Quy Trình Đánh Giá Rủi Ro Trong Giai Đoạn Lập Kế Hoạch Kiểm Toán Tại Công Ty

Gửi thư báo giá

Căn cứ vào báo cáo khảo sát, Giám đốc sẽ xem xét và quyết định giá phí kiểm toán. Ý kiến của Giám đốc sẽ được ghi trực tiếp vào báo cáo khảo sát. Giá phí và thời gian dự kiến thực hiện kiểm toán được quy định chi tiết trong Biên bản chấp nhận cung cấp dịch vụ và được gửi cho khách hàng. Nội dung cần đảm bảo các yêu cầu: tóm lược lại yêu cầu của khách hàng, phạm vi công việc, phương pháp làm việc, những giới hạn trong công tác kiểm toán, các loại báo cáo sẽ gửi đến khách hàng, giá phí kiểm toán đề nghị.

Lập hợp đồng kiểm toán

Kế toán căn cứ vào thư báo giá tiến hành lập hợp đồng theo mẫu thống nhất của công ty. Hợp đồng được lập thành 4 bộ để gửi đến khách hàng ký trước. Trong hợp đồng kiểm toán chỉ rò công ty đã tuân thủ Chuẩn mực kiểm toán số 210 về Hợp đồng kiểm toán, quyền hạn và trách nhiệm các bên. Hợp đồng được khách hàng ký và gửi lại sẽ được chuyển cho kế toán đệ trình cho Giám đốc ký.

Tổ chức nhóm kiểm toán

Nhóm kiểm toán do Giám đốc trực tiếp phân công, chỉ định người tham gia sau khi có ý kiến chỉ đạo của Giám đốc dựa trên những đánh giá về yêu cầu của công việc và kinh nghiệm nghề nghiệp của nhóm nhân viên.

Lập kế hoạch kiểm toán

Nhóm trưởng có trách nhiệm lập kế hoạch kiểm toán theo chương trình mẫu công ty (tuỳ theo khách hàng chương trình mẫu có thay đổi phù hợp).

Một bước rất quan trọng khi xây dựng kế hoạch kiểm toán đó là việc đánh giá rủi ro. Trước hết là đánh giá rủi ro tiềm tàng thông qua các thông tin đã thu thập được khi khảo sát sơ bộ về khách hàng, ứng với mức rủi ro chi tiết được xác định, KTV tiếp tục dựa trên hệ thống kiểm soát nội bộ để đánh giá rủi ro kiểm soát.

3.1.2. Thực hiện kiểm toán

Nhóm trưởng có trách nhiệm thông báo với khách hàng qua email hoặc điện thoại ngày giờ và nội dung dự định kiểm toán sau khi xin ý kiến Giám đốc.

Nhóm trưởng có nhiệm vụ phân công và giám sát toàn bộ công việc của các thành viên trong nhóm theo kế hoạch kiểm toán đã được duyệt. Sau khi hoàn tất công việc tại khách hàng, nhóm trưởng có trách nhiệm thông báo cho khách hàng trước khi về văn

phòng công ty để tổng hợp hồ sơ. Nhóm trưởng có trách nhiệm hoàn tất hồ sơ tại văn phòng công ty.

Thực hiện kiểm toán bao gồm việc thực hiện và đánh giá các thử nghiệm kiểm soát, thử nghiệm chi tiết các số dư, các nghiệp vụ và thủ tục phân tích. Dựa vào những tài liệu của hệ thống kiểm soát nội bộ mà KTV đã thu thập có thể kết luận về tính hiện hữu và hữu hiệu của hệ thống KSNB. Tất cả những tài liệu, bằng chứng về hệ thống kiểm soát nội bộ được lưu tại Hồ sơ kiểm toán.

3.1.3. Hoàn thành kiểm toán

Sau khi hoàn tất công việc kiểm toán phải tiến hành lập báo cáo kiểm toán. Các bước công việc cần thực hiện ở giai đoạn này bao gồm:

Thu thập thư giải trình của Ban Giám đốc khách hàng.

Soát xét các sự kiện xảy ra sau ngày lập báo cáo, tổng hợp số liệu trên từng phần hành làm việc, lập dự thảo báo cáo kiểm toán: Nhóm trưởng soạn thảo thư đề nghị các bút toán điều chỉnh gửi đến khách hàng hoặc đề nghị khách hàng giải thích, cung cấp thêm hồ sơ (nếu cần thiết). Đính kèm văn thư này là các biểu mẫu báo cáo kế toán đã được điều chỉnh theo đề nghị của nhóm trưởng. Thư đề nghị được đệ trình cho Giám đốc cùng với hồ sơ kiểm toán đã được hoàn tất. Bảng tổng hợp bút toán điều chỉnh sau khi được Giám đốc xem xét, được gửi cho khách hàng. Sau khi khách hàng đồng ý với bút toán điều chỉnh, nhóm trưởng tiến hành tổng hợp lại kết quả kiểm toán, soát xét và lập dự thảo báo cáo kiểm toán.

Gửi bản dự thảo để lấy dự kiến: Sau khi khách hàng có ý kiến đối với các đề nghị được nêu trong thư, dự thảo Báo cáo tài chính đã được kiểm toán sau khi được điều chỉnh lại (nếu có) sẽ được gửi cho khách hàng để lấy ý kiến.

Hoàn chỉnh báo cáo lần cuối: Báo cáo tài chính đã được kiểm toán sau khi có ý kiến của khách hàng sẽ được hoàn chỉnh và gửi đến khách hàng ký trước, sau đó đệ trình cho Giám đốc ký duyệt trước khi phát hành báo cáo chính thức.

Hình 3.1: Quy trình kiểm toán tại công ty PDAC

Công việc thực hiện trước kiểm toán

Đánh giá, kiểm soát và xử lý rủi ro

Lựa chọn nhóm kiểm toán

Thiết lập các điều khiển của hợp đồng kiểm toán

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 64 trang tài liệu này.

Lập kế hoạch kiểm toán tổng quát

Tìm hiểu hoạt động kinh doanh của khách hàng
Tìm hiểu môi trường kiểm soát
Tìm hiểu các chu trình kiểm toán
Xây dựng kế hoạch kiểm toán	Thực hiện các bước phân tích tổng quát
	Xác định mức độ trọng yếu
	Xây dựng kế hoạch phục vụ và giao dịch khách hàng
Thực hiện kế hoạch kiểm toán	Tổng hợp và liên kết với kế hoạch
	Thực hiện các bước kiểm tra hệ thống và đánh giá
	Thực hiện các bước kiểm tra chi tiết
	Thực hiện việc soát xét BCTC
Hoàn thành kiểm toán	Soát xét các sự kiện sau ngày lập báo cáo
	Thu thập thư giải trình của Ban Giám đốc
	Lập bảng tổng hợp kết quả kiểm toán
	Lập báo cáo kiểm toán

3.2. QUY TRÌNH ĐÁNH GIÁ RỦI RO TRONG GIAI ĐOẠN LẬP KẾ HOẠCH KIỂM TOÁN TẠI CÔNG TY PDAC

Quy trình đánh giá rủi ro có ảnh hưởng quan trọng đến chất lượng cũng như hiệu quả công việc kiểm toán, đặc biệt là trong giai đoạn lập kế hoạch kiểm toán.

Các bước thực hiện đánh giá rủi ro trong giai đoạn lập kế hoạch kiểm toán tại công ty PDAC:

 Tìm hiểu khách hàng và môi trường hoạt động.

 Tìm hiểu chính sách kế toán, chu trình kinh doanh và hệ thống KSNB.

 Thực hiện thủ tục phân tích sơ bộ.

 Đánh giá rủi ro có sai sót trọng yếu.

3.2.1. Tìm hiểu thông tin chi tiết và đặc điểm khách hàng

Tìm hiểu môi trường kinh doanh của khách hàng

Nội dung KTV cần tìm hiểu:

 Các thông tin về môi trường kinh doanh chung và xem xét rủi ro kinh doanh của doanh nghiệp trong năm hiện hành như chỉ số tăng trưởng tổng giá trị sản phẩm theo cả nước và từng khu vực, chỉ số giá tiêu dùng, tỷ lệ lãi suất, mức lạm phát, …

 Các vấn đề về ngành nghề mà doanh nghiệp kinh doanh và xu hướng của ngành nghề như mức tăng trưởng của ngành trên thế giới và trong nước, …

 Môi trường pháp lý mà doanh nghiệp hoạt động như chế độ kế toán và các thông lệ kế toán áp dụng cho ngành nghề kinh doanh của doanh nghiệp, hệ thống pháp luật và các văn bản pháp luật, các chính sách có liên quan đối với loại hình kinh doanh của doanh nghiệp và có ảnh hưởng trọng yếu tới hoạt động của doanh nghiệp, …

Phương pháp:

 Thảo luận trong nhóm kiểm toán.

 Tham khảo ý kiến của các chuyên gia có kinh nghiệm trong lĩnh vực mà doanh nghiệp đang kinh doanh.

 Thu thập tài liệu kinh tế được công bố trên báo đài.

 Cập nhật thường xuyên các văn bản pháp luật ban hành có liên quan đến ngành nghề kinh doanh của doanh nghiệp.

Tìm hiểu nhân tố nội tại của doanh nghiệp

Qua việc tìm hiểu khách hàng và môi trường kinh doanh, KTV sẽ xác định sơ bộ các rủi ro tiềm tàng và trình bày vào giấy làm việc. Đối với các rủi ro phát hiện tại giai đoạn lập kế hoạch cần xác định rò tài khoản ảnh hưởng, thủ tục kiểm toán cơ bản cho rủi ro đó. Các thủ tục kiểm tra cơ bản này cần được bổ sung vào chương trình kiểm tra cơ bản của các tài khoản tương ứng.

Thông tin KTV cần thu thập:

 Hoạt động và tình hình kinh doanh chủ yếu của doanh nghiệp,

 Vấn đề sở hữu, các bên liên quan,

 Cấu trúc tổ chức,

 Loại hình doanh nghiệp,

 Các thay đổi lớn về quy mô hoạt động, …

Ngoài ra, các vấn đề khác cũng được PDAC quan tâm như nhân sự chủ chốt của doanh nghiệp, nhân sự kế toán, các thông tin về các bên liên quan và các thông tin hành chính khác.

Phương pháp: KTV có thể áp dụng các thủ tục đánh giá rủi ro sau:

 Phỏng vấn Ban Giám đốc và các cá nhân khác trong đơn vị được kiểm toán.

 Quan sát, thanh tra hoạt động của tổ chức: KTV dựa vào kinh nghiệm và khả năng phán đoán của mình để hình thành được hiểu biết về tình hình của đơn vị.

 Thu thập kiểm tra tài liệu, đọc các báo cáo được cung cấp bởi nhà quản lý như quyết định thành lập công ty, giấy phép đăng ký kinh doanh, hồ sơ góp vốn, …

Xem phụ lục mẫu A310

3.2.2. Tìm hiểu chính sách kế toán, chu trình kinh doanh và hệ thống kiểm soát nội bộ

Mục tiêu của thủ tục này là để đánh giá được rủi ro kiểm soát. Việc rủi ro kiểm soát xuất hiện là khó tránh khỏi vì những hạn chế của hệ thống KSNB.

Tại Công ty PDAC đang dựa vào bảng câu hỏi để đánh giá các yếu tố của hệ thống KSNB ở cấp độ doanh nghiệp. Theo quy trình ở PDAC, KTV sẽ tìm hiểu các yếu tố sau của hệ thống KSNB:

Thứ nhất, KTV trả lời các câu hỏi về môi trường kiểm soát, bao gồm các yếu tố về tính chính trực và giá trị đạo đức trong doanh nghiệp, năng lực và trình độ nhân viên, phong cách quản lý, cơ cấu tổ chức, tổ chức nhân sự, …

Thứ hai, KTV tìm hiểu về quy trình đánh giá rủi ro đứng trên góc nhìn của các nhà quản lý đối với rủi ro.

Thứ ba, KTV tìm hiểu về việc giám sát các hoạt động kiểm toán tại doanh nghiệp và các biện pháp cải thiện hệ thống KSNB.

Đặc biệt, tìm hiểu thông tin về các thủ tục kiểm soát được đề cao tại PDAC. Thông tin tìm hiểu và đánh giá hệ thống kế toán của khách hàng được PDAC quy định tại chỉ mục A400. KTV có thể đánh giá dựa vào cơ sở là các văn bản đăng ký của khách hàng với Bộ Tài chính về hình thức sổ, hệ thống tài khoản và chứng từ, hệ thống báo cáo tài chính, … Trong quá trình tìm hiểu hệ thống kế toán, KTV căn cứ vào đặc thù ngành

nghề, lĩnh vực kinh doanh và bản chất của doanh nghiệp để tập trung vào các chu trình kinh doanh quan trọng như bán hàng, mua hàng, thu và chi tiền, hàng tồn kho, giá thành và giá vốn, lương và TSCĐ.

Trong quá trình đánh giá, KTV phải tiến hành thu thập các thông tin có liên quan tới mục tiêu của mình, hoàn thiện câu hỏi và dựa vào sự xét đoán nghề nghiệp để đưa ra kết luận về mức rủi ro có thể xảy ra liên quan vấn đề kiểm soát nội bộ tại doanh nghiệp khách hàng.

Các bằng chứng KTV có thể thu thập:

 Mẫu chứng từ gốc liên quan đến chu trình.

 Lưu đồ các chu trình do KTV quan sát, mô tả, điều tra.

 Bảng câu hỏi điều tra của KTV nhằm đánh giá sự hữu hiệu và hiệu quả của hệ thống KSNB, …

Các thủ tục đánh giá rủi ro KTV có thể áp dụng:

 Kiểm tra, xem xét tài liệu.

 Quan sát các hoạt động nghiệp vụ của đơn vị như tổ chức hệ thống thông tin, quản lý nhân sự, xử lý giao dịch kinh tế, …

 Thảo luận với Ban Giám đốc hoặc nhóm kiểm toán.

Xem phụ lục mẫu A610

3.2.3. Thực hiện thủ tục phân tích sơ bộ

Khi thực hiện thủ tục phân tích sơ bộ BCTC của khách hàng, KTV yêu cầu được cung cấp thông tin tài chính năm nay (BCTC hoặc bảng cân đối số phát sinh).

KTV sẽ áp dụng các thủ tục:

 Phân tích xu hướng cho BCTC: Xem xét biến động giá trị giữa các năm với nhau hoặc so sánh số liệu năm hiện hành với kế hoạch để tìm ra điểm bất thường. Cơ sở so sánh phải được KTV tin tưởng. Nếu là khách hàng cũ, cơ sở so sánh sẽ là số liệu của năm trước. Nếu là khách hàng kiểm toán năm đầu tiên, có thể sử dụng kết quả kiểm toán của công ty kiểm toán năm trước, có thể thu thập thêm thông tin với số liệu đầu năm.

 Phân tích các tỷ số tài chính BCTC: Một số nhóm tỷ số KTV cần xem xét: nhóm tỷ số thanh toán, nhóm tỷ số hoạt động, nhóm tỷ số đòn bẩy, nhóm tỷ suất sinh lời.

Sau khi phân tích sơ bộ bảng CĐKT và báo cáo KQHĐKD, KTV sẽ xem xét xu hướng, mối quan hệ giữa các thông tin để khoanh vùng các khoản mục có biến động

lớn hoặc bất thường và sẽ được lưu ý trong các bước đánh giá rủi ro tiếp theo. Sau khi nhận diện các rủi ro có thể gây ra sai sót, nhóm KTV phải đánh giá khả năng gây ra sai sót của rủi ro nào là ảnh hưởng lớn hoặc trọng yếu lên BCTC. Điều này là một công việc khó vì đòi hỏi nhiều sự xét đoán nghề nghiệp của KTV.

3.2.4. Đánh giá rủi ro có sai sót trọng yếu

Tuỳ thuộc vào đối tượng khách hàng, loại hình kinh doanh, quy mô và những biến động trong thực trạng kinh doanh, PDAC sẽ thực hiện quy trình đánh giá rủi ro khác nhau về khối lượng công việc và mức độ rủi ro. Tuy nhiên, quy trình đánh giá rủi ro kiểm toán đối với bất kỳ khách hàng nào cũng phải theo quy trình và quy định chuẩn của PDAC để đảm bảo chất lượng cuộc kiểm toán.

Cấp độ BCTC

Rủi ro tiềm tàng: Từ những thủ tục tìm hiểu khách hàng đạt được những hiểu biết về bản chất và môi trường xung quanh doanh nghiệp, KTV bắt đầu nhận dạng những rủi ro có sai sót trọng yếu trên BCTC và đánh giá chúng, từ đó xác định những rủi ro đòi hỏi sự cân nhắc đặc biệt của KTV. Việc này thông thường phụ thuộc vào xét đoán nghề nghiệp của KTV.

Cơ sở đánh giá rủi ro tiềm tàng và các mức độ được KTV sử dụng:

Rủi ro tiềm tàng cao hơn bình thường:

 Đơn vị hoạt động trong các lĩnh vực có rủi ro cao như sản xuất công nghệ thông tin vì ngành nghề này đòi hỏi phải thay đổi liên tục công nghệ sản xuất theo xu hướng của thị trường.

 Mô hình hoạt động dựa trên các yếu tố không ổn định, các chỉ tiêu tài chính quan trọng có sự thay đổi bất thường hoặc không giải thích được.

 Nghi ngờ tính trung thực và năng lực của Ban Giám đốc.

 Vấn đề liên quan đến sự hoạt động liên tục của doanh nghiệp.

Rủi ro tiềm tàng trung bình:

 Doanh nghiệp được niêm yết trên thị trường chứng khoán

 Ban quản lý chịu áp lực để hoàn thành kế hoạch kinh doanh.

Rủi ro tiềm tàng thấp: Khách hàng không có những biểu hiện như trên.

Rủi ro kiểm soát: KTV sử dụng “Bảng câu hỏi về hệ thống KSNB” đánh giá chung về thiết kế và vận hành của hệ thống KSNB, bao gồm các thành phần: môi trường kiểm soát, quy trình đánh giá rủi ro, các hoạt động kiểm soát. Xem phụ lục mục A610.

Cơ sở đánh giá rủi ro kiểm soát và các mức độ được KTV sử dụng:

Rủi ro kiểm soát cao hơn bình thường: Khi KTV đánh giá hệ thống KSNB không hữu hiệu hay KTV không kiểm tra được.

Rủi ro kiểm soát trung bình: Khi KTV đánh giá hệ thống KSNB tại đơn vị là hữu hiệu và thực hiện giới hạn các thử nghiệm kiểm soát.

Rủi ro kiểm soát thấp: Khi KTV đánh giá hệ thống KSNB là hữu hiệu và xác định hoạt động hữu hiệu trong thực tế bằng thực hiện đầy đủ các thử nghiệm kiểm soát.

Rủi ro phát hiện: KTV tiến hành đánh giá rủi ro phát hiện trên toàn bộ BCTC, tuy nhiên ở PDAC công việc này không được KTV thể hiện cụ thể chi tiết trên giấy tờ làm việc của mình. Mức rủi ro phát hiện được xác định dựa trên mô hình rủi ro kiểm toán. Sau đó, KTV tiến hành đánh giá rủi ro trên số dư các khoản mục nghiệp vụ.

Bảng 3.1: Ma trận xác định rủi ro phát hiện

Đánh giá rủi ro kiểm soát
Cao	Trung bình	Thấp
Đánh giá rủi ro tiềm tàng	Cao	Thấp nhất	Thấp	Trung bình
	Trung bình	Thấp	Trung bình	Cao
	Thấp	Trung bình	Cao	Cao nhất

Cấp độ cơ sở dẫn liệu đối với các giao dịch, số dư tài khoản, thông tin thuyết minh

Rủi ro tiềm tàng: Tại PDAC, việc đánh giá rủi ro tiềm tàng ở cấp độ tài khoản được thực hiện bằng các thủ tục:

 Sử dụng phương pháp phân tích để xác định rủi ro tiềm tàng cho từng nhóm khoản mục. Các phương pháp phân tích dọc, ngang được áp dụng và có nhiều chỉ tiêu được đưa ra để phân tích về số dư các tài khoản.

 Xem xét bản chất của số dư các tài khoản và đánh giá khả năng xảy ra sai sót. KTV có thể dựa vào tính trọng yếu của tài khoản.

 Kết luận về rủi ro tiềm tàng: PDAC sử dụng bảng tổng hợp để ghi nhận kết quả đánh giá rủi ro tiềm tàng đối với số dư các khoản mục.