Xây Dựng Nội Dung Chương Trình Dạy Học Môn Ngữ Văn Theo Định Hướng Phát

chỉ đạo, hướng dẫn, kiểm tra, đôn đốc tổ chuyên môn trong thực hiện chỉ tiêu, kế hoạch đề ra.

- Các buổi tuyên truyền, thảo luận phải được chuẩn bị chu đáo, thực hiện nghiêm túc, thiết thực, tránh hình thức và lãng phí.

- Ban giám hiệu nhà trường phải nhận thức đúng đắn về tầm quan trọng của dạy học định hướng PTNL nói chung và môn Ngữ văn nói riêng. Thường xuyên cập nhật văn bản chỉ đạo của Bộ GD và Đào tạo, của Sở GD và Đào tạo về HĐDH theo định hướng PTNL HS. Đồng thời triển khai, kiểm tra đôn đốc, nhắc nhở GV thực hiện nghiêm túc các văn bản chỉ đạo đó; cụ thể hoá nội dung kế hoạch dạy học theo định hướng PTNL HS ngay từ đầu năm học tới GV trong nhà trường. Chuẩn bị CSVC cho hoạt động đổi mới PPDH.

- Có đội ngũ GV cốt cán, nắm vững chuyên môn, có kinh nghiệm trong công tác giảng dạy, tâm huyết với nghề.

- Có sự hưởng ứng tích cực và niềm tin của đội ngũ cán bộ, GV và HS trong việc đổi mới HĐDH theo định hướng PTNL HS.

- HS được tiếp cận với các tài liệu tham khảo của môn học, tự tìm tòi, sưu tầm tài liệu để xác định được mục tiêu môn học, có động cơ học tập đúng đắn, phù hợp để phát triển các năng lực chung cốt lõi và các năng lực môn học.

3.3.2. Xây dựng nội dung chương trình dạy học môn Ngữ văn theo định hướng phát triển năng lực học sinh

3.3.2.1. Mục tiêu của biện pháp

- Nâng cao nhận thức của GV về tầm quan trọng của việc xây dựng chương trình GD nhà trường, xây dựng nội dung chương trình môn Ngữ văn và thực hiện chương trình GD phổ thông môn Ngữ văn hiện hành theo định hướng PTNL và phẩm chất HS, thực hiện chuẩn kiến thức kỹ năng.

- Khắc phục những hạn chế của chương trình, SGK môn Ngữ văn hiện hành, góp phần nâng cao chất lượng dạy học, hoạt động GD của nhà trường.

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 159 trang tài liệu này.

- Quản lý chặt chẽ quy trình xây dựng chương trình GD nhà trường - chương trình dạy học môn Ngữ văn theo định hướng PTNL HS nhằm nâng cao kết quả thực hiện mục tiêu GD và dạy học của nhà trường.

- Bồi dưỡng nâng cao năng lực nghiên cứu khoa học GD, phát triển chương trình GD nhà trường, xây dựng chương trình môn học cho GV.

- Tạo ra được một bộ công cụ - PPCT môn Ngữ văn của nhà trường phù hợp với đặc điểm đối tượng HS và điều kiện thực tế của nhà trường để nâng cao hiệu quả quản lí HĐDH, nâng cao chất lượng dạy học môn Ngữ văn theo định hướng PTNL HS.

3.3.2.2. Nội dung biện pháp

- Chỉ đạo tổ chuyên môn và GV Ngữ văn tiếp tục rà soát nội dung dạy học trong SGK hiện hành, tinh giản những nội dung dạy học vượt quá mức độ cần đạt về kiến thức, kỹ năng của chương trình GD phổ thông hiện hành; điều chỉnh để tránh trùng lặp nội dung, hoạt động GD; bổ sung, cập nhật những thông tin mới phù hợp thay cho những thông tin cũ, lạc hậu; không dạy những nội dung, bài tập, câu hỏi trong SGK vượt quá mức độ cần đạt về kiến thức, kỹ năng của chương trình GD phổ thông hiện hành; tuyệt đối không dạy những nội dung ngoài SGK;

- Chỉ đạo tổ CM và GV căn cứ chương trình GD phổ thông hiện hành bộ môn Ngữ văn, cấu trúc, sắp xếp lại nội dung dạy học lựa chọn các chủ đề, rà soát nội dung các bài học trong SGK hiện hành tương ứng với chủ đề đó để sắp xếp lại thành một số bài học tích hợp hoặc liên môn; từ đó, xây dựng kế hoạch dạy học, PPCT mới của môn học theo định hướng PTNL, phẩm chất HS phù hợp với điều kiện thực tế của nhà trường, có rà soát, điều chỉnh, bổ sung hàng năm.

- Tổ chức thẩm định và phê duyệt nội dung chương trình dạy học môn Ngữ văn từng năm học phù hợp với mục tiêu dạy học bộ môn.

3.3.2.3. Cách thực hiện biện pháp

- Tổ chức cho cán bộ, GV học tập đầy đủ, kịp thời sự chỉ đạo của ngành về chương trình giảng dạy bộ môn, xây dựng chương trình GD nhà trường.

- Tổ chức cho GV Ngữ văn nghiên cứu kĩ các chỉ thị, hướng dẫn, yêu cầu đổi mới dạy học và các năng lực, phẩm chất chung, các năng lực chuyên biệt môn Ngữ văn cần phát triển cho HS.

- Chỉ đạo tổ chuyên môn và GV Ngữ văn xác định mục tiêu môn học, những năng lực cần phát triển cho HS, tổ chức nghiên cứu, đánh giá nội dung chương trình dạy học môn Ngữ văn đã được xây dựng hằng năm, xem xét mức độ phù hợp, hiệu quả của chương trình môn học căn cứ vào chất lượng giảng dạy bộ môn.

- Hiệu trưởng và các Phó Hiệu trưởng cũng thường xuyên dự giờ của GV theo quy định của ngành để kiểm tra việc thực hiện chương trình, kế hoạch giảng dạy và trình độ chuyên môn, nghiệp vụ của GV được thể hiện trong việc thực hiện chương trình giảng dạy.

- Phê duyệt nội dung chương trình môn học để trở thành hành lang pháp lí, quy chế chuyên môn cho GV Ngữ văn thực hiện trong suốt năm học.

3.3.2.4. Điều kiện thực hiện

- Cập nhật đầy đủ, kịp thời các văn bản chỉ đạo của ngành về phát triển chương trình nhà trường, xây dựng chương trình môn học, thực hiện chương trình GD phổ thông hiện hành theo định hướng PTNL và phẩm chất HS, đổi mới PP, HTTC dạy học...

- Tổ chức cho CBQL, GV Ngữ văn tham gia các lớp tập huấn, thăm quan học tập các mô hình về xây dựng chương trình nhà trường, xây dựng nội dung chương trình môn học theo định hướng PTNL HS.

- Xây dựng quy chế đánh giá, các chế độ cho cán bộ, GV trong việc xây dựng nội dung chương trình môn học và chịu trách nhiệm đối với nội dung chương trình được xây dựng đó gắn với việc thực hiện mục tiêu GD chung của nhà trường nhằm PTNL của HS.

3.3.3. Quản lý giáo viên thiết kế bài học môn Ngữ văn theo định hướng phát triển năng lực HS

3.3.3.1. Mục tiêu của biện pháp

- Quản lí được việc thực hiện quy chế, nền nếp chuyên môn và mục tiêu đổi mới HĐDH môn Ngữ văn của GV và tổ chuyên môn Ngữ văn theo định hướng PTNL HS ngay từ khâu xây dựng kế hoạch từng bài học, thiết kế giáo án bài dạy trước khi lên lớp.

- Bước đầu đánh giá được nhận thức về việc dạy học theo định hướng PTNL HS cũng như năng lực, trình độ chuyên môn của GV và hiệu quả của việc đổi mới HĐDH.

- Dự đoán khái quát được những năng lực mà HS sẽ được hình thành và phát triển qua việc học tập môn Ngữ văn cũng như chất lượng GD của môn học này.

3.3.3.2. Nội dung biện pháp

- Cần giúp cho GV thấy được việc chuẩn bị cho một giờ dạy học (thường được thể hiện qua việc chuẩn bị giáo án) là nền tảng mấu chốt quyết định chất lượng của HĐDH. Đây là hoạt động xây dựng kế hoạch dạy học cho một bài học cụ thể, thể hiện mối quan hệ tương tác giữa GV với HS, giữa HS với HS nhằm đạt được những mục tiêu của bài học.

- Bồi dưỡng cho GV năng lực thiết kế bài học theo định hướng PTNL HS. Chỉ đạo tổ chuyên môn giúp GV phân biệt được một cách rõ ràng sự khác biệt giữa một bài dạy theo hướng phát triển năng lực và một bài dạy truyền thống cách thiết kế bài dạy chuyển từ giáo án nội dung sang giáo án PP tổ chức dạy học nhằm phát triển năng lực người học.

+ Bước 1: Xác định mục tiêu của bài học căn cứ vào chuẩn kiến thức (KT), kĩ năng (KN) và yêu cầu về thái độ trong chương trình. Nó giúp GV xác định rõ các nhiệm vụ sẽ phải làm (dẫn dắt HS tìm hiểu, vận dụng những KT, KN nào; phạm vi, mức độ đến đâu; qua đó GD cho HS những bài học gì).

+ Bước 2: Nghiên cứu SGK và các tài liệu liên quan để: hiểu chính xác, đầy đủ những nội dung của bài học; xác định những KT, KN, thái độ cơ bản cần hình thành và phát triển sao cho phù hợp với năng lực của HS và điều kiện dạy học; xác định trình tự logic của bài học, xây dựng một hệ thống câu hỏi, bài tập giúp HS nhận thức, khám phá, vận dụng các KT, KN trong bài một cách thích hợp.

+ Bước 3: Xác định khả năng đáp ứng các nhiệm vụ nhận thức của HS, gồm: xác định những KT, KN mà HS đã có và cần có; dự kiến những khó khăn, những tình huống có thể nảy sinh và các phương án giải quyết.

+ Bước 4: Lựa chọn PPDH, PTDH, HTTC dạy học và cách thức đánh giá thích hợp nhằm giúp HS học tập tích cực, chủ động, sáng tạo, phát triển được những phẩm chất và năng lực của từng đối tượng HS theo mục tiêu đề ra.

+ Bước 5: Thiết kế giáo án - thiết kế nội dung, nhiệm vụ, cách thức hoạt động, thời gian và yêu cầu cần đạt cho từng hoạt động dạy của GV và hoạt động học tập của HS.

- Căn cứ trên giáo án, có thể vừa đánh giá được trình độ chuyên môn và tay nghề sư phạm của GV vừa thấy rõ quan niệm, nhận thức của họ về các vấn đề GD như: mục tiêu GD, nội dung GD, cách sử dụng PPDH, thiết bị DH, HTTC dạy học và cách đánh giá kết quả học tập của HS trong mối quan hệ với các yếu tố có tính chất tương đối ổn định như: kế hoạch, thời gian, CSVC và đối tượng HS. Chính vì thế, hoạt động chuẩn bị cho một giờ học có vai trò và ý nghĩa rất quan trọng, quyết định nhiều tới chất lượng và hiệu quả giờ dạy học.

- Chỉ đạo việc đánh giá, xếp loại bài học được thiết kế theo định hướng PTNL HS cùng với việc đánh giá năng lực, trình độ chuyên môn và hoạt động sư phạm của GV.

3.3.3.3. Cách thực hiện biện pháp

- Chỉ đạo việc tổ chức tuyên truyền, phổ biến, nâng cao nhận thức của GV về tầm quan trọng của việc đổi mới thiết kế bài học theo định hướng PTNL HS.

- Tổ chức các lớp tập huấn, tạo điều kiện cho GV Ngữ văn tham gia các khóa học đổi mới PPDH, các lớp tập huấn do ngành tổ chức để nâng cao năng lực, trình độ chuyên môn, nghiệp vụ.

- Cung cấp và trang bị đầy đủ điều kiện về CSVC, TBDH, tài liệu về thiết kế bài học cho GV.

- Kiểm tra hồ sơ GV đột xuất và theo định kì. Chỉ đạo tổ chuyên môn Ngữ văn kiểm tra, kí duyệt giáo án, đánh giá, xếp loại giáo án GV.

- Kết hợp kiểm tra giáo án và dự giờ đột xuất để đánh giá việc thực hiện đổi mới thiết kế bài học theo định hướng PTNL HS.

3.3.3.4. Điều kiện thực hiện

- Nhận thức của CBQL về việc quản lí đổi mới thiết kế bài học theo định hướng PTNL HS là khâu quan trọng trong hoạt động quản lí nhằm nâng cao chất lượng GD môn học của mỗi nhà trường.

- Nhận thức của GV về tính bắt buộc của khâu thiết kế bài học trong HĐDH môn Ngữ văn theo định hướng PTNL HS.

- Có đầy đủ CSVC, trang TBDH, tư liệu, thư viện sách, thư viện mở để GV thực hiện việc thiết kế bài học theo định hướng PTNL HS.

- Có quy chế đánh giá việc thực hiện nền nếp chuyên môn đối với GV.

3.3.4. Chỉ đạo đổi mới phương pháp, hình thức tổ chức dạy học môn Ngữ văn theo định hướng phát triển năng lực học sinh

3.3.4.1. Mục tiêu của biện pháp:

- Phát huy tác dụng của các PPDH tích cực đang là xu thế tất yếu của GD hiện nay. Mục tiêu của PPDH tích cực là phát huy hiệu quả của giờ dạy môn Ngữ Văn: HS chủ động, tích cực, sáng tạo tiếp nhận kiến thức, phát triển tối đa các năng lực chung cũng như các năng lực chuyên biệt của môn học. GV tổ chức hướng dẫn các HĐDH một cách linh hoạt làm cho giờ dạy trở nên hấp dẫn, hiệu quả và có chất lượng cao.

- Nâng cao nhận thức của GV về tầm quan trọng của việc đổi mới PP, HTTC dạy học môn Ngữ văn theo định hướng PTNL HS. Quan tâm đúng mức đến việc trao đổi cách thức dạy học hướng vào mục tiêu năng lực; đảm bảo các PPDH phát huy tác dụng để đạt được mục tiêu PTNL ở HS; cung cấp được kiến thức, kĩ năng, hình thành năng lực vận dụng kiến thức cho HS. Có ý thức cao trong việc lựa chọn PPDH phù hợp, trong sử dụng trang thiết bị và đồ dùng dạy học cần thiết.

3.3.4.2. Nội dung của biện pháp:

- Giúp cho GV Ngữ văn nắm được các khâu của dạy học nhằm PTNL HS từ xác định mục tiêu, thiết kế bài dạy, tổ chức bài dạy và cách KTĐG HS.

- Giúp GV xác định mục tiêu GD dạy học môn Ngữ văn định hướng năng lực, đó là kết hợp hài hòa sự phát triển tự do của cá nhân với sứ mệnh đào tạo nhân lực phục vụ xã hội

- Nâng cao năng lực tổ chức bài học cho GV. Giúp GV hiểu biết và vận dụng được các PP và HTTC dạy học tích cực trong dạy học Ngữ văn. Đặc biệt là

cách tác động đến HS sao cho các em chủ động, tích cực tự tìm tòi khám phá kiến thức hoặc vận dụng kiến thức lý thuyết vào thực tiễn dưới sự điều khiển, điều chỉnh của GV để thực hiện nhiệm vụ học tập hiệu quả. Khắc phục tình trạng dạy chay, dạy lý thuyết, ít kĩ năng thực hành; tăng cường hoạt động nhóm ; hoạt động tương tác giữa HS và GV để hoàn thành sản phẩm học tập.

- Chỉ đạo GV khi sử dụng các PPDH phải gắn liền với các HTTC dạy học. Tùy theo mục tiêu, nội dung, đối tượng và điều kiện cụ thể mà có những HTTC dạy học thích hợp như: Học trong lớp, học ở ngoài lớp, khuyến khích tổ chức các hoạt động trải nghiệm cho HS.

- Bồi dưỡng, nâng cao hiểu biết và khả năng vận dụng các PP và hình thức KTĐG HS. Giúp GV nắm vững các hình thức KTĐG môn Ngữ văn trong dạy học phát triển năng lực HS.

3.3.4.3. Cách thức thực hiện biện pháp

- Tăng cường tuyên truyền, nâng cao nhận thức đối với CBQL, GV về sự cần thiết phải đổi mới PP, HTTC dạy học theo định hướng PTNL HS. Cung cấp thông tin, tài liệu về các PP, HTDH tích cực và việc đổi mới PP, HTTC dạy học theo định hướng PTNL. Tổ chức các lớp bồi dưỡng nghiệp vụ sư phạm, trong đó tập trung vào việc trang bị kiến thức, kĩ năng sử dụng PP, HTDH tích cực, đổi mới sinh hoạt tổ nhóm chuyên môn theo nghiên cứu bài học, để qua đó bồi dưỡng GV.

- Chỉ đạo các tổ chuyên môn tổ chức học tập, biên soạn các tài liệu tham khảo, soạn giáo án, kế hoạch dạy học, đề cương chi tiết các học phần thể hiện được PPDH mới. Thường xuyên tổ chức thảo luận, sinh hoạt chuyên môn, nghiên cứu kĩ chương trình, bài dạy, từ đó đề xuất các PP giảng dạy phù hợp với môn Ngữ văn.

- Phân công GV nhiều kinh nghiệm giảng dạy và quản lý kèm cặp, giúp đỡ GV mới ra trường và GV còn trẻ còn ít kinh nghiệm. Thực hiện nghiêm túc quy chế dự giờ, thao giảng và đặc biệt là phải tổ chức nhận xét, rút kinh nghiệm giờ dạy một cách nghiêm túc để tìm ra được PP hay cho từng bài dạy.

- Chỉ đạo tổ, nhóm chuyên môn xây dựng bài giảng mẫu, sử dụng PP, HTTC dạy học tích cực, tổ chức dạy học thử nghiệm, rút kinh nghiệm bài dạy để tổ chức tập huấn, bồi dưỡng cho GV vận dụng trong QTDH. Chỉ đạo GV thực hiện đổi mới PP, HTDH không lạm dụng các PP, KTDH tích cực mà phải biết kết hợp PPDH truyền thống và áp dụng phù hợp PP, KTDH tích cực vào trong bài giảng.

- Quán triệt, tạo cho GV thói quen và khả năng xây dựng kế hoạch dạy học khoa học, sáng tạo, có hiệu quả. Tăng cường kỷ cương nề nếp dạy học, ngăn chặn các hiện tượng cắt xén, tự ý thay đổi trong việc thực hiện chương trình môn học, kế hoạch dạy học.

- Tăng cường quản lý chương trình, kế hoạch giảng dạy, đề cương giáo án của GV qua đó chỉ đạo GV đổi mới PP, HTDH tích cực, cụ thể:

+ Căn cứ kế hoạch giảng dạy đã được phê duyệt, GV chuẩn bị giáo án đảm bảo thực hiện được mục tiêu từng bài học, nội dung kiến thức khoa học chính xác, phù hợp với từng đối tượng HS, PP truyền đạt từng nội dung hợp lý, chú ý phát huy được tính tích cực, sáng tạo của người học, chú ý sử dụng có hiệu quả TBDH vào từng tiết dạy.

+ Ban Giám hiệu có kế hoạch chỉ đạo thường xuyên kiểm tra kế hoạch giảng dạy, giáo án của GV, đảm bảo trước khi lên lớp GV phải có giáo án. Giáo án phải được lãnh đạo ký duyệt, kiểm tra theo quy chế chung.

+ Tiến hành dự giờ thăm lớp thường xuyên để kiểm tra việc thực hiện chương trình, kế hoạch giảng dạy và trình độ chuyên môn, nghiệp vụ của GV, kịp thời chấn chỉnh những lệch lạc, thống nhất phương án để xử lý các tình huống cụ thể.

+ Hiệu trưởng nhà trường chỉ đạo việc xếp thời khóa biểu hợp lý, khoa học, đảm bảo chương trình dạy học, đồng thời quản lý có hiệu quả việc thực hiện chương trình giảng dạy của GV.

- Triển khai viết và vận dụng những sáng kiến kinh nghiệm được đánh giá cao. Tổ chức thi GV giỏi cấp ơ sở hằng năm, động viên khuyến khích, giúp đỡ GV có đủ năng lực và điều kiện tham gia thi GV dạy giỏi cấp Tỉnh.

- Tổ chức cho GV đi tham quan học tập các mô hình GD hiệu quả.

3.3.4.4. Điều kiện thực hiện biện pháp

- Đội ngũ cán bộ QLGD và GV của nhà trường phải hiểu biết về lý luận của các PPDH, có thể vận dụng thành thạo về quy trình thao tác từng PP giảng dạy vào thực tiễn hoạt động giảng dạy.

- GV có thể lựa chọn được các PP hoạt động phù hợp với nội dung kiến thức từng bài và từng tiết học; phù hợp với đặc điểm người học và điều kiện CSVC, phương tiện dạy học của nhà trường

- Xây dựng, bổ sung CSVC, trang TBDH đầy đủ phục vụ đổi mới PP, HTTC dạy học môn Ngữ văn và các môn học khác.

3.3.5. Đổi mới kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn Ngữ văn theo định hướng phát triển năng lực HS

3.3.5.1. Mục tiêu của biện pháp

- Giúp GV hiểu đúng mục đích của KTĐG là phải vì sự tiến bộ của HS; không so sánh HS này với HS khác; coi trọng việc động viên, khuyến khích sự

hứng thú, tính tích cực và vượt khó trong học tập, rèn luyện của HS; giúp HS phát huy năng khiếu cá nhân; đảm bảo kịp thời, công bằng, khách quan, không tạo áp lực cho HS và cha mẹ HS.

- GV biết và thực hiện các hình thức đánh giá đa dạng phù hợp với môn Ngữ văn trong trường THPT như: đánh giá bằng trắc nghiệm, bằng kiểm tra viết tự luận, đánh giá bằng sản phẩm, bằng hồ sơ HS, bằng trình bày miệng, thảo luận/tranh luận thông qua tương tác nhóm, thông qua các sản phẩm của nhóm.

- GV tổ chức, hướng dẫn để HS biết cách tự đánh giá, HS đánh giá lẫn nhau.

- Thông qua đổi mới KTĐG làm cho HS tích cực hơn, nỗ lực hơn và có sự tiến bộ, thay đổi bản thân (không chỉ làm chủ kiến thức, kỹ năng mà còn thay đổi cả thái độ, niềm tin).

3.3.5.2. Nội dung của biện pháp

- Chỉ đạo GV đổi mới nội dung kiểm tra, đánh giá

+ Hiện nay, việc KTĐG chủ yếu là KTĐG tái hiện kiến thức của HS mà ít kiểm tra năng lực vận dụng kiến thức vào các tình huống cụ thể, điều này dẫn tới tình trạng học ứng thí của HS.

+ Ngoài KTĐG các năng lực nhận thức như trí thông minh, khả năng sáng tạo, phải kết hợp KTĐG các năng lực phi nhận thức như sự tự tin, tinh thần vượt khó, trách nhiệm công dân; năng lực hợp tác, năng lực làm việc độc lập,…đây là những năng lực quan trọng giúp HS có thể thích ứng những hoàn cảnh, điều kiện không ngừng thay đổi của cuộc sống.

- Chỉ đạo GV đổi mới PP và hình thức kiểm tra, đánh giá

Yêu cầu GV sử dụng kết hợp các PP và hình thức KTĐG mới và truyền thống. Đặc biệt chú trọng các PP và hình thức có hiệu quả trong việc phát triển năng lực HS như kiểm tra thực hành, cho điểm sản phẩm cá nhân, cho điểm sản phẩm của nhóm, cho điểm ý tưởng sáng tạo, cho điểm khi HS giải quyết được các vấn đề thực tế,…; kết hợp đánh giá kết quả học tập với đánh giá quá trình học tập của HS.

- Chỉ đạo GV tổ chức, hướng dẫn để HS biết cách tự đánh giá, HS được đánh giá lẫn nhau.

GV phải hình thành ở HS khả năng tự kiểm tra, tự đánh giá. GV giúp HS hiểu rõ nhiệm vụ và có thể tự mình tổ chức các hoạt động học của mình dưới sự hướng dẫn. Điều này giúp HS tích cực hơn, tự tin hơn, hình thành được tư duy phản biện, năng lực đánh giá và tự đánh giá ở HS.