vai trò quan trọng trong việc phát hiện và xử lý các hành vi gian lận trên thị trường chứng khoán Việt Nam, như trường hợp gian lận của L.V.D đối với cổ phiếu DVD được thanh tra, kiểm tra, phát hiện sau khi Ủy ban Chứng khoán liên tục nhận được đơn thư nặc danh tố giác các hành vi gian lận của ông D. Việc cung cấp một quy trình tiếp nhận thông tin tố cáo là cần thiết (Rosen, 2007). Ngoài ra, Giroux (2008) cũng chỉ ra người tố giác có vai trò quan trọng trong 14% phát hiện gian lận, con số này tăng lên đến 41% ở các thị trường áp dụng Đạo luật liên bang Claims False.
Phạm vi hoạt động của thị trường chứng khoán là rất rộng, có liên quan đến nhiều cơ quan, tổ chức, thì việc ngăn ngừa, hạn chế và xử lý các hành vi gian lận cần sự phối hợp giữa cơ quan quản lý chuyên ngành, cụ thể là Uỷ ban Chứng khoán với các cơ quan, tổ chức liên quan là hết sức cần thiết. Cơ quan quản lý chuyên ngành có thể đề ra các quy định hoặc phối hợp với các cơ quan liên quan ban hành các quy định nhằm ngăn chặn gian lận chứng khoán, về phương diện pháp lý, các cơ quan quản lý nhà nước trên các lĩnh vực liên quan cần và có thể thực hiện việc đó với các nội dung: Chia sẻ thông tin giữa các cơ quan quản lý; phối hợp chuyên môn, nghiệp vụ, tăng cường giáo dục, tuyên truyền... Nhất là sự phối hợp giữa Cơ quan Thuế - Cơ quan của Bộ Kế hoạch Đầu tư - Ủy ban chứng khoán Nhà Nước - Sở giao dịch chứng khoán - cơ quan Công an - cơ quan Tố tụng. Ủy ban chứng khoán Nhà nước phải giữ vai trò đầu mối kết hợp các cơ quan, ban ngành chức năng trong việc trao đổi thông tin, giám sát các tổ chức phát hành, các nhà đầu tư tham gia giao dịch trên thị trường chứng khoán. Để làm được vấn đề này, cũng cần có quy định cụ thể, phối hợp nhưng không chồng chéo trách nhiệm và nghĩa vụ giữa các cơ quan, ban ngành.
Hoàn thiện mô hình giám sát 03 cấp trên cơ sở thiết lập cấp giám sát hiệu quả tại các công ty chứng khoán. Gắn trách nhiệm của công ty chứng khoán vào hoạt động giám sát giao dịch nhằm buộc công ty chứng khoán phải báo cáo về các hoạt động giao dịch có dấu hiệu bất thường, đồng thời gắn trách nhiệm của công ty chứng khoán trong quá trình xử lý các vụ việc. Thiết lập hệ thống tiếp nhận thông tin từ công ty chứng khoán về hành vi của các nhà đầu tư, tạo điều kiện cho Ủy ban Chứng khoán có thể tiếp nhận được nguồn thông tin một cách trực tiếp nhất, toàn diện nhất. Từ đó đối chiếu với các kết quả phân tích dữ liệu giao dịch vào các thời điểm xuất hiện sự tác động trên thực tế được đồng bộ hóa với dữ liệu thông qua giờ đặt lệnh. Việc kết hợp giữa dữ liệu từ sở giao dịch chứng khoán và thông tin từ các nhà đầu tư, công ty chứng khoán sẽ tránh bỏ sót các trường hợp người vi phạm sử dụng kỹ thuật cao để tránh né sự phát hiện của cơ quan quản lý, đồng thời tránh sự nhầm lẫn, lãng phí thời gian công sức đối với những trường hợp nhà
đầu tư “đua” lệnh để giao dịch đối với những cổ phiếu có khả năng phát triển tốt và có các yếu tố cung cầu và thanh khoản tốt thật sự.
Từ những nội dung phân tích ở trên, quy trình quản lý đối với các hành vi gian lận được đề xuất theo sơ đồ dưới đây:
Có thể bạn quan tâm!
-
Các Công Cụ Quản Lý Hành Vi Gian Lận Trên Thị Trường Chứng Khoán Việt Nam -
Đánh Giá Thực Trạng Quản Lý Của Ủy Ban Chứng Khoán Nhà Nước Đối Với Các Hành Vi Gian Lận Trên Thị Trường Chứng Khoán Việt Nam -
Quan Điểm, Mục Tiêu Tăng Cường Quản Lý Các Hành Vi Gian Lận Trên Thị Trường Chứng Khoán Việt Nam -
Nâng Cao Trách Nhiệm Của Tổ Chức Kinh Doanh Chứng Khoán -
Nghiên cứu hành vi gian lận trên thị trường chứng khoán Việt Nam - 24 -
Số Năm Kinh Nghiệm Tham Gia Đầu Tư Trên Thị Trường Chứng Khoán
Xem toàn bộ 233 trang tài liệu này.
CTCK
Phát hiện bất thường theo tiêu chí giám sát tại CTCK
Phát hiện bất thường theo tiêu chí giám sát tại SGDCK
GDC
S K
Theo dõi, kiểm tra
o cáo
Phân tích & bá lên UBCKNN
CTCK TCPH NĐT Cơ quan, ban ngành
Trung tâm thu thập dữ liệu & thông tin
BCK
U NN
Phân tích, đánh giá
Thanh tra, kiểm tra, xác minh
UAN
CƠ Q CÔNG AN
Lập hồ sơ gửi CQ CA Ra QĐ xử lý
KIỂ
VIỆN M SOÁT
ÒA Á
T N
QU
CƠ AN THI HÀNH ÁN
Hình 4.1: Quy trình quản lý theo đề xuất
4.2.2 Nâng cao năng lực của đội ngũ nhân sự
Tiếp tục nâng cao năng lực của lực lượng cán bộ thanh tra, giám sát thông qua hoạt động hợp tác quốc tế và các khóa đào tạo chuyên ngành. Xây dựng và đào tạo các kỹ năng nhận diện vi phạm quy định pháp luật, kỹ năng thu thập chứng cứ, kỹ năng xử lý vi phạm. Tăng cường học tập kinh nghiệm nước ngoài trong hoạt động giám sát các sản phẩm mới, các hành vi gian lận kiểu mới hoặc gian lận xuyên biên giới nhằm thể chế hóa các nội dung giám sát đối với các sản phẩm này theo thông lệ quốc tế, đồng thời chuẩn bị các nội dung phối hợp quốc tế trong trường hợp mở cửa thị trường theo lộ trình chung.
Các chương trình đào tạo dành cho các cơ quan bảo vệ pháp luật cần được tổ chức thường xuyên, với những thông tin được cập nhập và các kỹ năng điều tra, các quy định pháp luật về xử lý vi phạm pháp luật trong lĩnh vực chứng khoán và thị trường chứng khoán. Đồng thời, tăng cường lực lượng thanh tra, giám sát, để có thể tổ chức nhiều đoàn thanh tra tại cùng một thời điểm, đảm bảo việc tiếp nhận và xử lý kịp thời các hành vi gian lận trên thị trường chứng khoán.
Đào tạo kỹ năng phối hợp điều tra cho các cơ quan quản lý và thực thi pháp luật. Trong các vụ việc phức tạp, đòi hỏi nhiều kiến chuyên môn, kỹ thuật thuộc nhiều lĩnh vực khác nhau, sự phối hợp của cơ quan pháp luật cần thành lập các đội đặc nhiệm gồm nhân viên của các cơ quan này. Tại nhiều nước trên thế giới, đội đặc nhiệm được tổ chức nhằm điều tra về gian lận trên thị trường chứng khoán. Đây là tập hợp các thành viên từ các cơ quan chức năng khác nhau để giải quyết những vụ án mang tính phức tạp. Thường bao gồm chuyên gia về quản lý thị trường chứng khoán, chuyên gia của cơ quan cảnh sát điều tra, chuyên gia của quản lý kinh tế - thuế…Hiện nay, các hành vi gian lận trên thị trường chứng khoán có thể bị xử lý hình sự. Mức độ am hiểu chuyên môn của các tòa án là một trong những nhân tố quan trọng về tính hiệu lực của các hoạt động cưỡng chế - thực thi pháp luật của các cơ quan quản lý nói chung, chứ không đơn thuần của cơ quan giám sát, nhất là trong các hoạt động tố tụng dân sự và hình sự. Tính phức tạp của hành vi giao dịch nội gián, thao túng giá chứng khoán gây nhiều khó khăn cho những người không có kiến thức chuyên môn sâu thuộc lĩnh vực này trong việc hiểu được phương thức đương sự trong các vụ án kiếm lời bằng cách nào. Nhằm giải quyết các vấn đề nêu trên, các khoá học dành cho các cơ quan bảo vệ
pháp luật nên được cơ quan quản lý chứng khoán tổ chức liên tục, thường xuyên. Các khoá học này sẽ có tác dụng to lớn nếu các đội đặc nhiêm gồm cơ quan quản lý thị trường chứng khoán, công an, tòa án chuyên điều tra, xét xử các tội phạm trên thị trường vốn được thành lập, như đã đề cập ở phần trên.
4.2.3 Hoàn thiện khung pháp lý đáp ứng nhu cầu quản lý thị trường
Hoàn thiện khung pháp lý cần phải hướng tới dựa trên các khuyến nghị của Tổ chức quốc tế IOSCO với 3 mục tiêu cơ bản: bảo vệ nhà đầu tư; thị trường chứng khoán hoạt động công bằng, hiệu quả, minh bạch; giảm thiểu rủi ro hệ thống.
Luật Chứng khoán số 54/2019/QH14 đã được ban hành với khung pháp lý mới chặt chẽ hơn, phù hợp với yêu cầu thực tiễn quản lý thị trường chứng khoán. Tuy nhiên, để có thể thực thi một cách hiệu quả, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước cần sớm hoàn thiện dự thảo, trình cơ quan có thẩm quyền ban hành các Nghị định, văn bản hướng dẫn thi hành dưới Luật. Đặc biệt là các văn bản dưới Luật quy định cụ thể thẩm quyền cho cơ quan thanh tra, giám sát của Ủy ban chứng khoán Nhà nước trong việc tiếp cận thông tin về dòng tiền giao dịch, sao kê ngân hàng, tài khoản viễn thông, di động, nhân thân và mối quan hệ của các cá nhân liên quan, thẩm quyền yêu cầu bắt buộc các đối tượng nghi vấn hợp tác, đến làm việc, giải trình về các nghi vấn liên quan.
Có chế tài xử phạt đủ mạnh để có tính răn đe tới các đối tượng tham gia thị trường. Hoàn thiện các quy định về các hành vi bị cấm theo phương hướng làm rõ các đặc thù hành vi gian lận kiểu mới làm căn cứ xây dựng bộ tiêu chí giám sát, phương thức và kỹ thuật phân tích giao dịch hiện đại, đặc biệt với các hành vi giao dịch nội bộ, hành vi thông đồng trong các giao dịch thao túng. Bởi các tiêu chí giám sát thực chất là quá trình mô phỏng các quy định của pháp luật đối với các hành vi gian lận trên thị trường chứng khoán.
Ngoài ra, cần có các quy định pháp luật chặt chẽ về trách nhiệm trong phòng ngừa và hạn chế hành vi gian lận của các tổ chức kinh doanh chứng khoán và có các biện pháp xử phạt hiệu quả đối với các đơn vị tư vấn phát hành, môi giới, phân tích chứng khoán có hành vi gian lận hoặc hỗ trợ, bao che cho các hành vi gian lận trên thị trường chứng khoán. Xây dựng quy định về cơ chế giám sát 3 cấp mới dựa trên cơ sở Luật Chứng khoán số 54/2019/QH14 ban hành ngày 26/11/2019.
4.2.4 Hoàn thiện phương pháp và kỹ thuật giám sát
Cần chuyển từ cơ chế giám sát thị trường hậu kiểm sang cơ chế giám sát theo thời gian thực mang tính phòng ngừa, ngăn chặn. Từng bước chuyển từ giám sát tuân
thủ (dựa trên các quy định và luật lệ) sang giám sát rủi ro nhằm nhận diện, theo dõi, phòng ngừa, xử lý các hành vi gian lận một cách kịp thời, nhanh chóng. Cụ thể:
- Thiết lập các mối quan hệ hữu cơ giữa các tiêu chí giám sát trong một bộ tiêu chí và giữa các bộ tiêu chí. Dựa trên lý do giá và khối lượng đặt lệnh của một cổ phiếu không tách rời, tác giả đề xuất phương án hoàn thiện công thức xác định giá trị trung bình và xác định độ lệch chuẩn từ xác định biến động giá hoặc biến động của khối lượng thành giá trị đặt lệnh. Theo đó công thức xác định biến động của một cổ phiếu dựa trên công thức sau: (giá) X (khối lượng), trong đó toàn bộ các phép so sánh đơn tuyến của Sở giao dịch sẽ trở thành so sánh biến động của nhiều biến số trên cùng một công thức, đặt mối quan hệ giữa giá và khối lượng vào công thức. Trên cơ sở này kết quả phân tích sẽ phản ánh chính xác hơn đối với những trường hợp giá đặt cao nhưng với khối lượng thấp và ngược lại; đồng thời xác định rõ nguyên nhân gây các biến động của biến số xuất phát chủ yếu từ yếu tố giá hay khối lượng mà không cần thiết phải so sánh từng loại giá trị sau đó tổng hợp lại.
- Cần có hệ thống tiêu chí giám sát trực tuyến theo thời gian thực, bổ sung bộ tiêu chí giám sát hành vi. Bộ tiêu chí giám sát hành vi là một vấn đề rất quan trọng vì kết quả phân tích của bộ tiêu chí giám sát này chính là cơ sở để xác định hoạt động giao dịch của một cổ phiếu chạm tiêu chí cảnh báo về giá và khối lượng có thật sự là bất thường hay không. Đây là cơ sở để triển khai có hiệu quả bộ tiêu chí giám sát cảnh báo sớm đối với các hiện tượng giao dịch bất thường trên thị trường nhằm tăng cường khả năng bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của các nhà đầu tư tham gia trên thị trường chứng khoán, giảm thiểu các hành vi gian lận hoặc cố ý tác động xấu đến hoạt động chung của thị trường chứng khoán. Đối với bộ tiêu chí giám sát hành vi, cần chú trọng nghiên cứu khả năng tích lũy cổ phiếu trước khi thực hiện hành vi. Đây là một giai đoạn cơ bản trước khi thực hiện hành vi thao túng giá hoặc tạo cung cầu giả tạo đối với một chứng khoán. Các tiêu chí trong giám sát hành vi cần quan tâm gồm:
Lệnh đặt có khả năng tạo cung cầu. Đây là loại lệnh đặt trong đợt khớp lệnh liên tục nhằm mục đích làm cho các nhà đầu tư khác nhầm tưởng về tính thanh khoản của của thị trường.
Lệnh khớp có khả năng tác động vào giá của cổ phiếu, đặc biệt trong các phiên khớp lệnh định kỳ xác định giá đóng cửa và xác định giá mở cửa.
Tần suất đặt lệnh. Đây là một yếu tố rất quan trọng để đánh giá ý thức chủ quan của người có các loại lệnh đặt có khả năng tác động vào cung cầu và giá chứng khoán vào hoạt động giao dịch của chứng khoán đó.
Quan hệ trong hoạt động giao dịch giữa các tài khoản. Đây là yếu tố bổ trợ cho các tiêu chí được nêu ở trên. Việc xác định quan hệ trong hoạt động giữa các tài khoản được thực hiện thông qua các tài khoản đối ứng, khớp lệnh hỗ trợ luân phiên giữa các tài khoản trong khoảng thời gian phân tích. Kết quả phân tích quan hệ trong hoạt động giữa các tài khoản sẽ là căn cứ để xác định nhóm tài khoản thực hiện hoạt động thao túng đối với cổ phiếu.
- Các tiêu chí giám sát cần được phân tích trên cơ sở tổ hợp các nguồn thông tin. Các thông tin gồm thông tin công bố của tổ chức phát hành, người nội bộ, tin đồn liên quan đến từ các diễn đàn, thông tin từ các nhà đầu tư… Tiêu chí giám sát đối với kết quả phân tích cơ bản của tổ chức niêm yết dựa trên kết quả phân tích tình hình tài chính của tổ chức niêm yết, kết quả phân tích cơ bản đối với tổ chức niêm yết để đưa ra kết quả xác định hoạt động giao dịch có phải là bất thường hay không, đồng thời xác định tài khoản hoặc nhóm tài khoản có khả năng tác động đến diễn biến giá và thanh khoản của cổ phiếu đó. Bộ tiêu chí giám sát này sẽ thực hiện giám sát thường xuyên đối với các chỉ số phân tích cơ bản của các tổ chức niêm yết và ghi nhận lại toàn bộ các chỉ số đánh giá hoạt động của tổ chức niêm yết và các dấu hiệu bất thường của sự biến động các chỉ số này. Đây là một cơ sở dữ liệu quan trọng để đánh giá diễn biến của giá chứng khoán giao dịch, loại trừ các trường hợp biến động giá do có thông tin tốt từ hoạt động kinh doanh và xác định các trường hợp tăng giá khi không có bất kỳ thông tin hỗ trợ nào từ hoạt động sản xuất kinh doanh của tổ chức niêm yết. Ngoài ra, việc kết hợp thông tin từ các nhà đầu tư và công ty chứng khoán sẽ tránh bỏ sót các trường hợp người vi phạm sử dụng kỹ thuật cao để tránh né sự phát hiện của cơ quan quản lý, đồng thời tránh sự nhầm lẫn đối với những trường hợp nhà đầu tư “đua” lệnh để giao dịch đối với những cổ phiếu có khả năng phát triển tốt và có các yếu tố cung cầu và thanh khoản tốt thật sự.
- Cần có tiêu chí đánh giá mức độ tác động của từng loại thông tin đến giá chứng khoán. Về mặt lý thuyết, bất cứ thông tin nào cũng có khả năng ảnh hưởng đến hoạt động giao dịch của cổ phiếu của tổ chức niêm yết đó ở các mức độ khác nhau. Do đó để giám sát đối với các giao dịch cần thiết phải có cơ sở dữ liệu về hoạt động công bố thông tin của tổ chức niêm yết. Các dữ liệu này cần phải được nghiên cứu phân loại theo khả năng tác động vào giao dịch cổ phiếu theo mức độ tác động với hoạt động giao dịch, từ đó sẽ có căn cứ để xem xét sự thay đổi giá trên thực tế liệu có phù hợp hay đã bị tác động bởi các hành vi gian lận. Ví dụ thông tin về việc tổ chức niêm yết có thêm dự án với giá trị 1000 tỷ sẽ tác động đến giá cổ phiếu mạnh hơn có thêm dự án với giá 200 tỷ; thông tin về việc lợi nhuận trong kỳ cao gấp 3 lần cùng kỳ và 2 lần kỳ trước sẽ tác động đến giá cổ phiếu mạnh hơn so với thông tin về việc được hoàn thuế .v.v.
4.2.5 Phát triển và ứng dụng hệ thống công nghệ thông tin
Trong cách tiếp cận truyền thống, quản lý giám sát dựa trên cơ sở công nghệ (RegTech) được coi là việc ứng dụng công nghệ để thực thi các yêu cầu quản lý. Cách tiếp cận trong bối cảnh mới, công nghệ quản lý, giám sát thị trường sẽ tạo ra khả năng giám sát liên tục theo thời gian thực thông qua cơ chế của trí tuệ nhân tạo (AI), phương thức truy vấn sâu (deep learning). Nhờ đó, có thể nhận diện sớm các hành vi gian lận để xử lý và phòng ngừa thay vì giải quyết sau khi hành vi gian lận đã hoàn thành.
Để đạt được mục tiêu tăng cường quản lý các hành vi gian lận, hệ thống công nghệ thông tin cần phải đáp ứng các tiêu chuẩn sau:
- Cập nhật nhanh, chính xác và chia sẻ các thông tin từ các chủ thể tham gia thị trường chứng khoán gồm tổ chức phát hành, người nội bộ, nhà đầu tư, các tổ chức kinh doanh chứng khoán… Có khả năng tự động cập nhật thông tin từ tổ chức phát hành, xác định và công bố các thông tin như đối tượng nào không còn là cổ đông lớn, đối tượng nào trở thành cổ đông lớn, thực hiện tự động công bố giao dịch của cổ đông lớn và người nội bộ theo quy định, giá cổ phiếu nào đang không phù hợp với quy mô, hiệu quả sản xuất kinh doanh hoặc vị thế của doanh nghiệp trên thị trường… Cơ chế này giúp giảm bất đối xứng thông tin do khả năng tiếp cận thông tin của tất cả mọi người là ngang nhau, tránh hiện tượng thông tin phải đi qua nhiều bước, nhiều khâu quản lý mới đến được công chúng.
- Ứng dụng Robotics và tiến tới ứng dụng trí tuệ nhân tạo AI để đáp ứng khả năng tự động thu thập, phân loại và xử lý số lượng lớn và đa dạng các dữ liệu nhằm đáp ứng được chức năng cảnh báo sớm các hành vi gian lận. Robotics và AI có thể nhận dạng ký tự, ngôn ngữ, phân loại, đọc hiểu giúp xử lý dữ liệu một cách nhanh chóng, hiệu quả, chính xác và tiết kiệm thời gian, chi phí. Nhờ đó, có thể tiến hành các giải pháp tự động hóa dựa trên kết quả thu thập, tự động phân tích sâu hơn đối với giao dịch nghi vấn như mở rộng dữ liệu thu thập, kiểm tra các giao dịch có liên quan…Việc ứng dụng trí tuệ nhân tạo AI còn có thể tự động thay đổi các điều kiện, tiêu chí giám sát theo sự biến động và tinh vi của các hành vi gian lận. Nhờ đó khả năng quản lý mới theo kịp yêu cầu thực tiễn phát triển thị trường chứng khoán.
- Hệ thống phần cứng phải đủ mạnh để có thể giám sát giao dịch theo tài khoản của nhà đầu tư nhằm mục đích phát hiện và cảnh báo nhanh nhất có thể cho các đối tượng có liên quan và thị trường trong trường hợp cần thiết. Ngoài ra, trên cơ sở một hệ thống công nghệ thông tin có cơ sở dữ liệu rộng và đầy đủ các hoạt động khác như công bố thông tin, quản lý tổ chức niêm yết, quản lý công ty chứng khoán, các cơ quan quản lý có thể thiết lập hệ thống theo dõi các tài khoản đã từng vi phạm trong một mối liên
hệ nhất định để làm cơ sở theo dõi thường xuyên với các giao dịch do các tài khoản này thực hiện, giảm thiểu khả năng vi phạm xuất phát từ các tài khoản đã có lịch sử vi phạm.
- Có khả năng kết nối và chia sẻ thông tin giữa các cơ quan, bộ phận có chức năng, thẩm quyền xử lý các hành vi gian lận. Một hệ thống công nghệ thông tin có khả năng kết nối và chia sẻ một cách phân cấp, phần quyền rõ ràng chặt chẽ, sẽ đảm bảo sự phối hợp hiệu quả giữa các cơ quan, ban ngành trong phát hiện, thanh tra, kiểm tra và xử lý các hành vi gian lận trên thị trường chứng khoán... Đặc biệt, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước phải có khả năng thu thập dữ liệu của cơ quan thuế, cơ quan kế hoạch đầu tư… có liên quan để có thể đánh giá kịp thời các yếu tố nguy cơ của hành vi gian lận
- Hệ thống công nghệ thông tin đáp ứng mục tiêu giám sát 3 cấp và có sự tương tác hiệu quả giữa 3 cấp giám sát là Ủy ban Chứng khoán Nhà nước, Sở giao dịch và Công ty chứng khoán. Đặc biệt, hệ thống công nghệ thông tin phải đáp ứng khả năng kết nối theo dõi các giao dịch nghi vấn trực tiếp từ Ủy ban Chứng khoán với Sở giao dịch chứng khoán. Từ đó, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước có thể chủ động giám sát các giao dịch một cách công khai, minh bạch.
4.2.6 Bồi dưỡng trình độ nhận thức cho các nhà đầu tư
Cần tăng cường công tác tuyên truyền phổ biến, giáo dục nâng cao trình độ và nhận thức cho các nhà đầu tư tham gia thị trường chứng khoán, đặc biệt là các nhà đầu tư nữ giới. Bởi theo kết quả nghiên cứu nhà đầu tư nam có nhận thức về hành vi gian lận nhiều hơn so với nữ giới. Các nhà đầu tư có kiến thức về thị trường chứng khoán và các hành vi gian lận trên thị trường chứng khoán thì ít chịu tác động bởi những tin đồn hoặc các thông tin được cho là "nội bộ" khác (nhất là khi quy trình và phương pháp công bố thông tin được quy định một cách công khai, rõ ràng).
Ủy ban Chứng khoán Nhà nước cần chủ trì phối hợp với các tổ chức kinh doanh chứng khoán nâng cao kiến thức tài chính cho nhà đầu tư với 3 mảng chính là: Phổ biến kiến thức về đầu tư, phổ biến các kỹ năng và hiểu biết về tài chính, phổ biến các quy định của pháp luật về chứng khoán và thị trường chứng khoán, hướng dẫn chuyên đề các dấu hiệu nhận biết hành vi gian lận trên thị trường chứng khoán. Phổ biến kiến thức về đầu tư giúp nhà đầu tư nắm rõ đặc tính của công cụ đầu tư… sản phẩm, lựa chọn dịch vụ nào phù hợp với khả năng (mức chịu đựng rủi ro, mục tiêu, thời gian đầu tư…). Phổ biến các kỹ năng và hiểu biết về tài chính giúp nhà đầu tư có thể lựa chọn được chuyên gia tư vấn đầu tư hợp lý, có năng lực, hoặc giúp nhà đầu tư biết cách sử dụng các công cụ phân tích đầu tư hiệu quả. Phổ biến các quy định của pháp luật giúp nhà đầu tư nắm rõ quyền và nghĩa vụ khi tham gia thị trường chứng