Vận Dụng Quy Trình Tổ Chức Rèn Luyện Kỹ Năng Làm Việc Với Sách Giáo Khoa Cho

thảo luận có vai trò rất quan trọng trong việc quyết định chất lượng thảo luận. Vì vậy, GV cần hết sức cân nhắc hi đưa ra câu hỏi, nhiệm vụ cho HS, và việc phân công nhiệm vụ cho các nhóm HS [85].

- Tổ chức HS tranh luận với hình: Đối với các hình tương đối phức tạp thì GV có thể nâng lên mức độ tranh luận toàn lớp để qua đó, HS rút ra được kiến thức. Ở trường hợp này, GV có thể tổ chức cho các nhóm trình bày quan điểm của nhóm mình, sau đó cho các nhóm còn lại đặt ra các câu hỏi cho nhóm trình bày để nhóm trình bày trả lời, giải đáp. Trong quá trình tranh luận, GV hết sức chú ý đến không khí tranh luận, thái độ hợp tác cũng như các trạng thái tâm lí của HS, nhất là các HS đang trực tiếp tranh luận. Đây cũng là việc làm có tác dụng bồi dưỡng cho HS kỹ năng trình bày trước tập thể, tinh thần học hỏi, tự nhận thức bản thân, nhận thức khoa học [85].

- Tổ chức trò chơi học tập với hình: Trò chơi trong học tập có tác dụng kích thích hứng thú, kích thích sự sáng tạo và điều chỉnh nhận thức của HS với hiệu quả cao. Khi tổ chức cho HS chơi với các hình liên quan đến một kiến thức VL nào đó, GV đã cho HS tự khám phá kiến thức ẩn chứa trong hình đó một cách tự nhiên nhất, sáng tạo nhất. Trò chơi học tập với hình là một hình thức học tập yêu cầu HS thể hiện các hoạt động nhận thức khá toàn diện. GV cần lựa chọn các hình để tổ chức chơi một cách phù hợp với định hướng dạy học phần kiến thức đó. GV cũng cần thiết kế luật chơi” rõ ràng, có thể có sự tham gia của GV vào hoạt động chơi của các em, thậm chí có thể có các giải thưởng khích lệ hiệu quả, kịp thời. Điều này mang lại cảm giác gần gũi trong quan hệ đúng mực của thầy và trò, tạo niềm tin vào bản thân cho các em, kích thích hứng thú học tập và khai thác các hình trong SGK hoặc các tài liệu khác một cách hiệu quả và bền bỉ [85].

Khi đã quyết định tổ chức cho HS làm việc với kênh hình, GV thiết kế các hoạt động tương ứng với từng loại ênh hình theo hướng dẫn ở mục tiếp theo.

3.3. Vận dụng quy trình tổ chức rèn luyện kỹ năng làm việc với sách giáo khoa cho học sinh trong dạy học phần “Điện học” vật lí 11 nâng cao

Quá trình phát triển năng lực cần phải thực hiện một cách bền bỉ, lâu dài, từ thấp đến cao. Việc chọn lựa sử dụng quy trình vào từng kiểu bài nào, mức độ nào

cần phải cân nhắc sao cho hợp lí. Dưới đây hướng dẫn sử dụng quy trình vào tình huống, kiểu bài và các mức độ sử dụng quy trình.

3.3.1. Các mức độ vận dụng quy trình tổ chức rèn luyện kỹ năng làm việc với sách giáo khoa cho học sinh trong dạy học phần “Điện học” vật lí 11 nâng cao

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 241 trang tài liệu này.

Tùy thuộc vào KNLV với SGK hiện có của HS vào từng thời điểm dạy học, GV chọn lựa sử dụng quy trình ở mức độ phù hợp. Ở đây, đề tài xác định ba mức độ cho việc sử dụng quy trình.

3.3.1.1. Mức độ 1

Mức độ 1 được sử dụng trong trường hợp HS chưa có KN làm việc với SGK VL hoặc có nhưng ở mức thấp. Trường hợp này GV phải làm mẫu, hướng dẫn tỉ mỉ, rõ ràng cho các em theo trình tự các bước làm việc với kênh hình, kênh chữ. Phải đảm bảo HS phải nhìn thấy, nghe thấy rõ ràng và hiểu được các bước tiến hành. Sau đó, GV thực hiện lại và yêu cầu HS thực hiện theo. GV chú ý quan sát, bao quát HS để kịp thời điều chỉnh nếu cần thiết.

Có thể tóm tắt việc sử dụng quy trình tổ chức rèn luyện KN làm việc với SGK VL cho HS THPT trong dạy học VL ở mức độ 1 như sau:

GV hướng dẫn

GV và HS

cùng thực hiện

HS làm việc, GV

quan sát, điều chỉnh

Ví dụ: Sử dụng quy trình tổ chức làm việc với SGK để rèn luyện cho HS kỹ năng thu thập thông tin khi làm việc với mục 1 trang 6 SGK VL 11 nâng cao như Hình 3.1 dưới đây.

Giai đoạn 1: Chuẩn bị

Bước C1: Xác định mục tiêu

+ Kiến thức:

- Nhớ được 2 loại điện tích, 3 cách nhiễm điện cho vật

- Nêu được các cách làm nhiễm điện một vật (cọ xát, tiếp xúc, hưởng ứng)

- Phát biểu định luật Cu-lông và chỉ ra đặc điểm của lực tương tác điện giữa hai điện tích điểm

+ Kỹ năng: Vận dụng được định luật Cu-lông, giải được các bài tập đối với hai điện tích điểm, thu thập thông tin từ kênh chữ mức độ 1

Bước C2: Phân tích nội dung, yêu cầu bài học

Bài Điện tích. Định luật Cu-lông” là

Hình 3.1. Hai loại điện tích

bài đầu tiên trong SGK VL 11 nâng cao THPT. Bài này được dạy trong 1 tiết, gồm ba nội dung cơ bản: Hai loại điện tích-sự nhiễm

điện của các vật, định luật Cu-lông và tương tác của các điện tích trong môi trường điện môi. Kiến thức của bài học được trình bày ngắn gọn ở phần nội dung kết hợp với sự hỗ trợ của kênh hình gồm: 02 hình ảnh, 06 hình vẽ và 01 bảng số liệu. Việc trình bày như vậy, cho thấy, để tìm hiểu được nội dung bài học, HS phải khai thác các thông tin chính được trình bày ở phần nội dung từ những kênh thông tin hỗ trợ, tức là phải làm việc với SGK.

Bước C3: Xác định kỹ năng làm việc với SGK

Kỹ năng thu thập thông tin từ kênh chữ ở mức độ 1

Bước C4: Lập kế hoạch rèn luyện

+ Thời lượng, thời điểm, hình thức làm việc: 10 phút, tại lớp, làm việc theo nhóm

+ Yêu cầu làm việc với SGK: HS làm việc với SGK VL 11 nâng cao và hoàn thành phiếu học tập 1HT1; làm việc theo nhóm, các nhóm chọn nhóm trưởng đại diện nhóm

+ Thiết kế phiếu học tập số 1HT1, chuẩn bị nội dung trình chiếu nội dung

mục 1 trang 6 SGK và phiếu học tập 1HT1 (nếu được) hoặc dán phiếu học tập 1HT1 phóng to lên bảng

Trường:………..……………………………lớp……..…….nhóm………………… Họ và tên nhóm trưởng:…………………………… PHIẾU HỌC TẬP 1HT1: Đọc mục 1 trang 6 SGK và điền những thông tin còn thiếu vào những chỗ trống dưới đây

* Điện tích:

Có………..loại điện tích:

điện tích cùng dấu………… nhau, …………..hút nhau electron mang điện ……., độ lớn ………………C

để iểm tra một vật có tích điện hông ta dùng…………………………

* Sự nhiễm điện của các vật:

Có …….. cách làm vật nhiễm điện:…………….,………………,………….. Vật nhiễm điện do………………. hi đưa ra xa quả cầu vật vẫn nhiễm điện.

Vật nhiễm điện do……………….. hi đưa ra xa quả cầu vật sẽ hông nhiễm điện.

Vật nhiễm điện còn gọi là …………………………….

Giai đoạn 2: Tổ chức rèn luyện

Bước T1: Định hướng

+ Sử dụng quy trình ở mức độ 1, cụ thể:

- Giao nhiệm vụ: chia mỗi nhóm gồm 04 HS, đọc mục 1 trang 6 và hoàn thành phiếu học tập 1HT1

- Hướng dẫn: xác định mục tiêu đọc mục này để làm gì, cần biết đề mục của đoạn đang đọc là gì, đọc lướt các đề mục và nội dung, gạch chân những từ quan trọng (từ hóa), đọc kỹ để viết ra ý chính và thông tin cần thiết, hoàn thành phiếu học tập 1HT1

+ Bước T2: HS làm việc với SGK

- GV và HS cùng thực hiện công việc: lần lượt trả lời các câu hỏi đặt ra ở trên

- HS thực hiện, GV quan sát và điều chỉnh: HS đọc lại mục 1 trang 6 như

Hình 3.1. và tự hoàn thành phiếu học tập 1HT1

+ Bước T3: Thảo luận

Đại diện các nhóm báo cáo kết quả làm việc của nhóm theo phiếu học tập, các HS khác góp ý kiến thảo luận, GV quan sát và ghi lại kết quả thảo luận, ghi các thông tin cần quan sát vào phiếu quan sát hoạt động làm việc với SGK.

+ Bước T4: Tổng kết

GV tổng kết các kết quả làm việc theo yêu cầu đề ra, chính xác hóa nội dung.

Khi HS có thể làm việc được với SGK ở mức độ 1 một cách tương đối, GV tiếp tục rèn luyện cho HS kỹ năng làm việc với SGK ở mức độ cao hơn.

3.3.1.2. Mức độ 2

Mức độ 2 được sử dụng trong trường hợp HS có KN làm việc với SGK nhưng còn lúng túng chưa thành thạo hoặc thụ động. Trường hợp này, GV phải định hướng cho các em các hoạt động cần thiết. Phải đảm bảo HS phải quan sát thấy, nghe thấy rõ ràng và hông nên làm mẫu. Trong quá trình HS thực hiện, GV chú ý quan sát, bao quát HS để ịp thời hỗ trợ, điều chỉnh, hoặc tán thưởng, động viên. Việc định hướng cho HS trong trường hợp này có thể thực hiện bằng hệ thống các câu hỏi, bài tập,…phù hợp với đối tượng HS và năng lực của các em. Sau hi HS hoặc nhóm HS tự làm việc với SGK, thảo luận, báo cáo ết quả thảo luận, GV tiến hành iểm tra, điều chỉnh cho phù hợp.

Có thể tóm tắt việc sử dụng quy trình rèn luyện KN làm việc với SGK VL cho HS THPT trong dạy học VL ở mức độ 2 như sau:

GV định hướng

HS tự thực hiện

GV kiểm tra, điều chỉnh

Ví dụ: Sử dụng quy trình tổ chức làm việc với SGK để rèn luyện cho HS kỹ năng thu thập thông tin khi làm việc với mục 1 trang 6 SGK VL 11 nâng cao như Hình 3.1.

GV thực hiện việc tổ chức cho HS rèn luyện KN thu thập thông tin từ kênh chữ ở mức độ 2, về cơ bản giống với ví dụ ở mức độ 1 ở trên:

Giai đoạn 1: Chuẩn bị

Bước C1: Xác định mục tiêu

+ Kiến thức:

- Nhớ được 2 loại điện tích, 3 cách nhiễm điện cho vật

- Nêu được các cách làm nhiễm điện một vật (cọ sát, tiếp xúc, hưởng ứng)

- Phát biểu định luật Cu-lông và chỉ ra đặc điểm của lực tương tác điện giữa hai điện tích điểm

+ Kỹ năng: Vận dụng được định luật Cu-lông giải được các bài tập đối với hai điện tích điểm, thu thập được thông tin từ kênh chữ mức độ 2

Bước C2: Phân tích nội dung và yêu cầu bài học

Bài này là bài đầu tiên trong SGK VL 11 nâng cao THPT. Bài này được dạy trong 1 tiết học, gồm ba nội dung cơ bản: Hai loại điện tích-sự nhiễm điện của các vật, định luật Cu-lông và tương tác của các điện tích trong môi trường điện môi. Kiến thức của bài học được trình bày ngắn gọn ở phần nội dung kết hợp với sự hỗ trợ của kênh hình gồm: 02 hình ảnh, 06 hình vẽ và 01 bảng số liệu. Việc trình bày như vậy, cho thấy để tìm hiểu được nội dung bài học, HS phải khai thác các thông tin chính được trình bày ở phần nội dung và thông tin từ những kênh thông tin hỗ trợ, tức là phải làm việc với SGK.

Bước C3: Xác định kỹ năng làm việc với SGK

Kỹ năng thu thập thông tin từ kênh chữ ở mức độ 2

Bước C4: Lập kế hoạch rèn luyện

+ Thời lượng, thời điểm, hình thức làm việc: 10 phút, tại lớp, HS làm việc theo nhóm

+ Yêu cầu làm việc với SGK: HS làm việc với SGK VL 11 nâng cao và hoàn thành phiếu học tập 1HT1; làm việc theo nhóm, các nhóm chọn nhóm trưởng đại diện nhóm

+ Thiết kế phiếu học tập số 1HT1, chuẩn bị nội dung trình chiếu nội dung mục 1 trang 6 SGK như Hình 3.1. và phiếu học tập 1HT1 (nếu được) hoặc dán phiếu học tập 1HT1 phóng to lên bảng

Giai đoạn 2: Tổ chức rèn luyện

+ Bước T1: Định hướng

Sử dụng quy trình ở mức độ 2, cụ thể:

- Giao nhiệm vụ: Hãy đọc mục1 trang 6 SGK như Hình 3.1. và hoàn thành

phiếu học tập 1HT1

- Định hướng: HS cần chú ý hai nội dung cần thiết là hai loại điện tích, các cách làm vật nhiễm điện và hoàn thành phiếu học tập 1HT1

+ Bước T2: HS làm việc với SGK

HS tự thực hiện, GV quan sát và điều chỉnh: HS đọc mục 1 trang 6 như

Hình 3.1. và tự hoàn thành phiếu học tập 1HT1

+ Bước T3: Thảo luận

+ Bước T4: Tổng kết

GV tổng kết các kết quả làm việc theo yêu cầu đề ra, chính xác hóa nội dung.

Khi HS có thể thành thạo các KNLV với SGK ở mức độ 2, GV tiếp tục rèn luyện cho các em các KNLV với SGK VL ở mức độ cao hơn.

3.3.1.3. Mức độ 3

Mức độ 3 được sử dụng trong trường hợp HS có KNLV với SGK VL tương đối thành thạo, gần đạt đến mức độ chủ động làm việc độc lập để giải quyết các yêu cầu của GV. Trường hợp này, GV không cần hướng dẫn mà chỉ giao nhiệm vụ, HS tự động làm việc với SGK để đạt được mục tiêu cần nghiên cứu, và giải quyết nhiệm vụ mà GV đã giao cho. Mức độ này sử dụng có hiệu quả cao đối với việc tự học, tự nghiên cứu của HS ngoài giờ lên lớp.

Có thể tóm tắt việc sử dụng quy trình rèn luyện KN làm việc với SGK VL cho HS THPT trong dạy học VL ở mức độ 3 như sau:

GV giao

nhiệm vụ

HS tự định hướng

và thực hiện

GV kiểm tra,

điều chỉnh

Ví dụ: Sử dụng quy trình tổ chức làm việc với SGK để rèn luyện cho HS kỹ năng thu thập thông tin khi làm việc với mục 1 trang 6 SGK VL 11 nâng cao như Hình 3.1. ở mức độ 3 như sau.

GV thực hiện việc tổ chức cho HS rèn luyện KN thu thập thông tin từ kênh

chữ ở mức độ 3, về cơ bản giống với ví dụ ở mức độ 2 ở trên:

Giai đoạn 1: Chuẩn bị

Bước C1: Xác định mục tiêu

+ Kiến thức:

- Nhớ được 2 loại điện tích, 3 cách nhiễm điện cho vật

- Nêu được các cách làm nhiễm điện một vật (cọ sát, tiếp xúc, hưởng ứng)

- Phát biểu định luật Cu-lông và chỉ ra đặc điểm của lực tương tác điện giữa hai điện tích điểm

+ Kỹ năng: Vận dụng được định luật Cu-lông giải được các bài tập đối với hai điện tích điểm, Kỹ năng thu thập thông tin từ kênh chữ ở mức độ 3

Bước C2: Phân tích nội dung và yêu cầu bài học

Bài học này là bài đầu tiên trong SGK VL 11 nâng cao THPT. Bài học này được dạy trong 1 tiết học, gồm ba nội dung cơ bản: Hai loại điện tích-sự nhiễm điện của các vật, định luật Cu-lông và tương tác của các điện tích trong môi trường điện môi. Kiến thức của bài học được trình bày ngắn gọn ở phần nội dung kết hợp với sự hỗ trợ của kênh hình gồm: 02 hình ảnh, 06 hình vẽ và 01 bảng số liệu. Việc trình bày như vậy, cho thấy để tìm hiểu được nội dung bài học, HS phải khai thác các thông tin chính được trình bày ở phần nội dung và thông tin từ những kênh thông tin hỗ trợ, tức là phải làm việc với SGK VL.

Bước C3: Xác định kỹ năng làm việc với SGK

Kỹ năng thu thập thông tin từ kênh chữ ở mức độ 3

Bước C4: Lập kế hoạch rèn luyện

+ Thời lượng, thời điểm, hình thức làm việc: 10 phút, tại lớp, theo nhóm

+ Yêu cầu làm việc với SGK: HS làm việc với SGK VL 11 nâng cao và hoàn thành phiếu học tập 1HT1; làm việc theo nhóm, các nhóm chọn nhóm trưởng đại diện nhóm

Giai đoạn 2: Tổ chức rèn luyện