Tổ Chức Dạ Hội Lịch Sử Về Di Tích Lịch Sử Quốc Gia Đặc Biệt Tại Hà

Vương đã chọn vùng đất này để lập kinh đô, xây thành Cổ Loa (thành Ốc, Tư Long thành, Loa thành)… Hiện nay, di tích có phạm vi quy hoạch bảo tồn là 830 ha.

Theo thống kê, trong khu vực di tích thành Cổ Loa hiện có khoảng 60 di tích (trong đó có 07 di tích cấp quốc gia), bao gồm các loại hình: di tích kiến trúc nghệ thuật, di tích lịch sử, cách mạng, di chỉ khảo cổ học...Với những giá trị lịch sử, văn hóa và khoa học tiêu biểu của di tích, ngày 27/9/2012, Thủ tướng Chính phủ đã quyết định xếp hạng di tích lịch sử, kiến trúc nghệ thuật và khảo cổ Cổ Loa là di tích quốc gia đặc biệt.

Hình 3.13. Di tích thành Cổ Loa (Nguồn: tác giả)

GV có thể khẳng định việc tổ chức sưu tầm tại liệu DTLSQGĐB tại Hà Nội không chỉ rèn cho các em thói quen tự học, kích thích hứng thú đối với bộ môn mà còn hỗ trợ tốt nhất cho việc học tập trên lớp. Biểu tượng lịch sử do các em trực tiếp góp phần tạo lập trở nên sâu sắc và gần gũi, việc học lịch sử cũng trở nên chủ động, thực tế và hấp dẫn, khắc phục những thực trạng của việc DH bộ môn.

3.3.2.4. Tổ chức dạ hội lịch sử về di tích lịch sử quốc gia đặc biệt tại Hà Nội

“Dạ hội là một hoạt động ngoại khóa có tính chất tổng hợp, thu hút tất cả HS trong lớp, trường tham dự” [75, tr.281].. Tổ chức dạ hội trong dạy học lịch sử nói chung, với DTLSQGĐB tại Hà Nội nói riêng là môi trường thuận lợi giúp HS củng cố, mở rộng, khắc sâu kiến thức lịch sử. Đồng thời, tạo cơ hội cho HS bộc lộ năng khiếu, sở trường của cá nhân HS. Vì dạ hội là hoạt động ngoại khóa mang tính tổng hợp, nên đòi hỏi HS phải huy động nhiều kĩ năng khác nhau trong quá trình hoạt động, qua đó giúp HS phát triển hệ thống các kĩ năng cứng, kĩ năng mềm và kĩ năng học tập bộ môn. Mặt khác, thông qua hoạt động dạ hội còn góp phần vào việc giáo dục đạo đức, tư tưởng, tình cảm, hình thành và phát triển phẩm chất, nhân cách tốt đẹp cho HS. Đặc biệt là bồi dưỡng HS lòng yêu quê hương, tự hào và trân trọng những giá trị văn hóa tiêu biểu của địa phương thông qua sự hiểu biết về các DTLSQGĐB tại Hà Nội.

Việc tổ chức dạ hội LS có quy mô khác nhau. Có thể tổ chức theo quy mô lớn, có sự tham gia của HS toàn trường hoặc quy mô nhỏ hơn, theo khối hay từng lớp. Với việc tổ chức dạ hội theo quy mô lớn toàn trường, cần có sự chuẩn bị công phu, đòi hỏi sự phối hợp giữa các tổ chuyên môn, Ban Giám hiệu, đoàn Thanh niên, cần có kế hoạch chu đáo ngay từ đầu năm học và chỉ nên tổ chức vào dịp kỉ niệm những ngày lễ

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 234 trang tài liệu này.

lớn của dân tộc hoặc gắn liền với những sự kiện lịch sử tiêu biểu của dân tộc hay địa phương. Hình thức dạ hội theo quy mô nhỏ như trong phạm vi một lớp học, GV bộ môn hoàn toàn chủ động, linh hoạt tổ chức phù hợp với mục tiêu, nội dung và khả năng cũng như hứng thú của HS.

Hệ thống DTLSQGĐB tại Hà Nội có giá trị lịch sử và văn hóa sâu sắc. Mỗi di tích gắn liền với từng giai đoạn lịch sử nhất định với những con người cụ thể. Đó là nguồn tài nguyên vô tận để GV tổ chức hoạt động dạ hội cho HS một cách phù hợp và hiệu quả. Ví dụ, để hiểu rõ hơn về di tích Hoàng thành Thăng Long, GV có thể tổ chức cho HS buổi dạ hội lịch sử với chủ đề: “Hoàng thành Thăng Long – Dấu ấn lịch sử dân tộc qua các thời kì”. Mục tiêu là, thông qua buổi dạ hội lịch sử, HS nhận thức đầy đủ, toàn diện hơn về Khu di tích trung tâm Hoàng thành Thăng Long, góp phần làm sâu sắc, phong phú thêm tri thức khoa học về lịch sử Việt Nam từ thế kỉ X đến giữa thế kỉ XIX. Đồng thời, gợi dậy những cảm xúc tự hào mãnh liệt về những công trình văn hoá của dân tộc, gây hứng thú học tập với bộ môn Lịch sử. Việc khai thác và sử dụng tư liệu tại khu di tích cùng khả năng trình bày, thể hiện nội dung ở từng phần thi còn rèn luyện khả năng độc lập làm việc, sự linh hoạt, óc sáng tạo, hình thành kĩ năng thuyết trình, kể chuyện, đóng vai, quan sát, phân tích, quan sát, phán đoán, tư duy … và kĩ năng diễn đạt, trình bày, làm việc nhóm... Theo đó, giúp HS phát triển năng lực chung cũng như năng lực riêng của bộ môn Lịch sử.

GV có thể sử dụng phần mềm Microsof Power Point thiết kế các slide để hỗ trợ cho buổi dạ hội lịch sử. Cần lưu ý trình tự, nội dung những hoạt động chính của chương trình để có kế hoạch sưu tầm nguồn tư liệu, tranh ảnh về Khu di tích trung tâm Hoàng thành Thăng Long, đồng thời sắp xếp các slide hợp lí. Ngoài việc chuẩn bị các tiết mục văn nghệ, cần tổ chức triển lãm, trang trí các hình ảnh về Khu di tích trung tâm Hoàng thành Thăng Long nhằm gây hứng thú cho người dự. Hình ảnh có thể trưng bày ở một góc hội trường hoặc hai bên sân khấu. Bên cạnh đó, công tác chuẩn bị của GV khi tiến hành dạ hội lịch sử cũng phải thật kĩ càng.

Kế hoạch tổ chức:

Chủ đề dạ hội được công bố trước để các nhóm HS tham gia có thời gian tìm hiểu. Tổ bộ môn Lịch sử chịu trách nhiệm chính về nội dung. Các tổ bộ môn khác và Đoàn Thanh niên phối hợp về các khâu tổ chức khác. Tổ chức cho HS tham gia tại sân trường. Đại diện 3 nhóm lớp của HS lớp 10 được chia làm 3 đội dự thi.

Cấu tạo nội dung chương trình: gồm 5 phần thi

Một là, Em làm nhà khảo cổ: HS đóng vai là những nhà khảo cổ học để giới thiệu về công việc khai quật tại Khu di tích trung tâm Hoàng thành Thăng Long.

Hai là, Mảnh ghép quá khứ: thi ghép các mảnh ghép để tạo thành những bức ảnh hoàn chỉnh về một di tích tại Hoàng thành Thăng Long.

Ba là, Đoán ý đồng đội: mỗi đội của 2 bạn lên thi, 1 bạn là người đoán từ khoá, 1 bạn là người miêu tả từ khoá cho đồng đội. Chương trình sẽ có 10 từ khoá cho mỗi đội. Người miêu tả phải dùng lời nói, cử chỉ để gợi ý cho bạn đoán nhưng trong đó không được dùng những từ lặp với từ khoá. Thời gian suy nghĩ là 20 giây, thời gian diễn tả và đoán từ khoá là 1 phút cho mỗi đội. Ví dụ một bộ từ khoá: di sản văn hoá,

Hoàng Diệu, Cửa Bắc, Lí Công Uẩn, Đại La, Cột cờ, Hà Nội, Nguyễn Tri Phương, Điện Kính Thiên, Hậu Lâu.

Bốn là, Nhà tuyên truyền thông thái: thi vẽ tranh để tuyên truyền cho việc bảo vệ Khu di tích trung tâm Hoàng thành Thăng Long.

Năm là, đố vui có thưởng: là phần thi dành cho khán giả với các câu hỏi xoay quanh Khu di tích trung tâm Hoàng thành Thăng Long.

Giữa các phần chơi là những tiết mục văn nghệ về lịch sử Thủ đô Hà Nội và Khu di tích trung tâm Hoàng thành Thăng Long – Hà Nội.

Trên đây là kế hoạch của buổi dạ hội lịch sử mang chủ đề “Hoàng thành Thăng Long – Dấu ấn lịch sử dân tộc qua các thời kì”. Nội dung và tiến trình của buổi dạ hội được chúng tôi trình bày cụ thể trong chương 4 của luận án – phần thực nghiệm sư phạm toàn phần.

Như vậy, có nhiều hình thức sử dụng gián tiếp DTLSQGĐB tại Hà Nội trong DHLS ở trường THPT. Để có thể sử dụng hiệu quả hình thức này, đòi hỏi GV không chỉ có kiến thức chuyên môn vững vàng, mà quan trọng hơn là khả năng tổ chức, điều kiển, chỉ đạo, quản lí, giám sát và trách nhiệm cao với công việc. Đặc biệt là ý thức tự giác và sự nghiêm túc của HS trong quá trình học tập.

* *

Trong chương 3 của luận án, trên cơ sở xác định vị trí, mục tiêu, nội dung cơ bản của lịch sử dân tộc từ nguồn gốc đến nay, chúng tôi lựa chọn được hệ thống nội dung cốt lõi và giá trị lịch sử - văn hóa của 10 DTLSQGĐB tại Hà Nội. Trong tâm của chương 3 là đề xuất những hình thức sử dụng DTLSQGĐB tại Hà Nội trong dạy học lịch sử với hai hình thức chủ yếu là trực tiếp và gián tiếp. Để góp phần nâng cao chất lượng dạy và học bộ môn LS ở trường THPT, GV cần khai thác và sử dụng hiệu quả các DTLSQGĐB tại Hà Nội. Cần xác định đúng những nội dung kiến thức (lịch sử dân tộc và lịch sử Hà Nội cũng như nội dung các di tích có thể khai thác và sử dụng). Kết quả nghiên cứu của luận án có giá trị quan trọng với GV và HS khi chuyển sang chương trình và SGK lịch sử mới, như dạy học chuyên đề 10.2: Bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hoá ở Việt Nam; Chuyên đề 11.1: Lịch sử nghệ thuật truyền thống Việt Nam; Chuyên đề 12.1: Lịch sử tín ngưỡng và tôn giáo ở Việt Nam. Chuyên đề nâng cao 10.3: Nhà nước và pháp luật Việt Nam trong lịch sử; Chuyên đề 11.2: Chiến tranh và hoà bình trong thế kỉ XX; Chuyên đề 11.3: Danh nhân trong lịch sử Việt Nam. Do đó, GV cũng cần xác định những hình thức sử dụng DTLSQGĐB tại Hà Nội hiệu quả nhất. Đó là hình thức sử dụng trực tiếp (phù hợp với những trường học ở gần di tích, những trường có điều kiện kinh tế - xã hội tốt) và hình thức sử dụng gián tiếp (phù hợp với những trường ở xa di tích, những trường có điều kiện kinh tế - xã hội còn khó khăn, phù hợp với đa số các trường trong cả nước). Điều quan trọng là, trong quá trình dạy học, GV cần vận dụng một cách linh hoạt các hình thức cho phù hợp với điều kiện của địa phương và trường học, với những biện pháp sư phạm cụ thể mà chúng tôi sẽ đi sâu nghiên cứu trong chương 4 của luận án.

Chương 4

CÁC BIỆN PHÁP SỬ DỤNG DI TÍCH LỊCH SỬ QUỐC GIA ĐẶC BIỆT TẠI HÀ NỘI TRONG DẠY HỌC LỊCH SỬ VIỆT NAM Ở TRƯỜNG THPT.‌

THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM

Trong phạm vi nội dung của chương 4, chúng tôi tập trung đi sâu nghiên cứu, xác định một số yêu cầu và đề xuất các biện pháp sử dụng DTLSQGĐB tại Hà Nội trong DHLS (bài học nội khóa trên lớp). Đồng thời, tiến hành thực nghiệm sư phạm từng phần và toàn phần để kiểm nghiệm tính khả thi của đề tài, làm cơ sở để rút ra những kết luận khoa học và khuyến nghị hợp lí.

4.1. Một số yêu cầu khi lựa chọn các biện pháp sử dụng di tích lịch sử quốc gia đặc biệt tại Hà Nội trong dạy học lịch sử

- Đáp ứng được mục tiêu dạy học

Mục tiêu bài học là cái “đích” cuối cùng mà thầy trò phải hướng tới ở mỗi giờ học, là định hướng cho GV trong suốt quá trình dạy học. Cơ sở mang tính định hướng cho việc đề xuất các biện pháp sư phạm là xuất phát từ mục tiêu DH. Mục tiêu DH càng cụ thể, chính xác bao nhiêu thì hiệu quả của giờ học càng được nâng cao bấy nhiêu. Vì vậy, trong quá trình sử dụng DTLSQGĐB tại Hà Nội, GV cần căn cứ vào mục tiêu của từng bài học cụ thể, về kiến thức, kĩ năng, thái độ, để lựa chọn cách thức sử dụng DT cho hợp lí. Qua đó, góp phần nâng cao hiệu quả giờ học, tạo nên sự hứng thú của HS trong quá trình học tập.

Sử dụng DTQGĐB tại Hà Nội là nguồn kiến thức phong phú về nhiều mặt của đời sống xã hội … Học tập với DTQGĐB giúp HS hiểu sâu sắc hơn lịch sử dân tộc, có cách nhìn toàn diện về cuộc sống. DTQGĐB được xem như nguồn kiến thức để GV vận dụng vào bài học một cách hơp lý, tạo nên sự hứng thú cho HS trong quá trình học tập. Bên cạnh đó, cũng cần xác định rõ mục đích của việc sử dụng DTLSQGĐB tại Hà Nội trong DHLS. Đây là điều cần thiết bởi vì, xác định đúng mục đích là yếu tố quan trọng đầu tiên đảm bảo cho sự thành công của việc khai thác và sử dụng DTLSQGĐB tại Hà Nội trong dạy học lịch sử dân tộc. Xác định được mục đích sử dụng là cơ sở để đề xuất biện pháp sư phạm phù hợp. Do vậy, để khai thác và sử dụng DTLSQGĐB tại Hà Nội hiệu quả cần phải xác định mục đích sử dụng phù hợp.

- Đảm bảo tính khoa học

Tính chính xác, tính khoa học trong học tập lịch sử là một yêu cầu bắt buộc. DTLSQGĐB tại Hà Nội là những mảnh còn sót lại của quá khứ chứ không phải toàn bộ quá khứ. Trải qua năm tháng, những mảnh ghép của quá khứ đó lại không còn nguyên vẹn hoặc bị con người vô tình hay hữu ý làm sai lệch. Một số DTLSQGĐB tại Hà Nội thường được thần thánh hóa. Vì vậy, sử dụng DTLSQGĐB tại Hà Nội trong dạy học lịch sử ở trường THPT phải đảm bảo tính chính xác và tính khoa học.

Đảm bảo tính khoa học khi sử dụng các DTLSQGĐB tại Hà Nội trong dạy học lịch sử thể hiện: những di tích đó đã được các nhà khoa học xác định, lập hồ sơ, được

các cơ quan có trách nhiệm (Bộ, Sở Văn hóa- Thông tin) xếp hạng. Hồ sơ của di tích đã được hoàn chỉnh về các mặt như di tích thuộc loại gì, thời gian xây dựng, tôn tạo, trùng tu và quan trọng nhất là di tích đó phản ánh sự kiện lịch sử gì. Trong dạy học lịch sử, GV nên chọn những di tích còn tương đối nguyên vẹn, thường xuyên được tôn tạo để đảm bảo tính giá trị của di tích.

- Đảm bảo tính sư phạm

Việc sử DTLSQGĐB tại Hà Nội phải đảm bảo tính sư phạm trong dạy học. Đảm bảo tính sư phạm thể hiện ở chỗ, thời gian tổ chức học tập tại DTLSQGĐB tại Hà Nội phải nằm trong khuôn khổ quy định của chương trình và kế hoạch dạy học. Chỉ nên tìm hiểu, khai thác các kiến thức chứa đựng trong DTLSQGĐB tại Hà Nội mạng phù hợp với trình độ, yêu cầu của HS ở từng khối lớp. Lựa chọn các DTLSQGĐB tại Hà Nội sao cho phù hợp với mục đích và nhiệm vụ của từng bài học, xem trong trường hợp nào thì dùng di tích lịch sử nào cho phù hợp. Dù là bài học tại thực địa hay buổi tham quan tại DTLSQGĐB tại Hà Nội đều phải tuân thủ những quy định về tiến trình một bài học lịch sử ở trường THPT. Việc chuẩn bị mọi mặt của thầy và trò về nội dung, địa điểm tổ chức, phương pháp tiến hành là yếu tố quyết định thành công của bài học.

- Việc sử dụng DTLSQGĐB tại Hà Nội trong dạy học lịch sử đòi hỏi GV phải có kiến thức sâu rộng về nhiều mặt, nhiều lĩnh vực như khảo cổ học, dân tộc học, văn hóa, địa lý… Tính chất liên môn trong sử dụng DTLSQGĐB tại Hà Nội được thể hiện ở cả nội dung, hình thức và phương pháp tiến hành. Trong tình hình ứng dụng k thuật công nghệ hiện nay, GV và HS cần tìm hiểu, nghiên cứu, sử dụng thành thạo những thao tác như quay phim, chụp ảnh, khai thác sử dụng mạng Internet…

- Đảm bảo tính trực quan

Trực quan là nguyên tắc cơ bản của quá trình DH nói chung, DHLS ở trường THPT nói riêng. Sử dụng đồ dùng trực quan trong dạy học lịch sử góp phần tạo biểu tượng sinh động, hấp dẫn chân thực về sự kiện, hiện tượng, nhân vật lịch sử, là cơ sở để HS hiểu được bản chất của chúng trên cơ sở tìm ra mối liên hệ, hiểu được các khái niệm, rút ra được quy luật và bài học lịch sử. Đồng thời, còn phát triển khả năng quan sát, kích thích trí tưởng tượng, tư duy và ngôn ngữ, kĩ năng phán đoán, hình dung, tưởng tượng, phân tích, nhận xét, đánh giá. Mặt khác, đồ dùng trực quan còn tạo xúc cảm lịch sử, góp phần giáo dục tư tưởng, đạo đức và phẩm chất, nhân cách cho HS...

Sử dụng DTLSQGĐB tại Hà Nội trong DHLS ở trường phổ thông là thể hiện sinh động của việc vận dụng nguyên tắc trực quan vào dạy học. Bởi lẽ, DTLSQGĐB thuộc loại đồ dùng trực quan hiện vật, có giá trị khoa học cao, là nguồn tư liệu gốc quý giá, có giá trị lớn trong việc khôi phục, tái hiện bức tranh hiện thực của quá khứ. Vì vậy, để đảm bảo tính trực quan trong quá trình sử dụng DTLSQGĐB tại Hà Nội, đòi hỏi GV phải nhận thức rõ giá trị các loại đồ dùng trực quan gắn liền với từng di tích. Từ đó, làm cơ sở cho việc đề xuất biện pháp sử dụng phù hợp, hiệu quả.

Đảm bảo tính trực quan trong quá trình sử dụng DTLSQGĐB tại Hà Nội tức là,

đảm bảo tất cả HS được quan sát rõ ràng, đầy đủ. Đảm bảo phát triển khả năng quan sát quả HS trong quá trình học tập - khả năng quan sát nhanh, chính xác, độc lập: quan sát chung, quan sát riêng; quan sát khái quát, quan sát chi tiết,;quan sát tập trung vào những chi tiết chủ yếu, không quan sát tràn lan; tích cực phân tích, so sánh, tổng hợp, khái quát hóa, tự rút ra những kết luận cần thiết.

- Kết hợp đa dạng, linh hoạt các phương pháp dạy học

Trong quá trình DH nói chung, sử dụng DTLSQGĐB tại Hà Nội trong dạy học lịch sử nói riêng, không có phương pháp dạy học, biện pháp sư phạm nào là vạn năng năng. Tùy theo mục tiêu bài học, nội dung kiến thức, đối tượng nhận thức cụ thể, mà GV có thể chủ động, linh hoạt sử dụng linh hoạt và sáng tạo các phương pháp DH và biện pháp sư phạm khác nhau. Đồng thời, phải căn cứ vào nội dung và giá trị của từng DTLSQGĐB tại Hà Nội để lựa chọn và sử dụng cho phù hợp. Để phát huy giá trị của hệ thống các DTLSQGĐB tại Hà Nội trong DHLS, trong quá trình dạy học, GV cần kết hợp tư liệu (viết, hình ảnh) về DTLS kết hợp với trình bày miệng, DH nêu vấn đề, trao đổi đàm thoại, dạy học dự án ... để khích lệ HS tích cực, chủ động, sáng tạo trong quá trình khám phá và chiếm lĩnh kiến thức.

Trên địa bàn thành phố Hà Nội có một hệ thống các DTQGĐB đa dạng và phong phú, gắn liền với các thời kì lịch sử của dân tộc từ truyền thống xa xưa đến hiện tại, chứa đựng rất nhiều những giá trị lịch sử, văn hóa quý báu. Mỗi một DTQGĐB lại có những giá trị, những nét đẹp, gắn liền với những nội dung lịch sử khác nhau. Do đó, khi sử dụng các DTQGĐB như một phương tiện dạy học, có thể sử dụng nhiều PPDH khác nhau tùy thuộc vào nội dung, mục tiêu bài học cụ thể.

- Phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo trong nhận thức của HS

Nghị quyết 29 về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo nhấn mạnh, chuyển mục tiêu dạy học từ tiếp cận nội dung sang phát tiển năng lực và phẩm chất người học. Theo đó, đòi hỏi phải chuyển hướng mạnh mẽ PPDH theo hướng phát huy tính tích cực, chủ động, độc lập và sáng tạo trong quá trình nhận thức của HS. Việc dạy học không phải là quá trình GV truyền thụ kiến thức có sẵn cho HS, mà là quá trình GV tổ chức, hướng dẫn, điều khiển quá trình nhận thức, sao cho HS được trực tiếp tham gia khám phá và chiếm lĩnh kiến thức. Khai thác tốt các DTSLQGĐB tại Hà Nội là môi trường lí tưởng để HS phát huy tính chủ động, tích cực trong quá trình học tập. Vì vậy, trong quá trình dạy học, GV cần sử dụng linh hoạt các PPDH sao cho HS có thể phát huy tối đa khả năng, sở trường và lòng yêu thích của mình để khám phá và chiếm lĩnh tri thức lịch sử mới qua nguồn tư liệu quý giá này.

- Tăng cường hoạt động trải nghiệm của HS

Học tập qua trải nghiệm là một phương pháp học tập thông qua làm, thông qua những hoạt động cụ thể. Học tập qua trải nghiệm là một phương pháp quan trọng góp phần phát huy tính tích cực, chủ động, độc lập và sáng tạo trong nhận thức của HS. Đồng thời, là một yêu cầu cơ bản để thực hiện đổi mới phương pháp DH theo định

hướng phát triển năng lực và phẩm chất của người học. Với hoạt động trải nghiệm, GV trở thành người tổ chức, quản lí, hỗ trợ, hướng dẫn HS khám phá, chiếm lĩnh kiến thức thông qua những hoạt động học tập. Tri thức mới HS nhận thức được là kết quả của quá trình tìm tòi, nghiên cứu của HS, bởi vậy nó rất bền vững và sâu sắc. GV hướng dẫn HS sử dụng DTLSQGĐB tại HN thông qua hoạt động trải nghiệm bằng cách:

Thứ nhất, GV tạo ra tình huống có vấn đề đòi hỏi HS phải quan sát, tìm hiểu, nghiên cứu vê DTLSQGĐB tại Hà Nội để giải quyết vấn đề.

Thứ hai, để tạo điều kiện cho HS trải nghiệm, phát huy tính chủ động, tích cực của HS, GV phải xác định mục đích sử dụng DTLSQHĐB tại Hà Nội không phải để minh hoạ cho sự kiện, bài giảng mà là phương tiện để tổ chức các hoạt động DH, giải quyết vấn đề, tìm kiếm tri thức mới. Muốn làm được điều này, khi sử dụng DTLSQGĐB tại Hà Nội GV phải xây dựng được hệ thống câu hỏi phù hợp.

Thứ ba, để phát huy tính chủ động, tích cực trong nhận thức của HS, GV phải khai thác tốt tính trực quan của DTLSQGĐB tại Hà Nội, sử dụng các loại đồ dùng trực quan phù hợp với mục tiêu, nội dung mỗi bài học và điều kiện cụ thể. Tính chủ động, tích cực chỉ có thể phát huy khi GV tạo được cho HS hứng thú học tập. Những hình ảnh trực quan có giá trị cao trong việc kích thích sự quan sát, trí tưởng tượng, tác động mạnh đến xúc cảm của HS. Vì vậy, đây là giải pháp quan trọng thực hiện yêu cầu phát huy tính chủ động, tích cực của HS khi sử dụng DTLSQGĐB tại Hà Nội trong DH.

Trong quá trình làm việc với DTQGĐB, các em được áp dụng những kiến thức, sự hiểu biết của cá nhân để nhận biết các sự vật, hiện tượng gắn bó với di tích quốc giá đặc biệt, được trải nghiệm với các tình huống đã từng xảy ra tại nơi các DTQGĐB.

Tóm lại, đảm bảo tính khoa học, tính sư phạm, tính trực quan ... trong việc sử dụng DTLSQGĐB tại Hà Nội vào dạy học lịch sử ở trường THPT là một trong những nguyên tắc cơ bản, có ý nghĩa quyết định đối với thành công của bài học. Đó là những yêu cầu mang tính nguyên tắc để định hướng cho GV trong quá trình lựa chọn các biện pháp sư phạm đảm bảo tính khả thi: dễ thực hiện, phù hợp với điều kiện, cơ sở vật chất của lớp học, của nhà trường và GV, HS.

4.2. Các biện pháp sử dụng di tích lịch sử quốc gia đặc biệt tại Hà Nội trong dạy học lịch sử Việt Nam ở trường trung học phổ thông

4.2.1 Sử dụng di tích lịch sử quốc gia đặc biệt tại Hà Nội để khởi động, tạo hứng thú học tập cho học sinh

Hoạt động khởi động/kích hoạt nhận thức ở đầu giờ học nhằm mục đích tạo tâm thế học tập HS một cách thoải mái và có trọng tâm ngay từ đầu, giúp HS ý thức được nhiệm vụ học tập, hứng thú học bài mới. Việc tạo tình huống học tập dựa trên sự huy động kiến thức, kinh nghiệm đã có của HS có liên quan đến nội dung bài mới. Tình huống bài học làm bộc lộ "cái" HS đã biết, bổ khuyết những gì cá nhân HS còn thiếu, giúp HS nhận ra "cái" chưa biết và muốn biết thông qua hoạt động này. Từ đó, giúp HS suy nghĩ và nảy sinh mong muốn tìm hiểu vấn đề sẽ học. Vì vậy, các câu hỏi/nhiệm vụ

trong hoạt động khởi động là những câu hỏi/vấn đề mở. Kết thúc hoạt động này, GV không chốt về nội dung kiến thức mà chỉ giúp HS nhận thức được nhiệm vụ học tập mà các em phải thực hiện trong bài học.

Động cơ là động lực bên trong trực tiếp thúc đẩy con người hành động. Hứng thú là biểu hiện của tình cảm, nhu cầu nhận thức của con người với các ý định, mong muốn cụ thể. Vì vậy, yếu tố quan trọng hàng đầu trong quá trình dạy học lịch sử là làm thế nào để khơi gợi được hứng thú, tạo niềm vui đối với việc học tập của HS, khích lệ tính tích cực, chủ động, độc lập, và sáng tạo trong quá trình khám phá và chiếm lĩnh kiến thức của HS. Sự nỗ lực trong học tập của HS gồm cả tư duy trí tuệ, động cơ tâm lí, ý thức, thái độ, tình cảm và hành động cụ thể. Việc khơi gợi hứng thú, tạo động cơ học tập là một yêu cầu và là một biện pháp đổi mới PPDH hiện nay.

DTLSGQĐB tại Hà Nội là nguồn sử liệu quý, vừa đảm bảo tính khoa học, tính thẩm mĩ, tính trực quan và tính hấp dẫn. Bởi vì, mỗi DT gắn liền với từng giai đoạn, thời kì lịch sử, phản ánh chân thực, sinh động những giá trị vật chất, tinh thần của đời sống xã hội và gắn với những con người cụ thể. Vì vậy, sử dụng DTLSQGĐB tại Hà Nội có nhiều ưu thế trong việc khởi động giờ học mới, tạo hứng thú, tò mò, say mê và niềm vui trong học tập.

Để sử dụng DTLSGQĐB tại Hà Nội để kích hoạt hoạt động nhận thức HS đầu giờ học có nhiều cách thức khác nhau, tùy thuộc vào sự linh hoạt và sáng tạo của GV. Tuy nhiên, để hoạt động này đạt hiệu quả thực sự theo chúng tôi cần thực hiện một số công việc sau:

- Một là, GV nêu yêu cầu thật rõ ràng, dễ hiểu đối với mọi HS thông qua cung cấp một số hình ảnh hoặc tư liệu về DTLSQGĐB tại Hà Nội.

- Hai là, yêu cầu HS quan sát, đọc, suy nghĩ, phán đoán và trả lời.

- Ba là, GV nhận xét, đánh giá và dẫn dắt vào nội dung bài học mới.

- Bốn là, nêu bài tập nhận thức, định hướng cho việc khám phá và chiếm lĩnh kiến thức mới; tập trung vào kiến thức cơ bản bài học thông qua bài tập nêu vấn đề.

Có nhiều cách tổ chức hoạt động khởi động nhận thức khác nhau với việc sử dụng DTLSQGĐB tại Hà Nội trong DHLS. Điều quan trọng là, phải căn cứ vào mục tiêu bài học, nội dung kiến thức, giá trị của DTLSQGĐB, khả năng nhận thức của HS và sự sáng tạo của GV, mà linh hoạt lựa chọn các cách khác nhau. Ví như, sử dụng băng thời gian, tư liệu viết, tư liệu hình ảnh, phim tư liệu, sơ đồ tư duy, bài tập tình huống về DTLSQGĐB tại Hà Nội ... để tạo động cơ, hứng thú học tập cho HS.

Ví dụ, trước khi dạy học bài 20 “Chiến sự lan rộng ra cả nước. Cuộc kháng chiến của nhân dân ta từ năm 1873 đến năm 1884” (SGK Lịch sử lớp 11), để khởi động giờ học, GV có thể tổ chức trò chơi “Lật từng mảnh ghép”, bằng cách yêu cầu HS chia thành hai nhóm, trả lời ngắn gọn về tên và nội dung của bức hình gắn liền với sự kiện lịch sử tiêu biểu của dân tộc. Nhóm nào có câu trả lời nhanh và chính xác nhất sẽ giành chiến thắng.