Nâng Cao Trách Nhiệm Của Tổ Chức Kinh Doanh Chứng Khoán

khoán, trách nhiệm, nghĩa vụ đối với sự phát triển của thị trường nói chung và quyền, lợi ích của nhà đầu tư nói riêng. Hướng dẫn các dấu hiệu nhận biết hành vi gian lận với các chuyên đề về giao dịch nội gián, thao túng giá… giúp nhà đầu tư nhận thức cụ thể để chủ động phòng tránh.

Theo kết quả nghiên cứu cho thấy không có sự khác biệt về nhận thức về hành vi gian lận của các chuyên gia theo trình độ học vấn, đồng thời không có sự khác biệt về hành vi gian lận của các chuyên gia là nhà đầu tư và các chuyên gia làm trong lĩnh vực chứng khoán. Do đó, trong quá trình tổ chức bồi dưỡng kiến thức về các hành vi gian lận trên thị trường chứng khoán, có thể kết hợp nhiều đối tượng học viên với các lĩnh vực ngành nghề và trình độ học vấn khác nhau mà không cần thiết phải tách biệt. Tuy nhiên, các chương trình giáo dục, đào tạo nhà đầu tư cần được thiết kế phù hợp, dễ hiểu, dễ tiếp cận, đa dạng hóa cách truyền tải. Quá trình hướng dẫn, đào tạo cũng cần đảm bảo tính độc lập, công bằng, không mang tính quảng cáo cho bất cứ mục đích thương mại nào. Việc ứng dụng công nghệ trực tuyến trong hướng dẫn đào tạo nhà đầu tư là một cách hiệu quả, tiết kiệm. Đồng thời nên có sự phối hợp giữa các cơ quan tổ chức như Ủy ban Chứng khoán Nhà nước, Sở giao dịch chứng khoán, các công ty chứng khoán, Hiệp hội các nhà kinh doanh chứng khoán, tổ chức đào tạo chứng khoán nước ngoài sẽ giúp tối đa hóa nguồn lực và tận dụng được thế mạnh của các bên.

4.2.7 Tăng cường trách nhiệm của tổ chức phát hành

Cần đề xuất quy định rõ trách nhiệm của tổ chức phát hành đối với các hành vi gian lận. Các tổ chức phát hành, nơi xuất phát của thông tin nội bộ, trọng yếu và có nghĩa vụ công bố thông tin ra công chúng. Nói cách khác, đây là đầu mối, là cung thông tin để có thể thực hiện các hành vi giao dịch nội gián hoặc thao túng giá... Vì vậy, trách nhiệm của các tổ chức phát hành là rất lớn đối với việc quản lý và xử lý thông tin nội bộ. Cần có những quy định và cơ chế quản lý các đối tượng liên quan đến thông tin nội bộ, thậm chí cần có những quy tắc nội bộ nhằm ngăn chặn thông tin nội bộ rò rỉ cho những người không có thẩm quyền tiếp cận chúng. Đặc biệt, các quy trình kiểm soát nội bộ cần có những quy định để dễ dàng phát hiện nội dung thông tin và thời gian những người nội bộ nhận được thông tin nội bộ. Nhưng trên hết, đạo đức nghề nghiệp cần được coi là chuẩn mực cao nhất cho người nội bộ vì không có cơ chế kiểm soát nào hiệu quả bằng yếu tố này.

Bộ quy tắc quản trị công ty cần được đưa vào tiêu chuẩn niêm yết, cần được xây dựng dựa trên những thông lệ quản trị công ty trên thế giới. Cơ quan quản lý cần có thẩm quyền và khả năng cưỡng chế thực thi hiệu quả bộ quy tắc quản trị công ty.

Các quy định nội bộ cũng phải đề ra các hạn chế đối với các thành viên hội đồng quản trị, giám đốc điều hành, cổ động lớn và các nhân viên khác trong việc giao dịch chứng khoán của tổ chức phát hành cho chính mình hoặc cho bên thứ ba hoặc giao dịch các hợp đồng tài chính dựa trên các chứng khoán đó. Trên một bình diện nào đó, các quy định nội bộ này dễ đề ra và thực hiện hơn là các quy định pháp luật cứng nhắc, bởi tổ chức phát hành là nơi trực tiếp có thông tin và quản lý người nội bộ.

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 233 trang tài liệu này.

Theo thông lệ tốt nhất về quản trị công ty, Ban kiểm soát trực thuộc Hội đồng quản trị của công ty phải chủ động và độc lập với Ban Giám đốc trong việc giám sát các hoạt động của công ty nói chung và của Ban Giám đốc nói riêng, kiểm soát việc tuân thủ các quy định pháp luật của người nội bộ trọng yếu.

Cần nâng cao chất lượng công bố thông tin của các tổ chức phát hành, đặc biệt thông tin phải được công bố đầy đủ, chính xác, kịp thời. Cần có chế tài chặt chẽ, đủ răn đe để nâng cao trách nhiệm của tổ chức phát hành với việc tuân thủ các quy định về quản lý thông tin nội bộ, công bố thông tin, giúp cho các nhà đầu tư tiếp cận các thông tin của các tổ chức này một cách dễ dàng và công bằng. Đào tạo, tổ chức tập huấn nâng cao nhận thức về quản trị công ty, bảo vệ quyền lợi của cổ đông thiểu số cho đội ngũ các nhà quản lý chủ chốt trong công ty đại chúng.

Từng bước sửa đổi, bổ sung, ban hành các văn bản hướng dẫn áp dụng các chuẩn mực kế toán quốc tế (IAS), chuẩn mực báo cáo tài chính quốc tế (IFRS) đối với hoạt động kế toán doanh nghiệp. Hướng dẫn hoạt động kiểm toán tại các công ty đại chúng nhằm nâng cao chất lượng công bố thông tin ra công chúng.

Hoàn thiện phương thức và cơ chế công bố thông tin theo quy mô (vốn và số lượng cổ đông), đảm bảo các công ty đại chúng quy mô lớn, số lượng cổ đông lớn hơn phải có mức độ công bố thông tin cao hơn so với công ty có quy mô vốn nhỏ. Tiếp tục hoàn thiện quy định về công bố thông tin cho phù hợp với thông lệ quốc tế và thực tế thị trường. Hoàn thiện chi tiết danh mục nội dung các vấn đề, sự kiện cần công bố thông tin, đặc biệt cần có quy định chặt chẽ về công bố thông tin trọng yếu.

Tiến tới phương thức tiến hành đại hội đồng cổ đông trực tuyến vừa đảm bảo sự tham gia cho các cổ đông nhỏ lẻ một cách thuận lợi, vừa đảm bảo tính minh bạch theo kinh nghiêm của Hàn Quốc, Đài Loan…

4.2.8 Nâng cao trách nhiệm của tổ chức kinh doanh chứng khoán

Các tổ chức kinh doanh chứng khoán như công ty chứng khoán, công ty quản lý quỹ cần nâng cao năng lực quản trị rủi ro, tăng khả năng cạnh tranh, nâng cao trách

nhiệm trong ngăn ngừa và hạn chế các hành vi gian lận trên thị trường chứng khoán. Cần tăng cường bồi dưỡng đạo đức nghề nghiệp của nhân viên chứng khoán, có chính sách thu thập và tiếp nhận phản hồi thông tin từ các nhà đầu tư, có các tiêu chí cảnh báo đối với các tài khoản hoặc nhà đầu tư có hành vi gian lận, có các quy định giúp thực hiện vai trò và chức năng là một cấp giám sát với Ủy ban Chứng khoán Nhà nước trong quản lý các hành vi gian lận trên thị trường chứng khoán.

Cơ quan quản lý cần tiếp tục hoàn thiện, sửa đổi, bổ sung các văn bản hướng dẫn đối với hoạt động của các tổ chức kinh doanh chứng khoán trên cơ sở giám sát rủi ro. Ban hành một cơ chế tự đánh giá cho phép các tổ chức kinh doanh chứng khoán có thể tự đánh giá mức độ rủi ro, giới thiệu/cải tiến các công cụ giảm thiểu rủi ro cần thiết, kiểm soát và theo dõi các vị thế rủi ro tiềm tàng. Đồng thời, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước thực hiện quản lý các tổ chức kinh doanh chứng khoán dựa trên cơ chế giám sát rủi ro nói trên. Ba loại rủi ro chính cần đưa vào xem xét bao gồm: Rủi ro tài chính, rủi ro hoạt động, rủi ro đạo đức nghề nghiệp. Hệ thống chấm điểm rủi ro xây dựng trên cơ sở phân loại rủi ro được gán trọng số theo nguyên tắc rủi ro càng cao thì điểm phân loại càng thấp. Việc xếp loại các tổ chức kinh doanh chứng khoán nhằm phân loại, cảnh báo sớm và có biện pháp xử lý kịp thời đối với tổ chức kinh doanh chứng khoán hoạt động yếu kém, mức độ rủi ro cao. Trên cơ sở đó, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước áp dụng tần suất thanh tra ít nhất mỗi năm một lần đối với các tổ chức kinh doanh chứng khoán có nguy cơ cao và tác động lớn và ba năm một lần đối với các tổ chức trung gian có nguy cơ và tác động thấp.

Các giải pháp này nên kết hợp thực hiện với việc ứng dụng công nghệ thông tin hiện đại. Thứ nhất là ứng dụng công nghệ thông tin để kết nối giữa tổ chức kinh doanh chứng khoán với cơ quan quản lý. Bao gồm tự động kiểm tra mức độ tuân thủ, trạng thái đáp ứng các quy định về an toàn tài chính trên toàn bộ hệ thống theo thời gian thực để nhanh chóng đưa ra báo cáo, thống kê về mức độ đáp ứng các quy định của cơ quan quản lý. Thứ hai là ứng dụng công nghệ thông tin để kết nối giữa tổ chức kinh doanh chứng khoán với các nhà đầu tư. Bao gồm hệ thống tự động xác thực khách hàng, thu thập, xử lý thông tin giao dịch của khách hàng, xác định các giao dịch nghi vấn một cách tự động dựa trên các điều kiện thiết lập sẵn...

4.3 Kiến nghị

4.3.1 Kiến nghị đối với Chính phủ

4.3.1.1 Xây dựng mô hình phối hợp giữa các cơ quan, ban ngành

Cần đặt Ủy ban Chứng khoán Nhà nước giữ vai trò trung tâm phối hợp cùng các cơ quan ban ngành khác gồm cơ quan thuế, ngân hàng nhà nước, cơ quan công an

điều tra phối hợp chia sẻ thông tin một cách có phân cấp, phân quyền truy cập để có thể xác minh tài khoản và mối quan hệ giữa các tài khoản liên quan đến các hành vi gian lận trên thị trường chứng khoán. Đồng thời có sự phối hợp chặt chẽ trong giám sát, thanh tra, kiểm tra, và xử lý các hành vi gian lận trên thị trường chứng khoán Việt Nam.

Để quản lý các chứng khoán và thị trường chứng khoán thì Ủy ban Chứng khoán Nhà nước cần có khả năng quản lý phát hành chứng khoán, quản lý giao dịch chứng khoán, quản lý các tổ chức phát hành, quản lý các tổ chức kinh doanh chứng khoán. Để quản lý phát hành chứng khoán, quản lý các tổ chức phát hành, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước cần nắm bắt các thông tin, hồ sơ một cách chính xác, trung thực, đầy đủ. Do đó cần sự phối hợp, kiểm tra thông tin, xác thực từ các cơ quan có liên quan, nhất là cơ quan quản lý tại địa phương như Sở Kế hoạch Đầu tư, các Cục Thuế, Chi cục Thuế… Để quản lý giao dịch chứng khoán, quản lý các tổ chức kinh doanh chứng khoán, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước cần tiếp nhận các thông tin từ Sở giao dịch chứng khoán, các công ty chứng khoán một cách chi tiết, đầy đủ, kịp thời. Mô hình phối hợp giữa các cơ quan ban ngành được đề xuất dưới đây:

Chính phủ

Bộ Thông tin

Truyền thông

Ngân hàng

Nhà nước

(4)

(3)

Bộ

Tài chính

Bộ

Kế hoạch

Đầu tư

(5)

(2)

(1)

Tổng cục

thuể

UBCKNN

Hình 4.2. Mô hình phối hợp giữa các cơ quan, ban ngành

Theo mô hình được đề xuất, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước trình gửi Bộ Tài chính về những nội dung thông tin cần cung cấp và trao đổi với các bộ, ngành như: theo dõi thông tin về nghĩa vụ thuế của tổ chức phát hành (2), thông tin về đăng ký kinh doanh và thông tin hoạt động của doanh nghiệp tại địa phương (3), thông tin về dòng tiền của các nhà đầu tư (4), thông tin về dữ liệu viễn thông, di động của các nhà đầu tư (5). Qua đó có thể có được nhiều nguồn thông tin sát thực về hoạt động của tổ chức phát hành và kịp thời nắm bắt minh chứng các giao dịch của nhà đầu tư, giúp làm tăng tính hiệu quả và đẩy nhanh quá trình thanh tra và xử lý vi phạm của Ủy ban Chứng khoán Nhà nước. Tuy nhiên, để việc thực hiện được thuận lợi, mô hình này cần kết hợp với hệ thống công nghệ thông tin có khả năng kết nối và chia sẻ một cách phân cấp, phần quyền rõ ràng, chặt chẽ.

4.3.1.2 Xây dựng mô hình đội đặc nhiệm

Cần xây dựng mô hình đội đặc nhiệm để tiếp nhận điều tra các vụ việc có tính chất phức tạp, đòi hỏi nhiều kiến chuyên môn, kỹ thuật thuộc nhiều lĩnh vực khác nhau. Bởi thị trường chứng khoán là thị trường bậc cao, sự phát triển hiện nay với nhiều thách thức mới như gian lận xuyên biên giới, gian lận có sự kết hợp nhiều loại hành vi gian lận, gian lận có tính chất thông đồng nhiều đối tượng, gian lận có tính chất liên thông nhiều thị trường… Mỗi cơ quan quản lý có những nhiệm vụ, quyền hạn, khả năng nhất định. Vì vậy, đội đặc nhiệm với sự kết hợp các cơ quan sẽ giúp nắm bắt và giải quyết vụ án một cách toàn diện, đầy đủ và nhanh chóng hơn. Mô hình được đề xuất là đội đặc nhiệm sẽ do Chính phủ quản lý, với các thành viên gồm: Thành viên từ Ủy ban Chứng khoán Nhà nước; thành viên từ cơ quan điều tra Bộ Công an; thành viên từ cơ quan tố tụng. Thành viên từ Ủy ban chứng khoán Nhà nước có đủ chuyên môn sâu về thị trường chứng khoán, cách thức thực hiện các hành gian lận tùy theo vụ việc… nhưng lại không có đủ thẩm quyền cần thiết để xác minh, điều tra, triệu tập, cưỡng chế… Thành viên từ cơ quan điều tra Bộ Công an có đủ trình độ chuyên môn nghiệp vụ để thực hiện xác minh, điều tra, triệu tập, cưỡng chế… nhưng lại giới hạn năng lực chuyên môn sâu về thị trường chứng khoán. Cơ quan tố tụng cũng rất khó khăn để hiểu và nắm bắt cách thức thực hiện các hành vi gian lận của các đối tượng trên thị trường chứng khoán, đây là loại tội phạm phi bạo lực nhưng lại hết sức tinh vi, đặc thù, thích nghi và biến đổi không ngừng… Vì vậy, đội đặc nhiệm với sự kết hợp của các cơ quan nói trên sẽ giúp giải quyết các vụ việc một cách nhanh chóng, hiệu quả, toàn diện nhất có thể.

4.3.2 Kiến nghị với Bộ tài chính

4.3.2.1 Hoàn thiện các văn bản pháp lý

Nhanh chóng xây dựng và ban hành các văn bản hướng dẫn dưới Luật để có căn cứ thực hiện quản lý một cách chính xác, hiệu quả. Văn bản pháp lý về quản lý nhà nước đối với chứng khoán và thị trường chứng khoán cần bổ sung, hoàn thiện các nội dung sau:

Các tổ chức kinh doanh chứng khoán như công ty chứng khoán phải có trách nhiệm và nghĩa vụ đối với các hành vi gian lận của các tài khoản đầu tư tại công ty chứng khoán đó, trách nhiệm đối với các hoạt động tư vấn, bảo lãnh phát hành cho tổ chức phát hành. Cần xác lập trách nhiệm giám sát ở cấp thứ 3 đối với các Công ty chứng khoán trong hệ thống giám sát, báo cáo với Ủy ban Chứng khoán về những bất thường trong quá trình tư vấn doanh nghiệp hoặc cung cấp dịch vụ cho các nhà đầu tư.

Các yêu cầu về quản trị công ty cần quy định rõ trách nhiệm của tổ chức phát hành đối với các hành vi gian lận. Yêu cầu các tổ chức phát hành cần có quy chế giám sát hành vi gian lận và bảo vệ quyền lợi của các cổ đông. Tổ chức phát hành cần có quy chế nội bộ đối với việc quản lý và xử lý thông tin nội bộ để bảo vệ quyền lợi chính đáng của các cổ đông trong công ty. Yêu cầu quy trình kiểm soát nội bộ cần có những quy định để dễ dàng phát hiện ra những người nhân nhận được thông tin nội bộ. Cần có quy định hạn chế giao dịch của người nội bộ xung quanh thời điển công bố thông tin. Cụ thể:

- Ngoại trừ các lần chào bán công khai, các cán bộ điều hành của một tổ chức phát hành không được tiến hành giao dịch chứng khoán do chính tổ chức đó phát hành trong khoảng thời gian từ khi công bố bảng cân đối tài sản của năm tới khi bản báo cáo thường niên được chấp thuận. Quy định này cũng áp dụng với nhân viên của tổ chức phát hành và những người được pháp luật quy định đã tham gia soạn thảo bảng cân đối tài sản. Các bên nhận báo cáo, thanh lý, những người được uỷ quyền và người chịu trách nhiệm cuối cùng đối với bản báo cáo sẽ không được phép tiến hành giao dịch hoặc tiết lộ cho người khác tiến hành giao dịch các chứng khoán của chính tổ chức phát hành.

- Người nội bộ trọng yếu (người nội bộ mà theo quy định của pháp luật phải công bố thông tin) và những người khác liên quan đến người nội bộ trọng yếu không được phép tiến hành giao dịch chứng khoán do công ty này phát hành vào thời điểm trước khi công bố bản báo cáo tạm thời và báo cáo tài chính của công ty. Khoảng thời gian này ít nhất là 14 ngày hoặc nếu công ty công bố thông tin về kết quả hoạt động sản xuất, kinh doanh 06 tháng một lần thì khoảng thời gian ít nhất là 21 ngày.

- Nếu tình huống trên thị trường cho thấy rằng một người nào đó đang tiến hành giao dịch dựa trên thông tin nội bộ, tổ chức phát hành "có thể, nếu thấy cần thiết" công bố thông tin nội bộ đó một cách chính thức, để từ đó cho phép tất cả các nhà đầu tư đưa ra quyết định đầu tư dựa trên cùng một thông tin đó, và bằng cách này hành vi giao dịch nội gián có thể bị loại trừ. Chúng ta cũng cần lưu ý rằng trong tình huống tương tự, khi các hoạt động trên thị trường cho thấy rằng một người nào đó có thể đang tiến hành giao dịch dựa trên thông tin nội bộ và trên thực tế không có thông tin nội bộ nào như vậy, thì tổ chức phát hành cần phải ra thông báo rằng không có loại thông tin nội bộ đó, để giúp ngăn chặn hành vi thao túng giá chứng khoán.

Ngoài ra, cần nâng cao mức xử phạt đối với các vi phạm trong công bố thông tin của cả tổ chức phát hành và với các nhà đầu tư để có tính răn đe. Bởi hiện nay các đối tượng gian lận thường có nhiều chiêu thức tinh vi, tránh bị xử lý vi phạm giao dịch nội gián và thao túng giá, thay vào đó chỉ bị xử phạt vi phạm trong công bố thông tin. Số quyết định xử phạt vi phạm công bố thông tin luôn chiếm tỷ trọng lớn nhất trong tổng các quyết định xử phạt.

4.3.2.2 Thành lập Trung tâm Thu nhập báo cáo

Kiến nghị Bộ tài chính cho phép thành lập trung tâm thu nhập báo cáo thuộc Ủy ban chứng khoán Nhà nước có nhiệm vụ thu thập báo cáo từ các nguồn thông tin bao gồm các thông tin chính thức từ công ty đại chúng, công ty chứng khoán, công ty quản lý quỹ và quỹ đầu tư... thông tin từ các diễn đàn chứng khoán, các nhà đầu tư. Có kênh tiếp nhận các phản hồi kịp thời, đơn giản, nhanh chóng của các nhà đầu tư về các biến động bất thường, yếu tố nguy cơ của hành vi gian lận, thực hiện văn hóa tố cáo, tố giác tội phạm.

Với các nguồn thông tin từ các công ty đại chúng, các tổ chức kinh doanh chứng khoán thì có thể dễ dàng thực hiện khi hệ thống công nghệ thông tin được nâng cấp, đáp ứng nhu cấp tiếp nhận và xử lý các thông tin tức thôi cho quản lý thị trường chứng khoán. Tuy nhiên, với đối tượng nhà đầu tư thì cần xây dựng cách thức tiếp nhận thông tin một cách dễ dàng, nhanh chóng, hiệu quả. Bởi thực tế thị trường chứng khoán Việt Nam từ trước đến nay văn hóa tố giác tội phạm còn nhiều hạn chế. Các nhà đầu tư thường ngại kiện tụng vì sự việc thường đã rồi, quá trình kiện tụng thường mất nhiều thời gian, thường không có khả năng bù đắp lại đầy đủ các tổn thất của các nhà đầu tư. Vì vậy, trung tập thu thập báo cáo cần được thiết kế cho việc báo cáo thông tin từ phía nhà đầu tư hoặc việc tố giác tội phạm một cách đơn giản, nhanh chóng nhất. Đây cũng là một cách phòng ngừa hiệu quả, giúp tăng cơ hội ngăn chặn các hành vi

4.3.3 Kiến nghị với Hiệp hội các nhà kinh doanh chứng khoán

Hiệp hội các nhà kinh doanh chứng khoán Việt Nam cần thể hiện rõ hơn vai trò của một tổ chức tự quản, phối hợp tốt với Ủy ban Chứng khoán Nhà nước trong quản lý các hành vi gian lận. Đặc biệt với vấn đề duy trì đạo đức nghề nghiệp trong lĩnh vực chứng khoán hoặc giải quyết xung đột lợi ích của các thành viên, làm trung gian hòa giải các tranh chấp. Ngoài việc tham gia vào các hoạt động tuyên truyền, giáo dục nhằm thúc đẩy giao dịch công bằng trên thị trường và nâng cao sự hiểu biết về hậu quả các hành vi gian lận. Hiệp hội các nhà kinh doanh chứng khoán cũng cần đề ra các quy chế tổ chức và hoạt động của các thành viên. Các quy định về kiểm soát nội bộ dựa trên trách nhiệm được các bên cam kết hướng đến thực thi các hành vi đúng đắn, "có đạo đức hành nghề" trên thị trường. Việc đề ra các quy tắc dựa trên trách nhiệm ràng buộc theo hợp đồng sẽ tạo ra một cơ chế hiệu lực nhằm buộc các thành viên nghiêm túc thực hiện.