Quản Lí Hoạt Động Dạy Học Môn Toán Theo Định Hướng Phát Triển Năng Lực Hs

những tình cảm, thái độ học tập ở HS. Các HĐDH môn Toán được thực hiện trong quá trình hình thành kiến thức Toán học hoặc vận dụng nội dung kiến thức đó. HĐDH môn Toán ở trường THCS thường liên quan đến các dạng hoạt động sau:

- Nhận dạng và thể hiện: Một phương pháp, một quy tắc, một định lý, một hệ quả,…

- Những hoạt động Toán học: Định nghĩa, chứng minh, giải toán phương trình, giải bất phương trình, vẽ đồ thị, vẽ hình,…

- Những hoạt động trí tuệ phổ biến trong Toán học: Lật ngược vấn đề, xét tính giải được, phân chia trường hợp,…

- Những hoạt động trí tuệ chung: Phân tích, tổng hợp, so sánh, trừu tượng hóa, khái quát hóa,…

- Những hoạt động ngôn ngữ: Khi yêu cầu HS phát biểu một tính chất, giải thích một định nghĩa, trình bày lời giải một bài toán.

d. Hoạt động dạy học môn Toán theo định hướng phát triển năng lực HS HĐDH môn Toán theo định hướng phát triển năng lực HS là hoạt động tương

tác và thống nhất giữa hoạt động chủ đạo của GV và hoạt động tự giác, tích cực, chủ động, sáng tạo của HS nhằm phát triển năng lực học tập môn Toán của HS.

Như vậy, HĐDH môn Toán theo định hướng phát triển năng lực HS ở trường THCS ngoài việc cung cấp kiến thức Toán học cho HS đã được quy định trong chương trình của Bộ GD & ĐT mà còn giúp HS phát triển tư duy đặc trưng của Toán học bằng cách thông qua các định nghĩa, định lý, tính chất,… dưới sự hướng dẫn của GV để các em chuyển thành kiến thức và hình thành các năng lực Toán học cho mình.

1.2.3. Quản lí hoạt động dạy học môn Toán theo định hướng phát triển năng lực HS‌

a. Quản lí hoạt động dạy học

Quản lí HĐDH là quản lí cả một quá trình với tư cách của một hệ thống toàn vẹn, thống nhất, biện chứng, bao gồm nhiều tầng, bậc với các mối liên hệ đan xen, với các thành tố cơ bản: Mục tiêu, nội dung dạy học, thầy với hoạt động dạy, trò với hoạt động học, các phương pháp và phương tiện dạy học (PTDH), các hình thức tổ

chức dạy học, kiểm tra - đánh giá kết quả dạy và học. Tất cả các yếu tố này nó luôn tồn tại trong mối liên hệ qua lại và thống nhất với môi trường (môi trường thực hiện hoạt động dạy - học, môi trường văn hóa - giáo dục - khoa học công nghệ, môi trường chính trị - kinh tế - xã hội). Điều này có nghĩa là chủ thể quản lí phải tác động vào toàn bộ các thành tố hoạt động dạy học theo đúng các quy luật, lý luận về dạy học hiện đại, lý luận về quản lí để đưa HĐDH từ trạng thái hiện có sang trạng thái phát triển cao hơn nhằm tiến tới mục tiêu dạy học và mục tiêu giáo dục.

Như vậy, quản lí HĐDH là phải tổ chức thực hiện tốt các nhiệm vụ cơ bản là:

- Quản lí việc thực hiện mục tiêu, nội dung dạy học.

- Quản lí hoạt động dạy của thầy.

- Quản lí hoạt động học của trò.

- Quản lí cơ sở vật chất (CSVC), PTDH, các điều kiện phục vụ dạy học.

- Tổ chức kiểm tra, đánh giá kết quả dạy và học.

- Xây dựng môi trường dạy học tích cực và hiệu quả.

Ngoài ra, trong quản lí HĐDH, người quản lí cũng cần phải nắm vững và áp dụng linh hoạt, sáng tạo các chức năng của quản lí, đó là: Chức năng kế hoạch hóa, chức năng tổ chức, chức năng chỉ đạo (lãnh đạo) và chức năng kiểm tra đánh giá. Đồng thời với việc thực hiện tốt bốn chức năng trên, người quản lí phải thường xuyên theo sát những diễn biến của quá trình thực hiện, phải nắm bắt được đầy đủ các thông tin, đặc biệt là các thông tin phản hồi từ những người trực tiếp tham gia HĐDH để xử lý và có những quyết định, biện pháp quản lí hiệu quả, kịp thời và chính xác nhất.

Trong nhà trường phổ thông nói chung và trường THCS nói riêng, để HĐDH đạt kết được quả cao và luôn đi đúng hướng, thực hiện tốt nội dung chương trình và mục tiêu dạy học đã quy định, điều kiện trước tiên đó là việc quản lí hoạt động dạy và học cơ bản là: Quản lí hoạt động giảng dạy của GV, quản lí hoạt động học tập của HS và quản lí CSVC – kỹ thuật, PTDH, các điều kiện phục vụ dạy học. Tất cả toàn bộ hoạt động ấy phải được quản lí một cách khoa học và chặt chẽ.

b. Quản lí hoạt động dạy học môn Toán

Quản lí dạy học môn Toán là quá trình người HT quản lí hoạt động giảng dạy của GV môn Toán, quản lí hoạt động học tập môn Toán của HS và quản lí CSVC – kỹ thuật, PTDH, các điều kiện phục vụ dạy học bộ môn Toán.

Trong các nội dung nêu trên, quản lí hoạt động giảng dạy của GV môn Toán và quản lí hoạt động học tập môn Toán của HS là quan trọng nhất. Quản lí HĐDH môn Toán bao gồm các hoạt động sau: Quản lí phân công chuyên môn môn Toán, quản lí việc thực hiện nội dung chương trình, quản lí việc chuẩn bị giờ lên lớp, quản lí nền nếp giảng dạy trên lớp của GV, quản lí hoạt động dự giờ và kiểm tra chuyên môn, quản lí hoạt động kiểm tra đánh giá kết quả học tập của HS,… Quản lí hoạt động học tập của HS bao gồm: Quản lí nền nếp học tập của HS, quản lí kiểm tra đánh giá kết quả học tập của HS …

c. Quản lí hoạt động dạy học môn Toán theo định hướng phát triển năng lực HS Quản lí dạy học môn Toán theo định hướng phát triển năng lực HS là nhiệm vụ

của người HT quản lí quá trình truyền thụ tri thức môn Toán của đội ngũ GV và quá trình chủ động lĩnh hội kiến thức môn Toán của tập thể HS nhằm làm cho HS luôn nắm vững kiến thức; có kỹ năng, kỹ xảo và thái độ đúng đắn; phát triển năng lực Toán học cho HS trong một thời gian nhất định mà còn có khả năng vận dụng những kiến thức, kinh nghiệm, kỹ năng, thái độ và hứng thú để hành động một cách phù hợp và có hiệu quả trong mọi tình huống đa dạng phong phú trong cuộc sống.

1.3. Hoạt động dạy học môn Toán theo định hướng phát triển năng lực HS ở trường THCS‌

1.3.1. Mục tiêu, nội dung chương trình môn Toán ở trường THCS‌

Theo Dự thảo “Đề án đổi mới chương trình giáo dục phổ thông sau 2015” môn Toán là môn học bắt buộc đối với tất cả học sinh từ lớp 1 đến lớp 12. Vì vậy, nó được diễn ra theo hai giai đoạn là “cơ bản” và “sau cơ bản”, tuy nhiên có thể xem khi hoàn thành giai đoạn cơ bản cũng là lúc người học có được học vấn Toán học phổ thông cần thiết cho các hướng phát triển sau đó của mỗi người (Phạm Minh Hạc, 1998).

Luật Giáo dục năm 2009, chương II điều 27, mục 3 nước ta cũng quy định mục tiêu giáo dục cụ thể cho cấp học THCS như sau: “Giáo dục THCS nhằm giúp HS

củng cố và phát triển những kết quả của giáo dục tiểu học, có học vấn phổ thông ở trình độ cơ sở và những hiểu biết ban đầu về kỹ thuật và hướng nghiệp để tiếp tục học trung học phổ thông, trung cấp, học nghề hoặc đi vào cuộc sống lao động” (Quốc hội nước CHXHCN Việt Nam, 2002).

Xuất phát từ mục tiêu của giáo dục, yêu cầu cụ thể đối với các cấp học và cấp học THCS, từ đặc điểm, vai trò, vị trí và ý nghĩa của môn Toán trong nhà trường phổ thông thì môn Toán ở trường THCS phải thực hiện được các mục tiêu cụ thể sau đây:

Thứ nhất là: Cung cấp cho HS những kiến thức cơ bản, phương pháp Toán học phổ thông cơ bản, thiết thực, cụ thể là:

- Những kiến thức mở đầu về số (số tự nhiên đến số thực), về các biểu thức đại số, về phương trình bậc nhất, bậc hai, về hệ hai phương trình bậc nhất hai ẩn, bất phương trình, tương quan hàm số và vẽ được một vài đồ thị hàm số bậc nhất, bậc hai dạng đơn giản.

- Một số hiểu biết ban đầu về thống kê mô tả.

- Những kiến thức mở đầu về hình học phẳng: điểm, đường thẳng, mặt phẳng, tam giác, tứ giác, đường tròn, một số yếu tố về lượng giác và một số vật thể trong không gian.

- Những hiểu biết ban đầu về một số phương pháp Toán học: Dự đoán và chứng minh, quy nạp và suy diễn, phân tích và tổng hợp, …

Thứ hai là: Hình thành và rèn luyện các kĩ năng: Tính toán, sử dụng máy tính bỏ túi, thực hiện các phép biến đổi các biểu thức đại số, giải được phương trình, bất phương trình bậc nhất một ẩn, phương trình bậc hai một ẩn, hệ hai phương trình bậc nhất hai ẩn, vẽ hình, đo đạc, ước lượng, bước đầu hình thành khả năng vận dụng kiến thức Toán học vào đời sống và môn học khác.

Thứ ba là: Rèn luyện kỹ năng suy luận hợp lý và logic, khả năng quan sát, dự đoán, phát triển trí tưởng tượng không gian. Rèn luyện khả năng sử dụng ngôn ngữ chính xác, bồi dưỡng các phẩm chất và tư duy linh hoạt, độc lập và sáng tạo. Bước đầu hình thành thói quen tự học, diễn đạt chính xác và rõ ràng suy nghĩ của mình và hiểu được ý tưởng của người khác, góp phần hình thành các phẩm chất lao động khoa học cần thiết của người lao động mới (Chương trình THCS) (Nguyễn Bá Kim, 2005).

* Nội dung môn Toán ở cấp trung học cơ sở

Chương trình môn Toán THCS hiện nay căn cứ vào Chương trình Giáo dục phổ thông cấp THCS, ban hành kèm theo Quyết định số 16/2006/QĐ-BGDĐT ngày 05 tháng 05 năm 2006 của Bộ trưởng Bộ GD & ĐT (Bộ GD & ĐT, 2006). Công văn số: 7608/BGDĐT - GDTrH V/v: Khung phân phối chương trình THCS, THPT năm học 2009 - 2010 ngày 31 tháng 08 năm 2009 của Bộ trưởng Bộ GD & ĐT; Công văn số 5682/BGDĐT - VP ngày 01 tháng 9 năm 2011 của Bộ GD & ĐT về việc hướng dẫn điều chỉnh nội dung dạy học giáo dục phổ thông, Hướng dẫn thực hiện nhiệm vụ năm học của các năm từ 2017 - 2018 của Sở GD & ĐT tỉnh Sóc Trăng, Phòng GD & ĐT thị xã Vĩnh Châu về kế hoạch giảng dạy (Có phụ lục chi tiết đính kèm).

Bảng 1.1. Chương trình Toán cấp THCS‌

Lớp

Học kỳ	Số tiết 1 học kỳ	Số tiết số học (đại số)	Số tiết hình học
Lớp 6	I	76 (tăng thêm 4 tiết)	60 (tăng thêm 2 tiết)	16 (tăng thêm 2 tiết)
Lớp 6	II	72 (tăng thêm 4 tiết)	54 (tăng thêm 1 tiết)	18 (tăng thêm 3 tiết)
Lớp 7	I	72 tiết	40 tiết	32 tiết
Lớp 7	II	68 tiết	30 tiết	38 tiết
Lớp 8	I	72 tiết	40 tiết	32 tiết
Lớp 8	II	68 tiết	30 tiết	38 tiết
Lớp 9	I	72 tiết	40 tiết	32 tiết
Lớp 9	II	68 tiết	30 tiết	38 tiết

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 190 trang tài liệu này.

Hiện nay, chương trình môn Toán THCS vẫn thực hiện 140 tiết/lớp/năm học (chỉ có lớp 6 có tăng thêm một số tiết ôn tập), nhưng được kéo dài chương trình thực hiện trong 37 tuần và một số nội dung chi tiết trong một số nội dung của chương trình có sự điều chỉnh theo chuẩn kiến thức kĩ năng để phù hợp với giảm tải nội dung chương trình theo sự chỉ đạo của Bộ GD & ĐT. Từ năm học 2014 - 2015, thực hiện công văn số 5555/BGDĐT-GDTrH V/v hướng dẫn sinh hoạt chuyên môn về đổi mới PPDH và kiểm tra, đánh giá, tổ chức và quản lí các hoạt động chuyên môn của trường trung học, trung tâm giáo dục thường xuyên qua mạng. Ngày 08 tháng 10

năm 2014 của Bộ trưởng Bộ GD & ĐT yêu cầu: Thay cho việc dạy học đang được cứ vào chương trình và SGK hiện hành, lựa chọn nội dung để xây dựng các chuyên đề dạy học cho phù hợp điều kiện cùng với việc sử dụng phương pháp dạy học (PPDH) tích cực trong điều kiện thực tế của nhà trường. Trên cơ sở rà soát chuẩn kiến thức, kĩ năng, thái độ theo chương trình hiện hành và các hoạt động học dự kiến sẽ tổ chức cho HS theo PPDH tích cực, xác định các năng lực và phẩm chất có thể hình thành cho HS trong mỗi chuyên đề đã xây dựng.

1.3.2. Chuẩn kiến thức kỹ năng, các năng lực cần phát triển cho HS ở trường THCS trong dạy môn Toán‌

Ở trường THCS, học môn Toán về cơ bản là hoạt động giải toán. Giải toán đòi hỏi phải có tư duy, tính sáng tạo, hệ thống. Học môn Toán giúp HS tự tin, kiên nhẫn, bền bỉ, biết làm việc có phương pháp… Kiến thức môn Toán còn ứng dụng, phục vụ cho các môn học khác như: Vật lí, Hóa học, Sinh học… Có nhiều cách liệt kê năng lực được hình thành và phát triển qua học môn Toán xuất phát từ những góc độ khác nhau. Do đó, một số năng lực chủ yếu ở trường THCS môn Toán giúp HS hình thành và phát triển các năng lực chung như: Năng lực tư duy, năng lực sáng tạo tính toán, năng lực tự học và tự giải quyết vấn đề, năng lực giao tiếp, năng lực hợp tác, năng lực mô hình hóa Toán học (đây là năng lực cần quan tâm nhiều hơn nữa trong các trường phổ thông ở nước ta), năng lực sử dụng CNTT.

Dạy và học môn Toán ở trường phổ thông nhằm hướng vào hình thành các năng lực chung, năng lực cốt lõi, thông qua đó để giúp cho HS:

+ Có những kiến thức và kĩ năng Toán học cơ bản, làm nền tảng cho việc phát triển các năng lực chung cũng như năng lực riêng.

+ Hình thành và phát triển năng lực tư duy (tư duy logic, tư duy phê phán, tư duy sáng tạo, khả năng suy diễn, lập luận Toán học). Phát triển trí tưởng tượng không gian, trực giác Toán học. Rèn luyện óc suy luận chặt chẽ, khoa học.

+ Sử dụng được các kiến thức để học Toán, học tập các bộ môn khác, đồng thời giải quyết một số hiện tượng, tình huống xảy ra trong thực tiễn. Qua đó phát triển năng lực giải quyết vấn đề, năng lực mô hình hóa Toán học.

+ Phát triển vốn ngôn ngữ trong giao tiếp và giao tiếp có hiệu quả.

+ Góp phần cùng các bộ môn khác hình thành một thế giới quan khoa học. Biết cách làm việc có kế hoạch, cẩn thận, chính xác, có thói quen tò mò, thích tìm hiểu, khám phá; biết cách học một cách độc lập với phương pháp thích hợp cùng những kĩ năng cần thiết trong sự hợp tác có hiệu quả.

1.3.3. Dạy học môn Toán theo định hướng phát triển năng lực HS ở trường THCS‌

Dạy học môn Toán theo định hướng phát triển năng lực HS về cơ bản là chuyển từ chương trình dạy học tiếp cận nội dung sang tiếp cận năng lực để từ đó phát triển năng lực người học. Mà năng lực của người học nghĩa là từ chỗ quan tâm đến việc HS đã học được cái gì? Nắm được cái gì? Và HS đã vận dụng được cái gì qua việc học bộ môn Toán. Người dạy học không chỉ chú ý đến tích cực hóa HS về hoạt động trí tuệ mà còn chú ý rèn luyện cả về năng lực giải quyết vấn đề gắn với những tình huống của cuộc sống và nghề nghiệp, đồng thời gắn hoạt động trí tuệ với hoạt động thực hành, thực tiễn. Tăng cường việc học tập nhóm, đổi mới quan hệ GV - HS theo hướng cộng tác có ý nghĩa quan trọng nhằm phát triển năng lực xã hội. Bên cạnh việc học tập những tri thức và kỹ năng riêng lẻ của các môn học chuyên môn cần bổ sung các chủ đề học tập phức hợp nhằm phát triển năng lực giải quyết các vấn đề phức hợp (Bộ GD & ĐT, 2014).

a. Hoạt động dạy của GV theo định hướng phát triển năng lực HS ở trường THCS

Việc vận dụng quan điểm hoạt động trong dạy học môn Toán theo định hướng phát triển năng lực HS, GV không chỉ đơn giản là dừng ở chỗ hướng tới mục tiêu dạy học hình thành kiến thức, kĩ năng và thái độ tích cực ở HS mà còn phải hướng tới mục tiêu xa hơn đó là trên cơ sở tiếp cận được những kiến thức, kĩ năng hình thành, phát triển khả năng thực hiện các hành động có ý nghĩa đối với người học.

Quy trình dạy học môn Toán cấp THCS theo định hướng phát triển năng lực HS được GV vận dụng vào hoạt động giảng dạy thường theo các giai đoạn sau:

(i) chuẩn bị; (ii) thực thi - kế hoạch bài dạy; (iii) đánh giá cải tiến.

(i) Giai đoạn chuẩn bị, bao gồm các bước cơ bản là:

Thứ nhất: Phân tích nhu cầu. Để thực hiện khâu này, người GV phải xác định được vị trí của môn Toán (bài đang dạy) trong nội dung chương trình của lớp học, cấp học; điều tra đối tượng HS (nắm bắt được kiến thức nền của HS, hiểu rõ phong cách học, hứng thú của HS với môn học…); nghiên cứu điều kiện vật chất - kỹ thuật hỗ trợ việc dạy và học môn Toán.

Thứ hai: Xác định mục tiêu môn học, bài học cụ thể.

Thứ ba: Lập kế hoạch dạy - học nói chung và soạn giáo án bài học (chuẩn bị tài liệu dạy - học, SGK, chuẩn bị các PPDH, PTDH môn Toán hiệu quả nhất, các hình thức tổ chức dạy học, chuẩn bị các hình thức kiểm tra đánh giá).

(ii) Giai đoạn thực thi, bao gồm các bước cơ bản là:

Thứ nhất : Xác định mục tiêu chi tiết của bài dạy.

Ngoài các yêu cầu về mức độ như nhận biết, tái hiện kiến thức cần có những mức độ khác nhau như: Cao hơn như vận dụng kiến thức trong các tình huống, các nhiệm vụ gắn với thực tế. Với các mục tiêu về kỹ năng cần yêu cầu HS đạt được ở mức độ phát triển kỹ năng thực hiện các hoạt động một cách đa dạng. Các mục tiêu này đạt được đều thông qua các hoạt động trong và ngoài nhà trường.

Thứ hai: Lựa chọn sắp xếp nội dung dạy học (thường lựa chọn nội dung trên cơ sở chuẩn kiến thức kỹ năng môn Toán THCS) cần xây dựng được các hoạt động cụ thể như chủ đề, nhiệm vụ đa dạng gắn với thực tiễn.

Thứ ba: Lựa chọn PPDH, PTDH, hình thức tổ chức dạy học, hình thức và phương pháp kiểm tra - đánh giá.

Đối với PPDH môn Toán theo định hướng phát triển năng lực, trí tuệ, ngoài các PPDH truyền thống đã khẳng định những ưu điểm và hạn chế trong mọi hoạt động dạy học cụ thể như: Phương pháp thuyết trình, phương pháp vấn đáp và sử dụng phương tiện trực quan… thì đối với PPDH theo định hướng phát triển năng lực của HS cần: Dạy học tư duy tìm tòi khám phá và giải quyết vấn đề, dạy học hợp tác theo nhóm, vận dụng dạy học theo tình huống, đóng vai, trò chơi.

Về PTDH môn Toán, những PTDH thông dụng, PTDH tự làm của GV đã khẳng định tầm quan trọng và chức năng trong mọi hoạt động dạy học môn Toán như: Phương tiện nghe nhìn, mô hình, đồ dùng trực quan, dụng cụ dạy và học môn

Xem tất cả 190 trang.

Ngày đăng: 06/07/2023