Một Số Mô Hình Phát Triển Chương Trình Đào Tạo Đại Học

việc xây dựng chương trình đào tạo, đổi mới phương pháp dạy học và xây dựng kỹ năng học tập năng động cho sinh viên tại các trường đại học.

Như vậy: Phát triển chương trình đào tạo ngành Công nghệ chế tạo máy phải bao gồm một hệ thống các phương pháp xây dựng chương trình, nội dung và các thức đào tạo các ngành nghề kỹ thuật, phải trở thành quy trình đào tạo chuẩn, căn cứ vào yêu cầu chuẩn đầu ra để thiết kế các định chế chuẩn đầu vào, môi trường học tập, phương pháp giảng dạy.

Đối với các trường đại học, Phát triển chương trình đào tạo sẽ cung cấp cho các trường một hệ thống giải pháp nhất quán để phát triển, cải tiến liên tục và toàn diện chương trình giáo dục... Chương trình đào tạo được xây dựng và thiết kế theo một quy trình chuẩn, bên cạnh đó các công đoạn của quá trình đào tạo theo mô hình này có tính liên thông cao và gắn kết chặt chẽ với nhau.

Để có được một bức tranh tổng quan về việc xây dựng, phát triển chương trình đào tạo, cần nghiên cứu chính sách giáo dục của Nhà nước, các phương pháp đào tạo tiên tiến trong nước và thế giới, theo dõi các hoạt động đào tạo của các cơ sở giáo dục, các hội thảo khoa học về xây dựng chương trình cùng các hoạt động ngành, nghề giúp cho sự phát triển kinh tế xã hội của đất nước nhằm thu thập thông tin, kết quả cũng như phương hướng trong việc áp dụng xây dựng chương trình.

1.3. Một số mô hình phát triển chương trình đào tạo đại học

Hiện nay có nhiều mô hình phát triển chương trình đào tạo khác nhau:

- Mô hình thiết kế dạy học dựa trên sự thực hiện (Perfomance - Based Instructional Design System - PBID) được tạo ra bởi David Pucel vào năm 1989. Mô hình hệ thống này xung cấp một khung tổng quát có ý nghĩa cho việc xây dựng một chương trình đào tạo được đảm bảo bởi khả năng thực hiện của người học. Hệ thống này gồm

7 yếu tố chính: Mô tả chương trình (Program Description); Phân tích nội dung (Content Analysis); Chọn lựa nội dung (Content Selection); Xác định trình tự nội dung (Content Sequencing); Xây dựng bài học (Lesson Structuring); Chọn phương pháp tuyển tải bài học (Lesson Delivery Formatting); Xây dựng quy trình đánh giá và phản hổi (Evaluation and feedbach peocedures Development) [43].

- Mô hình phát triển chương trình đào tạo (Training Development) được đề xuất năm 1995 bởi Tiến sĩ Jonh Collum - Chuyên gia về Giáo dục tại Viện đào tạo giáo viên kỹ thuật TTTT thuộc tổ chức Swisscontact tại Nepal [43]. Mô hình này bao

gồm các yếu tố về: Hoàn cảnh tổ chức, phân tích đầu vào, mục tiêu tổng quát, mục tiêu cụ thể, xác định tiêu chuẩn kết quả đào tạo, xây dựng công cụ đánh giá, hướng dẫn chương trình đào tạo, hướng dẫn đào tạo tiếp tục, đánh giá đào tạo…

- Mô hình hệ thống công nghệ đào tạo (Training Technology System - TTS) được xây dựng bởi Richard Swanson (1987) [43]. Mô hình này tập trung những vấn đề đào tạo trong lĩnh vực sản xuất và kinh doanh. Hệ thống gòm 5 giai đoạn chính là phân tích (Analyze); Thiết kế (Design); Xây dựng (Develop); Thực hiện (Implement); và hiệu chỉnh (Control).

- Mô hình của NoelKer và Schoenfeldt.

Cơ sở lý luận

Thực hiện và đánh giá

1. Phân tích hoàn cảnh

5. Tổ chức học

2. Điều kiện

4. Mục tiêu học

6. Thực tế dạy và học

3. Phân tích lý luận dạy học

7. Đánh giá

Sơ đồ 1.1. Mô hình xây dựng chương trình đào tạo của NoelKer và Schoenfeldt [43, tr.15]

Theo NoelKer và Schoenfeldt thì xây dựng và phát triển chương trình đào tạo đại học phải bao gồm 7 khâu. Đối với việc xây dựng chương trình đào tạo sẽ được tiến hành từ việc phân tích hoàn cảnh thực tiễn, đến việc xem xét các điều kiện, phân tích lý luận dạy học, rồi đến việc xác định các mục tiêu học tập, tổ chức hoạt động học tập, thông qua thực tế dạy và học rồi đến đánh giá kết quả. Sau khi xây dựng xong chương trình đào tạo, việc phát triển chương trình đào tạo cũng được thực hiện thông qua các khâu như vậy.

- Mô hình của tác giả Lưu Xuân Mới đưa ra quy trình xây dựng, phát triển chương trình gồm 6 bước cơ bản là: Đánh giá chương trình đào tạo hiện hành; Phân tích tình hình cụ thể (Các điều kiện dạy học); Xây dựng mục tiêu và mục đích; Xây dựng nội dung, lựa chọn phương pháp, phương tiện và phương pháp kiểm tra đánh giá; Xây dựng bản CTĐT cụ thể (Soạn thảo và duyệt); và kiểm định, thực thi và đánh giá.

1. Đánh giá CTĐT hiện hành

6. Kiểm định thực thi 2. Phân tích tình và đánh giá hình cụ thể (Các

điều kiện dạy học)

5. Xây dựng bản 3. Xây dựng mục

CTĐT cụ thể (Soạn đích và mục tiêu thảo và duyệt)

4. Xây dựng nội dung, lựa chọn phương pháp,

phương tiện và

phương pháp kiểm tra đánh giá

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 139 trang tài liệu này.

Sơ đồ 1.2. Quy trình xây dựng chương trình đào tạo của Lưu Xuân Mới [24, tr.25]

- Mô hình CDIO: CDIO được viết tắt của cụm từ tiếng Anh Conceive - Design

- Implement - Operate, có nghĩa là: Hình thành ý tưởng, thiết kế ý tưởng, thực hiện và vận hành, khởi nguồn từ Viện Công nghệ MIT (Hoa Kỳ). CDIO là một hệ thống phương pháp phát triển chương trình đào tạo kỹ sư, nhưng về bản chất, CDIO là một giải pháp nâng cao chất lượng đào tạo, đáp ứng yêu cầu xã hội trên cơ sở xác định chuẩn đầu ra, từ đó thiết kế chương trình và kế hoạch đào tạo.

Theo Võ Văn Thắng “CDIO có thể áp dụng để xây dựng quy trình chuẩn cho nhiều lĩnh vực đào tạo khác nhau ngoài ngành đào tạo kỹ sư, bởi lẽ nó đảm bảo khung kiến thức và kỹ năng, chẳng hạn áp dụng cho khối ngành kinh tế, quản trị kinh doanh…”. Lợi ích chính của mô hình đào tạo theo CDIO mang lại là gắn kết được cơ sở đào tạo với yêu cầu của người tuyển dụng, từ đó thu hẹp khoảng cách giữa đào tạo của nhà trường và yêu cầu của người sử dụng nhân lực; giúp người học phát triển toàn diện, nhanh chóng thích ứng với môi trường làm việc luôn thay đổi.

CDIO là một hệ thống phương pháp phát triển chương trình đào tạo kỹ sư, nhưng về bản chất, đây là quy trình đào tạo chuẩn, căn cứ đầu ra (outcome-based) để thiết kế đầu vào. Quy trình này được xây dựng đảm bảo tính khoa học và tính thực tiễn chặt chẽ. Về tổng thể, CDIO có thể áp dụng để xây dựng quy trình chuẩn cho nhiều lĩnh vực đào tạo khác nhau ngoài ngành đào tạo kỹ sư, bởi lẽ nó đảm bảo khung kiến thức và kỹ năng, chẳng hạn áp dụng cho khối ngành kinh tế, quản trị kinh doanh,... Cho nên, có thể nói, CDIO thực chất là một giải pháp nâng cao chất lượng đào tạo, đáp ứng yêu cầu xã hội, trên cơ sở xác định chuẩn đầu ra, từ đó thiết kế chương trình và kế hoạch đào tạo một cách hiệu quả.

Đào tạo theo mô hình CDIO, SV cần phải đạt những bốn khối kỹ năng, kiến thức và khi tốt nghiệp SV sẽ được phát triển kỹ năng, kiến thức đó. Mục tiêu đào tạo CDIO là hướng tới việc giúp SV có được kỹ năng cứng và mềm cần thiết khi ra trường, đáp ứng yêu cầu, đòi hỏi của XH cũng như bắt nhịp được với những thay đổi vốn rất nhanh của thực tiễn đời sống XH. Những SV giỏi có thể làm chủ, dẫn dắt sự thay đổi cần thiết theo hướng tích cực.

Theo các chuyên gia đánh giá, những lợi ích mà đào tạo theo mô hình CDIO mang lại là: Gắn kết được cơ sở đào tạo với yêu cầu của người tuyển dụng, từ đó thu hẹp khoảng cách giữa đào tạo của nhà trường và yêu cầu của nhà sử dụng nguồn nhân lực; giúp người học phát triển toàn diện với các “kỹ năng cứng” và “kỹ năng mềm” để nhanh chóng thích ứng với môi trường làm việc luôn thay đổi và thậm chí là đi đầu trong việc thay đổi đó; giúp các chương trình đào tạo được xây dựng và thiết kế theo một quy trình chuẩn; các công đoạn quá trình đào tạo có tính liên thông và gắn kết khoa học chặt chẽ; gắn phát triển chương trình đào tạo với chuyển tải và đánh giá hiệu quả giáo dục đại học (GDĐH), góp phần nâng cao chất lượng GDĐH.

Theo cách tiếp cận CDIO, khi xây dựng, phát triển chương trình đào tạo, phải tuân thủ các quy trình một cách chặt chẽ: xây dựng chuẩn đầu ra, thiết kế khung chương trình và cách chuyển tải nó trong thực tiễn, đồng thời đánh giá kết quả học tập cũng như toàn bộ chương trình đào tạo. Mấu chốt của CDIO là đề cương CDIO. Đây là tuyên bố về mục tiêu của chương trình đào tạo mà 12 tiêu chuẩn CDIO được thiết kế nhằm đạt mục tiêu đó.

CDIO hướng tới mục tiêu phát triển GDĐH với 12 tiêu chuẩn như thiết kế chương trình đào tạo từ căn bản đến nâng cao, không gian học tập, đánh giá chương trình học, giáo trình tích hợp hay phương pháp dạy và học chủ động… Với cách đào tạo hiện nay, các trường đưa ra chương trình đào tạo rồi mới xác định chuẩn đầu ra, điều này khiến cho các đơn vị tuyển dụng lao động gặp khó khăn, nhất là nguồn nhân lực chất lượng cao. Cho nên, thực tế ở VN trong thời gian qua là buộc các đơn vị tuyển dụng lao động phải đào tạo lại hoặc bổ sung kiến thức, kỹ năng sau tuyển dụng. Trong khi đó, CDIO đào tạo và cung cấp nguồn nhân lực đạt chất lượng cao, bởi vì chương trình đào tạo này được thiết kế trên cơ sở khảo sát kỹ yêu cầu thực tế XH mà nhà tuyển dụng lao động đòi hỏi, nên nó góp phần giảm chi phí và nguồn lực liên quan đến đào tạo. Về phía SV, họ sẽ được đào tạo bài bản, được phát triển về tri thức, kỹ năng và thái độ; giảng viên phải tuân theo các phương pháp giảng dạy tiên tiến, đáp ứng tiêu chuẩn về nghiên cứu khoa học, do vậy sẽ góp phần tạo ra được một đội ngũ giảng viên chất lượng cao, đạt chuẩn quốc tế.

Ngoài ra, mô hình CDIO còn giúp nhìn nhận toàn diện hơn về phương pháp giảng dạy và học tập cũng như đánh giá SV hay năng lực của giảng viên. Bên cạnh việc cung cấp một bản mẫu về chuẩn đầu ra, đề xướng CDIO còn cung cấp những hướng dẫn rất cụ thể về đào tạo và phương pháp quản lý GD như tinh thần doanh nhân, lãnh đạo trong GDĐH, phát triển giảng viên chuyên nghiệp, gắn doanh nghiệp với GDĐH, quốc tế hóa GDĐH, học tập dựa trên dự án, cải tiến chương trình khung, kỹ năng giao tiếp không chính thức, học tập kinh nghiệm và học tập chủ động, môi trường học tập, kiểm tra, đánh giá… nên nó rất hữu ích trong việc áp dụng và triển khai.

Trong chương trình đào tạo CDIO, mỗi môn học, ở góc độ khác nhau, góp một phần vào việc đạt chuẩn đầu ra của toàn bộ chương trình đào tạo. Do vậy, từng giảng viên phải tuân thủ các chuẩn mực của chương trình đồng thời có những cam kết về việc truyền tải chuẩn đầu ra môn học mà giảng viên phụ trách.

1.4. Những vấn đề cơ bản về phát triển chương trình đào tạo đại học ngành Công nghệ chế tạo máy theo tiếp cận CDIO

1.4.1. Mục tiêu của phát triển chương trình đào tạo Đại học ngành Công nghệ chế tạo máy theo tiếp cận CDIO

Chương trình ngành Công nghệ Chế tạo máy được xây dựng theo tiếp cận CDIO nhằm các mục tiêu sau:

Nâng cao khả năng nghề nghiệp của sinh viên tốt nghiệp (dự kiến 90% sinh viên tốt nghiệp chương trình đào tạo thực hiện theo mô hình CDIO có đủ khả năng làm việc tại các doanh nghiệp quốc tế).

Chương trình đào tạo phù hợp với các tiêu chuẩn quốc tế.

Nâng cao trình độ, kỹ năng của cán bộ quản lý, giảng viên phục vụ đào tạo ngành. Đổi mới phương pháp giảng dạy, học tập theo mô hình chủ động, tích cực.

Tăng cường cơ sở vật chất, không gian học tập, lam việc phù hợp với nhu cầu hỗ trợ, khuyến khích thực hành, kiến tạo sản phẩm, quy trình, hệ thống…

Phát triển chương trình đào tạo ngành Công nghệ Chế tạo máy theo tiếp cận CDIO được phát triển cần đạt được bốn năng lực chính (hay còn gọi là chuẩn đầu ra) khi tốt nghiệp. Bao gồm Khối kiến thức (lí thuyết) và lí luận chuyên ngành; Các kĩ năng và phẩm chất cá nhân và nghề nghiệp; Các kĩ năng và phẩm chất xã hội; Năng lực áp dụng kiến thức vào thực tiễn đặt trong bối cảnh xã hội và doanh nghiệp. Bốn năng lực chính này được xây dựng đến cấp độ rất chi tiết nên rất cụ thể và riêng biệt cho chương trình đào tạo.

Xây dựng một chương trình đào tạo hướng tới việc đạt được bốn năng lực chính này sẽ giúp sinh viên có được các kĩ năng cứng và mềm cần thiết khi ra trường và đáp ứng được yêu cầu của xã hội cũng như bắt nhịp được với những thay đổi của môi trường, hay là có thể dẫn dắt sự thay đổi đó. Đồng thời xây dựng hệ thống các mục tiêu giáo dục gồm mười hai tiêu chuẩn đề cập đến triết lí chương trình; phát triển chương trình đào tạo phù hợp; kinh nghiệm và không gian học tập; các phương pháp giảng dạy và học tập; đánh giá và kiểm định chương trình đào tạo...

1.4.2. Các nguyên tắc phát triển chương trình đào tạo đại học ngành Công nghệ chế tạo máy theo tiếp cận CDIO

Việc xây dựng, rà soát, điều chỉnh và phát triển chương trình đào tạo đại học ngành Công nghệ chế tạo máy đại học cần đảm bảo các nguyên tắc sau:

- Phát huy thế mạnh của đơn vị đào tạo, thúc đẩy liên thông, liên kết, hợp tác giữa các đơn vị đào tạo với các cơ sở sử dụng người học sau tốt nghiệp.

- Phù hợp với sứ mệnh, gắn liền với chiến lược phát triển của đơn vị đào tạo.

- Ngành đào tạo Công nghệ chế tạo máy không được trùng với các ngành và chuyên ngành thuộc lĩnh vực khoa học công nghệ do các đơn vị khác đang làm đầu mối phụ trách.

- Phải được xây dựng theo cách tiếp cận của phương thức 4 bước đổi mới đào tạo: Điều tra nhu cầu và hình thành ý tưởng - Xây dựng chương trình - Tiến hành thử nghiệm - Triển khai đại trà, đáp ứng cao yêu cầu của thực tiễn; đảm bảo sinh viên sau khi tốt nghiệp có nhiều cơ hội việc làm và thỏa mãn yêu cầu người sử dụng.

- Làm cho người học có khả năng tự nâng cao năng lực và mở rộng phạm vi hoạt động, làm việc sau khi tốt nghiệp; đáp ứng khả năng cập nhật, mở rộng kiến thức thích ứng với sự phát triển nghề nghiệp và chuyên môn.

- Đạt được yêu cầu hội nhập quốc tế về chuẩn nội dung, hệ thống văn bằng và mô hình đào tạo.

- Có hiệu quả về mặt kinh tế và phù hợp với khả năng tài chính của đơn vị đào tạo.

- Đảm bảo chất lượng trên cơ sở điều kiện vật chất hiện có của đơn vị đào tạo.

1.4.3. Nội dung phát triển chương trình đào tạo đại học ngành Công nghệ chế tạo máy theo cách tiếp cận CDIO

Có rất nhiều cách hiểu về phát triển chương trình chương trình đào tạo như: Xây dựng chương trình đào tạo mới, rà soát điều chỉnh, bổ sung các môn học vào chương trình, rà soát điều chỉnh nội dung kiến thức các môn học trong chương trình, điều chỉnh thời lượng của các môn học, thay đổi điều chỉnh cách kiểm tra đánh giá chương trình đào tạo… Theo góc độ nghiên cứu của đề tài, thì nội dung phát triển chương trình ngành Công nghệ chế tạo máy theo cách tiếp cận CDIO là rà soát chỉnh sửa nội dung môn học của chương trình đào tạo phù hợp với chuẩn đầu ra CDIO cũng như đáp ứng được các yêu cầu của các nhà tuyển dung và yêu cầu của xã hội.

Việc tiếp cậnchương trình đào tao CDIO sẽ đem lại các lợi ích sau:

ngành Công nghệ chế tao

máy theo phương pháp

- Đào tạo theo cách tiếp cận CDIO gắn với nhu cầu của người tuyển dụng, từ đó giúp

thu hẹp khoảng cách giữa đào tạo ngành Công nghê ̣chế tao của nhà sử dụng nguồn nhân lực.

máy của nhà trường và yêu cầu

- Đào tạo theo cách tiếp cận CDIO sẽ giúp người học phát triển toàn diện với các “kĩ năng cứng” và “kĩ năng mềm” để nhanh chóng thích ứng với môi trường làm việc luôn thay đổi.

- Đào tạo theo cách tiếp cận CDIO sẽ giúp các chương trình đào tạo được xây dựng và thiết kế theo một quy trình chuẩn. Các công đoạn của quá trình đào tạo sẽ có tính liên thông và gắn kết chặt chẽ.

- Cách tiếp cận CDIO là cách tiếp cận phát triển, gắn phát triển chương trình với chuyển tải và đánh giá hiệu quả giáo dục đại học, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục đại học lên một tầm cao mới.

Theo tiêu chuẩn CDIO có ba mục tiêu tổng quát nhằm đào tạo các sinh viên thành những người có thể:

+ Nắm vững kiến thức chuyên sâu của nền tảng kĩ thuật;

+ Dẫn đầu trong kiến tạo, vận hành sản phẩm và hệ thống kĩ thuật mới;

+ Hiểu được tầm quan trọng và tác động chiến lược của nghiên cứu và phát triển công nghệ đối với xã hội.

Việc triển khai đào tạo đại học theo hướng tiếp cân

CDIO góp phần nâng cao nhận

thức của cán bộ quản lí, giảng viên đối với việc xây dựng chương trình đào tạo; đổi mới phương pháp dạy học, và xây dựng kĩ năng học tập năng động cho sinh viên tại các trường

đại học. Trong nhiều năm qua, phát triển chương trình đào tao

theo hướ ng tiếp cân

CDIO

được xem là một giải pháp nâng cao chất lượng đào tạo đáp ứng yêu cầu xã hội. CDIO là một hệ thống các phương pháp xây dựng chương trình, nội dung và cách thức đào tạo các ngành nghề kĩ thuật. CDIO đã trở thành quy trình đào tạo chuẩn, căn cứ vào yêu cầu chuẩn đầu ra để thiết kế các định chế chuẩn đầu vào, môi trường học tập; phương pháp giảng dạy. Đối với các trường đại học, CDIO sẽ cung cấp cho các trường một hệ thống giải pháp nhất quán để phát triển, cải tiến liên tục và toàn diện chương trình giáo dục… Chương trình đào tạo theo mô hình CDIO được xây dựng và thiết kế theo một quy trình chuẩn, bên cạnh đó, các công đoạn của quá trình đào tạo theo mô hình này có tính liên thông cao và gắn kết chặt

chẽ với nhau nhằm nâng cao chất lượng và hiêu

quả trong công tác đào tao

kỹ sư ngành

Công nghê ̣chế tao

máy, đáp ứ ng nhu cầu ngày càng cao của xã hôi.

1.4.4. Quy trình phát triển chương trình đào tạo đại học ngành Công nghệ chế tạo máy theo tiếp cận CDIO

Công tác phát triển chương trình đào tạo đại học phải được thực hiện thường xuyên, liên tục nhằm tạo ra những chương trình đào tạo đại học mới, được cập nhật, đáp ứng được những yêu cầu ngày càng cao của xã hội.