Phương pháp xác định chi phí dựa trên cơ sở hoạt động tại một số doanh nghiệp sản xuất thuộc Tổng Công ty Viglacera-CTCP

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC THƯƠNG MẠI

*****

LÊ THỊ HIÊN

PHƯƠNG PHÁP XÁC ĐỊNH CHI PHÍ DỰA TRÊN CƠ SỞ HOẠT ĐỘNG

TẠI MỘT SỐ DOANH NGHIỆP SẢN XUẤT THUỘC TỔNG CÔNG TY VIGLACERA - CTCP

LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ

HÀ NỘI - 2022

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC THƯƠNG MẠI

*****

LÊ THỊ HIÊN

PHƯƠNG PHÁP XÁC ĐỊNH CHI PHÍ DỰA TRÊN CƠ SỞ HOẠT ĐỘNG

TẠI MỘT SỐ DOANH NGHIỆP SẢN XUẤT THUỘC TỔNG CÔNG TY VIGLACERA - CTCP

Chuyên ngành: Kế toán Mã số: 9.34.03.01

LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ

Người hướng dẫn khoa học: 1. PGS.TS. PHẠM THỊ THU THỦY

2. PGS.TS. MAI NGỌC ANH

HÀ NỘI - 2022

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu trong luận án là trung thực. Những kết quả trong luận án chưa từng được công bố trong bất cứ một công trình nào khác.

Tác giả luận án

Lê Thị Hiên

LỜI CẢM ƠN

Lời đầu tiên, tác giả xin trân trọng gửi lời cảm ơn sâu sắc và lòng biết ơn chân thành tới thầy cô hướng dẫn: PGS.TS. Phạm Thị Thu Thủy (Trường Đại học Thương mại) và PGS.TS. Mai Ngọc Anh (Học viện Tài Chính). Trân trọng cảm ơn thầy cô đã luôn tận tình hướng dẫn, hỗ trợ và đồng hành cùng tác giả trong suốt quá trình thực hiện và hoàn thành luận án.

Tác giả xin gửi lời cảm ơn đến các thầy cô, các nhà khoa học trong và ngoài Trường Đại học Thương mại đã góp ý cho tác giả chỉnh sửa luận án trong suốt quá trình nghiên cứu.

Tác giả xin tri ân sự hỗ trợ và tạo điều kiện thuận lợi của Khoa sau Đại học và Khoa Kế toán Trường Đại học Thương mại để tác giả có thể nhanh chóng hoàn thiện các quy trình và các thủ tục trong quá trình thực hiện luận án.

Tác giả xin gửi lời cảm ơn tới các nhà quản trị, các kế toán tại một số DNSX thuộc TCT Viglacera đã giúp đỡ tác giả trong quá trình phỏng vấn, thực hiện thu thập phiếu điều tra. Đặc biệt, tác giả xin gửi lời cảm ơn sâu sắc đến Ban Giám đốc và phòng kế toán Công ty CP Bê tông khí Viglacera đã giúp đỡ tác giả rất nhiều trong việc tìm hiểu thực tế hoạt động sản xuất kinh doanh và thu thập số liệu thực tế tại Công ty.

Cuối cùng, tác giả xin gửi lời cảm ơn đến bố mẹ, gia đình, các anh chị em trong gia đình và các bạn bè, đồng nghiệp tại Trường Đại học Ngoại thương đã giúp đỡ, tạo điều kiện thuận lợi và động viên tác giả trong suốt quá trình nghiên cứu và hoàn thành luận án.

Tác giả luận án

Lê Thị Hiên

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN i

LỜI CẢM ƠN ii

MỤC LỤC iii

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT vi

DANH MỤC BẢNG vii

DANH MỤC SƠ ĐỒ viii

MỞ ĐẦU 1

CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ PHƯƠNG PHÁP XÁC ĐỊNH CHI PHÍ DỰA TRÊN CƠ SỞ HOẠT ĐỘNG TRONG DOANH NGHIỆP SẢN XUẤT 17

1.1. Tổng quan về chi phí và phương pháp xác định chi phí trong doanh nghiệp sản xuất 17

1.1.1. Chi phí và phân loại chi phí 17

1.1.2. Phương pháp xác định chi phí trong doanh nghiệp sản xuất 23

1.2. Phương pháp xác định chi phí dựa trên cơ sở hoạt động 29

1.2.1. Khái niệm phương pháp xác định chi phí dựa trên cơ sở hoạt động 29

1.2.2. Nội dung phương pháp xác định chi phí dựa trên cơ sở hoạt động 34

1.2.3. So sánh phương pháp xác định chi phí dựa trên cơ sở hoạt động và phương pháp xác định chi phí truyền thống 48

1.3. Kinh nghiệm áp dụng phương pháp xác định chi phí dựa trên cơ sở hoạt động tại một số doanh nghiệp sản xuất trên thế giới và bài học cho doanh nghiệp sản xuất Việt Nam 51

1.3.1. Kinh nghiệm áp dụng phương pháp xác định chi phí dựa trên cơ sở hoạt động tại một số doanh nghiệp sản xuất trên thế giới 51

1.3.2. Bài học kinh nghiệm cho các doanh nghiệp sản xuất Việt Nam 60

KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 64

CHƯƠNG 2: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU VÀ QUY TRÌNH NGHIÊN CỨU ... 65

2.1. Phương pháp nghiên cứu 65

2.1.1. Phương pháp nghiên cứu định tính 66

2.1.2. Phương pháp nghiên cứu định lượng 67

2.2. Quy trình nghiên cứu 78

KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 80

CHƯƠNG 3: TÌNH HÌNH ÁP DỤNG PHƯƠNG PHÁP XÁC ĐỊNH CHI PHÍ DỰA TRÊN CƠ SỞ HOẠT ĐỘNG TẠI MỘT SỐ DOANH NGHIỆP SẢN XUẤT THUỘC TỔNG CÔNG TY VIGLACERA-CTCP 81

3.1. Tổng quan về TCT Viglacera và một số DNSX thuộc TCT Viglacera 81

3.1.1. Giới thiệu tổng quan về TCT Viglacera và một số DNSX thuộc TCT Viglacera 81

3.1.2. Đặc điểm tổ chức bộ máy kế toán và chính sách kế toán áp dụng 92

3.2. Tình hình áp dụng phương pháp xác định chi phí tại một số DNSX thuộc TCT Viglacera 94

3.2.1. Đặc điểm phương pháp xác định chi phí tại một số DNSX thuộc TCT Viglacera 94

3.2.2. Phương pháp xác định chi phí tại một số DNSX thuộc TCT Viglacera .. 101

3.3. Kết quả nghiên cứu các nhân tố ảnh hưởng đến khả năng áp dụng phương pháp ABC tại một số DNSX thuộc TCT Viglacera 116

3.3.1 Thống kê mô tả 117

3.3.2. Kiểm định sự phù hợp của thang đo 118

3.3.3. Phân tích nhân tố khám phá 120

3.3.4. Kết quả phân tích hồi quy 122

3.3.5. Phân tích các nhân tố tác động 126

3.4. Đánh giá tình hình áp dụng phương pháp xác định chi phí tại một số DNSX thuộc TCT Viglacera 129

3.4.1. Những kết quả đạt được 129

3.4.2. Những hạn chế và nguyên nhân 132

KẾT LUẬN CHƯƠNG 3 136

CHƯƠNG 4: GIẢI PHÁP ÁP DỤNG PHƯƠNG PHÁP XÁC ĐỊNH CHI PHÍ DỰA TRÊN CƠ SỞ HOẠT ĐỘNG TẠI CÁC DOANH NGHIỆP SẢN XUẤT THUỘC TỔNG CÔNG TY VIGLACERA-CTCP 137

4.1. Định hướng phát triển của TCT Viglacera và một số DNSX thuộc TCT Viglacera 137

4.2. Các yêu cầu có tính nguyên tắc trong việc áp dụng phương pháp ABC tại một số DNSX thuộc TCT Viglacera 139

4.3. Giải pháp áp dụng phương pháp ABC tại một số DNSX thuộc TCT Viglacera 141

4.3.1. Giải pháp về mô hình áp dụng phương pháp ABC 141

4.3.2. Giải pháp về quy trình triển khai áp dụng phương pháp ABC 153

4.3.3. Giải pháp về các giai đoạn áp dụng phương pháp ABC 155

4.4. Một số khuyến nghị nhằm tạo điều kiện thuận lợi thực hiện các giải pháp áp dụng phương pháp ABC tại một số DNSX thuộc TCT Viglacera 158

4.4.1. Đối với TCT Viglacera và một số DNSX thuộc TCT Viglacera 158

4.4.2. Đối với Nhà nước 162

KẾT LUẬN CHƯƠNG 4 164

KẾT LUẬN 165

DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU CỦA TÁC GIẢ CÓ LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN 167

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 168

DANH MỤC PHỤ LỤC 175

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

BCTC

Báo cáo tài chính
CPSX	Chi phí sản xuất
NLV	Nguyên vật liệu
NC	Nhân công
SXC	Sản xuất chung
TSCĐ	Tài sản cố định
DN	Doanh nghiệp
DNSX	Doanh nghiệp sản xuất
TCT Viglacera	Tổng Công ty Viglacera-CTCP
Phương pháp ABC	Activity-based costing Phương pháp xác định chi phí dựa trên cơ sở hoạt động
Phương pháp ABM	Activity-based management Phương pháp quản trị dựa trên cơ sở hoạt động
Phương pháp ABB	Activity-based budgeting Phương pháp lập ngân sách dựa trên cơ sở hoạt động
Phương pháp TDC	Tranditional costing Phương pháp xác định chi phí truyền thống
Mô hình TDABC	Time-driven activity-based costing Mô hình ABC theo thời gian
Ma trận EAD	Expense-Activity-Dependence matrix Ma trận Chi phí - Hoạt động
Ma trận APD	Activity-Product-Dependence matrix Ma trận Hoạt động - Sản phẩm