pháp quản lý phù hợp để có thể khuyến khích từng công chức trong tổ chức phát huy hết vai trò, trách nhiệm của mình, tạo động lực cho mỗi công chức cống hiến và hết mình với công việc. Để làm được điều này, người đứng đầu cần phải công khai, minh bạch và công bằng trong sử dụng, đánh giá đội ngũ công

chức cấp dưới; khen thưởng và kỷ luật xứng đáng và kịp thời; truyền cảm hứng công việc cho cấp dưới; truyền niềm tự hào về tổ chức cho cấp dưới…

4.3.4 Hoàn thiện cơ chế kiểm tra, giám sát trách nhiệm thực thi công vụ

Công tác kiểm tra, giám sát nếu được thực hiện thường xuyên, kịp thời sẽ giúp phát hiện những hành vi không đúng, không phù hợp trong quá trình TTCV của công chức như: việc thức hiện không đúng trách nhiệm, bổn phận, thẩm quyền; TTCV sai quy trình; sách nhiễu, gây phiền hà cho nhân dân, tổ chức; có thái độ không chuẩn mực trong giao tiếp với tổ chức, nhân dân… Thông qua kiểm tra, giám sát giúp cơ quan quản lý có được các biện pháp xử lý nghiêm minh, công bằng với những hành vi vi phạm đạo đức công vụ, qua đó giúp ngăn chặn, răn đe và có ý nghĩa giáo dục to lớn đối với công chức, từ đó xây dựng và củng cố lòng tin của nhân dân, tổ chức đối với nền hành chính, nền công vụ và đội ngũ công chức.

Chính vì vậy, việc kiểm tra, giám sát cần phải được thực hiện thường xuyên, liên tục, nên nghiên cứu các chỉ số của PAPI, PAR-Index, SIPAS… để xây dựng bộ công cụ đánh giá phục vụ cho công tác kiểm tra, giám sát với những tiêu chí cụ thể.

Mỗi cơ quan, đơn vị cần phải nhận thức đúng và đầy đủ về vai trò của công tác kiểm tra, giám sát, cần phải được xác định rò: kiểm tra, giám sát không phải là công việc của cơ quan cấp trên; bản thân mỗi cơ quan, tổ chức cũng phải tự xây dựng kế hoạch và thực hiện nhiệm vụ kiểm tra, giám sát trong nội bộ của mình, xây dựng cơ chế khuyến khích và phát huy dân chủ ở cơ sở để bản thân mỗi công chức, mỗi người dân… đều tự giác thực hiện quyền kiểm tra, giám sát hoạt động công vụ.

Công tác kiểm tra, giám sát TTCV cần phải được gắn liền với việc nâng cao chất lượng hoạt động đánh giá. Trên cơ sở kết quả của hoạt động kiểm tra, giám sát, cần có những biện pháp động viên, khích lệ đối với công chức có thành tích, thái độ, ý thức trách nhiệm tốt trong việc TTCV. Ngược lại, với những công chức làm việc kém hiệu quả, thiếu ý thức trách nhiệm

trong việc TTCV cần phải kịp thời có những biện pháp xử lý phù hợp từ nhắc nhở, phê bình, răn đe, khiển trách, đến đưa ra khỏi đội ngũ với những vi phạm, khuyết điểm nghiêm trọng.

4.3.5. Tăng cường vai trò của tổ chức, công dân trong giám sát việc thực thi công vụ của công chức hành chính

Tổ chức, công dân là những đối tượng chịu ảnh hưởng trực tiếp bởi chất lượng phục vụ của công chức hành chính trong quá trình thực thi công vụ. Với chủ trương xây dựng một nền hành chính chuyên nghiệp, hiện đại, Chính phủ khuyến khích các tổ chức, công dân tham gia giám sát hành vi thực thi công vụ của công chức hành chính để nền hành chính, nền công vụ ngày càng trở nên công khai, minh bạch hơn. Việc tham gia giám sát của các tổ chức, công dân đối với hành vi TTCV của công chức hành chính trong những năm qua cũng đã được chú trọng, nhiều địa phương, đơn vị đã thực hiện khá tốt. Tuy nhiên, để hoạt động này ngày càng có hiệu quả, trong thời gian tới cần chú ý đến một số vấn đề cụ thể như sau:

Thứ nhất, phát huy vai trò tham gia quản lý nhà nước, giám sát và phản biện xã hội của Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội. Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội là các tổ chức đại diện cho quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của các nhóm đối tượng đặc thù trong xã hội, kịp thời nắm bắt tâm tư, nguyện vọng và nói lên tiếng nói đại diện cho các hội viên, thành viên của mình. Thông qua việc nắm bắt các ý kiến phản ánh của hội viên, nếu thực hiện tốt chức năng, nhiệm vụ của, Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội sẽ góp phần điều chỉnh và định hướng cho hành vi TTCV của công chức hành chính, đóng góp tích cực cho việc giám sát xây dựng một nền hành chính chuyên nghiệp, hiện đại, công khai, minh bạch.

Thứ hai, tăng cường hoạt động lấy ý kiến phản hồi trực tiếp của tổ chức, công dân đối với hoạt động TTCV của công chức hành chính. Về mặt hệ thống, hoạt động lấy ý kiến phản hồi của tổ chức, công dân đã được thực hiện ở tầm vĩ mô thông qua các cuộc điều tra xã hội học của PAR Index,