Thu hút vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài vào ngành dịch vụ phân phối bán lẻ theo lộ trình cam kết WTO

Nielsen còn chỉ ra rằng, đến hết năm 2010, phương thức này sẽ chiếm lĩnh 24% trong thị trường phân phối; riêng tại TP.HCM và Hà Nội, việc người dân đến các trung tâm, siêu thị, chuỗi cửa hàng... để mua sắm sẽ chiếm tới 37% trong vài ba năm nữa. [23]

Các tập đoàn phân phối lớn của nước ngoài tham gia vào thị trường Việt Nam sẽ có thể tạo ra cùng lúc hai tác động:

- Một là tác động làm gia tăng tốc độ phát triển của thị trường. Các tập đoàn phân phối của nước ngoài đang có mặt tại Việt Nam tiếp tục củng cố mạng lưới để giữ vững và nâng cao thị phần trên thị trường. Các tập đoàn phân phối khác, sau một thời gian tìm hiểu cơ hội kinh doanh tại thị trường Việt Nam, sẽ bắt đầu tham gia vào thị trường này một cách mạnh mẽ. Tuy vậy, có thể nhận định rằng sự tham gia này mới thực sự mạnh mẽ kể từ sau thời điểm 01 tháng 01 năm 2009, khi mà các hạn chế về thành lập doanh nghiệp phân phối 100% vốn nước ngoài sẽ được dỡ bỏ. Sự có mặt của các doanh nghiệp FDI đã đánh dấu một bước chuyển biến mới trong lĩnh vực phân phối bán lẻ của Việt Nam. Lần đầu tiên việc bán lẻ hàng hóa được sắp xếp và quản lý một cách chuyên nghiệp, mang lại cho người tiêu dùng Việt Nam sự hài lòng không chỉ về giá cả, phẩm chất của hàng hóa mà còn cả về chất lượng phục vụ và những lợi ích gia tăng mà các doanh nghiệp này mang lại. Hơn nữa do áp lực về cạnh tranh và đổi mới, các nhà cung cấp dịch vụ phân phối bán lẻ của Việt Nam cũng tìm cách để phát triển hệ thống của mình từ đó đã làm cho thị trường bán lẻ Việt Nam thay đổi đáng kể. Mặt khác là chính các nhà phân phối này có đủ khả năng để tạo thêm những nhu cầu mới cho người tiêu dùng ở Việt Nam. Các doanh nghiệp này có thể phân tích và dự đoán mong muốn tiềm tàng của người tiêu dùng để từ đó cung cấp những mặt hàng phù hợp với thị hiếu và xu hướng tiêu dùng đang thay đổi một cách nhanh chóng của người tiêu dùng Việt Nam.

- Hai là tác động làm tăng chất lượng của sự tăng trưởng do hoạt động cạnh tranh diễn ra ngày càng gay gắt, những sản phẩm dịch vụ kém chất lượng sẽ từng bước bị loại bỏ khỏi thị trường. Những sản phẩm ấy sẽ nhường chỗ cho những hàng hóa có xuất xứ rõ ràng, có chứng nhận đảm bảo về chất lượng, an toàn cho sức khỏe. Từ đó những cơ sở bán lẻ còn yếu kém cũng sẽ bị đào thải dần dần và thay vào đó là những trung tâm mua sắm hiện đại. Tình trạng nhà sản xuất tự lo hệ thống phân phối bán lẻ sẽ dần mất đi, thay vào đó giữa nhà sản xuất và nhà phân phối bán lẻ sẽ có mối quan hệ mang tính hợp tác cộng sinh. Với sự tham gia của các doanh nghiệp FDI, hoạt động phân phối bán lẻ nước ta sẽ thực sự trở thành một ngành công nghiệp.

Thứ hai, thúc đẩy các doanh nghiệp trong nước phải nâng cao

năng lực cạnh tranh

Sau đổi mới vào năm 1986, kinh tế nước ta đã dần được khôi phục và tăng trưởng, sản xuất phát triển, thu nhập của người dân tăng lên, nhu cầu về hàng hóa cũng tăng lên. Để kích thích thị trường bán lẻ của Việt Nam phát triển phục vụ người tiêu dùng, nhà nước ta đã cho phép những tập đoàn bán lẻ lớn được đầu tư vào nước ta. Mặc dù các doanh nghiệp kinh doanh dịch vụ phân phối trong nước sẽ phải chịu nhiều sức ép về cạnh tranh bởi ngày càng nhiều tập đoàn phân phối lớn của nước ngoài, nhưng chính sức ép này cũng là áp lực và động lực để họ đổi mới phương thức kinh doanh, nâng cao chất lượng dịch vụ và năng lực cạnh tranh của mình trong môi trường cạnh tranh mới để phát triển một cách ổn định và bền vững hơn. Có thể một số doanh nghiệp phân phối nhỏ sẽ phả i đóng cửa hoặc chuyển hướng kinh doanh nhưng nếu xét trên bình diện quốc gia, lợi ích và hiệu quả xã hội sẽ được nâng lên vì lúc này thị trường dịch vụ phân phối trong nước vẫn sẽ được bảo đảm đáp ứng bởi các doanh nghiệp mạnh hơn, kinh doanh hiệu quả hơn. Từ khi có sự xuất hiện của các doanh nghiệp FDI, các doanh nghiệp Việt Nam cũng đã tự đổi mới hoạt động của chính

mình. Một số doanh nghiệp phân phối lớn trong nước như: Tổng công ty Thương mại Sài Gòn, Tổng công ty Thương mại Hà Nội, Công ty Xuất nhập khẩu Intimex..., đặc biệt là Liên hiệp Hợp tác xã thương mại Thành phố Hồ Chí Minh - Saigon Co.op, đã có nhiều chuyển biến tích cực trong việc đổi mới phương thức quản lý và tổ chức kinh doanh, tạo được mối liên kết chặt chẽ với các nhà sản xuất và cung cấp sản phẩm, áp dụng qui trình kiểm soát và quản lý chất lượng sản phẩm chặt chẽ, đầu tư xây dựng và triển khai ứng dụng hệ thống quản lý bằng công nghệ thông tin hiện đại... Riêng Saigon Co.op mới đây đã đầu tư 1,5 triệu USD để thiết lập hệ thống quản lý điện toán hiện đại. [40]

Các nhà đầu tư trong nước vừa tiếp tục đẩy mạnh đầu tư mở rộng mạng lưới phân phối của mình vừa tăng cường hợp tác đầu tư chiều sâu để tạo ra những mô hình hợp tác, liên doanh có quy mô lớn. Quá trình này sẽ có thể diễn ra với tốc độ rất nhanh do sức ép về cạnh tranh đã được nhận biết rộng rãi trong các doanh nghiệp phân phối trong nước. Hơn nữa, trước sức ép cạnh tranh, các doanh nghiệp Việt Nam không chỉ đổi mới chính mình mà còn tìm cách liên kết đã tạo thành những doanh nghiệp lớn. Kể từ đầu năm 2006, thị trường phân phối trong nước đã biết đến sự ra đời của Công ty CP Đầu tư và Phát triển hệ thống phân phối Việt Nam (quy mô vốn lên tới 6.000 tỉ đồng), từ sự liên kết của bốn DN phân phối hàng đầu nội địa là Hapro, Satra, Saigon Co.op và Tập đoàn Phú Thái. Sự xuất hiện của Hiệp hội bán lẻ Việt Nam cũng đánh dấu một bước phát triển mới trong xu thế nâng cao năng lực cạnh tranh. Đó là nỗ lực của doanh nghiệp Việt Nam để củng cố hơn năng lực cạnh tranh của chính doanh nghiệp trong nước với các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài. Sự thành lập hiệp hội sẽ hứa hẹn những bước phát triển mới cho các doanh nghiệp bán lẻ Việt Nam. Sau khi thành lập, Hiệp hội đã đề ra mục tiêu hoạt động đến 2010 là tập trung hỗ trợ và nâng cao năng lực cho các nhà bán lẻ Việt Nam, từng bước hình thành hệ thống bán lẻ Việt Nam với quy mô lớn và tính chuyên

nghiệp cao. Trong năm 2007, Hiệp hội đã có gần 100 hội viên và năm 2008 đã nâng lên 150 hội viên.

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 105 trang tài liệu này.

Thứ ba, mang đến phương thức tổ chức và quản lý kinh doanh

hiện đại

Trình độ quản lý và tổ chức kinh doanh của nhóm các doanh nghiệp phân phối bán lẻ trong nước với nhóm các tập đoàn phân phối bán lẻ nước ngoài cũng vẫn còn một khoảng cách không nhỏ. Các tập đoàn phân phối lớn của nước ngoài có lợi thế hơn hẳn về kinh nghiệm kinh doanh cũng như đã tiếp cận được trình độ quản lý ở mức cao của thế giới. Điều này thể hiện khá rõ ở kết quả triển khai các hoạt động kinh doanh hết sức nhanh chóng và chuyên nghiệp của các tập đoàn phân phối nước ngoài ở Việt Nam trong thời gian qua. Chỉ không lâu sau khi có mặt tại Việt Nam, tập đoàn Metro đã thiết lập được mối liên kết chặt chẽ với khoảng hơn 1.000 nhà cung cấp hàng hoá và khoảng 15.000 hộ nông dân, 15 lò mổ gia súc ở Việt Nam. Công tác quản lý chất lượng và bảo đảm vệ sinh an toàn thực phẩm đã được Metro phối hợp với Sở Y tế và Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn thực hiện ngay từ đầu thông qua quy trình công nghệ sạch với các nhà cung ứng sản phẩm theo tiêu chuẩn Metro dựa trên các quy định hiện hành của Việt Nam. Đối với Diamond Plaza, yếu tố dẫn đến thành công của Diamond Plaza là sự chia sẻ lợi ích giữa những người thuê mặt bằng bán hàng và chủ cho thuê. Khoảng 70% quầy hàng tại đây chia một phần doanh số thu được cho nhà quản lý Diamond Plaza. Đổi lại, họ sẽ được hưởng lợi từ những chương trình khuyến mãi, những sự kiện lôi kéo khách hàng, nghiên cứu thị hiếu người tiêu dùng, thay đổi cách bài trí cho hấp dẫn... từ nhà quản lý. Có lẽ chính vì lẽ đó mà doanh thu bán hàng của các nhà phân phối nước ngoài đang chiếm ưu thế trước các doanh nghiệp phân phối trong nước. Hiện nay, doanh thu của các siêu thị của các doanh nghiệp trong nước còn ở mức thấp, siêu thị có doanh thu lớn nhất cũng chỉ đạt khoảng 200 tỉ đồng/năm.

Trong khi đó, doanh thu bình quân của các siêu thị trong hệ thống của Metro thường cao gấp 2 - 3 lần mức này và doanh số bán hàng hàng năm của cả hệ thống ước tính cũng xấp xỉ 1.700 tỉ đồng. [37]

Thứ tư, đáp ứng nhu cầu tiêu dùng ngày càng cao

Về hàng hóa

Sự đa dạng, phong phú về diện hàng hoá cung cấp trong các siêu thị của các tập đoàn nước ngoài cũng là một ưu thế cạnh tranh rất đáng kể đối với nhiều doanh nghiệp phân phối trong nước. Tại Zen Plaza, đã có tới hơn 240 nhãn hiệu thời trang trong và ngoài nước và nếu tính trung bình một siêu thị trong hệ thống của Metro thường xuyên cung cấp khoảng 15.000 mặt hàng các loại thì chắc chắn không có nhiều siêu thị của doanh nghiệp trong nước có khả năng đáp ứng được.

Về chất lượng

Các doanh nghiệp nước ngoài khi đầu tư vào lĩnh vực phân phối bán lẻ không chỉ chú ý vào chiến lược giá mà còn nâng cao năng lực cạnh tranh của mình bằng chiến lược về chất lượng sản phẩm. Từ tâm lý của người tiêu dùng Việt Nam không tin tưởng vào hàng hóa được doanh nghiệp Việt Nam cung cấp, các doanh nghiệp phân phối nước ngoài đã rất chú ý đến chất lượng sản phẩm được cung ứng trong hệ thống phân phối bán lẻ của mình. Như đã nói ở trên, hệ thống siêu thị Metro Cash & Carry đã liên kết với thiết lập được mối liên kết chặt chẽ với khoảng hơn 1.000 nhà cung cấp hàng hoá và khoảng 15.000 hộ nông dân, 15 lò mổ gia súc ở Việt Nam. Công tác quản lý chất lượng và bảo đảm vệ sinh an toàn thực phẩm đã được Metro phối hợp với Sở Y tế và Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn thực hiện ngay từ đầu thông qua quy trình công nghệ sạch với các nhà cung ứng sản phẩm theo tiêu chuẩn Metro dựa trên các quy định hiện hành của Việt Nam. Những khách hàng đến đây không chỉ hài lòng về giá cả mà còn yên tâm về chất lượng sản phẩm. Không chỉ là đảm bảo chất lượng

hàng hóa mà các doanh nghiệp FDI còn mang đến người tiêu dùng Việt Nam những thương hiệu hàng hóa nổi tiếng trên thế giới và đảm bảo về uy tín như: CK (Anh); Mo&Co (Pháp)... [37]

Về giá cả

Trong bối cảnh giá cả thị trường ngày càng tăng, giá sẽ là yếu tố quyết định tạo nên doanh thu và sức mua cho siêu thị. Với tiềm lực tài chính dồi dào, các doanh nghiệp FDI có lợi thế trong việc giảm giá hàng hóa bằng những phương thức kinh doanh mua tận gốc, bán tận ngọn và những cách thức tổ chức, quy hoạch vùng chuyên canh thực phẩm và hàng hoá cho toàn bộ hệ thống đã giúp các tập đoàn này tiết kiệm được tầng chi phí trung gian và chủ động kiểm soát chất lượng hàng hoá. Kể từ 2 năm trở lại đây, hệ thống siêu thị Metro Cash & Carry đã thu hút khách hàng bằng chiến lược về giá. Các siêu thị của Metro thường xuyên cung cấp hàng hóa các loại với giá luôn rẻ hơn so với mức giá bình quân của các siêu thị khác trong nước khoảng 10 - 15%, chỉ bằng giá bán buôn ở các chợ đầu mối bán buôn lớn như Đồng Xuân (Hà Nội), Bến Thành (Thành phố Hồ Chí Minh). Vì thế nên dù nằm ở vùng ngoại thành nhưng vào thứ 7 và Chủ nhật, những siêu thị này vẫn đón nhận một lượng khách hàng rất lớn đổ về. [37]

Siêu thị Big C cũng thu hút khách hàng bằng chiến lược giá của mình bằng phương thức kinh doanh mua tận gốc, bán tận ngọn. Nhờ biết cách tổ chức, qui hoạch vùng chuyên canh thực phẩm và hàng hoá cho toàn bộ hệ thống, tập đoàn này đã tiết kiệm được tầng chi phí trung gian và chủ động kiểm soát chất lượng hàng hoá. Nhờ vậy, Big C đã có 60 mặt hàng sản xuất độc quyền với thương hiệu “WOW giá hấp dẫn”, và đạt 250 mặt hàng vào năm nay. [43]

Về dịch vụ chăm sóc khách hàng

Những tập đoàn bán lẻ đầu tư vào Việt Nam không chỉ chú ý tới giá cả và chất lượng sản phẩm mà những khách hàng đến mua sắm tại đây còn

được hưởng những dịch vụ chăm sóc khách hàng khá chu đáo. Tại siêu thị Metro, dịch vụ hậu mãi rất được chú trọng. Metro phát hành phiếu trả hàng cho tất cả hàng hóa trả lại trong tình trạng còn tốt trong vòng 3 ngày và kèm theo hóa đơn. Đối với những mặt hàng điện tử, Metro bảo lưu thực trạng hàng hóa để chứng minh khiếu nại của khách hàng trước khi đổi hàng cho khách. Bằng những dịch vụ chăm sóc khách hàng, các doanh nghiệp FDI đã khẳng định đẳng cấp của mình trên thị trường Việt Nam và luôn là những doanh nghiệp dẫn đầu về doanh thu bán lẻ.

Như vậy, 84 triệu người tiêu dùng VN được hưởng lợi nhiều hơn từ việc mở cửa thị trường theo cam kết WTO với ý nghĩa là họ sẽ được tiêu dùng nhiều hơn, chất lượng sản phẩm tốt hơn, mẫu mã đẹp hơn, giá rẻ hơn; được hưởng các dịch vụ với tiện ích tốt hơn, tính chuyên nghiệp cao hơn… Những lợi ích đó sẽ không chỉ các doanh nghiệp FDI mà các doanh nghiệp trong nước cũng sẽ mang lại cho người tiêu dùng bởi vì cả doanh nghiệp trong nước cũng như nước ngoài đều phải thông qua quá trình cạnh tranh nếu muốn tồn tại được trên thị trường.

2.2.3.1.2. Nguyên nhân

Nguyên nhân cơ bản và lớn nhất của những tác động tích cực kể trên mà có thể nhìn thấy được đó là do các doanh nghiệp bán lẻ nước ngoài có tiềm lực cả về thương hiệu, vốn, kinh nghiệm và công nghệ kĩ thuật...

Với nguồn vốn và thương hiệu đã nổi tiếng của mình, các doanh nghiệp bán lẻ nước ngoài không những đáp ứng mà còn kích thích nhu cầu tiêu dùng của người tiêu dùng ngày càng tăng. Do thu nhập người tiêu dùng Việt Nam ngày càng cao, quỹ tiêu dùng cho hàng hóa và dịch vụ chất lượng cũng ngày càng tăng nên người dân ngày càng đòi hỏi lượng hàng hóa phong phú, chất lượng hơn, an toàn vệ sinh thực phẩm và dịch vụ hoàn hảo. Đó cũng chính là điều kiện tốt để các tập đoàn bán lẻ nước ngoài phát huy thế mạnh và tiềm năng khổng lồ của mình và thị trường bán lẻ Việt Nam là mảnh đất màu mỡ

để họ khai thác. Không chỉ thế, các nhà đầu tư nước ngoài cũng là những người có rất nhiều kinh nghiệm trong lĩnh vực phân phối bán lẻ, do đó họ đã nhanh chóng nắm bắt được nhu cầu và tâm lý của người tiêu dùng. Họ đã đánh đúng tâm lý chuộng hàng ngoại của khách hàng vì nó không chỉ đem lại cảm giác yên tâm về hàng hóa đa dạng về màu sắc, kích cỡ, chất lượng cao, dịch vụ tốt mà còn tạo cảm giác sang trọng hơn, đẳng cấp hơn khi đi mua sắm hàng hiệu. Hiện nay, thu nhập của người dân đã tăng lên nhiều nên đến với các siêu thị, trung tâm mua sắm, người tiêu dùng chủ yếu là những người có thu nhập trung bình trở lên. Họ không chỉ mong muốn thỏa sức lựa chọn hàng hóa trong và ngoài nước mà còn được vui chơi, giải trí thông qua các gian hàng trò chơi, ẩm thực hay xem phim. Trong khi doanh thu của các doanh nghiệp bán lẻ nước ngoài tăng lên thì người tiêu dùng cũng được thỏa mãn những nhu cầu của mình.

Hơn nữa, các doanh nghiệp nước ngoài khi thâm nhập vào thị trường bán lẻ Việt Nam đã đem những công nghệ, phương pháp quản lý kinh doanh hiện đại và hiệu quả vào áp dụng. Điều này đã giúp các doanh nghiệp trong nước vốn lạc hậu với phương pháp quản lý lạc hậu có cơ hội được tiếp xúc với những phương thức mới để làm mới và nâng cao chất lượng của doanh nghiệp mình. Hơn nữa, khi có sự hiện diện của các đại gia bán lẻ nước ngoài trên thị trường thì chính bản thân các doanh nghiệp bán lẻ trong nước cũng tự nhận thấy phải tự đổi mới và nâng cao năng lực của mình để có thể đứng vững và thành công trong cuộc cạnh tranh khốc liệt này. Đây vừa là thử thách, nhưng cũng vừa là động lực để thúc đẩy các doanh nghiệp của chúng ta phải phát triển để phù hợp với xu thế mới.

Nhìn chung, chính những thế mạnh có sẵn của các nhà đầu tư nước ngoài như: kĩ thuật, nguồn vốn, kinh nghiệm… đã thổi một luồng gió mới vào thị trường phân phối bán lẻ Việt Nam, không những kích thích nhu cầu tiêu dùng của người dân, mang đến cho chúng ta cách thức tổ chức hiện đại mà