Một Số Vấn Đề Cơ Bản Về Giáo Dục Giá Trị Sống Cho Học Sinh Thcs Thông Qua

- Hình thức có tính khám phá: Tham quan, cắm trại, trò chơi,…

- Hình thức có tính tham gia lâu dài: Dự án học tập, nghiên cứu khoa học, sinh hoạt câu lạc bộ…

- Hình thức có tính thể nghiệm, tương tác: Diễn đàn, giao lưu, sân khấu hóa, hội thảo…

- Hình thức có tính cống hiến…

- Sinh hoạt dưới cờ, hoạt động tập thể cuối tuần (sinh hoạt tập thể, hoạt động này do học sinh tự tổ chức, tự điều khiển dưới sự cố vấn, chỉ đạo của giáo viên chủ nhiệm.

- Hoạt động giáo dục theo chủ điểm nhằm thể hiện nội dung giáo dục theo chương trình bắt buộc. Đây là hình thức hoạt động mang tính tổng hợp, có thể lồng ghép nhiều nhất các hình thức hoạt động khác nhau. Ngoài các hình thức cơ bản nêu trên, hoạt động TNST còn có thể được thực hiện dưới nhiều hình thức hoạt động khác… Tùy theo yêu cầu đối với từng cấp học, điều kiện của nhà trường, của tập thể lớp, nguyện vọng của học sinh mà có sự phối hợp linh hoạt các loại hình hoạt động sao cho hoạt động TNST được tổ chức hấp dẫn, thu hút được sự tham gia nhiều nhất của học sinh.

Quản lý hoạt động giáo dục GTS thông qua hoạt động TNST là một hoạt động mang tính chất phối hợp bao gồm tất cả các quy trình của hoạt động quản lý:

- Xây dựng kế hoạt hoạt động giáo dục GTS thông qua hoạt động TNST.

- Tổ chức thực hiện hoạt động giáo dục GTS thông qua hoạt động TNST.

- Chỉ đạo quá trình hoạt động giáo dục GTS thông qua hoạt động TNST.

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 113 trang tài liệu này.

- Kiểm tra, đánh giá tiến độ thực hiện, hiệu quả thực hiện kế hoạch.

Quản lý giáo dục Giá trị sống thông qua hoạt động TNST nói chung, của hiệu trưởng nói riêng là một hoạt động tổ chức tạo ra sự thống nhất giữa chủ thể quản lý (hiệu trưởng, nhà trường) với các khách thể quản lý, bao gồm các lực lượng tham gia giáo dục Giá trị sống như học sinh, giáo viên trong nhà trường và các lực lượng xã hội ngoài nhà trường, đoàn thể xã hội để đạt tới việc thực hiện có hiệu quả giáo dục giá trị sống cho học sinh.

1.3. Một số vấn đề cơ bản về giáo dục giá trị sống cho học sinh THCS thông qua hoạt động trải nghiệm sáng tạo‌

1.3.1. Mục đích, ý nghĩa tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo trong giáo dục giá trị sống cho học sinh THCS‌

Trong các trường học phổ thông hiện nay việc giáo dục GTS hầu hết được thực hiện thông qua các giờ học trên lớp, thông qua các buổi sinh hoạt tập thể, trong đó các hoạt động giáo dục GTS được tập trung chủ yếu vào các khâu sau:

- Xây dựng bầu không khí dựa trên nền tảng các giá trị để tất cả mọi người đều được “Cảm nhận” tình yêu thương, thấy mình có giá trị, được tôn trọng và an toàn.

- Thảo luận về các giá trị sống để làm sáng tỏ các quan điểm và đưa đến sự đồng cảm giữa các em học sinh.

- Thấu hiểu các yếu tố hỗ trợ, khám phá các giá trị:

Mỗi hoạt động GTS bắt đầu với 3 yếu tố hỗ trợ việc khám phá các giá trị bao gồm:

+ Tiếp nhận thông tin: Đây là cách dạy giá trị theo kiểu truyền thống. Sách vở, chuyện kể, các nguồn thông tin có thể trở thành trợ thủ đắc lực trong việc khám phá các giá trị.

+ Suy ngẫm: Các hoạt động tưởng tượng và suy ngẫm đòi hỏi học viên phải đưa ra ý tưởng của riêng mình.

+ Khám phá các giá trị qua thực tiễn cuộc sống, đưa các giá trị vào cuộc sống hàng ngày: “Là yếu tố vô cùng quan trọng, nếu chỉ dạy thảo luận, tiếp nhận, suy nghĩ về giá trị thì chưa đủ mà chúng ta phải trang bị cho các em các kỹ năng để ứng dụng giá trị đó vào thực tế, các em phải được trải nghiệm cảm giác có được từ giá trị, thấy được kết quả của hành vi ứng xử theo chuẩn mực từ đó phát huy tối đa tiềm năng, năng lực của mình” [17, tr.145].

Từ đó có thể thấy giáo dục giá trị sống hiện chỉ dừng lại ở việc hình thành lý luận, thiếu tính thực tiễn.

Tổ chức hoạt động TNST để giáo dục GTS cho học sinh THCS sẽ giúp khắc phục những hạn chế của cách giáo dục GTS hiện tại trong các nhà trường, đó sẽ là giải pháp để giúp các em học sinh gắn tri thức lý thuyết về giá trị sống với thực tiễn cuộc sống:

- Hoạt động TNST trong chương trình giáo dục phổ thông mới của Việt Nam được làm rõ như sau: “Nội dung hoạt động trải nghiệm sáng tạo gắn bó với đời sống, địa phương, cộng đồng, đất nước và dễ vận dụng vào thực tế; được tích hợp từ nhiều lĩnh vực giáo dục, môn học và thiết kế thành các chủ đề mang tính chất mở và tương đối độc lập với nhau để học sinh và nhà trường lựa chọn, tổ chức thực hiện một cách phù hợp, hiệu quả” [3; tr.11].

- Hoạt động TNST sẽ tạo môi trường học tập mới mẻ, sinh động cho học sinh, khắc sâu những kiến thức cơ bản, sự nhận thức phong phú, đa dạng về mọi lĩnh vực, mở rộng sự hiểu biết của mình.

- Hoạt động TNST là gắn lí thuyết với thực tiễn, giúp học sinh hình thành những kỹ năng, năng lực cần thiết trong cuộc sống như các kỹ năng, cách tổ chức điều khiển các hoạt động có hiệu quả…

- Hoạt động TNST tạo điều kiện để học sinh phát huy năng lực của bản thân, là cầu nối tạo ra mối liên hệ hai chiều giữa nhà trường với các giá trị sống tồn tại trong xã hội.

- Hoạt động TNST là giáo dục, phát triển toàn diện con người bằng những hình thức hoạt động sinh động, sôi nổi, mở rộng môi trường hoạt động, ít gò bó, khô cứng và căng thẳng mà hiệu quả giáo dục rất tích cực, góp phần củng cố thêm kiến thức được học tại lớp cho học sinh.

- Hoạt động TNST giúp thỏa mãn được nhu cầu muốn tìm hiểu, khám phá những tri thức mới, những giá trị sống mới trong thực tiến cuộc sống của học sinh, mà đó lại chính là đặc điểm nổi bật của học sinh lứa tuổi THCS.

Vì vậy, để học sinh tiếp cận với các giá trị sống một cách đầy đủ, khoa học hơn thì bên cạnh với việc sử dụng phương pháp giáo dục GTS gắn với các tiết học trên lớp ở các môn học, việc tổ chức các hoạt động TNST để giáo dục GTS sẽ đem lại hiệu quả cao hơn, đó là giúp học sinh được tiếp nhận các giá trị sống một cách nhẹ nhàng, chủ động hơn, đồng thời các giá trị sống ấy lại được học sinh suy ngẫm, đánh giá thông qua các hoạt động trải nghiệm từ đó hiểu sâu hơn, có kỹ năng vận dụng tốt hơn trong đời sống hàng ngày, tạo sự gắn bó chặt chẽ lý luận về các giá trị với thực tiễn cuộc sống.

1.3.2. Nội dung giáo dục giá trị sống cho học sinh THCS thông qua hoạt động trải nghiệm sáng tạo‌

Chương trình giáo dục GTS lần đầu tiên được đưa ra vào năm 1995, khi đó các thành viên trong tổ chức Liên Hợp Quốc đã chọn ra 12 giá trị cốt lõi nhất mang tính chất chung toàn cầu.

Chương trình đã được đưa vào thực hiện ở nhiều nước trên thế giới trong đó có Việt Nam với mục tiêu chung nhằm kêu gọi, chia sẻ các giá trị vì một thế giới tươi đẹp hơn. Mỗi giá trị cốt lõi này đều đã có trong mỗi con người bất kể sự khác nhau về quốc tịch, màu da, văn hóa. Khi mọi người cùng vươn tới những giá trị đó, họ sẽ xích lại gần nhau chia sẻ, thông cảm với nhau và cuộc sống của tất cả mọi người đều được sống trong thế giới hòa bình, tôn trọng và hạnh phúc [dẫn theo 6].

Nội dung chương trình giáo dục GTS cho học sinh THCS cũng được xây dựng trên 12 giá trị cốt lõi, bao gồm:

1.3.2.1. Hòa bình

Hòa bình không đơn giản chỉ là sự vắng bóng của chiến tranh. Hòa bình là khi chúng ta sống hòa thuận và không có sự đấu đá lẫn nhau.

Nếu mỗi người đều cảm thấy bình yên ở trong lòng thì hòa bình sẽ ngự trị khắp nơi trên thế giới.

Thanh bình không có nghĩa là vắng bóng sóng gió mà chính là ta vẫn giữ được lòng bình an giữa những biến động, hỗn loạn của cuộc đời.

Bình an có được khi mọi tư tưởng, tình cảm và ước muốn của con người đều trong sáng.

Những nội dung chính liên quan đến chủ đề hòa bình được giáo dục cho học sinh THCS có thể mang lại cho các em sự khước từ bạo lực để sống khoan dung, độ lượng, chia sẻ với mọi người, quan tâm và tôn trọng lẫn nhau.

1.3.2.2. Tôn trọng

Tôn trọng trước hết là tự trọng, là biết rằng tự bản thân mình có giá trị. Bẩm sinh con người là vốn quý giá. Một phần của lòng tự trọng là biết về các phẩm chất của mình.

Tôn trọng bản thân là hạt giống để sự tự tin lớn lên. Khi biết tôn trọng bản thân, ta mới có thể biết tôn trọng người khác.

Nhận biết giá trị của bản thân và trân trọng giá trị của người khác chính là cách thức để ta nhận được sự tôn trọng.

1.3.2.3. Yêu thương

Tình yêu là giá trị làm cho mối quan hệ giữa con người với con người trở nên tốt đẹp hơn.Tình yêu là nền tảng tạo dựng và nuôi dưỡng các mối quan hệ một cách chân thành và bền vững nhất.

Yêu thương có nghĩa là tôi có thể trở thành người tử tế, biết quan tâm và thông hiểu người khác. Yêu thương người khác cũng đồng nghĩa với việc mong muốn những điều tốt đẹp đến với họ. Yêu thương là biết lắng nghe và chia sẻ.

Giáo dục giá trị yêu thương cho các em học sinh đặc biệt đối với lứa tuổi THCS (một lứa tuổi đang định hình cái tôi cá nhân rất rõ nét) sẽ giúp các em vượt qua tính vị kỉ, chỉ biết mỗi bản thân mình để đồng cảm, chia sẻ với mọi người xung quanh từ đó định hướng phát triển nhân cách cao đẹp.

1.3.2.4. Khoan dung

Khoan dung là tôn trọng và chấp nhận sự khác biệt, sự đa dạng giữa người với người thông qua sự hiểu biết lẫn nhau. Khoan dung là sự cởi mở và nhận ra vẻ đẹp của những điều khác biệt đó. Khoan dung đối với những điều

không thuận lợi trong cuộc sống là biết cho qua đi, trở nên nhẹ nhàng, thanh thản và tiếp tục tiến lên.

Người biết trân trọng những giá trị tốt đẹp ở người khác và nhìn thấy những điều tích cực trong mọi tình huống là người có lòng khoan dung.

Hạt giống khoan dung và yêu thương cần được gieo mầm trong mảnh đất tâm hồn của các em học sinh để các em biết động long trắc ẩn và biết tha thứ cho những sai lầm của người khác.

1.3.2.5. Trung thực

Trung thực có nghĩa là không có sự khác biệt giữa tư tưởng, lời nói với việc làm và khiến cho mọi người gần nhau hơn. Trung thực làm cho cuộc sống trở nên toàn vẹn hơn vì bên trong và bên ngoài chúng ta là một hình ảnh phản chiếu. Khi trung thực con người cảm thấy trong sáng và nhẹ nhàng. Một người trung thực và chân chính thì xứng đáng được tin cậy.

Trung thực với bản thân và với mọi người trong bất cứ hoàn cảnh nào cũng có nghĩa là ta đang gieo niềm tin trong lòng người khác và xứng đáng nhận được sự tin yêu.

Khi sống trung thực, một người có thể học và giúp đỡ người khác biết cách trao tặng. Đôi khi lòng tham là gốc rễ của sự thiếu trung thực và sự bất lương. Người sống trung thực sẽ biết thế nào là đủ và không tham lam.

Giáo dục cho các em học sinh nói chung và học sinh THCS nói riêng về cách sống trung thực chính là chúng ta đã cho các em cái nền tảng cho các mối quan hệ tốt đẹp sau này.

1.3.2.6. Khiêm tốn

Khiêm tốn cho phép bản thân ta trưởng thành với phẩm giá và lòng chính trực mà không cần đến những bằng chứng thể hiện bên ngoài. Khiêm tốn giúp người ta trở nên tuyệt vời hơn trong trái tim người khác. Việc gây ấn tượng, lấn át hoặc hạn chế tự do của người khác nhằm mục đích chứng tỏ bản thân mình

lẽ chỉ làm giảm bớt trải nghiệm nội tâm về giá trị, phẩm cách và bình an trong tâm hồn.

Giáo dục tính khiêm tốn cho các em học sinh THCS là giáo dục các em cách nói năng nhẹ nhàng,lối sống giản dị, không khoác lác, khoe khoang, biết học hỏi và lắng nghe người khác.

1.3.2.7. Hợp tác

Tinh thần hợp tác tồn tại khi mọi người làm việc cùng nhau vì mục đích chung. Một người biết hợp tác cần biết thể hiện và đóng góp vì sự phát triển của cá nhân và tập thể, biết lắng nghe ý kiến của tập thể. Một người biết hợp tác thì sẽ nhận được sự hợp tác.

Người có tinh thần hợp tác là người có tâm hồn trong sáng, luôn mong muốn những điều tốt đẹp đến với mọi người cũng như công việc.

Khả năng hợp tác cần giáo dục cho học sinh THCS bắt đầu ngay từ chính tập thể mà các em đang học tập. Các em cần biết bảo vệ tập thể, có ý thức xây dựng tập thể đoàn kết trên cơ sở cùng nhau tiến hành các hoạt động học tập và giáo dục theo chiều hướng tích cực.

1.3.2.8. Hạnh phúc

Hạnh phúc là trạng thái bình an của tâm hồn con người, hạnh phúc sẽ mỉm cười khi lòng ta tràn ngập hy vọng và sống có mục đích.

Khi tâm hồn bình yên và giàu tình yêu thương, hạnh phúc sẽ tự nhân lên. Khi mong muốn những điều tốt lành đến với mọi người, ta sẽ cảm thấy hạnh phúc tràn ngập con tim.

Những lời nói tốt đẹp về mọi người mang lại sự hạnh phúc về nội tâm. Những hành động trong sáng và quên mình sẽ đem đến hạnh phúc. Giá trị cốt lõi của con người là sự bình an. Chừng nào chúng ta chưa trải nghiệm được sự bình an thì chúng ta chưa cảm nhận được thế nào là sự hạnh phúc.

Hạnh phúc mà học sinh trong độ tuổi THCS có thể cảm nhận và biết trân trọng nó được thể hiện ở sự thành công trong học tập, từ sự yêu thương chăm

sóc của người thân trong gia đình, từ những mối quan hệ bạn bè gắn bó sẻ chia. Trên hết cần giáo dục học sinh biết thể hiện trách nhiệm với gia đình và bạn bè để nuôi dưỡng hạnh phúc ấy được bền lâu.

1.3.2.9. Trách nhiệm

Nếu chúng ta muốn được hòa bình, chúng ta phải có trách nhiệm sống bình yên. Muốn có một thế giới hài hòa chúng ta phải có trách nhiệm chăm sóc thiên nhiên. Một người được coi là có trách nhiệm khi người đó đồng ý góp phần để gánh vác công việc chung với những thành viên khác.

Người có trách nhiệm luôn sẵn lòng đóng góp công sức của mình. Trách nhiệm không phải là điều ràng buộc chúng ta mà nó tạo điều kiện để ta có được những gì ta mong muốn. Người có trách nhiệm là người biết thế nào là công bằng và thấy rằng mỗi người đều nhận được phần của mình.

Sống có trách nhiệm là một giá trị vô cùng quan trọng cần giáo dục cho học sinh THCS, đây là một phẩm chất không thể thiếu của người công dân, trách nhiệm được thể hiện đó là với chính bản thân mình, với gia đình và xã hội.

1.3.2.10. Giản dị

Giản dị là sống một cách tự nhiên, không giả tạo. Giản dị là biết trân trọng những điều nhỏ bé, bình thường trong cuộc sống.

Giản dị là sự trân trọng vẻ đẹp bên trong và nhận ra giá trị của tất cả mọi người, ngay cả những người được xem là xấu xa, tồi tệ.

Giản dị giúp chúng ta biết giảm thiểu những chi tiêu không cần thiết. Nó giúp ta nhận ra rằng một khi các nhu cầu cơ bản của chúng ta được đáp ứng, đủ để ta có một cuộc sống thoải mái thì bất kỳ sự thái quá và thừa thãi nào cũng có thể dẫn tới tình trạng hư hỏng và lãng phí.

1.3.2.11. Tự do

Tất cả mọi người đều có quyền tự do. Trong sự tự do ấy, mỗi người phải có trách nhiệm tôn trọng quyền tự do của những người khác. Tự do có thể bị