Tác Động Của Điều Kiện Tự Nhiên, Kinh Tế, Văn Hóa Xã Hội Đến Phát Triển

Diện tích cả huyện là 127.882,3 ha, trong đó có 14.965,19 ha đất sản xuất nông nghiệp và 105.126,2 ha đất lâm nghiệp. Toàn huyện có 378 thôn, tổ nhân dân, dân số trên 132.000 người với 18 dân tộc cùng chung sống, mật độ dân số trung bình là 102 người/km2 [41].

Địa hình của Chiêm Hoá bị chia cắt khá lớn bởi hệ thống sông ngòi và nhiều dãy núi lớn. Nét chung của địa hình là sự xen kẽ không đều giữa các núi đá vôi và núi đất, giữa các dải núi cao và vùng đồi đất có độ cao trung bình hoặc thấp. Giữa các vùng đồi núi đó là các thung lũng có diện tích không lớn song đất đai mầu mỡ, thuận lợi cho việc xây dựng các điểm dân cư, phát triển kinh tế nông, lâm nghiệp. Chiêm Hoá có nhiều dãy núi cao. Phía Đông có đỉnh cao nhất là núi Khau Bươn (thuộc địa phận xã Kiên Đài, có độ cao 957m), phía Tây có đỉnh cao nhất là núi Cham Chu có độ cao

1.587 m (thuộc địa phận xã Tân An, Hà Lang, Trung Hà) là ranh giới giữa huyện Chiêm Hóa, huyện Hàm Yên (tỉnh Tuyên Quang) và huyện Bắc Quang (tỉnh Hà Giang).

Sông, suối của Chiêm Hoá có độ dốc cao, hướng chảy khá tập trung, các con suối, ngòi đều đổ dồn về sông Gâm và sông Lô. Con sông lớn nhất là sông Gâm, bắt nguồn từ Trung Quốc, chảy qua tỉnh Hà Giang, Cao Bằng, huyện Na Hang, chảy qua Chiêm Hoá với độ dài 40 km và là đường thuỷ duy nhất nối huyện với tỉnh lỵ Tuyên Quang và các tỉnh trung du, đồng bằng Bắc Bộ. Cùng với các con suối lớn, nhiều khe nhỏ tạo thành một nguồn thuỷ sinh phong phú, cung cấp nước, thuỷ sản phục vụ đời sống, sản xuất của nhân dân và là con đường giao thông, vận tải khá quan trọng.

Chiêm Hoá thuộc vùng khí hậu nhiệt đới thấp, được phân chia thành 2 mùa rõ rệt: mùa hè từ tháng 4 đến tháng 9, thường có nhiều mưa và mưa rào tập trung từ tháng 5 đến tháng 8, mùa này thường hay xẩy ra lũ lụt; mùa đông kéo dài từ tháng 10 năm trước tới tháng 3 năm sau, thường có gió mùa Đông Bắc, sương mù và sương muối.

Điều kiện tự nhiên mang lại cho Chiêm Hoá nhiều lợi thế, sự giàu có về tài nguyên, khoáng sản cũng như thế mạnh về sản xuất nông, lâm nghiệp. Rừng Chiêm Hoá có nhiều lâm thổ sản: Đinh, Lim, Nghiến, Lát, Sa nhân... và muông thú quý, hiếm: Gấu, Nhím, Tê tê, Tắc kè, Voọc mũi hếch (một loài thú có nguy cơ bị tuyệt chủng ở mức nguy cấp, được ghi tên trong sách đỏ của thế giới và sách đỏ Việt Nam)... Dưới lòng đất các khoáng sản đã được khai thác có Ăng - ty - moan, Măng - gan, vàng sa khoáng... Đất đai có độ phong hoá cao, lượng mưa và độ ẩm thích hợp, nhiều thung lũng cỏ...[41]. Chiêm Hoá có đầy đủ các điều kiện để trồng cây lương thực (lúa, ngô), cây công nghiệp (lạc, mía, chè, các cây họ đậu), chăn nuôi gia súc gia cầm và phát triển nghề rừng cũng như các ngành công nghiệp khai thác, chế biến.

2.1.2. Điều kiện kinh tế, văn hóa, xã hội

Về kinh tế: Những năm qua, huyện Chiêm Hóa đã đạt được những chuyển biến tích cực trong phát triển kinh tế nhờ chủ động nắm bắt, phát huy những tiềm năng, thế mạnh của địa phương. Tốc độ tăng trưởng kinh tế bình quân đạt trên 14%/năm. Cơ cấu kinh tế chuyển dịch đúng hướng tăng dần tỷ trọng các ngành công nghiệp - xây dựng và các ngành dịch vụ, giảm dần ngành nông - lâm nghiệp và thủy sản. Sản xuất nông - nông nghiệp tiếp tục phát triển theo hướng sản xuất hàng hóa tập trung. Kinh tế của huyện Chiêm Hóa tập trung phát triển nông, lâm nghiệp, thủy sản là thế mạnh; bên cạnh đó sản xuất công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp, phát triển du lịch trong những năm gần đây được huyện phát huy lợi thế để đẩy mạnh phát triển. Hàng năm, huyện trồng mới trung bình trên 2.000 ha, khai thác trung bình 115 nghìn m3 gỗ phục vụ cho các nhà máy chế biến lâm sản, cung cấp nguyên liệu cho phát triển tiểu thủ công nghiệp, hàng thủ công mỹ nghệ, góp phần xóa đói giảm nghèo. Huyện có Cụm công nghiệp An Thịnh với diện tích 78 ha, nằm hai bên trục đường ĐT 190, cách thị trấn huyện lỵ 8 km, rất thuận lợi về giao thông song chưa thu hút nhiều doanh nghiệp đầu tư [41].

Đến nay, tỷ lệ hộ nghèo của huyện giảm xuống 21,12%. Bên cạnh đó, thực hiện Chương trình Mục tiêu quốc gia xây dựng NTM trên địa bàn, đến nay Chiêm Hóa có 05 xã (Kim Bình, Yên Nguyên, Vinh Quang, Hoà Phú, Phúc Thịnh) đạt 19 tiêu chí NTM, chiếm 20%; 11 xã đạt từ 10 - 14 tiêu chí, chiếm 44%; 9 xã đạt từ 6 - 9 tiêu chí, chiếm 36%. Bình quân tiêu chí NTM trên địa bàn huyện đạt 13 tiêu chí/xã. Năm 2018, thu nhập bình quân toàn huyện đạt 27,05 triệu đồng/người [41].

Về văn hóa - xã hội: Chiêm Hóa là huyện có nhiều đồng bào dân tộc thiểu số (chiếm 78%). Huyện Chiêm Hóa có 18 dân tộc anh em cùng chung sống, trong đó hơn 60% là đồng bào dân tộc Tày. Nhân dân các dân tộc nơi đây vẫn lưu giữ nhiều nét văn hóa truyền thống như: Các lễ hội truyền thống, các làn điệu dân ca, dân vũ, văn hóa ẩm thực vô cùng độc đáo. Đời sống văn hoá của nhân dân các dân tộc khá phong phú, từ xa xưa đã sớm biết tạo nên những đường nét hoa văn tinh xảo, thể hiện trình độ nghệ thuật cao trên trang phục và các đồ trang sức.

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 105 trang tài liệu này.

Trong những năm qua, chất lượng giáo dục và đào tạo, công tác chăm sóc sức khoẻ nhân dân trong Huyện được củng cố và nâng cao, đồng thời Huyện đẩy mạnh xây dựng thôn bản và gia đình văn hoá, triển khai các biện pháp giảm nghèo vững chắc, thực hiện tốt chính sách an sinh xã hội. Tăng cường củng cố quốc phòng an ninh; đẩy mạnh cải cách hành chính, đổi mới hơn nữa và nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý và nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý chính quyền các cấp.

2.1.3. Tác động của điều kiện tự nhiên, kinh tế, văn hóa xã hội đến phát triển du lịch

Những điểm đặc thù về điều kiện tự nhiên, điều kiện kinh tế, văn hóa, xã hội như trên của huyện Chiêm Hóa đang có những thuận lợi nhất định tồn tại song hành cùng không ít khó khăn cho việc phát triển du lịch cũng như hoạt động quản lý nhà nước về du lịch trên địa bàn.

- Những thuận lợi:

Nhờ được thiên nhiên ưu ái, ban tặng cảnh quan thiên nhiên đẹp với những dãy núi cao, những thác nước hùng vĩ, những khu rừng nguyên sinh quý giá, Chiêm Hóa có nhiều thuận lợi phát triển du lịch sinh thái, du lịch mạo hiểm. Bên cạnh đó, nền văn hóa đa dạng còn lưu giữ được nhiều nét văn hóa truyền thống của đồng bào Dao như những làn điệu Páo Dung, múa màng, thổi tù và... giúp Chiêm Hóa phát triển những sản phẩm du lịch độc đáo, thu hút khách du lịch trong và ngoài nước.

- Những khó khăn:

Do những rào cản về mặt điều kiện tự nhiên và mức độ phát triển kinh tế xã hội ở mức thấp, hệ thống cơ sở hạ tầng của huyện còn kém phát triển: Điện, đường, trường, trạm. Mặc dù đã nhận được sự quan tâm của Nhà nước thông qua Chương trình 134, 135 nhưng về cơ bản, hệ thống giao thông, điện, trường, trạm y tế mới chỉ phát triển đạt yêu cầu đến cấp huyện. Còn ở tuyến xã, thôn bản, cơ sở hạ tầng yếu kém. Hệ thống hạ tầng kỹ thuật và hạ tầng xã hội còn bất cập, thiếu tính đồng bộ, lạc hậu, chưa đáp ứng được yêu cầu phát triển cho “ngành công nghiệp không khói”. Một số điểm du lịch ở xa trung tâm huyện, cơ sở hạ tầng còn nhiều khó khăn, nhất là hệ thống đường giao thông chưa thuận lợi cho việc kết nối các điểm du lịch. Chính vì thế, khoảng cách xa trung tâm trong khi hạ tầng kém phát triển đã gây khó khăn cho việc phát triển các hoạt động du lịch xuống tới tận thôn bản.

Tuy đã có sự quan tâm tạo điều kiện của chính quyền song các doanh nghiệp kinh doanh lữ hành, vận chuyển khách du lịch, cơ sở lưu trú, mua sắm du lịch trên địa bàn tỉnh vẫn còn ít về số lượng và hạn chế về năng lực; chưa có nhiều điểm vui chơi, giải trí cho khách du lịch; hoạt động du lịch còn nhỏ lẻ, chưa thật sự chuyên nghiệp; hệ thống hạ tầng, vật chất kỹ thuật phục vụ du lịch chưa đồng bộ; nguồn kinh phí dành cho hoạt động du lịch chưa tương xứng với nhu cầu đầu tư phát triển; công tác giải phóng mặt bằng thực hiện dự án đầu tư tại các khu du lịch chưa bảo đảm tiến độ. Sản phẩm, hàng hóa, đồ lưu niệm chưa phong phú; hệ thống công trình vệ sinh tại các khu, điểm

du lịch có nơi còn thiếu và chưa đạt tiêu chuẩn nhà vệ sinh công cộng phục vụ khách du lịch. Bà con kinh doanh du lịch còn tự phát, tính chuyên nghiệp chưa cao, khả năng ứng dụng công nghệ trong hoạt động còn hạn chế... Đây là những điểm yếu cần sớm được khắc phục để du lịch Chiêm Hóa phát triển, trở thành ngành kinh tế mũi nhọn của địa phương trong thời gian tới.

Chính vì thế, trong quá trình quản lý nhà nước về du lịch trên địa bàn huyện Chiêm Hóa, cần đặc biệt chú ý đến những yếu tố đặc thù này để có được phương thức quản lý phù hợp, hiệu quả, giúp phát huy những điểm mạnh, lợi thế và hạn chế những tác động tiêu cực, khó khăn cản trở.

2.2. Thực trạng phát triển du lịch trên địa bàn Huyện Chiêm Hóa hiện nay

2.2.1. Tài nguyên du lịch

Tài nguyên du lịch là cảnh quan thiên nhiên, yếu tố tự nhiên, di tích lịch sử văn hóa, công trình lao động sang tạo của con người và các giá trị nhân văn khác có thể được sử dụng nhằm đáp ứng nhu cầu du lịch, là yếu tố cơ bản để hình thành các khu du lịch, điểm du lịch, tuyến du lịch, đô thị du lịch.

- Phân loại tài nguyên du lịch gồm 3 loại chính, đó là:

Một là, Tài nguyên du lịch thiên nhiên bao gồm khí hậu, địa hình, phong cảnh…có thể nói chung là tất cả những gì thiên nhiên ban tặng cho con người.

Hai là, Tài nguyên du lịch nhân văn gồm có tài nguyên du lịch nhân văn vật thể và và tài nguyên du lịch nhân văn phi vật thể.

+ Tài nguyên du lịch nhân văn vật thể bao gồm những di sản do con người tạo ra qua nhiều thế hệ và để lại cho các thế hệ mai sau đó là các di tích lịch sử, công trình kiến trúc, văn hóa nghệ thuật…

+ Tài nguyên du lịch nhân văn phi vật thể bao gồm các truyền thống lịch sử, văn hóa dân tộc, các phong tục tập quán, các loại hình nghệ thuật truyền thống…

Ba là, Tài nguyên du lịch xã hội bao gồm các sự kiện chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội do con người đương đại tổ chức cũng tạo ra sức hấp dẫn để thu hút khách du lịch.

Huyện Chiêm Hóa (Tuyên Quang) là mảnh đất rất giàu tài nguyên du lịch. Thứ nhất phải kể đến Tài nguyên du lịch thiên nhiên, đó là cảnh quan thiên nhiên kỳ vỹ với nhiều danh thắng đẹp như: Thác Bản Ba (xã Trung Hà), thác Lụa (xã Hòa Phú), hang Bó Ngoặng (xã Phúc Sơn) thuận lợi cho phát triển du lịch sinh thái, khám phá thiên nhiên, mạo hiểm. Bên cạnh đó, huyện Chiêm Hóa còn có nguồn Tài nguyên du lịch nhân văn và nguồn tài nguyên du lịch xã hội đa dạng: Đó là nền văn hóa truyền thống phong phú, đặc sắc với nhiều phong tục tập quán tốt đẹp, đậm đà bản sắc dân tộc còn lưu giữ như: Các lễ hội truyền thống, các làn điệu dân ca, dân vũ, văn hóa ẩm thực vô cùng độc đáo. Hệ thống các khu di tích lịch sử, văn hóa và danh thắng dày đặc với 131 điểm di tích, danh thắng phân bố tại 23 xã, thị trấn, trong đó 81 điểm di tích đã được xếp hạng, trong đó nổi bật là Khu di tích Quốc gia đặc biệt Kim Bình. Ngoài ra huyện có hệ thống du lịch tâm linh như Đền Đầm Hồng (Ngọc Hội), Đền Bách Thần (Vĩnh Lộc), Đền Pù Chua (Minh Quang), Chùa Bảo Ninh Sùng Phúc (Yên Nguyên); các lễ hội được tổ chức vào dịp đầu xuân năm mới đã thu hút đông đảo du khách đến với Chiêm Hóa như lễ hội Lồng tông, Hội chọi trâu, lễ hội Kim Bình, lễ hội Bản Cuống xã Minh Quang, lễ hội Bản Ho xã Phú Bình... Nhiều di sản văn hóa truyền thống độc đáo của các dân tộc đã được công nhận là di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia: Nghi lễ Then, Lễ hội Lồng Tông của dân tộc Tày; hát Páo dung, lễ cấp sắc của dân tộc Dao. Vào các ngày lễ, tết, đồng bào thường tụ họp theo làng, bản cùng nhau ném còn, hát then, hát cọi... Những điệu hát chứa đựng nhiều nội dung phong phú, trong sáng và đầy sức thuyết phục của một nền nghệ thuật văn hoá dân tộc giầu sức sống. Ngày nay, cứ vào ngày mùng 8 tháng Giêng âm lịch hàng năm, Lễ hội Lồng Tông lại được tổ chức

tại trung tâm huyện với nhiều loại hình văn hoá, thể thao... đã thực sự trở thành ngày hội văn hoá của nhân dân các dân tộc trong Huyện [40].

Với nhiều lợi thế, huyện Chiêm hóa đang là điểm đến hấp dẫn du khách bởi tài nguyên du lịch phong phú giàu tiềm năng.

2.2.2. Hoạt động khai thác tiềm năng du lịch

Trong những năm qua, hoạt động du lịch của Huyện Chiêm Hóa (Tuyên Quang) đã có sự chuyển biến tích cực. Đến nay, huyện có 114 di tích, danh thắng được xếp hạng cấp Quốc gia và cấp tỉnh bao gồm: Các di tích kiến trúc nghệ thuật; di tích lịch sử cách mạng thời kỳ tiền khởi nghĩa, trong thời kỳ kháng chiến chống Pháp, kháng chiến chống Mỹ; di tích danh lam thắng cảnh; di tích khảo cổ, bảo vật quốc gia [40].

Nhiều điểm du lịch thu hút đông khách đến tham quan như: Thác Bản Ba, xã Trung Hà; hang Thẳm Hốc, Thẳm Vài, Bó Ngoặng xã Phúc Sơn; hang Núi Chùa, hang Mỏ Bài, động Bản Pài xã Minh Quang; thác Lụa, xã Hà Lang, Nhà máy thủy điện Chiêm Hóa. Huyện đang tập trung quy hoạch chi tiết các khu, điểm du lịch, tăng cường quảng bá các sản vật đặc trưng tại địa phương, khuyến khích cộng đồng dân cư tham gia phát triển du lịch tại gia đình, cộng đồng.

Trong giai đoạn 2015 - 2019, tốc độ tăng trưởng bình quân doanh thu du lịch đạt bình quân khoảng 9,4%/năm [40]. Mặc dù tốc độ tăng trưởng doanh thu hằng năm chưa ổn định qua các năm, nhưng có thể nói trong những năm qua, nhờ những nỗ lực, quyết tâm lớn của cả hệ thống chính trị Huyện Chiêm Hóa, sự quan tâm tạo điều kiện của tỉnh Tuyên Quang, sự hỗ trợ tích cực của các ban, ngành từ Trung ương tới địa phương, du lịch huyện Chiêm hóa đã đạt được những thành tựu nhất định. Tổng doanh thu ngành luôn duy trì với tốc độ tăng trưởng cao qua các năm, luôn vượt chỉ tiêu so với kế hoạch hàng năm đề ra, hàng năm góp vào tăng trưởng kinh tế chung của Huyện, góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế địa phương, thay đổi diện mạo và đời sống kinh tế - xã hội của địa phương.

Biểu đồ 2.1. Doanh thu từ du lịch Chiêm Hóa (giai đoạn 2016-2019).

Đơn vị tính: Tỷ đồng

Nguồn: [40].

Nhờ có sự nỗ lực trong phát triển du lịch, doanh thu du lịch của Huyện tăng qua các năm. Năm 2016 doanh thu đạt 47,9 tỷ, năm 2017 là 60,7 tỷ, đặc biệt năm 2019, doanh thu đạt 84,5 tỷ đồng. Đây là thành quả của ngành du lịch địa phương, đánh dấu những bước khởi sắc mới.

Nhiều du khách trong và ngoài nước khi đến Chiêm Hóa đã lựa chọn hình thức du lịch trải nghiệm cuộc sống thực tế, tham gia sinh hoạt văn hóa và các hoạt động của người dân bản địa như đánh cá, chăm sóc vườn rau, nấu nướng và thưởng thức các món ăn truyền thống của các dân tộc nơi đây. Tại nhiều thôn bản, bước đầu đã có những hộ dân có đầy đủ điều kiện đăng ký cho du khách ở tại nhà như ở: Thôn Bản Ba 1, xã Trung Hà hiện có 5 hộ gia đình cung cấp dịch vụ homestay, gồm 3 nhà sàn dân tộc Tày, Dao và 2 nhà đất dân tộc Mông; thôn Biến, xã Phúc Sơn có 3 hộ gia đình có nhà ở rộng rãi đáp ứng hàng chục chỗ nghỉ cho du khách…[26].

Khi tham gia du lịch cộng đồng, du khách được tìm hiểu về những nét văn hóa đặc sắc của các dân tộc như: Làm đàn tính, nghe hát Then, hát Cọi, giới thiệu lịch sử ngôi nhà sàn của đồng bào dân tộc Tày… Ông Dominique