Một Số Yếu Tố Ảnh Hưởng Đến Pháp Luật Về Phát Hành Và Gi O

nhà đầu tư. Tổ chức nhận làm đại lý phát hành được hưởng phí đại lý phát hành căn cứ theo khối lượng trái phiếu tiêu thụ được, lượng trái phiếu tiêu thụ không hết của đợt phát hành, đại lý được quyền hoàn trả lại cho tổ chức phát hành. Đây là phương thức phát hành trái phiếu ít được sử dụng.

Đấu thầu trái phiếu là việc bán trái phiếu cho tổ chức, cá nhân tham gia đấu thầu, đáp ứng đủ các yêu cầu và có mức lãi suất đặt thầu thấp nhất (hay đặt giá thầu cao nhất). Việc đấu thầu trái phiếu có thể được thực hiện tại nơi phát hành, có thể đấu thầu thông qua các tổ chức trung gian tài chính hoặc có thể được thực hiện qua Sở Giao dịch Chứng khoán (các đối tượng tham gia tại Sở Giao dịch Chứng khoán phải đáp ứng đủ các điều kiện theo quy định của pháp luật). Các nhà đầu tư nhỏ tham gia đấu thầu trái phiếu thông qua các thành viên đấu thầu. Đấu thầu trái phiếu là phương thức được áp dụng rộng rãi hiện nay vì tính công khai, minh bạch, có tốc độ tập trung vốn nhanh, góp phần thúc đẩy sự phát triển thị trường chứng khoán.

Phát hành qua tổ hợp ngân hàng đầu tư là phương thức phát hành theo đó, cơ quan phát hành uỷ thác việc phát hành trái phiếu cho Ngân hàng Trung ương. Một tổ hợp ngân hàng đầu tư lớn sẽ đứng ra thảo luận mức lãi suất với ngân hàng Trung ương. Sau đó toàn bộ khối lượng trái phiếu phát hành sẽ được tổ hợp đảm nhận mua và phân phối.

Tại nhiều nước trên thế giới thường kết hợp các hình thức phát hành như đấu thầu (theo giá hoặc theo lãi suất) kết hợp với phát hành qua tổ hợp ngân hàng đầu tư và hình thức phát hành trực tiếp. Việc kết hợp này nhằm mục tiêu thực hiện chính sách tài chính- tiền tệ, Chính phủ thường định kỳ phát hành nhằm tránh tác động tiêu cực tới thị trường tài chính và cung cấp lãi suất chuẩn cho thị trường.

Tại Mỹ, TPCP thường được phát hành theo hình thức đấu thầu trong đó Cục dự trữ Liên bang đóng vai trò là cơ quan đại lý của Kho bạc trong việc tổ

chức các đợt đấu thầu và phân phối TPCP thông qua hệ thống của mình. Mỹ hiện nay đang áp dụng hai hình thức đấu thầu để xác định mức lợi suất trái phiếu đấu thầu là đấu thầu một giá và đấu thầu nhiều giá. Hình thức đấu thầu một giá được áp dụng đối với các TPCP ngắn hạn thường là từ 2 đến 5 năm trong đó những người đặt thầu nhận được trái phiếu theo mức lợi suất cao nhất của đặt thầu cạnh tranh được chấp nhận, các loại TPCP còn lại đều áp dụng theo hình thức đấu thầu nhiều giá và những người đặt thầu ở mức lợi suất thấp nhất sẽ nhận được trái phiếu theo giá đặt thầu của họ.

Tại Trung Quốc, trái phiếu ghi sổ, chiếm tỷ trọng 70% chủ yếu bán cho các tổ chức, các nhà đầu tư, kinh doanh chứng khoán và được phát hành dưới hình thức đấu thầu hoặc bảo lãnh. Từ năm 2003 đến nay, lãi suất trái phiếu ghi sổ hoàn toàn do thị trường quyết định, không có sự can thiệp của Nhà nước. Hơn nữa, mỗi nhà bảo lãnh phát hành không được mua vượt quá 35% tổng lượng trái phiếu phát hành trong mỗi kỳ. Trái phiếu chứng chỉ, chiếm 30%, chủ yếu phát hành trực tiếp ra công chúng. TPCP được phát hành dưới dạng lô lớn, mỗi đợt phát hành khoảng 30 ngày, mỗi năm phát hành khoảng 7 đến 10 đợt.

iv) Quy định về đăng ký, lưu ký, niêm yết TPCP là tổng hợp các quy phạm pháp luật do cơ quan nhà nước ban hành quy định trách nhiệm của các bên trong việc đăng ký, lưu ký, niêm yết TPCP trong quá trình thực hiện hoạt động phát hành và giao dịch TPCP.

Đăng ký TPCP là việc đăng ký thông tin tại Trung tâm lưu ký trước khi TPCP được niêm yết hay giao dịch trên thị trường. Lưu ký TPCP là việc lưu giữ, bảo quản TPCP của khách hàng cả trái phiếu chứng chỉ và trái phiếu ghi sổ. Để theo dõi và quản lý luồng ra vào trái phiếu của khách hàng ký gửi tại Trung tâm lưu ký chứng khoán (ký gửi thông qua các tổ chức lưu ký thành viên), Trung tâm lưu ký chứng khoán phải thực hiện mở tài khoản lưu ký chứng khoán cho các tổ chức lưu ký thành viên và cho khách hàng.

Việc đăng ký, lưu ký, niêm yết TPCP là bước phát triển trong hoạt động phát hành và giao dịch TPCP. Một mặt, nó góp phần giảm chi phí in ấn chứng từ qua các lần giao dịch vì đã lưu trữ tại Trung tâm, mặt khác góp phần bảo vệ quyền lợi của nhà đầu tư thông qua việc minh bạch các thông tin khi thực hiện quy định về niêm yết TPCP.

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 96 trang tài liệu này.

Tuỳ theo quy định của từng nước mà mô hình Trung tâm lưu ký sẽ khác nhau. Có thể là mô hình doanh nghiệp- công ty cổ phần hoặc công ty trách nhiệm hữu hạn hoặc mô hình Trung tâm thuộc Sở Giao dịch Chứng khoán.

v) Quy định về phát hành TPCP quốc tế là tổng hợp các quy phạm pháp luật do cơ quan nhà nước ban hành quy định về việc phát hành TPCP trên thị trường vốn quốc tế.

Trong xu hướng hội nhập kinh tế quốc tế nói chung, hội nhập tài chính nói riêng, việc phát hành TPCP ra thị trường vốn nước ngoài đã trở thành hoạt động cần thiết đối với Chính phủ các quốc gia. Việc này cho phép các quốc gia tận dụng được cơ hội thu hút nguồn vốn từ các nước thừa vốn, đồng thời giúp Chính phủ giảm bớt sự phụ thuộc vào nguồn vốn trong nước, giảm thiểu rủi ro trong việc huy động vốn. Bên cạnh đó, việc mở rộng thị trường TPCP, kết nối với thị trường khu vực và quốc tế, tạo cơ sở nhà đầu tư đa dạng, cùng với các sản phẩm giao dịch phong phú theo chuẩn quốc tế, tạo điều kiện cho nhà đầu tư phòng ngừa rủi ro. Tuy nhiên, việc phát hành TPCP quốc tế cũng tiềm ẩn những rủi ro như khủng hoảng dây chuyền của các nền kinh tế. Do đó, khi thực hiện việc phát hành TPCP quốc tế, các quốc gia phải tính toán chiến lược phát triển kinh tế vĩ mô của quốc gia đồng thời phải tuân thủ những quy định không chỉ của quốc gia mình mà phải tuân thủ cả quy định của quốc gia nơi thực hiện việc phát hành TPCP.

vi) Quy định pháp luật về giao dịch TPCP là tổng thể các quy phạm pháp luật do cơ quan nhà nước ban hành nhằm điều chỉnh các quan hệ xã hội

phát sinh trong hoạt động giao dịch TPCP như: các phương pháp giao dịch TPCP, hình thức giao dịch TPCP, giá giao dịch TPCP, thu nhập trong giao dịch TPCP trên thị trường chứng khoán.

Giao dịch TPCP có thể thực hiện theo phương thức khớp lệnh hoặc phương thức thoả thuận.

Phương thức khớp lệnh là phương thức giao dịch do hệ thống giao dịch thực hiện dựa trên so khớp các lệnh mua và lệnh bán. Phương thức khớp lệnh bao gồm phương thức khớp lệnh định kỳ và phương thức khớp lệnh liên tục. Phương thức giao dịch định kỳ là phương thức tập hợp đặt hàng trong một khoảng thời gian nhất định và trên cơ sở đó sẽ tìm ra được một mức giá giao dịch đảm bảo tối đa dung lượng giao dịch. Phương thức khớp lệnh liên tục là phương thức giao dịch, theo đó việc mua bán được tiến hành liên tục bằng cách phối hợp các lệnh đặt hàng ngay khi có các lệnh đặt hàng khớp nhau [18, tr.443].

Phương thức thoả thuận là phương thức giao dịch trong đó các bên tham gia giao dịch thông qua thành viên giao dịch tự thoả thuận về các điều kiện giao dịch trên hệ thống giao dịch; hoặc các bên tham gia giao dịch tự thoả thuận, thực hiện giao dịch, sau đó thông qua thành viên giao dịch ghi nhận kết quả giao dịch vào hệ thống giao dịch.

Giao dịch TPCP có thể thực hiện theo các loại hình: giao dịch mua bán thông thường, giao dịch mua bán lại, và giao dịch bán kết hợp mua lại, giao dịch vay và cho vay

Giao dịch mua bán thông thường là giao dịch trên hệ thống giao dịch trong đó một bên bán và chuyển giao quyền sở hữu công cụ nợ cho một bên khác và không kèm theo cam kết mua lại công cụ nợ.

Giao dịch mua bán lại là giao dịch trên hệ thống giao dịch trong đó một bên bán và chuyển giao quyền sở hữu công cụ nợ cho một bên khác, đồng

thời cam kết sẽ mua lại và nhận lại quyền sở hữu công cụ nợ đó sau một thời gian xác định với một mức giá xác định. Giao dịch mua bán lại bao gồm giao dịch bán (Giao dịch lần 1) và giao dịch mua lại (Giao dịch lần 2). Trong giao dịch mua bán lại, bên bán được hiểu là bên bán trong Giao dịch lần 1, bên mua được hiểu là bên mua trong Giao dịch lần 1.

Giao dịch bán kết hợp mua lại là giao dịch trên hệ thống giao dịch kết hợp hai giao dịch mua bán thông thường tại cùng một thời điểm với cùng một đối tác giao dịch, bao gồm một giao dịch bán công cụ nợ (Giao dịch thông thường lần 1) kết hợp với một giao dịch mua lại cùng công cụ nợ đó (Giao dịch thông thường lần 2) tại một thời điểm xác định trong tương lai. Trong đó, bên bán trong giao dịch thông thường lần 1 là bên mua trong giao dịch thông thường lần 2.

Giao dịch vay và cho vay là giao dịch trong đó bên đi vay thực hiện vay trái phiếu và cam kết sẽ hoàn trả trái phiếu đã vay cho bên cho vay sau một thời gian xác định.

vii) Quy định pháp luật về xử lý hành vi vi phạm pháp luật về phát hành và giao dịch TPCP là tổng thể các quy phạm pháp luật do cơ quan nhà nước ban hành nhằm xác định các hành vi vi phạm pháp luật liên quan đến việc phát hành và giao dịch TPCP và các biện pháp xử lý các hành vi vi phạm đó.

Đây được coi là công cụ hữu hiệu để bảo vệ quyền lợi của nhà đầu tư trên thị trường. Các hành vi vi phạm hoạt động phát hành và giao dịch TPCP có thể là vi phạm hành chính hoặc vi phạm hình sự. Pháp luật các nước trên thế giới đều quy định việc truy cứu trách nhiệm hình sự đối với hành vi vi phạm pháp luật nghiêm trọng. Một số nước như Hoa Kỳ, Nhật Bản, Thái Lan,

… quy định các chế tài hình sự ngay trong Luật Chứng khoán [18, tr.124].

Các nội dung khác có liên quan đến pháp luật về phát hành và giao dịch

TPCP như các quy định về tranh chấp và giải quyết tranh chấp liên quan đến phát hành và giao dịch TPCP…

Tuy nhiên, trong phạm vi của khoá luận, tác giả không đi sâu vào các quy định pháp luật về xử lý hành vi vi phạm pháp luật về phát hành và giao dịch TPCP và quy định pháp luật có liên quan đến phát hành và giao dịch TPCP.

1.3. Một số yếu tố ảnh hưởng đến pháp luật về phát hành và gi o

ị h trái phiếu Chính phủ

Thứ nhất, trình độ phát triển kinh tế của quốc gia. Trình độ phát triển kinh tế của mỗi quốc gia được đánh giá trên cơ sở các chỉ tiêu như: Tổng sản phẩm quốc dân (GNP), Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) và Thu nhập bình quân đầu người. Khi quốc gia có tình hình kinh tế tăng trưởng tốt thì tổng sản phẩm quốc nội tăng, đời sống người dân được nâng cao dẫn tới nguồn tiền nhàn rỗi tăng lên. Do đó, Chính phủ có thể huy động được nhiều vốn hơn. Ở chiều ngược lại, tại quốc gia mà thu nhập bình quân đầu người còn thấp, thói quen tiết kiệm và tích luỹ dài hạn của dân cư còn hạn chế sẽ khó thu hút được nguồn vốn dài hạn trong nền kinh tế. Vì vậy, khó thu hút vốn dài hạn vào thị trường trái phiếu.

Pháp luật về phát hành và giao dịch trái phiếu Chính phủ được xây dựng trên cơ sở trình độ phát triển kinh tế của mỗi quốc gia và phục vụ cho mục tiêu phát triển kinh tế của quốc gia đó. Vì thế, tại các nước các trình độ phát triển kinh tế khác nhau pháp luật về phát hành và giao dịch trái phiếu Chính phủ tại có mức phát triển khác nhau.

Thứ hai, chính sách phát triển kinh tế của quốc gia. Chính sách phát triển kinh tế của quốc gia tác động trực tiếp đến pháp luật về phát hành và giao dịch TPCP, đặc biệt là chính sách tài khoá và chính sách tiền tệ.

Chỉ trên cơ sở các yếu tố của nền kinh tế như tăng trưởng kinh tế đều đặn, lãi suất trên thị trường vốn, tỷ giá hối đoái và lạm phát được kiểm soát

chặt mới có thể thu hút các nhà đầu tư và Chính phủ mới có thể huy động được vốn thông qua việc phát hành TPCP. Việc kiểm soát tỷ lệ lạm phát ở mức hợp lý là hết sức cần thiết vì tỷ lệ lạm phát cao sẽ làm tăng cầu các tài sản như vàng, bất động sản và giảm mức cầu về trái phiếu. Lạm phát cao cũng khiến lãi suất thực bị giảm xuống và rủi ro sẽ tăng lên, do đó trái phiếu sẽ kém hấp dẫn đối với nhà đầu tư. Lãi suất trên thị trường vốn cũng cần được kiểm soát ở một mặt bằng ổn định vì nếu lãi suất đầu tư cao thì nhà đầu tư sẽ điều chỉnh các danh mục đầu tư của họ, thiên về các tài sản tạo ra mức sinh lợi cao và rủi ro thấp dẫn đến cầu trái phiếu giảm xuống. Mặt khác, khi lãi suất trái phiếu thấp thì khả năng thu hút các nhà đầu tư sẽ không cao.

Thứ ba, sự hoàn thiện của thị trường chứng khoán. Thị trường TPCP là một bộ phận của thị trường chứng khoán. Do đó sự hoàn thiện của thị trường chứng khoán có ảnh hưởng trực tiếp tới sự phát triển của thị trường TPCP nói chung, hoạt động phát hành và giao dịch TPCP nói riêng. Trong đó, các yếu tố nền tảng cho việc phát triển của thị trường chứng khoán cũng tạo cơ sở cho sự phát triển của hoạt động phát hành và giao dịch TPCP như việc xây dựng hệ thống thanh toán, phát triển hệ thống thông tin thị trường, lãi suất tham chiếu, hỗ trợ thanh khoản, việc củng cố và phát triển các thành viên thị trường, các nhà đầu tư có tổ chức, kể cả ngân hàng thương mại…

KẾT LUẬN CHƯƠNG 1

Qua nghiên cứu chương này, luận văn rút ra một số vấn đề chủ yếu sau đây:

Trái phiếu chính phủ là là một trong những kênh huy động vốn quan trọng của Chính phủ, góp phần giải quyết vấn đề bội chi ngân sách nhà nước và tạo nguồn vốn cho đầu tư phát triển, tăng trưởng kinh tế của mỗi quốc gia.

Hoạt động phát hành và giao dịch TPCP phát triển vừa đáp ứng được nhu cầu huy động vốn vừa là công cụ hỗ trợ để NHNN điều hành chính sách tiền tệ, đồng thời thúc đẩy sự phát triển ổn định, bền vững của thị trường vốn, ảnh hưởng không nhỏ đến việc tăng cường sản xuất và năng suất trong nền kinh tế quốc gia. Do đó, quản lý việc phát hành và giao dịch TPCP là một nội dung quan trọng, được quy định rõ ràng, chặt chẽ đối với các chủ thể tham gia cũng như trình tự, thủ tục thực hiện.

Pháp luật về phát hành và giao dịch TPCP được hiểu là tổng thể các quy phạm pháp luật do Nhà nước ban hành hoặc thừa nhận quy định về các loại TPCP; quy định về địa vị pháp lý của các chủ thể tham gia quan hệ phát hành và giao dịch TPCP; quy định về các phương thức phát hành TPCP; quy định về đăng ký, lưu ký, niêm yết TPCP; quy định về phát hành TPCP quốc tế; quy định về giao dịch TPCP; quy định xác định các hành vi vi phạm pháp luật về phát hành và giao dịch TPCP, các biện pháp xử lý đối với các hành vi đó và các quy định khác có liên quan.

Pháp luật về phát hành và giao dịch TPCP chịu sự tác động của một số yếu tố cơ bản như: trình độ phát triển kinh tế của mỗi quốc gia, chính sách phát triển kinh tế và sự hoàn thiện của thị trường chứng khoán.