Mô Hình Phát Triển Du Lịch Cộng Đồng Tại Bản Sín Chải

điểm dân cư, đặc điểm tài nguyên để đánh giá được độ hấp dẫn, tính nhạy cảm và khả năng tham gia của cộng đồng. Trên cơ sở những khảo sát đánh giá đó hoạch định đường lối chính sách và lập kế hoạch thực hiện, nêu ra các định hướng phát triển du lịch. Xác định khâu điều hành của cơ quan quản lý, vai trò tham gia cộng đồng và cơ cấu tổ chức điều hành hoạt động của mô hình. Xây dựng các chương trình nâng cao năng lực thông qua các chuyến tham quan, tập huấn nâng cao trình độ chuyên môn về các nghiệp vụ du lịch. Lên kế hoạch quảng cáo các sản phẩm du lịch.

Mô hình du lịch cộng đồng tại bản Sín Chải được tổ chức như sau: [37,105]

Cộng đồng dân cư

Phát triển du lịch cộng đồng tại bản Sín Chải

Thị trường khách du lịch

Các tổ chức hỗ trợ và Ban quản lý

Nhân tố tác động (tài nguyên thiên nhiên, nhân văn)

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 115 trang tài liệu này.

Các nhân tố khác

Hình 3.1: Mô hình phát triển du lịch cộng đồng tại bản Sín Chải - Lào Cai

[Nguồn: Tác giả tổng hợp từ: [37], [33]...]

- Thành phần tham gia:

Các tổ chức, các cấp chính quyền, các đoàn thể đã tham gia vào phát triển du lịch cộng đồng tại bản Sín Chải đó là: Ủy ban nhân dân các cấp có vai trò quan trọng trong việc định hướng phát triển du lịch địa phương thông qua Sở du lịch, Phòng du lịch và Ban hỗ trợ phát triển du lịch. Các tổ chức phi chính phủ như IUCN, SNV có vai trò khởi xướng và cung cấp kỹ thuật, tư vấn các vấn đề kinh tế và hỗ trợ tài chính. Các tổ chức đoàn thể như:

Hội phụ nữ, Hội nông dân làm nhiệm vụ vận động các thành viên trong cộng đồng tham gia vào hoạt động du lịch.

Cộng đồng dân cư tham gia vào việc cung cấp các dịch vụ du lịch, bảo vệ tài nguyên thiên nhiên và gìn giữ những giá trị văn hoá truyền thống của cộng đồng.

- Sản phẩm du lịch:

Qua quá trình triển khai thực hiện chương trình đến nay đã đạt được nhiều kết quả đáng quan tâm. Hiện nay trong bản có hơn 40 hộ gia đình tham gia các hoạt động cung cấp các dịch vụ cho khách du lịch.

Các hoạt động cụ thể bao gồm:

+ Tổ chức cung cấp dịch vụ lưu trú, dịch vụ ăn uống và nhiều hộ gia đình chuyên sản xuất cung cấp lương thực, thực phẩm cho các cơ sở kinh doanh.

+ Hướng dẫn, đưa đường cho khách tham quan. Tổ chức các chương trình du lịch cho khách tham quan tìm hiểu hệ sinh thái tại các dãy núi Phan -xi - păng.

+ Tổ chức hướng dẫn khách tham quan làng bản tìm hiểu về văn hóa, phong tục tập quán của cộng đồng mình.

+ Tổ chức các chương trình biểu diễn văn nghệ phục vụ khách. Trình diễn các hoạt động sản xuất các mặt hàng thủ công mỹ nghệ phục vụ nhu cầu khám phá của du khách.

- Cơ chế hoạt động của mô hình:

+ Các tổ chức hỗ trợ và ban quản lý: bao gồm các tổ chức phi chính phủ và chính quyền các cấp.

+ Nhân tố tác động: tài nguyên thiên nhiên, tài nguyên nhân văn tại bản Sín Chải và khách du lịch.

+ Nhân tố tham gia cung cấp các dịch vụ và tham gia bảo tồn tài nguyên môi trường là cộng đồng dân cư bản Sín Chải.

- Phân chia lợi ích: Cộng đồng thỏa thuận việc phân chia lợi nhuận như sau: 70% doanh thu từ các dịch vụ du lịch thuộc về người dân địa phương, 15% thuộc về Ban quan lý và hỗ trợ phát triển du lịch của làng, 15% đóng góp vào quỹ hỗ trợ phát triển cơ sở hạ tầng của bản.

Hoạt động du lịch phát triển đã mang lại nhiều lợi ích cho cộng đồng địa phương về nhiều mặt.

Lợi ích mặt kinh tế: sự thành công bước đầu của mô hình là thu hút ngày càng nhiều khách đến tham quan, tạo ra nguồn thu nhập cho cộng đồng dân cư. Sự phát triển của du lịch cộng đồng đã góp phần xóa đói giảm nghèo, nâng cao đời sống của

đồng bào dân tộc các làng bản. Năm 2000, Sín Chải có tới 68% số hộ đói nghèo, đến nay chỉ còn 26%.

Lợi ích mặt văn hóa: hoạt động du lịch đã nâng cao niềm tự hào của người dân trong bản về giá trị văn hóa của tộc người mình. Họ nhận thức được trách nhiệm phải gìn giữ và phát triển nền văn hóa của chính tộc người mình vì đây là một trong những yếu tố thu hút khách du lịch đến nhiều hơn.

Lợi ích mặt xã hội: nâng cao vai trò làm chủ của cộng đồng, trách nhiệm của cộng đồng đối với mỗi thành viên và toàn xã hội, cải thiện được điều kiện sinh hoạt nông thôn, tạo ra sự đổi mới trong quan hệ và nhận thức tình cảm trong cộng đồng, lòng hiếu khách tăng lên.

Lợi ích môi trường và bảo vệ tài nguyên thiên nhiên: ý thức và trách nhiệm về bảo vệ tài nguyên thiên nhiên của người dân cao hơn. Họ nhận thức được rằng việc bảo vệ sự phong phú đa dạng của tài nguyên thiên nhiên cũng chính là việc bảo đảm sự bền vững về nguồn thu nhập của chính bản thân họ. Môi trường vệ sinh trong bản ngày càng sạch sẽ, gọn gàng hơn.

3.3. XÂY DỰNG MÔ HÌNH DU LỊCH CỘNG ĐỒNG TẠI XÃ BẰNG CẢ, HUYỆN HOÀNH BỒ, TỈNH QUẢNG NINH.

3.3.1. Nguyên tắc xây dựng mô hình du lịch cộng đồng tại xã Bằng Cả, huyện Hoành Bồ, tỉnh Quảng Ninh.

a. Tối đa hóa sự tham gia của cộng đồng địa phương tại xã Bằng Cả vào hoạt động du lịch.

Tăng quyền lực cho cộng đồng dân cư tại xã Bằng Cả trong việc tham gia vào hoạt động du lịch từ quá trình xây dựng quy hoạch đến việc tổ chức, quản lý thực hiện và giám sát để đạt được sự bền vững cả về kinh tế xã hội, tài nguyên và môi trường.

b. Đảm bảo phát triển bền vững.

Một trong những nguyên tắc quan trọng để xây dựng mô hình phát triển du lịch cộng đồng là đảm bảo phát triển bền vững kinh tế, chính trị, xã hội, tài nguyên và môi trường tại Bằng Cả. Tuy nhiên trong các yếu tố phát triển bền vững thì lợi ích của cộng đồng phải được tôn trọng và quan tâm. Bên cạnh đó khi phát triển mô hình cộng đồng tại Bằng Cả cần phải đảm bảo không có sự lệ thuộc của cộng đồng vào các nguồn trợ giúp ở bên ngoài về tài chính cũng như kỹ thuật. Bởi vì nếu sau khi các tổ chức và đơn vị chấm dứt hoạt động phát triển mô hình và các nguồn trợ giúp trên không còn nữa thì

mô hình sẽ tự động ngừng lại do đã quen với việc được người khác giúp đỡ nên bị thụ động, không có khả năng tự giải quyết các công việc.

c. Cộng đồng dân cư hưởng lợi ích từ việc phát triển du lịch.

Cần phải đảm bảo cộng đồng dân cư phải được hưởng lợi trực tiếp từ hoạt động du lịch. Việc phát triển du lịch cộng đồng tại Bằng Cả sẽ không mang lại kết quả tích cực và không đảm bảo được tính bền vững nếu như cuộc sống của người dân địa phương bị làm phiền, tài nguyên tại Bằng Cả bị du khách sử dụng trong khi đa phần lợi ích lại qua tay các công ty du lịch, các HDV, sau đó chỉ có một phần nhỏ đến tay người dân.

d. Chia sẻ nguồn lợi từ du lịch trong cộng đồng dân cư.

Đây là một nguyên tắc không thể thiếu được trong quá trình xây dựng mô hình phát triển du lịch cộng đồng tại Bằng Cả. Các nguồn lợi được xác định bao gồm các nguồn thu từ các dịch vụ do cộng đồng dân cư tham gia cũng như phí tham quan khi khách tới cộng đồng. Việc chia sẻ này không phải là chia đều lợi ích trong cộng đồng mà được thực hiện dưới hình thức tạo điều kiện và cơ hội đều cho các cá nhân, các hộ trong các thôn trong việc cung ứng các dịch vụ cho khách. Các khoản thu từ phí thăm quan hay các khoản thu khác sẽ được dùng để phục hồi và duy trì các nguồn tài nguyên được sử dụng phục vụ khách trong cộng đồng,

e. Bồi dưỡng năng lực cho người dân địa phương.

Người dân Bằng Cả, đặc biệt là những cá nhân, hộ gia đình tham gia vào các công việc phát triển du lịch cộng đồng tại địa phương phải được đào tạo để nâng cao nhận thức và kiến thức về quản lý và kinh doanh du lịch trong cộng đồng mình. Đây là yếu tố quan trọng quyết định sự thành công của các yếu tố kể trên. Nếu không được trang bị những kiến thức, có được những năng lực cần thiết việc để cộng đồng dân cư chủ động tham gia vào hoạt động du lịch sẽ lợi bất cập hại.

g. Hiệu quả và sự khác biệt phải được thể hiện trong quá trình phát triển mô hình.

Để khuyến khích và tạo sự tin tưởng cho cộng đồng địa phương tham gia và duy trì mô hình du lịch cộng đồng tại Bằng Cả phải cho cộng đồng địa phương thấy được sự khác biệt giữa việc làm theo mô hình và không theo mô hình. Điều này phải được thể hiện rõ qua sự cải thiện về kinh tế, điều kiện môi trường sống...giữa trước khi thực hiện và sau khi thực hiện, giữa các khu vực thực hiện và khu vực không thực hiện.

Như vậy, qua đánh giá, đúc rút những bài học kinh nghiệm từ một số mô hình du lịch cộng đồng tại các địa phương ở khu vực phía Bắc nước ta, dựa dựa vào những điều kiện thực tế của địa phương và trên những nguyên tắc xây dựng mô hình du lịch cộng đồng tại xã Bằng Cả...mô hình du lịch cộng đồng tại Bằng Cả sẽ được đề xuất như sau.

3.3.2. Đề xuất mô hình.

Mô hình Cộng đồng được hiểu là một tổ hợp các thành tố chính và thành tố phụ liên hệ với nhau qua các mối liên kết qua lại và có tác động lẫn nhau trong một môi trường nhất định. Từ đó mô hình Du lịch Cộng đồng được xác định là một tổ hợp các đối tượng tham gia làm du lịch và các mối quan hệ giữa chúng trong môi trường kinh doanh du lịch tại cộng đồng. [33,99]

Xét về điều kiện thực tế của xã Bằng Cả, đảm bảo sự phát huy nội lực cũng như tính chủ động của cộng đồng trong hoạt động du lịch. Để đảm bảo mô hình này hoạt động có hiệu quả thì Bằng Cả cần phải thực hiện tốt các nội dung chính sau:

* Nghiên cứu, khảo sát định hướng việc phát triển mô hình du lịch tại cộng đồng và các sản phẩm du lịch cộng đồng.

* Xây dựng được hệ thống và bộ máy quản lý hoạt động du lịch tại cộng đồng, do người dân trong cộng đồng tham gia vào.

Chú trọng tới việc xây dựng và bồi dưỡng đội ngũ cán bộ nguồn để đảm bảo khả năng tự duy trì hoạt động bồi dưỡng năng lực khi không có các sự đầu tư trợ giúp từ bên ngoài.

* Tìm kiếm các nguồn tài trợ khác nhau từ Chính phủ, các tổ chức phi chính phủ, doanh nghiệp và nội lực của cộng đồng… để có được một số cơ sở vật chất tối thiểu ban đầu cho hoạt động du lịch cộng đồng.

* Có được sự giúp đỡ, định hướng lâu dài của chính quyền các cấp và các cơ quan quản lý du lịch tại cộng đồng.

* Trợ giúp từ các tổ chức khác cũng như hợp tác quốc tế trong việc phát triển các sản phẩm du lịch cộng đồng và tìm kiếm nguồn khác ban đầu.

* Sự hợp tác có trách nhiệm của các đơn vụ kinh doanh du lịch tại cộng đồng và hướng tới cộng đồng theo hướng bình đẳng, hai bên cùng có lợi.

Các thành phần trên đều được phát triển trên cơ sở có sự tham gia tích cực của cộng đồng vào các hoạt động thực hiện.

Mô hình này được thể hiện qua sơ đồ sau:

Chính quyền địa phương

Ban Quản lý DL xã Bằng Cả

Phát triển du lịch cộng đồng tại xã Bằng Cả

Các công ty du lịch, đại lý Lữ hành

Cộng đồng dân cư thực hiện

Tài nguyên du lịch tại Bằng Cả

Các nhân tố tác động khác

Khách du lịch

Hình 3.2: Mô hình phát triển du lịch cộng đồng tại xã Bằng Cả

[Nguồn: Tác giả tổng hợp từ: [37], [33], [28] và các tài liệu khác...]

Việc giúp cộng đồng địa phương phát triển du lịch được tiến hành theo hướng bồi dưỡng năng lực và hỗ trợ kỹ thuật cùng với các sự trợ giúp về định hướng và chính sách của chính quyền các cấp tại cộng đồng có các lợi thế như sau: [33,78]

* Nhờ được bồi dưỡng về năng lực, cộng đồng địa phương có đủ kiến thức cơ bản và khả năng đóng góp ý tưởng, tham gia vào hoạt động hoạch định, kinh doanh và quản lý du lịch.

* Trở nên chủ động và có tiếng nói hơn trong hoạt động du lịch tại cộng đồng của mình.

* Việc bồi dưỡng năng lực khuyến khích các cộng đồng địa phương phát huy nội lực, không tạo ra sự phụ thuộc vào các nguồn bên ngoài. Đây là một yếu tố quan trọng đảm bảo tính bền vững của việc phát triển mô hình Du lịch Cộng đồng đặc biệt là tại các vùng dân tộc thiểu số bởi vì nếu phát triển theo hướng đầu tư vào cơ sở hạ tầng, xây dựng sẵn các mô hình, hoạt động vừa đòi hỏi nguồn tài chính lớn vừa tạo ra sự lệ thuộc của cộng đồng vào nguồn tài chính và sự trợ giúp bên ngoài. Điều này rất dễ khiến cho hoạt động và mô hình Du lịch Cộng đồng tự hoạt động dừng lại khi không còn các nguồn tài chính rót vào cũng như không còn các sự trợ giúp khác.

* Yêu cầu về tài chính cho việc nhân rộng và phát triển mô hình không lớn. Các khoản chi phí chính chỉ nằm trong mảng khảo sát, đánh giá, giảng dạy và các thiết bị giảng dạy. Các khoản chi phí này rất khiêm tốn so với việc đầu tư cho phát triển cơ sở

hạ tầng vì vậy các địa phương ở vùng sâu vùng xa hoàn toàn có thể thực hiện được với nguồn ngân sách eo hẹp của mình.

* Có thể lồng ghép một phần vào các chương trình phát triển xã hội khác như tuyên truyền về vệ sinh, sức khỏe, gìn giữ môi trường, khôi phục và gìn giữ các nét văn hóa truyền thống, xóa mù chữ và tái mù chữ, các chương trình tình nguyện của sinh viên…

* Sự trợ giúp về định hướng của chính quyền địa phương vừa tạo điều kiện thuận lợi cho việc phát triển Du lịch Cộng đồng vừa là khung quy định để hướng các hoạt động du lịch trong cộng đồng theo hướng bền vững và giúp duy trì hoạt động của mô hình Du lịch Cộng đồng.

Mối quan hệ tương tác giữa các thành tố trong mô hình: [33,102]

Theo mô hình trên những nhóm đối tượng liên quan tới việc phát triển DLCĐ tại xã Bằng Cả sẽ bao gồm:

- Cộng đồng cư dân địa phương:

Đây là nhóm “chủ nhân mới” trong hoạt động du lịch và dịch vụ của Bằng Cả, bao gồm cộng đồng dân cư đang sinh sống trong xã Bằng Cả, họ là người có khả năng tham gia trực tiếp vào một phần của quy trình hoạt động du lịch và dịch vụ tại Bằng Cả, như lưu trú tại nhà, hướng dẫn viên du lịch tại Bằng Cả, dịch vụ ăn uống, dịch vụ vận chuyển khách, hỗ trợ dịch vụ mua quà lưu niệm, các dịch vụ văn hóa của cộng đồng dân tộc, v.v…Trong bối cảnh mới đó, hoạt động du lịch tại Bằng Cả muốn được phát triển bền vững thì người dân địa phương phải tự nguyện bảo vệ Bằng Cả như “một tài sản riêng”. Thông qua tham gia trực tiếp vào hoạt động du lịch, nếu người dân thấy nguồn thu của gia đình là từ khách du lịch, giúp họ có đời sống ổn định, ngày càng được nâng cao cả về vật chất và tinh thần và họ sẽ là nhân tố góp phần trực tiếp thu hút nhiều khách du lịch, đóng góp công sức tự nguyện bảo vệ Bằng Cả như là tài sản của người dân. Do vậy cộng đồng địa phương phải được hưởng lợi trực tiếp từ hoạt động du lịch và dịch vụ du lịch, gắn liền lợi ích kinh tế của người dân với môi trường và văn hóa. Từ đó, tạo thành sản phẩm du lịch bản địa đặc sắc, thu hút được khách du lịch có chất lượng đến với Bằng Cả.

- Chính quyền địa phương: Cần xây dựng và được phê duyệt khung quản lý quy

hoạch, chiến lược phát triển du lịch và dịch vụ, kế hoạch hoạt động du lịch 5 năm và

hằng năm tại Bằng Cả. Và phải có được sự hỗ trợ từ phía chính quyền địa phương cấp tỉnh, Trung ương, Tổng cục Du lịch về thủ tục hành chính, chính sách, ngân sách và nhân lực.

- Ban Quản lý Du lịch của Bằng Cả: Để khai thác DLCĐ theo hướng bền vững, BQL Du lịch Bằng Cả cũng cần lập kế hoạch phân vùng Bằng Cả và những quy định cho từng vùng.

- Các công ty du lịch, đại lý Lữ hành: Tự nhận thức và có trách nhiệm khi gửi khách tới Bằng Cả. Tăng thêm mức chi phí dịch vụ cho cộng đồng địa phương, sử dụng tối đa nguồn nhân lực địa phương và giảm tác động của khách khi tới Bằng Cả.

- Khách du lịch: Nâng cao nhận thức của du khách về mô hình DLCĐ theo hướng bền vững tại Bằng Cả. Có các tiêu chí giúp khách lựa chọn các tour DLCĐ đích thực khi thăm quan các khu vực tại Bằng Cả. Tăng thêm mức đóng góp của khách trong các nỗ lực bảo tồn tài nguyên thiên nhiên và giá trị văn hóa.

- Các nhân tố tác động khác: Bao gồm: các cơ quan nghiên cứu, cơ sở đào tạo, tổ chức Phi Chính phủ, các chuyên gia, các tổ chức hoạt động tình nguyện… Họ có thể tư vấn kỹ thuật và tìm kiếm ngân sách cho các hoạt động đầu tư ban đầu của mô hình.

- Các nguồn tài nguyên du lịch tại Bằng Cả: Nếu các yếu tố trên được đảm bảo, các nguồn tài nguyên du lịch tại Bằng Cả sẽ được duy trì và phát triển bền vững.

Tóm lại, từ thực trạng tiềm năng phát triển du lịch cộng đồng tại xã Bằng Cả đã được đánh giá, phân tích tại chương 2. Đồng thời, xét thực tế về nhu cầu phát triển DLCĐ tại Bằng Cả,để mô hình du lịch cộng đồng của Bằng Cả phát triển một cách hiệu quả và bền vững cần có các giải pháp cụ thể cho các nhóm đối tượng tham gia vào mô hình DLCĐ như sau.

* Nhóm giải pháp tới cộng đồng địa phương.

* Nhóm giải pháp tới chính quyền địa phương.

* Nhóm giải pháp tới Ban quản lý khu du lịch xã Bằng Cả.

* Nhóm giải pháp tới công ty du lịch.

* Nhóm giải pháp tới khách du lịch.