Thực Trạng Phát Huy Giá Trị Văn Hóa Dân Tộc Thiểu Số Trong Phát Triển Bền

Đặc biệt là hạ tầng cơ sở ở mặt dịch vụ. Dịch vụ phục vụ cho du lịch là yếu tố bảo đảm trình độ hiện đại thì mới thu hút được khách du lịch, tham quan, lưu trú. Nó gồm hệ thống khách sạn, nhà nghỉ, nhà hàng, phục vụ ẩm thực, các đặc sản vùng miền, để quảng bá đến du khách. Hệ thống các khu tham quan tạo thành quần thể, cấu trúc liên hoàn, phù hợp với nhu cầu của du khách. Có sự kết hợp giữa cái nguyên sơ, nguyên thủy của tự nhiên với các văn hóa vật thể, phi vật thể truyền thống bản địa. Các khu trưng bày hiện vật văn hóa vật thể, phi vật thể được trình bày có tính hệ thống, theo nguyên tắc của lý luận bảo tàng và phương tiện hiện đại. Nhằm đảm bảo thu hút, hấp dẫn, khơi gậy sự tò mò, mong muốn khám phá của du khách với các hiện vật được trưng bày. Toàn bộ những điều kiện, cơ sở vật chất, phương tiện ấy, hợp thành một yếu tố quy định phát huy giá trị văn hóa các dân tộc thiểu số trong phát triển bền vững Tây Nguyên. Khi những điều kiện, cơ sở ấy đủ sức thu hút được nhiều du khách, sẽ góp phần quan trọng vào tăng trưởng kinh tế, quảng bá giá trị văn hóa dân tộc thiểu số Tây Nguyên ra bên ngoài.

Để định hướng có hiệu quả các giá trị văn hoá dân tộc thiểu số vào trong phát triển bền vững Tây Nguyên, cần phải chú trọng xây dựng môi trường văn hoá tích cực ở Tây Nguyên. Nói cách khác, phát huy giá trị văn hóa các dân tộc thiểu số trong phát triển bền vững chịu sự quy định của môi trường văn hóa tích cực ở Tây Nguyên.

Môi trường văn hóa là tổng thể những nhân tố con người với tiền đề vật chất, phương tiện trong sự tương tác, quan hệ lẫn nhau tạo ra không gian văn hóa có tính đặc thù, sắc thái riêng và với một sức mạnh từ dư luận văn hóa, đạo đức, chi phối suy nghĩ, hành vi mỗi con người theo chuẩn giá trị đã được xác định.

Cấu trúc một môi trường văn hóa gồm các chủ thể ở các lĩnh vực, các cấp độ khác nhau và tương ứng với nó là các thiết chế văn hóa, cơ sở vật chất, phương tiện trong sự thống nhất chỉnh thể với nhau, đồng thời với một không gian văn hóa có tính đặc thù. Các thiết chế văn hóa là các tổ

chức xã hội được cộng đồng tạo ra. Mỗi tổ chức đó gồm những con người, cá nhân hoạt động thực hiện chức năng của mình theo một nguyên tắc, cơ chế, bảo đảm tính nhịp nhàng cho cộng đồng, xã hội phát triển. Các thiết chế ấy có thể tiếp cận ở mặt chính trị, pháp luật, đạo đức... Mỗi góc độ tiếp cận sẽ tạo ra một sắc thái riêng của môi trường văn hóa. Trong môi trường văn hóa, còn có thể tiếp cận ở hai phương diện tích cực và tiêu cực. Môi trường văn hóa nào nuôi dưỡng, sáng tạo ra những giá trị văn hóa, thì là môi trường tích cực. Môi trường nào nuôi dưỡng, sáng tạo ra nhiều cái phản văn hóa gọi là môi trường tiêu cực. Môi tường văn hóa tích cực có bản chất là quan hệ lợi ích có tính hài hòa. Ở đó những biểu hiện bất bình đẳng; cái xấu không được dư luận xã hội tôn vinh rộng rãi.

Môi trường văn hóa Tây Nguyên, vừa có tính đặc thù về tính đa dạng, sự đan xen nhiều hệ chuẩn giá trị, chuẩn mực giữa các dân tộc thiểu số, vừa đang trong quá trình chuyển hóa lên môi trường văn hóa xã hội chủ nghĩa, trong giai đoạn công nghiệp hóa, hiện đại hóa, hội nhập quốc tế.

Môi trường văn hóa tích cực trong phát triển bền vững Tây Nguyên là môi trường thống nhất giữa những giá trị truyền thống với hiện đại; giữa những giá trị đã và đang sáng tạo ra trong tính chỉnh thể thống nhất và nuôi dưỡng, phát huy vai trò đối với thực tiễn phát triển kinh tế - xã hội và môi trường ở Tây Nguyên.

Xét tính quy định ở phương diện môi trường văn hoá là cơ sở phát huy giá trị văn hóa các dân tộc thiểu số trong phát triển bền vững Tây Nguyên.

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 200 trang tài liệu này.

Phát huy giá trị văn hóa các dân tộc thiểu số trong phát triển bền vững Tây Nguyên luôn phải dựa trên một cơ sở là môi trường văn hóa - môi trường văn hóa tích cực. Môi trường đó gồm sự vững mạnh của các tổ chức chính trị, thiết chế văn hóa và sự ứng xử của các chủ thể phù hợp với hệ chuẩn giá trị đặc sắc Tây Nguyên. Chuẩn giá trị văn hóa Tây Nguyên trong điều kiện công nghiệp hóa, hiện đại hóa, hội nhập quốc tế đáp ứng theo yêu cầu phát triển

bền vững. Chỉ có môi trường văn hóa ấy mới có thể nuôi dưỡng, phát huy những giá trị văn hóa các dân tộc thiểu số trong phát triển bền vững Tây Nguyên. Ngược lại, môi môi trường văn hóa không có những đặc trưng trên thì không thể phát huy giá trị văn hóa trong phát triển bền vững.

Xét tính quy định ở phương diện vai trò động lực phát huy giá trị văn hóa các dân tộc thiểu số trong phát triển bền vững Tây Nguyên.

Môi trường văn hóa tích cực tức là các nhân tố cấu thành tương ứng với nhau về trình độ, vận hành trên cơ sở một cơ chế hoàn thiện. Sự tương ứng về trình độ cũng như vận hành trên cơ sở một cơ chế hoàn thiện thì mới tạo ra sức mạnh tổng hợp thúc đẩy quá trình phát huy giá trị văn hóa trong phát triển bền vững. Sự vận động giữa các nhân tố mang tính chất cùng chiều, cùng chung mục đích thì nhanh chóng cho ra kết quả theo ý muốn. Ở đó không có tình trạng vận động của nhân tố này cản trở vận động của nhân tố khác. Tính đồng thuận càng cao thì những giá trị văn hóa dân tộc thiểu số tại chỗ càng phát triển, càng gia tăng sức lan tỏa giá trị trong không gian môi trường văn hóa và ra các không gian văn hóa khác. Nó có sức mạnh ngăn chặn những suy nghĩ, hành vi lệch lạc, lệch chuẩn của môi trường văn hóa. Kết quả cuối cùng là toàn bộ tiềm năng, thế mạnh của Tây Nguyên được đánh thức, được nhân lên gấp nhiều lần thúc đẩy tăng trường kinh tế trong tính hài hòa với các vấn đề chính trị, xã hội và phát triển bền vững.

Kết luận chương 2

Giá trị văn hoá dân tộc thiểu số Tây Nguyên là những nội dung cơ bản nhất phản ánh hoạt động sáng tạo của người dân tộc thiểu số Tây Nguyên. Nó thể hiện đầy đủ các khía cạnh chân thiện mỹ trong đời sống của người đồng bào. Những giá trị đó, là yếu tố cốt lõi, tạo điều kiện, tiền đề, động lực thúc đẩy phát triển bền vững Tây Nguyên trong suốt tiến trình lịch sử lâu dài.

Phát huy giá trị văn hóa các dân tộc thiểu số trong phát triển bền vững Tây Nguyên là một quá trình lâu dài và phức tạp. Nó mang tính chất của một phong trào quần chúng rộng rãi, dưới sự lãnh đạo của các cấp ủy Đảng, các cấp chính quyền và hệ thống chính trị cũng như toàn bộ đồng bào dân tộc thiểu số Tây Nguyên và những người sinh sống tại đây. Các chủ thể cần có nhận thức đầy đủ, chủ động, tích cực tham gia vào quá trình đó, để đưa những giá trị văn hoá dân tộc thiểu số cốt lõi vào trong thực tiễn phát triển bền vững Tây Nguyên.

Phát huy giá trị văn hoá dân tộc thiểu số trong phát triển bền vững Tây Nguyên là một quá trình chịu sự quy định của năng lực và trách nhiệm của các chủ thể trong nhận thức và thực tiễn; phụ thuộc vào chất lượng công tác bảo tồn và phát triển giá trị văn hóa dân tộc thiểu số Tây Nguyên trong thời kỳ mới; chịu sự tác động của hiệu quả các hoạt động định hướng giá trị văn hoá dân tộc thiểu số trong thực tiễn phát triển kinh tế - xã hội và môi trường Tây Nguyên. Tính quy định được hiểu qua vai trò cơ sở, động lực, định hướng cho phát huy giá trị văn hóa trong phát triển bền vững Tây Nguyên. Mặc dù mỗi tính quy định được tiếp cận, luận giải khác nhau, nhưng quan hệ biện chứng với nhau, trong chỉnh thể thống nhất.

Chương 3

PHÁT HUY GIÁ TRỊ VĂN HÓA DÂN TỘC THIỂU SỐ

TRONG PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG TÂY NGUYÊN HIỆN NAY

- THỰC TRẠNG VÀ NHỮNG VẤN ĐỀ ĐẶT RA

3.1. Thực trạng phát huy giá trị văn hóa dân tộc thiểu số trong phát triển bền vững Tây Nguyên hiện nay

3.1.1. Ưu điểm và nguyên nhân phát huy giá trị văn hoá dân tộc thiểu số trong phát triển bền vững Tây Nguyên hiện nay

* Ưu điểm

- Về nhận thức của các chủ thể về phát huy giá trị văn hoá dân tộc thiểu số trong phát triển bền vững Tây Nguyên

Phần lớn các chủ thể đã nhận thức được vai trò của giá trị văn hoá dân tộc thiểu số trong phát triển bền vững Tây Nguyên, đồng thời triển khai các hoạt động cụ thể thúc đẩy quá trình phát huy các giá trị văn hoá đó vào thực tiễn phát triển bền vững.

Đảng ta nhận thức sâu sắc vị trí, địa bàn chiến lược của Tây Nguyên, đã thường xuyên đổi mới, hoàn thiện tư duy lý luận, kiên định và vận dụng sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh về giữ gìn và phát huy giá trị văn hóa dân tộc thiểu số trong phát triển bền vững Tây Nguyên. Kế thừa thành tựu của Nghị quyết Trung ương 5 khóa VIII về văn hóa, đặc biệt là các vấn đề: bảo tồn và phát huy các di sản văn hóa; xây dựng môi trường văn hóa; bảo tồn, phát huy, phát triển văn hóa các dân tộc thiểu số; củng cố, xây dựng và hoàn thiện thể chế văn hóa và thiết chế văn hóa. Để xây dựng một nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc trong bối cảnh hội nhập quốc tế. Nghị quyết Trung ương 9 khóa XI tiếp tục khẳng định vai trò quan trọng của văn hóa, cho rằng “xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước”. Hơn thế, khẳng định văn hóa là nền tảng tinh thần của xã hội, là mục tiêu, động lực của phát triển bền vững đất nước, phải đặt văn hóa ngang hàng với chính trị và kinh tế. Chú trọng xây

dựng văn hóa trong chính trị và kinh tế, nâng cao chất lượng và hiệu quả hoạt động văn hóa. Đồng thời tập trung phát triển công nghiệp văn hóa đi đôi với xây dựng và hoàn thiện thị trường văn hóa, để chủ động và kịp thời hội nhập quốc tế về văn hóa, tiếp thu các tinh hoa văn hóa của nhân loại trên cơ sở bảo tồn các giá trị văn hóa truyền thống. Văn kiện Đại hội XII kế thừa có chọn lọc các kỳ đại hội trước đó, đồng thời cho rằng xây dựng và phát triển nền văn hóa phải gắn liền với xây dựng và phát triển con người. Hơn thế, văn hóa không chỉ dừng lại là nền tảng tinh thần của xã hội, mà còn là nguồn sức mạnh nội sinh để thúc đẩy phát triển bền vững đất nước. Điều này khẳng định Đảng và Nhà nước đã nhìn nhận đúng, công nhận và tạo điều kiện thông thoáng về mặt chính sách để có thể thông qua văn hóa tiến tới phát triển bền vững Tây Nguyên. Cấp ủy Đảng, chính quyền các tỉnh Tây Nguyên đã nhận thức đầy đủ, đồng thời quán triệt kế thừa và phát huy những giá trị văn hóa của các dân tộc thiểu số, xây dựng nền văn hóa tiên tiến và đậm đà bản sắc dân tộc. Tạo nên sự tương đồng giữa các dân tộc trong vấn đề văn hóa và sử dụng các nguồn lực khác vào quá trình phát triển.

Trong các chủ thể phát huy giá trị văn hóa dân tộc thiểu số trong phát triển bền vững Tây Nguyên thì vai trò của Đảng Cộng sản Việt Nam đứng ở vị trí trung tâm. Qua số liệu khảo sát các đối tượng đánh giá mức độ quan trọng của các chủ thể phát huy giá trị văn hóa dân tộc thiểu số trong phát triển bền vững Tây Nguyên hiện nay cho thấy vai trò của Đảng đối với việc phát huy giá trị văn hóa là 76,8%; vai trò của các sở ban ngành về văn hóa là 74,6%, của người đồng bào dân tộc thiểu số Tây Nguyên 75,8%; của người các dân tộc khác sinh sống tại Tây Nguyên là 39%; của các nhà nghiên cứu trong nước và quốc tế là 48% [Phụ lục 1b]. Trên cơ sở các chủ trương đường lối của Đảng, các nhà khoa học đã tập trung nghiên cứu và đề ra những quan điểm về giá trị văn hóa dân tộc thiểu số gắn liền với tình hình thực tiễn của phát triển bền vững Tây Nguyên.

Nhìn chung đội ngũ cán bộ nghiên cứu đã được trang bị đầy đủ kiến thức và có những bước tiến bộ rõ rệt về bản lĩnh chính trị, bản lĩnh khoa học, năng lực tư duy sáng tạo, nhất là tư duy lý luận. Nhờ vậy, họ đã tham gia tích cực vào cuộc đấu tranh tư tưởng lý luận, góp phần bảo vệ, vận dụng sáng tạo và phát triển chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối, quan điểm của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước. Dù trong bối cảnh tình hình văn hóa, kinh tế, chính trị, xã hội của thế giới, khu vực và của vùng đầy biến động. Nhưng đội ngũ các nhà khoa học làm công tác nghiên cứu vẫn giữ vững được lập trường quan điểm, hoàn thành tốt nhiệm vụ nghiên cứu lý luận, phục vụ kịp thời cho công tác văn hóa của vùng. Đó là những tiền đề quan trọng, là động lực thúc đẩy tính tích cực xã hội để phát huy giá trị văn hóa dân tộc thiểu số trong phát triển bền vững Tây Nguyên.

Các chủ thể quản lý hoạt động văn hóa dân tộc thiểu số Tây Nguyên như các sở ban ngành về văn hóa, các cấp lãnh đạo ở địa phương, các cán bộ làm công tác văn hóa đã tuyên truyền phổ biến chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước đến với đồng bào dân tộc thiểu số thông qua nhiều hoạt động.

Qua số liệu khảo sát, hiểu biết của các chủ thể về các giá trị văn hóa dân tộc thiểu số Tây Nguyên được khẳng định ở những con số thuyết phục, phải bảo vệ rừng nếu muốn giữ gìn văn hóa của người dân tộc thiểu số Tây Nguyên có tỷ lệ cao nhất với 89,2% các chủ thể công nhận. Trong đó nhóm công nhân viên chức và cán bộ có nhận thức cao nhất với 94,5%, phải khôi phục hệ thống nhà rông, nhà dài 86,3%, khôi phục và lưu giữ cồng chiêng 84,8%, xuất bản và đào tạo diễn xướng sử thi 82,5%, giữ các nghi lễ lễ hội truyền thống 84,3%, giảng dạy và lưu hành chữ viết của người dân tộc thiểu số 70,9%. Nhóm đồng bào dân tộc thiểu số có nhận thức với tỉ lệ tương ứng là: 87,4%, 79,2%, 86%, 73,8%, 78% [phụ lục 1b]. Đồng thời, phần lớn người được hỏi đã khẳng định văn hóa dân tộc thiểu số có vai trò đặc biệt quan trọng

đối với phát triển bền vững Tây Nguyên: với 25,8% đánh giá là rất quan trọng, 45,8% đánh giá là quan trọng. Có 14,8% đánh giá là ít quan trọng, 8,4% cho rằng không quan trọng, 5,2% không đưa ra câu trả lời [phụ lục 1b].

Các chủ thể văn hóa dân tộc thiểu số Tây Nguyên về cơ bản đã có sự nhận thức đúng đắn vai trò của giá trị văn hóa dân tộc thiểu số đối với phát triển bền vững Tây Nguyên. Vai trò giá trị văn hóa dân tộc thiểu số trong phát triển bền vững Tây Nguyên luôn gắn bó mật thiết với từng điều kiện, hoàn cảnh cụ thể, đòi hỏi mỗi chủ thể phải có sự nhận thức đầy đủ, chủ động tích cực tham gia vào quá trình phát huy thì mới mang lại kết quả tích cực.

Các chủ thể văn hóa dân tộc thiểu số Tây Nguyên đã nhận thức đúng đắn, đầy đủ về nhiệm vụ gìn giữ, bảo vệ và phát huy các giá trị văn hóa dân tộc thiểu số với công cuộc phát triển bền vững Tây Nguyên. Văn hóa dân tộc thiểu số là một lĩnh vực chứa đựng nhiều biến động, đặc biệt là trong bối cảnh hội nhập quốc tế, giao lưu, tiếp biến văn hóa, là một xu thế chung của thời đại. Văn hóa dân tộc thiểu số Tây Nguyên đứng trước nguy cơ sẽ bị hòa tan mai một, đồng thời chịu những tác động ảnh hưởng, xâm lấn từ các văn hóa khác. Đảng ta đã có nhận thức đúng đắn, đề ra những chủ trương đường lối hợp lý, tiến bộ và kịp thời đối với công tác giữ gìn và phát huy giá trị văn hóa dân tộc thiểu số Tây Nguyên. Đây là một quá trình vận dụng nguồn lực tổng hợp để đánh thức những giá trị tiềm ẩn của văn hóa dân tộc thiểu số Tây Nguyên, để nó phát huy vai trò trong công cuộc phát triển bền vững Tây Nguyên.

- Về bảo tồn, phát triển các giá trị văn hoá dân tộc thiểu số Tây Nguyên

Thực hiện bảo tồn, kế thừa và phát triển có chọn lọc và phát huy giá trị của các biểu tượng văn hoá Tây Nguyên, như: tiến hành khôi phục nhà rông, tổ chức giảng dạy tiếng nói chữ viết của người dân tộc thiểu số, sưu tầm, bảo quản và biên dịch để lưu giữ và phổ biến sử thi Tây Nguyên.

Thủ tướng đã chỉ đạo hoạt động bảo tồn, phát triển giá trị văn hoá dân tộc thiểu số Tây Nguyên qua Chương trình 135 [133]. Mục tiêu của đề án là