Nghiên cứu các nhân tố ảnh hưởng tới chất lượng kiểm toán báo cáo tài chính các doanh nghiệp niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu trong Luận án là trung thực. Những kết quả trong Luận án chưa từng được

công bố trong bất cứ một công trình nào khác.

Tác giả Luận án

Bùi Thị Thủy

LỜI CẢM ƠN

Tác giả xin bày tỏ sự cảm ơn tới Trường Đại học Kinh tế quốc dân, Viện Đào tạo Sau Đại học, Viện Kế toán - Kiểm toán Trường Đại học Kinh tế quốc dân đã giúp đỡ Tác giả trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu Luận án.

Tác giả xin chân thành cảm ơn sự giúp đỡ nhiệt tình và hữu ích trong việc cho ý kiến đánh giá vào bản khảo sát cũng như trong suốt quá trình thu thập dữ liệu khảo sát, phỏng vấn từ lãnh đạo các cơ quan quản lý nhà nước, như Bộ Tài chính, VACPA, lãnh đạo các công ty kiểm toán độc lập, chuyên gia phân tích báo cáo tài chính và 138 kiểm toán viên được chấp thuận kiểm toán báo cáo tài chính doanh nghiệp niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam năm 2012.

Tác giả cũng bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới Thầy, Cô là người hướng dẫn và có nhiều ý kiến đóng góp sửa chữa quí báu trong quá trình nghiên cứu Luận án của Tác giả. Tác giả xin được chân thành cảm ơn gia đình, bạn bè, đồng nghiệp đã động viên tinh thần và tạo điều kiện thuận lợi nhất cho Tác giả trong suốt quá trình hoàn thành Luận án!

Tác giả Luận án

Bùi Thị Thủy

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN i

LỜI CẢM ƠN ii

MỤC LỤC iii

DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU VIẾT TẮT vi

DANH MỤC BẢNG, BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ vii

MỞ ĐẦU 1

CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VIỆC NGHIÊN CỨU CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN CHẤT LƯỢNG KIỂM TOÁN BÁO CÁO TÀI CHÍNH DOANH NGHIỆP NIÊM YẾT TRÊN THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN 16

1.1. Thị trường chứng khoán và doanh nghiệp niêm yết trên thị trường

chứng khoán 16

1.1.1. Thị trường chứng khoán 16

1.1.2. Doanh nghiệp niêm yết trên thị trường chứng khoán 20

1.1.3. Đặc điểm báo cáo tài chính của doanh nghiệp niêm yết 23

1.2. Kiểm toán báo cáo tài chính của doanh nghiệp niêm yết 25

1.2.1. Khái niệm và phân loại kiểm toán 26

1.2.2. Vai trò của kiểm toán độc lập đối với báo cáo tài chính doanh nghiệp

niêm yết 29

1.2.3. Các loại báo cáo kiểm toán báo cáo tài chính doanh nghiệp niêm yết

trên thị trường chứng khoán 31

1.3. Các nhân tố ảnh hưởng đến chất lượng kiểm toán báo cáo tài chính

của doanh nghiệp niêm yết 33

1.3.1. Đối tượng quan tâm tới chất lượng kiểm toán báo cáo tài chính của

doanh nghiệp niêm yết 33

1.3.2. Quan điểm chất lượng kiểm toán báo cáo tài chính doanh nghiệp

niêm yết 37

1.3.3. Các nhân tố ảnh hưởng đến chất lượng kiểm toán báo cáo tài chính

của các doanh nghiệp niêm yết 42

Kết luận Chương 1 55

CHƯƠNG 2: PHÂN TÍCH THỰC TRẠNG VỚI VIỆC XÁC ĐỊNH CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN CHẤT LƯỢNG KIỂM TOÁN BÁO CÁO TÀI CHÍNH CÁC DOANH NGHIỆP NIÊM YẾT TRÊN THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN

VIỆT NAM 56

2.1. Tổng quan thị trường chứng khoán Việt Nam và các doanh nghiệp

niêm yết 56

2.1.1. Sự phát triển của thị trường chứng khoán Việt Nam và các doanh

nghiệp niêm yết 56

2.1.2. Điều kiện niêm yết của doanh nghiệp trên thị trường chứng khoán

Việt Nam 59

2.1.3. Đặc điểm doanh nghiệp niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt

Nam ảnh hưởng tới kiểm toán 60

2.2. Kiểm toán báo cáo tài chính doanh nghiệp niêm yết trên thị trường

chứng khoán Việt Nam 65

2.2.1. Đặc điểm công ty kiểm toán độc lập được chấp thuận kiểm toán

doanh nghiệp niêm yết 65

2.2.2. Vai trò của kiểm toán báo cáo tài chính các doanh nghiệp niêm yết

trên thị trường chứng khoán Việt Nam 76

2.2.3. Thực trạng đánh giá chất lượng kiểm toán báo cáo tài chính của

doanh nghiệp niêm yết 79

2.3. Xác định các nhân tố ảnh hưởng tới chất lượng kiểm toán báo cáo tài

chính của doanh nghiệp niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam 84

2.3.1. Nhóm nhân tố bên ngoài 86

2.3.2. Nhóm Nhân tố thuộc về kiểm toán viên/nhóm kiểm toán 93

2.3.3. Nhóm Nhân tố thuộc về công ty kiểm toán 101

Kết luận Chương 2 105

CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VỀ CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN CHẤT LƯỢNG KIỂM TOÁN BÁO CÁO TÀI CHÍNH CÁC DOANH NGHIỆP NIÊM YẾT TRÊN THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN VIỆT NAM 106

3.1. Thu thập và xử lý số liệu nghiên cứu 106

3.1.1. Thiết kế câu hỏi khảo sát 106

3.1.2. Lựa chọn đối tượng khảo sát 107

3.1.3. Phương pháp khảo sát và thu hồi phiếu khảo sát 109

3.1.4. Đặc điểm đối tượng trả lời phiếu khảo sát 118

3.1.5. Nguồn dữ liệu sử dụng 112

3.1.6. Mô tả các bước hình thành dữ liệu nghiên cứu 122

3.2. Phân tích kết quả về mức độ ảnh hưởng của các nhân tố đến chất

lượng kiểm toán báo cáo tài chính doanh nghiệp niêm yết 118

3.2.1. Nhóm Nhân tố bên ngoài 119

3.2.2. Nhóm Nhân tố thuộc về kiểm toán viên/nhóm kiểm toán 122

3.2.3. Nhóm Nhân tố thuộc về công ty kiểm toán 127

Kết luận Chương 3 132

CHƯƠNG 4: GIẢI PHÁP VÀ KIẾN NGHỊ NHẰM NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG KIỂM TOÁN BÁO CÁO TÀI CHÍNH CÁC DOANH NGHIỆP NIÊM YẾT TRÊN THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN VIỆT NAM 133

4.1. Sự cần thiết nâng cao chất lượng kiểm toán báo cáo tài chính

doanh nghiệp niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam 133

4.2. Giải pháp nâng cao chất lượng kiểm toán báo cáo tài chính các

doanh nghiệp niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam 137

4.2.1. Nhóm giải pháp nâng cao chất lượng KTV/nhóm kiểm toán 139

4.2.2. Nhóm giải pháp nâng cao chất lượng các công ty kiểm toán 145

4.2.3. Nhóm giải pháp cải thiện môi trường pháp lý 148

4.3. Một số kiến nghị nhằm tăng cường các giải pháp 153

4.3.1. Đối với các cơ quan có thẩm quyền 153

4.3.2. Đối với doanh nghiệp niêm yết 155

4.3.3. Lưu ý đối với nhà đầu tư khi sử dụng các báo cáo kiểm toán báo cáo

tài chính 156

Kết luận Chương 4 159

KẾT LUẬN 160

DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU CỦA TÁC GIẢ DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

PHỤ LỤC

DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU VIẾT TẮT

Ký hiệu viết tắt

Viết đầy đủ
BCKiT	Báo cáo kiểm toán
BCTC	Báo cáo tài chính
BLĐ	Ban lãnh đạo
CMKT	Chuẩn mực kế toán
CMKiT	Chuẩn mực kiểm toán
ISA	Chuẩn mực kiểm toán quốc tế (International Standard on Auditing)
VSA	Chuẩn mực kiểm toán Việt Nam (Vietnamese Standard on Auditing)
CTKT	Công ty kiểm toán
DNNY	Doanh nghiệp niêm yết
GDCK	Giao dịch chứng khoán
SGDCK TP.HCM	Sở Giao dịch Chứng khoán thành phố Hồ Chí Minh
VACPA	Hội Kiểm toán viên hành nghề Việt Nam (Vietnam Asociation of Certified Public Accountants)
KTV	Kiểm toán viên
NĐT	Nhà đầu tư
SPSS	Phần mềm thống kê kinh tế (Statistical Package for the Social Sciences)
TMCP	Thương mại cổ phần
TNHH	Trách nhiệm hữu hạn
TTCK	Thị trường chứng khoán
UBCKNN	Ủy Ban Chứng khoán Nhà nước