Tổ Chức Các Hoạt Động Chăm Sóc, Bảo Vệ Di Tích Lịch Sử Quốc Gia Đặc

hoạch trải nghiệm do GV đề xuất. Để thực hiện thành công hoạt động trải nghiệm cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa GV trực tiếp phụ trách với HS về nội dung và hình thức hoạt động; dự kiến được các loại tài liệu, các phương tiện hoạt động..; dự kiến phân công nhiệm vụ cho các tổ, nhóm, cá nhân…Các khâu được phối hợp nhuần nhuyễn, giờ học sẽ đạt kết quả cao.

Đối với hoạt động trải nghiệm trực tiếp với DTLSQGĐB tại Hà Nội, khâu chuẩn bị của GV và HS đặc biệt quan trọng, cần có lực lượng tham gia hỗ trợ. Vì là hoạt động diễn ra tại di tích, nên GV cần lên được kế hoạch cụ thể, chi tiết và phải dự kiến được những tình huống có thể phát sinh để đưa ra các kế hoạch ứng biến phù hợp. Trước khi tiến hành hoạt động trải nghiệm, GV cần nêu rõ nhiệm vụ học tập cho HS và hướng dẫn HS cách hoàn thành nhiệm vụ theo kịch bản đã chuẩn bị từ trước.

Bước 4: Đánh giá hoạt động trải nghiệm: Đây là cơ sở để đánh giá và rút ra bài học kinh nghiệm cho những lần tổ chức sau tốt hơn. Việc đánh giá kết quả của hoạt động trải nghiệm được tiến hành bằng nhiều hình thức phong phú và hấp dẫn. Ví như, quay video về di tích, phát biểu cảm tưởng tại nơi trải nghiệm, viết bài thu hoạch về điểm ấn tượng nhất đối với HS trong buổi trải nghiệm…

Để kiểm nghiệm tính khả thi của hình thức này, chúng tôi đã thiết kế hoạt động trải nghiệm tại quan thể di tích Hoàng thành Thăng Long cho HS trường THPT Việt Đức, thành phố Hà Nội. Kế hoạch trải nghiệm cũng như kết quả của buổi trải nghiệm chúng tôi trình bày kĩ trong chương 4 của luận án – phần thực nghiệm toàn phần.

Có thể nói, học tập trải nghiệm trong môn Lịch sử nói chung, trải nghiệm với DTLSQGĐB tại Hà Nội nói riêng là hình thức học tập gắn lí thuyết với thực tiễn, gắn giáo dục trong nhà trường với giáo dục ngoài xã hội. Nó phá vỡ không gian lớp học tạo ra môi trường mới để cho người học được tham gia, khám phá kiến thức một cách chủ động và sáng tạo. Để hoạt động trải nghiệm trong dạy học Lịch sử đạt hiệu quả tốt, GV cần lựa chọn nội dung kiến thức tiêu biểu trong sách giáo khoa; cần xác định địa điểm và thời gian phù hợp; cần có sự chuẩn bị chu đáo về nội dung, hình thức, cách thức tổ chức tiến hành; chủ động linh hoạt và vận dụng một cách nhuần nhuyễn các phương pháp, biện pháp sư phạm phù hợp và đánh giá kết quả hoạt động trải nghiệm của HS bằng nhiều hình thức khác nhau.

3.3.1.4. Tổ chức các hoạt động chăm sóc, bảo vệ di tích lịch sử quốc gia đặc biệt tại Hà Nội

Việc tổ chức các hoạt động chăm sóc, bảo vệ DTLSQGĐB tại Hà Nội là biện pháp quan trọng trong việc phát huy giá trị của các DTLSQGĐB trong việc giáo dục truyền thống cho thế hệ trẻ. Đồng thời, hoạt động này còn có ý nghĩa gắn nhà trường với đời sống xã hội, gắn “học đi đôi với hành”, tăng cường mối quan hệ giữa nhà trường và địa phương nơi trường đóng… Mặt khác, chỉ thị “Xây dựng trường học thân thiện, HS tích cực” trong các trường phổ thông giai đoạn 2008-2013 đã được Bộ Giáo dục - Đào tạo ban hành nêu rõ: “HS tham gia tìm hiểu, chăm sóc và phát huy giá trị các di tích LS, văn hóa, cách mạng ở địa phương: Mỗi trường đều nhận chăm sóc một

di tích LS, văn hóa hoặc di tích cách mạng ở địa phương, góp phần làm cho di tích ngày một sạch đẹp hơn, hấp dẫn hơn, giới thiệu các công trình, di tích của địa phương với bạn bè”… Như vậy, tổ chức chăm sóc, bảo vệ DTLSQGĐB tại Hà Nội là hoạt động thực hiện tinh thần của chỉ thị.

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 234 trang tài liệu này.

Khi tổ chức hoạt động này, GV cần lưu ý việc xây dựng kế hoạch phải trên cơ sở phối hợp chặt chẽ với Ban quản lý di tích, ưu tiên những di tích trong địa bàn trường đóng để thuận lợi cho việc di chuyển của HS, nhấn mạnh tính thường xuyên. Trong quá trình tổ chức, GV cần phân công nhiệm vụ cụ thể và hướng dẫn chi tiết cho HS. Đồng thời, thông qua việc báo cáo kết quả công việc thường xuyên, GV cần có sự đánh giá và động viên các em trong hoạt động ý nghĩa này.

Chẳng hạn, các trường THPT trên địa bàn quận Hoàn Kiếm có thể thực hiện chương trình chăm sóc thường xuyên đối với di tích lịch sử và danh lam thắng cảnh Hồ Hoàn Kiếm và Đền Ngọc Sơn. Để thực hiện tốt chương trình, GV cần xây dựng kế hoạch, thông qua tổ bộ môn và Ban Giám hiệu nhà trường, đồng thời liên hệ với Ban quản lý khu di tích quận Hoàn Kiếm để xin phép, phối hợp. GV cũng cần phân công chi tiết, hướng dẫn cụ thể công việc cho mỗi lớp, mỗi nhóm trước khi thực hiện. Việc giám sát công việc và đánh giá hoạt động, rút kinh nghiệm thường xuyên rất cần thiết. HS khi được hướng dẫn và khuyến khích hoạt động sẽ hoàn thành nhiệm vụ được giao, đồng thời hình thành ý thức, trách nhiệm đối với việc bảo vệ di tích của địa phương mình.

Như vậy, có nhiều hình thức sử dụng trực tiếp các DTLSQGĐB tại Hà Nội trong DHLS ở trường THPT. Điều quan trọng là, tùy thuộc vào nội dung kiến thức, mục tiêu DH, điều kiện cụ thể của trường học cũng như khả năng của HS mà GV có thể vận dụng linh hoạt các hình thức phù hợp để đem lại hiệu quả giáo dục thiết thực.

3.3.2. Sử dụng gián tiếp các di tích lịch sử quốc gia đặc biệt tại Hà Nội trong dạy học lịch sử Việt Nam ở trường trung học phổ thông

“Gián tiếp” là “không quan hệ th ng với đối tượng tiếp xúc mà phải qua khâu trung gian” [101, tr.607]. Sử dụng gián tiếp các DTLSQGĐB tại Hà Nội là hình thức dạy học mà GV hướng dẫn HS sử dụng các DT trên cơ sở khai thác triệt để nguồn tư liệu về DT trong dạy học những bài học/tiết học có nội dung lịch sử liên quan trực tiếp đến nội dung của DT. Qua đó, giúp HS chủ động khám phá và chiếm lĩnh kiến thức.

Việc sử dụng gián tiếp các DTLSQGĐB tại Hà Nội trong DHLS ở trường THPT có ưu thế lớn và phù hợp với mọi đối tượng HS trong cả nước, với các vùng miền khác nhau. Bởi lẽ, đây là hình thức tổ chức DH mà HS không phải đến tận Thủ đô Hà Nội - nơi có DTLSQGĐB để trực tiếp quan sát, tìm hiểu, mà thông qua khai thác nhiều nguồn tư liệu khác nhau (viết, hình ảnh, hiện vật, phim tư liệu, di tích ảo ...) để tìm hiểu, khám phá về DT, hiểu được nội dung cơ bản của bài học LS. Qua đó, khắc phục đáng kể hạn chế quá quá trình học tập trực tiếp tại DT như phương tiện và kinh phí đi lại; sự an toàn trong quá trình di chuyển; thời gian tổ chức ... Đó là giá trị lớn nhất mà hình thức sử dụng gián tiếp đem lại nếu trong quá trình DHLS ở trường THPT, GV linh hoạt và sáng tạo hướng dẫn HS khai thác nguồn tư liệu về DT đúng phương pháp bộ môn.

Với hình thức sử dụng gián tiếp, GV có thể vận dụng linh hoạt, đa dạng các

DTLSQGĐB tại Hà Nội trong quá trình dạy học ở trường THPT như sử dụng trong giờ học nội khóa trên lớp, hoạt động ngoại khóa, hoạt động trải nghiệm ..... Trong đó, hình thức nội khóa trên lớp chiếm thời lượng chủ yếu của môn học. Với hình thức này sẽ giúp HS có cơ hội và điều kiện để khai thác tối đa nguồn sử liệu quý. Đồng thời, phát huy được tất cả những ưu thế của các hình thức dạy học. Qua đó, góp phần quan trọng vào việc thực hiện mục tiêu đổi mới giáo dục và đào tạo hiện nay là dạy học theo định hướng phát triền năng lực và phẩm chất của HS. Trong phạm vi luận án, chúng tôi đi sâu nghiên cứu một số hình thức tổ chức dạy học gián tiếp cụ thể sau đây:

3.3.2.1. Sử dụng di tích lịch sử quốc gia đặc biệt tại Hà Nội trong giờ nội khóa trên lớp

Giờ học nội khoá trên lớp là hình thức DH chủ yếu, quan trọng nhất, gồm nhiều bài học cụ thể quy định chặt chẽ về thời gian, địa điểm, nội dung, thành phần HS, sự tác động tương hỗ giữa GV với HS và ngược lại... Trong giờ học nội khoá trên lớp, HS không có điều kiện tiếp xúc trực tiếp với di tích, vì vậy, DTLSQGĐB tại Hà Nội sẽ có vai trò là một nguồn sử liệu, một phương tiện trực quan trong DH. Với vai trò này, DTLSQGĐB tại Hà Nội sẽ góp phần cụ thể hoá, mở rộng, làm sinh động kiến thức, tái hiện lại bức tranh lịch sử chân thực như nó vốn có. Từ đó, kích thích hứng thú học tập, đẩy mạnh hoạt động nhận thức cho HS, giúp HS yêu thích môn học. Đồng thời, việc giáo dục đạo đức, nhân cách HS diễn ra tự nhiên, gần gũi nhất.

Ví dụ, đối với bài học về “Những biến đổi của nhà nước phong kiến trong các thế kỉ XVI-XVIII” (Bài 21) với chiến tranh Nam- Bắc triều, thể chế chính trị Đàng Trong, Đàng Ngoài, để giúp HS dễ hình dung về giai đoạn này, GV có thể sử dụng DTLSQGĐB tại Hà Nội với tư cách là nguồn sử liệu và phương tiện trực quan. Những hình ảnh trên sẽ hỗ trợ HS tạo biểu tượng về giai đoạn lịch sử biến động của dân tộc, là nguồn sử liệu chân thực minh chứng cho các sự kiện. Trên cơ sở đó, HS sẽ rút ra những bài học hữu ích cho cuộc sống: bài học về quy luật lịch sử, về lòng biết ơn, lòng tự hào dân tộc.

Muốn sử dụng DTLSQGĐB tại Hà Nội trong hình thức bài học nội khoá trên lớp, GV cần có quá trình chuẩn bị khoa học, chu đáo: phải tìm kiếm, sưu tầm, chọn lọc và xác minh nguồn tư liệu về di tích (đảm bảo các yêu cầu trong việc lựa chọn); cần xác định sử dụng DTLSQGĐB tại Hà Nội với vai trò là phương tiện trực quan hay nguồn tư liệu lịch sử, môi trường DH... Từ đó, biết phân loại đồ dùng trực quan hoặc nhận biết và phân loại tài liệu để có phương pháp sử dụng phù hợp: có bài GV cần sử dụng tài liệu hiện vật, hoặc tranh ảnh, băng hình về di tích giúp HS nhận thức lịch sử một cách sinh động; có bài lại sử dụng tài liệu thành văn, hoặc tài liệu truyền miệng để làm rõ sự kiện; có loại bài GV sử dụng DSVH vật thể, các di tích lịch sử - văn hoá, di vật, cổ vật, bảo vật ...; có những bài lại sử dụng DSVH phi vật thể, sử dụng các lễ hội truyền thống, văn học dân gian hoặc nghề thủ công truyền thống...

Giờ học nội khoá trên lớp có những quy định chặt chẽ về thời gian, địa điểm, nội dung, thành phần HS... Vì vậy, khi sử dụng DTLSQGĐB tại Hà Nội, GV cần chú ý sắp xếp hợp lý theo tiến trình bài học, kết hợp nhuần nhuyễn các phương pháp, cần chú ý dung lượng mỗi phương pháp trong tổng thể bài học. Ví dụ, để tạo biểu tượng

lịch sử cho HS, GV có thể sử dụng kết hợp đồ dùng trực quan (tranh ảnh, phim tư liệu, lược đồ, bản đồ, mô hình, hiện vật phục chế...về di tích) với tường thuật, miêu tả; có thể sử dụng công nghệ thông tin, các phương tiện k thuật hiện đại với các phương pháp trình bày miệng theo hướng đổi mới; sử dụng DH nêu vấn đề với trải nghiệm sáng tạo, giúp HS tham gia trực tiếp vào quá trình giải quyết vấn đề với các tài liệu di tích... Tuỳ thuộc mỗi bài học, GV xác định phương pháp cốt lõi và phương pháp bổ trợ với thời lượng hợp lý khác nhau. Muốn bài học nội khoá trên lớp đạt hiệu quả với việc phát huy giá trị của nguồn tài liệu DTLSQGĐB tại Hà Nội, GV cần chú ý vấn đề này.

Trên cơ sở nghiên cứu lí thuyết và quá trình thực nghiệm sư phạm, chúng tôi xin đề xuất một số biện pháp sư phạm sử dụng DTLSQGĐB tại Hà Nội trong dạy học lịch sử ở trường THPT (giờ học nội khóa) mà theo chúng tôi là đem lại hiệu quả tốt và có tính khả thi. Vấn đề này được trình bày cụ thể trong chương 4 của luận án – phần các biện pháp và thực nghiệm sư phạm từng phần, toàn phần.

3.3.2.2 Sử dụng di tích ảo về di tích lịch sử quốc gia đặc biệt tại Hà Nội

Hiện nay, việc đưa HS trực tiếp học tập, tham quan, trải nghiệm tại các di tích nói chung, DTLSQGĐB tại Hà Nội nói riêng còn rất nhiều bất cập và có rất ít nhà trường thực hiện được, do sự chi phối của cả yếu tố chủ quan và khách quan. Vì vậy, việc kết nối di tích với bài học lịch sử được thực hiện thông qua di tích ảo là một một giải pháp góp phần quan trọng khắc phục những khó khăn do việc học trực tiếp tại di tích. Đồng thời, thực hiện hiệu quả việc đổi mới phương pháp dạy học bộ môn Lịch sử ở trường phổ thông trong bối cảnh cách mạng công nghiệp 4.0.

* Quan niệm về di tích ảo

Có nhiều quan niệm khác nhau về “di tích ảo”. Dù vậy, quan niệm như thế nào thì “di tích ảo” vẫn phải mang các đặc điểm cơ bản sau:

- Tính số hóa (ứng dụng công nghệ thông tin),

- Mang dữ liệu, hình ảnh của di tích thực về lưu trữ trên máy tính,

- Biên tập thông qua phần mềm chuyên dụng,

- Dùng để giảng trong môn lịch sử ở trường THPT,

Từ đó, có thể hiểu, “di tích ảo” là một phương tiện trực quan được số hóa bằng cách mang dữ liệu, hình ảnh của di tích thực về máy tính, được thiết kế qua phần mềm phù hợp cho việc dạy học lịch sử ở trường THPT.

* Đặc trưng của di tích ảo:

- Tính số hóa: di tích ảo thể hiện dưới dạng điện tử, được xây dựng dựa trên di tích thực thông qua phần mềm, giúp HS thực hiện được hoạt động học một cách thuận lợi và linh hoạt. di tích ảo khác với di tích hiện thực về tính gián tiếp, cách xây dựng và phương thức phản ánh.

- Tính đa phương tiện. Thông qua các dạng liên kết giữa điện tử hóa, người học có thể quan sát gián tiếp di tích nhiều chiều, nhiều góc độ khác nhau, đồng thời còn dễ dàng di chuyển vị trí quan sát.

- Tính kết nối: Với việc xây dựng tồn tại dưới dạng k thuật số, di tích ảo có tính kết nối, truyền gửi, giúp người học dễ dàng tiến hành học tập mọi lúc, mọi nơi.

* Ý nghĩa của việc sử dụng di tích ảo trong DHLS:

Việc sử dụng di tích ảo về DTLSQGĐB tại Hà Nội có nhiều ưu thế trong quá trình DHLS ở trường phổ thông. Sử dụng loại di tích này giải quyết được bài toán về kinh phí, không phụ thuộc vào khoảng cách địa lý, giúp GV và HS chủ động trong quá trình sử dụng DT tại lớp học hay ngoài lớp với nhiều hình thức khác nhau (giờ học nội khóa hay hoạt động ngoại khóa, trải nghiệm). Do vậy, sử dụng di tích ảo về DTLSQGĐB tại Hà Nội là một biện pháp quan trọng để cụ thể hóa kiến thức, tạo biểu tượng lịch sử cho HS, góp phần nâng cao hiệu quả bài học.

Di tích ảo về DTLSQGĐB tại Hà Nội là những phương tiện trực quan hiện đại giúp HS có được những biểu tượng chân thực, sinh động về quá khứ. Do đó, sử dụng di tích ảo có tác dụng sâu sắc đối với cụ thể kiến thức, củng cố và vận dụng kiến thức. Qua khai thác hiệu quả di tích ảo về DTLSQGĐB tại Hà Nội còn phát triển k năng quan sát, tưởng tượng, tư duy, k năng ứng dụng CNTT, k năng thực hành cho HS. Qua đó, giáo dục HS tự hào về truyền thống văn hóa - lịch sử của dân tộc ta.

* Điều kiện sử dụng di tích ảo:

- Thứ nhất, chuẩn bị dữ liệu di tích ảo: Dữ liệu cho thiết kế di tích ảo được thực hiện chủ yếu bằng việc số hóa dữ liệu và hình ảnh của di tích thực. Trên cơ sở nguồn dữ liệu được số hóa, GV sử dụng phần mềm Panotour để thiết kế di tích ảo.

Hình 3.11. Thiết kế di tích ảo trên phần mềm Panotour

- Thứ hai, trang bị các phương tiện, thiết bị hỗ trợ: Điều kiện để tổ chức DHLS qua di tích ảo ở trường THPT là lớp học được trang bị các phương tiện trình chiếu, cài đặt hệ thống dữ liệu cho máy tính phục vụ.

- Thứ ba, GV và HS có kỹ năng sử dụng di tích ảo: phải nắm vững cách thức điều khiển hoạt động của di tích ảo.

* Sử dụng di tích ảo về DTLSQGĐB tại Hà Nội trong DHLS: Có nhiều cách thức sử dụng di tích ảo về DTLSQGĐB tại Hà Nội trong dạy học môn Lịch sử ở trường THPT. Tùy thuộc vào mục tiêu bài học, đối tượng nhận thức, khả năng của GV và điều kiện cơ sở vật chất của trường học tại địa phương để GV vận dụng một cách linh hoạt và phù hợp. Cụ thể:

- Hướng dẫn sử dụng di tích ảo về DTLSQGĐB tại Hà Nội để mở rộng, củng cố kiến thức lịch sử

Hình 3.12. Di tích ảo Văn Miếu - Quốc Tử Giám

Khi quan sát di tích ảo trong giờ học, HS được tiếp cận nhiều tri thức phong phú, hấp dẫn ngoài sách giáo khoa, làm sâu sắc thêm kiến thức cơ bản của bài học. Để sử dụng di tích ảo về DTLSQGĐB tại Hà Nội nhằm mở rộng, củng cố kiến thức, GV cần hướng dẫn HS thực hiện những công việc sau:

Bước 1: GV giới thiệu khái quát về di tích với những nét cơ bản nhất.

Bước 2: GV nêu câu hỏi định hướng cho HS chuẩn bị quan sát.

Bước 3: Tổ chức HS tương tác với di tích ảo.

Bước 4: Yêu cầu HS trả lời câu hỏi định hướng GV đã nêu ra.

Bước 5: GV nhận xét, kết luận nội dung, đồng thời liên hệ để giáo dục.

- Hướng dẫn HS sử dụng di tích ảo về DTLSQGĐB tại Hà Nội để tạo biểu tượng lịch sử

Mỗi DTLSQGĐB tại Hà Nội đều gắn liền với những sự kiện, hiện tượng, nhân vật lịch sử, phản ánh những khía cạnh khác nhau của đời sống xã hội. Do vậy, di tích ảo là một kho tư liệu phong phú, nơi chứa đựng những vết tích của lịch sử, bằng chứng của quá khứ. Do đó, hướng dẫn HS sử dụng DTLSQGĐB có tác dụng cao trong việc tạo biểu tượng lịch sử cho HS một cách cụ thể và chân thực (mặc dù các em không trực tiếp đến được di tích).

Bước 1: GV cho HS tương tác với di tích ảo, kết hợp với trình bày miệng (miêu tả).

Bước 2: GV nêu câu hỏi về những nét cơ bản nhất của di tích, trên cơ sở đó giúp HS có biểu tượng đầy đủ về di tích.

Bước 3: GV nhận xét, khắc sâu biểu tượng cho HS, đồng thời liên hệ để giáo dục ý thức trân trọng những thành tựu văn hóa lịch sử mà cha ông ta để lại.

- Hướng dẫn HS sử dụng di tích ảo về DTLSQGĐB tại Hà Nội để đóng vai làm thuyết minh viên

Thực tiễn việc DHLS hiện nay ở trường THPT cho thấy, GV chưa chú trọng việc vận dụng kiến thức đã học phục vụ cuộc sống. Do vậy, yêu cầu đặt ra là phải tăng cường hoạt động vận dụng kiến thức, giúp HS hiểu sâu sắc, toàn diện về LS. Qua đó, góp phần phát triển năng lực của người học, thực hiện nguyên tắc “học đi đôi với hành”. Một trong những cách thức để giải quyết vấn đề đó là việc GV tổ chức hoạt động đóng vai làm thuyết minh viên thông qua sử dụng di tích ảo về DTLSQGĐB tại Hà Nội trong quá trình DHLS ở trường THPT.

Khi sử dụng di tích ảo về DTLSQGĐB tại Hà Nội để tổ chức hoạt động đóng vai làm thuyết minh viên, GV hướng dẫn HS:

Bước 1: GV giao nhiệm vụ, nêu yêu cầu hoạt động đóng vai làm thuyết minh viên cho từng nhóm HS.

Bước 2: Hướng dẫn chuẩn bị lời thuyết minh và k năng thuyết minh viên cho HS, k năng sử dụng di tích ảo.

Bước 3: HS tiến hành thuyết minh, kết hợp với tương tác trên máy tính.

Bước 4: Tổ chức cho HS đánh giá kết quả của phần thuyết minh.

Bước 5: GV nhận xét và đánh giá theo các tiêu chí: kiến thức lịch sử, k năng trình bày, cảm xúc lịch sử…

Như vậy, sử dụng di tích ảo về các DTLSQGĐB tại Hà Nội là một hình thức dạy học gián tiếp sử dụng DTLSQGĐB tại Hà Nội quan trọng, góp phần đổi mới và nâng cao chất lượng dạy học bộ môn Lịch sử ở trường THPT. Thủ đô Hà Nội có hệ thống DTLSQGĐB phong phú, có giá trị lịch sử và văn hóa, nếu khai thác và sử dụng hiệu quả thì những DT đó không chỉ được sử dụng ở những địa phương tại Hà Nội, mà có thể sử dụng ở các nhà trường trong phạm vi cả nước. Tuy nhiên, để việc sử dụng di tích ảo về DTLSQGĐB về Hà Nội đạt hiệu quả tốt, cần có những điều kiện nhất định và bắt buộc như trình độ tin học của GV, HS, điều kiện cơ sở vật chất của trường học tại từng địa phương. Do đó, đây là một giải pháp mang tính đột phá và có tính mở đường cho việc đổi mới trong việc khai thác và sử dụng hiệu quả nguồn DTLSQGĐB tại Hà Nội trong DHLS dân tộc ở trường THPT.

3.3.2.3. Tổ chức HS sưu tầm tư liệu và thi tìm hiểu về di tích lịch sử quốc gia đặc biệt tại Hà Nội

Tư liệu về DTLSQGĐB tại Hà Nội rất phong phú và đa dạng, bao gồm cả tư liệu viết, tư liệu hình ảnh. Đây là nguồn sử liệu quý giá góp phần quan trọng vào việc khôi phục bức tranh chân thực và sinh động của quá khứ lịch sử. Vì vậy, tổ chức cho HS sưu tầm và sử dụng hiệu quả nguồn tư liệu về các DTLSQGĐB tại Hà Nội vừa là nhiệm vụ, vừa là mục tiêu của việc dạy học lịch sử ở trường phổ thông. Bởi vì, thông qua nguồn tư liệu sưu tầm giúp HS hiểu được sâu sắc lịch sử dân tộc. Đồng thời, rèn luyện k năng tìm kiếm và phân loại tài liệu, k năng trình bày một vấn đề lịch sử, giáo dục ý thức trân trọng đối với những thành tựu mà các thế hệ đi trước làm nên; có ý thức giữ gìn, bảo tồn và phát huy giá trị của các di tích. Trên cơ sở đó, hình thành và phát triển năng lực chung, cũng như năng lực chuyên biệt của bộ môn Lịch sử cho HS.

Việc tổ chức sưu tầm tư liệu trong dạy học lịch sử nói chung, tư liệu về hệ thống các DTLSQGĐB tại Hà Nội nói riêng cần được thực hiện thường xuyên, gắn liền với quá trình giờ học nội khoá và cả hoạt động ngoài khóa. Để hoạt động sưu tầm tư liệu phục vụ học tập tốt, GV cần phân công nhiệm vụ phù hợp, hướng dẫn HS cách thức sưu tầm, địa chỉ, địa điểm sưu tầm, phương pháp phân loại và chọn lọc tài liệu, cách sắp xếp, cách ghi chép, cách trình bày tư liệu… Hiện nay, khoa học công nghệ phát triển mạnh, với sự hỗ trợ của công nghệ thông tin, GV có thể hướng dẫn và cung cấp cho HS một số trang website tin cậy để chọn lọc nguồn tư liệu đảm bảo tính khoa học, phục vụ cho quá trình

học tập. Hoặc giới thiệu tên những cuốn sách hay, liên quan trực tiếp đến bài học và yêu cầu HS báo cáo kết quả sưu tầm.

Bên cạnh việc sưu tầm tư liệu viết thông qua thư viện, sách báo, trang web, thì việc sưu tầm tư liệu hình ảnh cũng rất quan trọng. Bởi vì, tranh ảnh thuộc loại đồ dùng trực quan tạo hình, có khả năng lưu giữ thông tin ngay tại thời điểm xảy ra sự kiện lịch sử, mang tính khoa học cao. Thông qua tư liệu hình ảnh giúp HS tạo được biểu tượng chân xác, sinh động, hấp dẫn về sự kiện, hiện tượng lịch sử. GV hướng dẫn HS sưu tầm tranh ảnh có thể thông qua việc chụp lại tranh ảnh của các nhà nhiếp ảnh, trong trường hợp này phải trích nguồn đầy đủ. Hoặc là, HS có thể tự tìm hiểu và chụp những bức ảnh phản ánh nội dung lịch sử nào đó để phục vụ cho quá trình học tập.

Thi tìm hiểu về lịch sử nói chung, về DTLSQGĐB tại Hà Nội nói riêng là một hoạt động ngoại khoá bổ ích, có khả năng thu hút HS và có ý nghĩa giáo dục cao. Việc kết hợp sưu tầm và thi tìm hiểu về DTLSQGĐB tại Hà Nội là điều kiện để HS được làm việc trực tiếp với nguồn tài liệu phong phú, sinh động. Trên cơ sở đó, HS học lịch sử một cách chủ động và tích cực, rèn luyện k năng khai thác và sử dụng tư liệu trong quá trình học tập. Đây cũng chính là cơ hội để các em thể hiện tình cảm, thái độ trân trọng, lòng tự hào đối với truyền thống quê hương thông qua việc tìm hiểu về di tích.

Các hình thức hoạt động ngoại khoá tìm hiểu về DTLSQGĐB GV có thể lựa chọn rất đa dạng và hấp dẫn. Tuỳ thuộc thời gian tổ chức, quy mô, mục tiêu của chương trình, GV lựa chọn hình thức tìm hiểu phù hợp như: tổ chức làm báo, thi thuyết trình, kể chuyện, viết bài dự thi theo chủ đề, tổ chức cuộc thi “Theo dòng lịch sử”, dạ hội lịch sử… Với các hình thức tổ chức này sẽ kích thích sự tham gia tích cực của HS, khích lệ sự sáng tạo của các em trong quá trình hoạt động.

Khi tổ chức các cuộc thi tìm hiểu về DTLSQGĐB tại Hà Nội, GV cần lưu ý: các DTLSQGĐB tại Hà Nội được lựa chọn để tổ chức các cuộc thi phải là các DTLSQGĐB tiêu biểu, có liên quan mật thiết với chương trình nội khoá; thời điểm phát động phải hợp lý - nên tổ chức nhân dịp các ngày lễ lớn của đất nước hoặc ngày truyền thống của địa phương, kết hợp với các phong trào thi đua của nhà trường; kế hoạch tổ chức phải được xây dựng chi tiết và được nhà trường thông qua; lựa chọn hình thức thi phù hợp, phối hợp chặt chẽ với các môn học khác để nâng cao chất lượng HĐNK; tránh tổ chức một cách hình thức hoặc rườm rà, phô trương….

Ví dụ, khi dạy học xong sự kiện sự ra đời của nhà nước Âu Lạc và cuộc kháng chiến chống xâm lược Triệu, GV có thể yêu cầu HS sưu tầm tư liệu về Khu di tích lịch sử kiến trúc nghệ thuật và khảo cổ Cổ Loa, gồm cả tư liệu viết và tư liệu hình ảnh. Đồng thời, phải viết một đoạn ngắn về nội dung, giá trị của di tích này và báo cáo về sản phẩm của cá nhân HS. Trong đó, HS phải nhấn mạnh được:

Di tích Cổ Loa thuộc địa phận huyện Đông Anh, thành phố Hà Nội. Tại địa điểm này đã có dấu tích của văn hóa Sơn Vi, thuộc hậu kỳ đồ đá cũ, cách đây khoảng 20.000 năm đến 11.000 năm. Khoảng 4.000 năm trước, những cư dân thuộc văn hóa Phùng Nguyên cũng đã định cư trên mảnh đất này. Vào khoảng năm 208 trước Công nguyên, sau khi thống nhất hai bộ tộc Âu Việt và Lạc Việt, lập nên nhà nước Âu Lạc, An Dương