Phương Hướng Chung Hoàn Thiện Pháp Luật Về Quảng Cáo

phẩm và thị trường mới, các doanh nghiệp cũng đồng thời phải đầu tư nhiều hơn cho khâu truyền thông, trong đó có quảng cáo. Quảng cáo giúp cho doanh nghiệp đẩy nhanh việc mở rộng thị trường, tăng doanh số bán hàng và rút ngắn thời gian thu hồi vốn.

Sự phát triển mạnh mẽ của nền kinh tế trong thời gian qua có sự đóng góp rất lớn của thành phần kinh tế tư nhân. Cả Ông Ayumi Konishi, Giám đốc Quốc gia, Cơ quan đại diện thường trú của ADB tại Việt Nam và ông Omkar Shrestha, Chuyên gia kinh tế trưởng phụ trách quan hệ đối ngoại của ADB đều có chung quan điểm rằng chính sự tăng trưởng và triển vọng của môi trường kinh doanh, xuất khẩu, đầu tư, trong đó nhấn mạnh đến sự tăng trưởng của khu vực tư nhân là những động lực thúc đẩy sự phát triển của Việt Nam, tạo điều kiện cho Việt Nam có thể trở thành một “super star” của châu Á [47]. Từ những số liệu thống kê chính thức cũng có thể thấy, sự tăng trưởng của khu vực kinh tế tư nhân trong thời gian qua luôn lớn hơn mức tăng trưởng chung của cả nước cũng như mức tăng trưởng của khu vực quốc doanh, và đều đạt trên 20%. Ví dụ như trong 6 tháng đầu năm nay, tốc độ tăng trưởng của khu vực tư nhân trong lĩnh vực công nghiệp và xây dựng đạt 20,8% và trong lĩnh vực dịch vụ đạt 24,9%, so với tốc độ tăng trưởng chung của những ngành này lần lượt là 16,1% và 19,7%. Thời gian qua, việc tổ chức cổ phần hóa và bán đấu giá cổ phần ra công chúng thành công của nhiều doanh nghiệp Nhà nước, trong đó đáng chú ý là các công ty con thuộc các tập đoàn kinh tế lớn của Nhà nước như Tập đoàn Dầu khí, Tổng công ty Bưu chính viễn thông, Tập đoàn Than – Khoáng sản và sắp tới là Tập đoàn Công nghiệp Tàu thủy, đã tạo điều kiện cho khu vực tư nhân dần dần tham gia vào việc quản trị của các công ty vốn là độc quyền Nhà nước. Sự tham gia ngày càng sâu rộng của khu vực kinh tế tư nhân vào nền kinh tế là động lực cho sự phát triển của cả nền kinh tế nói chung và sự phát triển của ngành quảng cáo nói riêng.

Khu vực tư nhân là khu vực rất năng động. Do phải chịu áp lực cạnh tranh mạnh mẽ nên họ ý thức được sâu sắc hơn vai trò của quảng cáo đối với sự phát triển của doanh nghiệp so với các công ty Nhà nước. Tuy nhiên, do hạn chế về tiềm lực tài chính cũng như kinh nghiệm, chuyên môn nên hoạt động quảng cáo của doanh nghiệp tư nhân có thể còn chưa được bài bản. Nhưng với sự phát triển mạnh mẽ của khu vực này như hiện nay cũng là dấu hiệu báo trước cho sự bùng nổ của ngành quảng cáo Việt Nam trong tương lai.

Một nhân tố nữa cũng có tác động mạnh mẽ đến triển vọng của ngành quảng cáo là cạnh tranh. Cạnh tranh là yếu tố không thể thiếu trong nền kinh tế thị trường, nhưng cùng với tiến trình hội nhập đang được đẩy mạnh thì chưa lúc nào các doanh nghiệp Việt Nam lại phải đối mặt với sự cạnh tranh gay gắt như lúc này. Sau hơn 11 năm đàm phán gia nhập WTO, ngày 26/10 vừa qua, hồ sơ gia nhập của Việt Nam đã được Ban Công tác về đàm phán gia nhập WTO của Việt Nam (WP) thông qua tại phiên họp chính thức lần thứ 14. Với việc WP thông qua được toàn bộ hồ sơ gia nhập của Việt Nam, Chủ tịch Đại hội đồng WTO, đồng thời cũng là Chủ tịch WP, sẽ triệu tập một phiên họp đặc biệt vào ngày 7/11 để kết nạp Việt Nam. Quốc hội Việt Nam sẽ xem xét, thảo luận và phê chuẩn Nghị định thư về việc Việt Nam gia nhập WTO; sau 30 ngày kể từ khi Quốc hội Việt Nam phê chuẩn, theo thông lệ, Việt Nam sẽ chính thức trở thành thành viên của WTO. Như vậy, việc Việt Nam sẽ chính thức được kết nạp vào WTO sẽ chỉ còn là vấn đề thủ tục. Sự kiện đặc biệt này sẽ mở ra một chương mới trong quá trình hội nhập và phát triển của nước ta với vô vàn những cơ hội. Tuy nhiên, một lần nữa, vấn đề cạnh tranh toàn cầu lại đặt ra bức thiết hơn bao giờ hết. Trong Bản thỏa thuận được thông qua ngày 26/10 đã đề cập khá chi tiết về các mức thuế, quota và mức trần đối với trợ cấp nông nghiệp, cùng với thời khóa biểu về việc giảm trợ giá. Trong đó cũng đề cập đến các dịch vụ và khu vực

như ngân hàng, bảo hiểm, viễn thông mà Việt Nam cam kết mở cửa nhưng sẽ có lộ trình thích hợp. Như vậy, vấn đề cạnh tranh đang được đặt ra không chỉ với các doanh nghiệp tư nhân mà với cả các doanh nghiệp trong nước vốn quen được sự bảo trợ lớn từ phía Nhà nước. Và cạnh tranh ở đây là cạnh tranh mang tính toàn cầu, cạnh tranh với các tập đoàn xuyên quốc gia vốn có tiềm lực mạnh về tài chính. Khi đó, muốn tồn tại được thì các công ty trong nước phải gia tăng năng lực cạnh tranh của mình, mà một trong những biện pháp hữu hiệu là quảng cáo. Ngày nay, giữa một rừng hoa đang đua nhau nở rộ thì cái thời “hữu xạ tự nhiên hương” đã không còn nữa. Một chiến lược quảng cáo hiệu quả sẽ giúp cho doanh nghiệp có thể nổi trội lên so với những đối thủ cạnh tranh khác và thu hút ngày càng nhiều khách hàng đến với mình.

Với những động lực đó, dự báo ngành quảng cáo Việt Nam sẽ tiếp tục tăng trưởng với tốc độ cao trong thời gian tới. Theo kế hoạch đặt ra, năm 2010, doanh thu ngành quảng cáo sẽ đạt 1 tỷ USD, và tới năm 2020 sẽ tăng lên gấp ba lần, lên tới 3 tỷ USD.

2. Phương hướng chung hoàn thiện pháp luật về quảng cáo

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 114 trang tài liệu này.

Song song cùng với sự hình thành và phát triển của ngành công nghiệp quảng cáo ở Việt Nam thì nhu cầu về một khung pháp lý để điều chỉnh hoạt động này cũng xuất hiện. Qua những phân tích ở chương trước, có thể thấy tại Việt Nam, các cơ chế, chính sách về quảng cáo của Nhà nước đã được đề cập song chưa hoàn thiện, đặc biệt là tính khả thi để áp dụng vào thực tế. Điều này xuất phát từ đặc điểm của nền kinh tế Việt Nam: tuy đang bắt nhịp và vận hành theo cơ chế thị trường nhưng cũng chưa hẳn đã đoạn tuyệt và thoát khỏi ảnh hưởng của cơ chế quan liêu, bao cấp trước đây. Việc đổi mới, tiến tới hoàn thiện pháp luật quảng cáo cần phải có thời gian và tiến hành theo trình tự, có bước đi thích hợp. Song có một số vấn đề cần sớm được xem xét và có giải pháp phù hợp. Sau

đây là một số hướng chính trong quá trình hoàn thiện pháp luật về quảng cáo của Việt Nam trong thời gian tới.

2.1. Cần làm rõ khái niệm quảng cáo

Đây là vấn đề rất quan trọng vì nó ảnh hưởng đến việc thể chế hoá các quan hệ quảng cáo bằng pháp luật.

Theo quan điểm của một số nhà làm luật, quảng cáo bao gồm cả quảng cáo thương mại và quảng cáo phi thương mại. Song, qua nghiên cứu, tìm hiểu thực tế cũng như pháp luật của các nước trên thế giới, quảng cáo là một hành vi thương mại, chủ yếu vì mục tiêu lợi nhuận. Do tính chất thương mại của nó mà các quy định của pháp luật điều chỉnh về hoạt động quảng cáo thương mại khác so với những thông tin cũng gọi là quảng cáo nhưng thực chất đó chỉ là những thông tin xã hội, không vì mục đích sinh lời. Vì thế, không thể có cùng một luật chơi chung cho hai đối tượng tồn tại vì hai mục đích khác nhau. Đã đến lúc chúng ta cần có sự nhìn nhận, đánh giá khách quan về vấn đề này.

2.2. Đảm bảo sự đồng bộ, thống nhất giữa các văn bản luật và sự phù hợp với luật pháp quốc tế

Trước hết, việc sửa đổi, bổ sung pháp luật quảng cáo cần được xây dựng trên cơ sở hệ thống hoá, kế thừa các quy định của hệ thống văn bản quy phạm pháp luật hiện hành về quảng cáo; đồng thời tiếp thu có chọn lọc kinh nghiệm quản lý và xây dựng pháp luật của các nước trên thế giới. Tìm hiểu luật pháp một số nước, nhất là những nước có nền công nghiệp quảng cáo phát triển, sự điều chỉnh của pháp luật lên các quan hệ quảng cáo khá đầy đủ, chi tiết, nằm trong nhiều lĩnh vực khác nhau. Pháp luật quy định những điều được làm hay không được làm, nội dung, hình thức, cách thức tổ chức hoạt động quảng cáo, quyền và nghĩa vụ của các bên tham gia quan hệ quảng cáo. Chẳng hạn như pháp luật quảng cáo của Pháp, của Mỹ, của Singapore.

Thứ hai, hoạt động quảng cáo không chỉ bị điều chỉnh bởi pháp luật riêng về quảng cáo mà còn bị điều chỉnh bởi nhiều văn bản luật có liên quan. Vì thế, pháp luật về quảng cáo phải đảm bảo tính thống nhất và phù hợp với quy định của Luật Báo chí 1989, Luật Xuất bản 1993, Pháp lệnh Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng 1999, Bộ luật Dân sự, Luật Thương mại, Luật Doanh nghiệp 2005 và các văn bản luật có liên quan khác. Sự phù hợp và thống nhất giúp giảm bớt những thủ tục phiền hà cho doanh nghiệp khi tham gia vào hoạt động này, đồng thời tạo điều kiện cho việc quản lý của Nhà nước được hiệu quả. Tuy nhiên, có nhiều văn bản luật ra đời đã lâu mà trong đó chứa đựng một số quy định không còn phù hợp hoặc chưa điều chỉnh đến những vấn đề phát sinh sau đó. Vì thế cũng cần sửa đổi pháp luật về quảng cáo theo hướng phù hợp với tình hình hiện nay và đón trước những thay đổi mới. Điều này đảm bảo cho văn bản luật có một sự ổn định tương đối, không phải chờ đến lúc phát sinh những điều kiện mới thì lại ra thêm một nghị định hay thông tư hướng dẫn mới.

Thứ ba, việc hoàn thiện pháp luật quảng cáo phải trên cơ sở tổng kết kinh nghiệm tổ chức, quản lý hoạt động quảng cáo trong thời gian qua; phát huy những thành tựu đã đạt được, khắc phục những thiếu sót, hạn chế, bảo đảm để hoạt động quảng cáo phục vụ ngày càng tốt hơn yêu cầu xây dựng, phát triển kinh tế, văn hoá, xã hội của đất nước trong thời kỳ công nghiệp hoá, hiện đại hoá.

2.3. Bảo đảm quyền và lợi ích của người sản xuất, người kinh doanh và người tiêu dùng cũng như bảo vệ văn hoá, thuần phong mỹ tục, đạo đức xã hội

Vấn đề bảo đảm quyền lợi của người tiêu dùng là trách nhiệm và nghĩa vụ của mọi cá nhân, tổ chức, Nhà nước và xã hội. Trong hoạt động quảng cáo, việc tôn trọng quyền và lợi ích hợp pháp của người tiêu dùng càng có ý nghĩa quan trọng. Bởi những thông tin quảng cáo dù muốn hay không cũng tác động đến tâm

lý của mỗi cá nhân nói riêng cũng như của xã hội nói chung. Xã hội càng phát triển, vấn đề bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng càng được coi trọng. Chưa bao giờ ở Việt Nam vấn đề quyền lợi chính đáng của người tiêu dùng lại được quan tâm đến vậy. Đó chính là dấu hiệu của một nền kinh tế thị trường ngày càng hoàn thiện và đời sống xã hội ngày càng được cải thiện.

Pháp luật bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng thì đồng thời cũng phải chống lại những hành vi cạnh tranh không lành mạnh. Việc đảm bảo cho thị trường hoạt động một cách lành mạnh sẽ giúp cho nền kinh tế phát triển đồng bộ. Đồng thời, khi trong nền kinh tế có sự cạnh tranh hoàn hảo thì cũng tức là quyền lợi của người tiêu dùng được đảm bảo một cách tốt nhất. Có thể nhận thấy, sự điều chỉnh của pháp luật đối với các hành vi cạnh tranh bất chính trong hoạt động quảng cáo tuy chưa đầy đủ nhưng đã được quy định trong một số văn bản pháp luật dưới hình thức những hành vi quảng cáo bị cấm. Tuy vậy, những quy định đó chưa đủ sức để chống lại các hành vi cạnh tranh không lành mạnh đang diễn ra khá phức tạp hiện nay, và vì thế chưa tạo cho các nhà cơ quan chức năng một thẩm quyền đủ mạnh để xử lý các hành vi đó. Luật Cạnh tranh, Luật Chống bán phá giá đã ra đời và các quy định của pháp luật về quảng cáo cần phải đảm bảo đồng bộ với các văn bản pháp lý đó, đồng thời quy định một cách chi tiết hơn những nội dung về chống cạnh tranh không lành mạnh trong quảng cáo.

Bên cạnh đó, pháp luật về quảng cáo cũng cần phải có những quy định nhằm đảm bảo cho hoạt động này phù hợp với truyền thống đạo đức, thuần phong mỹ tục của Việt Nam. Dù là một hành vi thương mại nhưng quảng cáo cũng có yếu tố xã hội. Hoạt động quảng cáo cần được tạo điều kiện hết sức để phát triển, nhưng không phải là phát triển một cách tùy tiện mà phải phát triển trong khuôn khổ, như PGS.TS. Hà Đình Đức đã từng phát biểu: quảng cáo là phải “trong văn hóa” chứ không thể “bất chấp văn hóa”. Việc nội dung và hình

thức quảng cáo phù hợp với văn hóa, truyền thống và đạo đức của Việt Nam trước hết cũng là đảm bảo cho quyền lợi người tiêu dùng, cho xã hội, khuyến khích cộng đồng trong xã hội phát triển một cách lành mạnh. Mặt khác, điều đó cũng nhằm tạo hình ảnh tốt đẹp về doanh nghiệp, tức là cũng giúp doanh nghiệp đạt được mục tiêu của mình.

2.4. Hoàn thiện cơ chế quản lý hoạt động quảng cáo

Đổi mới cơ chế quản lý và cải cách thủ tục hành chính về Giấy phép thực hiện quảng cáo không những nâng cao hiệu lực của công tác quản lý Nhà nước, thúc đẩy ngành quảng cáo phát triển mà còn có tác dụng khuyến khích rất lớn các tổ chức, cá nhân đầu tư vào hoạt động quảng cáo. Không thể gọi là khuyến khích đầu tư khi mà tổ chức, cá nhân muốn xin Giấy phép thực hiện quảng cáo phải trải qua nhiều cửa, nhiều cơ quan, nhiều tầng nấc trung gian với những quy định phiền hà, phức tạp. Điều này càng trở nên bức xúc hơn đối với các tổ chức, cá nhân nước ngoài muốn đầu tư vào lĩnh vực quảng cáo hay thực hiện quảng cáo vì mục đích kinh doanh. Trong thời gian trước khi Pháp lệnh Quảng cáo được ban hành, tình trạng quan liêu, cửa quyền gây phiền hà, sách nhiễu trong quản lý Nhà nước về hoạt động quảng cáo không phải không xảy ra, nếu không muốn nói là khá phổ biến. Điều này đã làm ảnh hưởng không tốt đến môi trường kinh doanh. Do đó, việc đổi mới cơ chế quản lý trong là đó có cải cách thủ tục hành chính về Giấy phép thực hiện quảng cáo đã trở nên cần thiết.

2.5. Tổ chức hệ thống quản lý về quảng cáo khoa học, hợp lý

Hoàn thiện quản lý Nhà nước về quảng cáo, phân công, phân cấp rõ ràng, hợp lý nhằm tăng cường hiệu lực quản lý Nhà nước là phương hướng quan trọng cần xác định rõ trong quá trình sửa đổi, bổ sung pháp luật hiện hành. Muốn đạt được mục tiêu này thì việc phân công, phân cấp quản lý Nhà nước về quảng cáo cần dựa trên nguyên tắc:

 Đảm bảo sự quản lý tập trung, thống nhất của Chính phủ thông qua một cơ quan đầu mối; cơ quan này chịu trách nhiệm trước Chính phủ thực hiện quản lý Nhà nước về quảng cáo.

 Cơ quan chuyên trách quản lý Nhà nước về quảng cáo phải đảm bảo được tính khách quan, độc lập trong hoạt động của mình, không vì những lợi ích trước mắt, tính cục bộ, địa phương.

 Việc phân cấp quản lý Nhà nước về quảng cáo cho UBND các cấp vừa phải đảm bảo tính thống nhất về chính sách, pháp luật vừa đảm bảo thẩm quyền quyết định của cơ quan nhà nước cấp trên, đồng thời đảm bảo tính khả thi của những nội dung được phân cấp.

Trên thực tế, vấn đề tổ chức hệ thống quản lý Nhà nước về quảng cáo ở nước ta hiện hay còn nhiều bất cập. Cho đến thời điểm này, việc quản lý Nhà nước về hoạt động quảng cáo đã được Pháp lệnh Quảng cáo và các văn bản hướng dẫn thi hành cũng như nhiều văn bản quy phạm pháp luật có liên quan điều chỉnh. Theo đó, chức năng quản lý Nhà nước về hoạt động quảng cáo đã được chuyển giao tập trung về Bộ Văn hoá - Thông tin. Quyết định này đã gây nên nhiều ý kiến khác nhau và đặt ra vấn đề phải xem xét lại. Nói chung, dù cơ quan nào chịu trách nhiệm quản lý Nhà nước về quảng cáo thì điều cốt yếu là phải đảm bảo cơ quan đó được trao đủ thẩm quyền trên thực tế tương xứng với vai trò, chức năng, nhiệm vụ và phải được tăng cường cả về sức mạnh cơ sở vật chất lẫn số lượng, chất lượng cán bộ, công chức thì mới có thể làm tốt nhiệm vụ quản lý Nhà nước về hoạt động quảng cáo.

II. GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT QUẢNG CÁO CỦA VIỆT NAM TRONG THỜI GIAN TỚI