Sự Cần Thiết Phải Hoàn Thiện Kiểm Soát Chất Lượng Trong Kiểm Toán Báo Cáo

Chương 3

PHƯƠNG HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN KIỂM SOÁT CHẤT LƯỢNG TRONG KIỂM TOÁN BÁO CÁO TÀI CHÍNH TẠI

CÔNG TY TRÁCH NHIỆM HỮU HẠN KIỂM TOÁN ASC

3.1. Sự cần thiết phải hoàn thiện kiểm soát chất lượng trong kiểm toán báo cáo tài chính tại công ty trách nhiệm hữu hạn kiểm toán ASC

Không nằm ngoài lộ trình chung của hội nhập, ASC là một trong những doanh nghiệp đi đầu trong vấn để chuẩn bị cho hội nhập và mục tiêu của ASC đến năm 2025 là sánh ngang với các công ty kiểm toán lớn đang hoạt động tại Việt Nam về thị phần kiểm toán cũng như chất lượng dịch vụ, để đạt được điều đó công ty đã có những chiến lược phát triển lâu dài.

3.2. Phương hướng hoàn thiện kiểm soát chất lượng trong kiểm toán báo cáo tài chính tại công ty trách nhiệm hữu hạn kiểm toán ASC

Để đảm bảo phù hợp với yêu cầu về chất lượng kiểm toán ở hiện tại và trong thời gian tới, kiểm soát chất lượng kiểm toán tại công ty cần được hoàn thiện theo các hướng cơ bản sau:

Thứ nhất, xây dựng các thủ tục kiểm soát phù hợp với yêu cầu quản lý chất lượng kiểm toán, phù hợp với yêu cầu của chuẩn mực kiểm toán và trình độ phát triển của công ty.

Thứ hai, hoàn thiện các yêu cầu về kiểm soát của công ty để đảm bảo các quy định liên quan đến việc kiểm soát chất lượng kiểm toán được thực hiện hợp lý, hiệu quả.

Thứ ba, nâng cao hiệu quả kết hợp giữa kiểm soát nội bộ trong nhóm kiểm toán và kiểm soát của các thành viên Ban Giám đốc không tham gia trực tiếp vào nhóm kiểm toán.

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 141 trang tài liệu này.

Thứ tư, xây dựng chế tài xử phạt đối với các hành vi vi phạm các chính sách kiểm soát chất lượng kiểm toán.

3.3. Giải pháp hoàn thiện kiểm soát chất lượng trong kiểm toán báo cáo tài chính tại công ty trách nhiệm hữu hạn kiểm toán ASC

Xác định đúng nội dung và phương thức kiểm soát có ý nghĩa quan trọng đối với chất lượng và hiệu quả của hoạt động kiểm soát chất lượng kiểm toán.

Nội dung và phương thức kiểm soát được biểu hiện cụ thể trong mỗi giai đoạn của quy trình kiểm toán theo từng chủ thể kiểm soát như sau:

3.3.1. Giải pháp kiểm soát chất lượng trong giai đoạn chuẩn bị kiểm toán

Có thể nói, trong giai đoạn chuẩn bị kiểm toán thì nội dung lập kế hoạch kiểm toán để xây dựng chương trình kiểm toán là nội dung quan trọng. Vì vậy, kế hoạch kiểm toán phải được lập cho mọi cuộc kiểm toán mà không phân biệt về phạm vi, quy mô của đối tượng kiểm toán.

3.3.2. Giải pháp kiểm soát chất lượng trong giai đoạn thực hiện kiểm toán

Nội dung kiểm soát giai đoạn này là kiểm soát việc thực hiện cuộc kiểm toán theo chương trình kiểm toán đã được xây dựng và phê duyệt; kiểm soát quá trình các KTV áp dụng các phương pháp chuyên môn nghiệp vụ để thu thập và đánh giá các bằng chứng kiểm toán; và kiểm soát đạo đức nghề nghiệp của các kiểm toán viên.

3.3.3. Giải pháp kiểm soát chất lượng trong giai đoạn kết thúc kiểm toán và lập báo cáo kiểm toán

Nội dung kiểm soát trong giai đoạn này cần đặc biệt quan tâm tới dự thảo báo cáo kiểm toán, dự thảo báo cáo kiểm toán chỉ có thể được phát hành chính thức khi có sự phê duyệt của Chủ nhiệm kiểm toán, thành viên ban giám đốc chịu trách nhiệm soát xét và kiểm soát rủi ro, thành viên ban giám đốc phụ trách khách hàng. Tuy nhiên, tại Công ty dự thảo báo cáo kiểm toán vẫn được phát hành mà không có đầy đủ sự phê duyệt của các cấp độ kiểm soát nêu trên.

3.4. Điều kiện để thực hiện giải pháp

3.4.1. Đối với Nhà nước

Thứ nhất, Nhà nước cần hoàn thiện cơ sở pháp lý cho hoạt động kiểm toán và kiểm soát chất lượng kiểm toán.

Thứ hai, thành lập Uỷ ban Giám sát Chất lượng kiểm toán đối với các công ty kiểm

toán.

Thứ ba, xây dựng cơ chế kiểm tra chéo giữa các công ty kiểm toán.

Thứ tư, nâng cao vai trò giám sát, kiểm tra của Hiệp hội nghề nghiệp.

3.4.2. Đối với Công ty trách nhiệm hữu hạn kiểm toán ASC

Thứ nhất, các CTKT cần phải nâng cao chất lượng đội ngũ KTV.

Thứ hai, bản thân các công ty kiểm toán cần nhận thức được việc xây dựng một cơ cấu tổ chức khoa học, hợp lý và đặc biệt là việc thành lập phòng kiểm soát chất lượng kiểm toán là hết sức cần thiết.

Thứ ba, hoàn thiện hệ thống kiểm soát chất lượng của các công ty kiểm toán, trong đó đặc biệt quan tâm tới việc xây dựng một Quy trình kiểm soát chất lượng hiệu quả cũng như đề cao Vai trò của người kiểm soát độc lập trong công ty kiểm toán với từng cuộc kiểm toán cụ thể.

Thứ tư, các công ty kiểm toán cần hoàn thiện về qui trình, kỹ thuật và hồ sơ kiểm toán, từng bước ứng dụng công nghệ tin học vào trong quá trình thực hiện.

Kết luận Chương 3

KẾT LUẬN

Nền kinh tế ngày càng phát triển, các doanh nghiệp cạnh tranh ngày càng quyết liệt hơn nên sự can thiệp của các tổ chức kiểm toán độc lập đặc biệt là chất lượng kiểm toán báo cáo tài chính càng đóng vai trò quan trọng trong sự minh bạch báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh của họ vì vậy việc kiểm soát chất lượng kiểm toán báo cáo tài chính đối với các công ty kiểm toán độc lập nói chung và công ty TNHH Kiểm toán ASC nói riêng là nhiệm vụ không thể thiếu và rất cần thiết.

Đối với kiểm toán viên và công ty kiểm toán sự không phù hợp trong ý kiến kiểm toán cũng như không làm thoả mãn sự hài lòng của khách hàng về dịch vụ cũng có nghĩa là công ty gặp rủi ro kiểm toán, mất uy tín và có nguy cơ mất thị trường khách hàng. Trong điều kiện nền kinh tế phát triển, các hoạt động đang dạng, phức tạp, các chính sách kinh tế thay đổi cùng với nhận thức và yêu cầu về chất lượng của khách hàng ngày càng cao. Do vậy vấn đề đặt ra đối với công tác quản lý chất lượng kiểm toán là phải đảm bảo và nâng cao chất lượng kiểm toán. Đảm bảo chất lượng kiểm toán là tập hợp các biện pháp có kế hoạch và hệ thống cần thiết để đảm bảo rằng kết quả kiểm toán hoàn toàn phù hợp với các yêu cầu về chất lượng đã đề ra. Và nâng cao chất lượng đòi hỏi các hoạt động kiểm soát cần phải được tiến hành thường xuyên, liên tục và ở mọi cấp độ quản lý nhằm không những duy trì chất lượng mà phải nâng cao hơn nữa chất lượng, nhằm thoả mãn tốt hơn nhu cầu của khách hàng trong các điều kiện thay đổi của nền kinh tế.

Với đề tài nghiên cứu là: “Kiểm soát chất lượng trong kiểm toán báo cáo tài chính tại Công ty trách nhiệm hữu hạn kiểm toán ASC”. Luận văn đã cụ thể hóa được những vấn đề lý luận cơ bản về kiểm soát chất lượng hoạt động kiểm toán báo cáo tài chính trong các công ty kiểm toán độc lập nói chung và công ty TNHH Kiểm toán ASC nói riêng. Đồng thời, luận văn đã thực hiện phân tích, đánh giá thực trạng thực hiện kiểm soát chất lượng kiểm toán tại công ty TNHH Kiểm toán ASC, qua đó thấy được các hạn chế cần được hoàn thiện trong quá trình kiểm soát chất lượng hoạt động kiểm toán tại công ty. Luận văn đã đưa ra những đề xuất cụ thể và thiết thực trong việc hoàn thiện quá trình kiểm soát chất lượng kiểm toán tại công ty TNHH Kiểm toán ASC trên 2 nội dung cơ bản là hoàn thiện việc thiết kế và thực hiện kiểm soát chất lượng kiểm toán báo cáo tài chính tại công ty.

Dù có nhiều cố gắng nhưng chắc chắn luận văn sẽ không tránh khỏi những thiếu sót, qua đây tác giả cũng hy vọng sẽ có được những ý kiến đóng góp từ các thầy cô và người đọc để góp phần hoàn thiện hơn nữa việc kiểm soát chất lượng kiểm toán báo cáo tài chính trong các công ty kiểm toán độc lập nói chung và công ty TNHH Kiểm toán ASC nói riêng, để ngày càng đưa ra được những sản phẩm có hiệu quả hơn nữa đối với những đối tượng sử dụng BCTC và góp phần làm minh bạch kết quả hoạt động kinh doanh của các DN hiện nay.

xix

TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG ĐOÀN

PHẠM HUY HÙNG

KIỂM SOÁT CHẤT LƯỢNG TRONG KIỂM TOÁN BÁO CÁO TÀI CHÍNH TẠI CÔNG TY TRÁCH NHIỆM HỮU HẠN KIỂM TOÁN ASC

LUẬN VĂN THẠC SĨ KẾ TOÁN

MÃ SỐ: 60340301

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. NGUYỄN THỊ MỸ

HÀ NỘI, NĂM 2017

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Trên thế giới, kiểm toán xuất hiện từ rất sớm, cụ thể có nghiên cứu cho rằng kiểm toán xuất hiện chính thức từ những năm đầu thập kỷ 30 của thế kỷ thứ XX ở Mỹ. Tại Việt Nam, kiểm toán độc lập chính thức ra đời vào năm 1991, tiếp đó kiểm toán Nhà nước ra đời vào năm 1994, và kiểm toán nội bộ xuất hiện vào năm 1997. Sự ra đời của kiểm toán độc lập, được đánh dấu bằng sự thành lập của hai công ty kinh doanh trong lĩnh vực kế toán, kiểm toán là Công ty trách nhiệm hữu hạn Kiểm toán Việt Nam (VACO) và Công ty trách nhiệm hữu hạn dịch vụ kế toán và kiểm toán Việt Nam (AASC) (tháng 05/1991). Với cương vị là các công ty kiểm toán đầu tiên, VACO và AASC đã đóng góp nhiều công sức không chỉ trong phát triển công ty, mở rộng địa bàn kiểm toán mà còn cả trong việc cộng tác với các công ty và tổ chức nước ngoài phát triển sự nghiệp kiểm toán ở Việt Nam [7, tr.19]. Trải qua 26 năm tồn tại và phát triển, kiểm toán độc lập Việt Nam đã được mở rộng với gần 160 công ty kiểm toán, (trong đó có 30 công ty kiểm toán được chấp thuận kiểm toán đơn vị có lợi ích công chúng năm 2017), với 1805 kiểm toán viên được cấp giấy chứng nhận đăng ký hành nghề kiểm toán năm 2017 (theo số liệu của BTC đến ngày 28/02/2017). Điều đó thể hiện sự phát triển tương đối mạnh mẽ của một loại hình doanh nghiệp đặc thù và không thể thiếu trong nền kinh tế thị trường hiện nay. Kiểm toán ra đời, tồn tại và phát triển đã góp phần tạo niềm tin cho những người quan tâm đối với thực trạng hoạt động tài chính của doanh nghiệp, giúp hướng dẫn nghiệp vụ, củng cố nề nếp, công tác tài chính kế toán cho doanh nghiệp, cùng với đó là góp phần nâng cao hiệu quả trong hoạt động và hiệu năng trong quản lý.

Tuy nhiên, trong những năm gần đây, xuất hiện những câu hỏi được đặt ra: liệu vai trò, ý nghĩa của kiểm toán có còn được duy trì để thỏa mãn sự kỳ vọng của đông đảo công chúng hay không? Khi mà thực tế liên tiếp xuất hiện những vụ bê bối về chất lượng kiểm toán của các công ty kiểm toán độc lập.

Trên thế giới, điển hình là sự sụp đổ của hãng kiểm toán hàng đầu thế giới Arthur Andersen năm 2002, đã làm tăng lên sự lo ngại về chất lượng kiểm toán. Tiếp sau sự sụp đổ của Arthur Andersen là hàng loạt các bê bối khác về chất lượng kiểm toán của các công ty kiểm toán độc lập được phanh phui liên quan đến việc đưa ra ý kiến không xác đáng về báo cáo tài chính (BCTC), như trường hợp phá sản của tập

đoàn Viễn thông Worldcom, hay tập đoàn bán lẻ lớn thứ hai của Mỹ Kmart (do PwC kiểm toán),…

Tại Việt Nam, tình trạng biến báo các số liệu kế toán, sự phù phép các thông tin tài chính diễn ra khá phổ biến trong các doanh nghiệp, trên mọi lĩnh vực và thuộc nhiều thành phần kinh tế. Điển hình là sự kiện công ty cổ phần Bông Bạch Tuyết (mã chứng khoán BBT) năm 2008 đã trở thành tâm điểm chú ý của dư luận gây nhiều tranh cãi, mà trách nhiệm phần nhiều thuộc về các kiểm toán viên (KTV) trong việc đảm bảo độ tin cậy về tính trung thực – hợp lý của các thông tin trên BCTC của công ty khách hàng. Hay gần đây là liên quan đến công ty gỗ Trường Thành năm 2016; Và câu chuyện ngân hàng Eximbank bị lỗ lũy kế và cổ phiếu rơi vào diện cảnh báo vẫn còn rất nóng trên thị trường. Lý do bị rơi vào diện cảnh báo là do lợi nhuận của Ngân hàng Eximbank năm 2015 từ lãi hơn 114 tỷ bị điều chỉnh hồi tố thành lỗ hơn 817 tỷ đồng. Điểm nổi bật đáng tranh luận trong lần này là câu chuyện đơn vị kiểm toán 2015 của Eximbank là công ty kiểm toán KPMG đã nhấn mạnh đến những sai phạm trong hạch toán của Eximbank và việc chấp nhận của công ty kiểm toán khác. Và đơn vị kiểm toán khác chính là E&Y – đơn vị kiểm toán của Eximbank trong suốt thời gian 2010- 2014. Người ta nghi ngờ về một đơn vị kiểm toán được mệnh danh là Big4 trong lĩnh vực kiểm toán như E&Y. Liệu có thật sự chỉ là thiếu sót do nghề nghiệp không hay có những điều tiêu cực trong đạo đức nghề nghiệp của kiểm toán viên? … Nghiêm trọng hơn là việc UBCKNN ra quyết định xử phạt các công ty kiểm toán và các KTV có sai phạm trọng yếu trong quá trình kiểm toán BCTC, mà gần đây nhất là UBCKNN đã đình chỉ tư cách kiểm toán viên được chấp thuận kiểm toán cho đơn vị có lợi ích công chúng thuộc lĩnh vực chứng khoán kể từ ngày 7/11/2017 đến hết ngày 31/12/2017 đối với 4 kiểm toán viên thuộc công TNHH kiểm toán và kế toán Hà Nội (CPA Hà Nội),… Tất cả những điều này càng làm cho các cơ quan hữu quan, các nhà đầu tư, quan ngại nhiều hơn về chất lượng cũng như việc kiểm soát chất lượng trong kiểm toán BCTC của các công ty kiểm toán.

Các vụ việc xảy ra liên tiếp như vậy đã khiến niềm tin của các nhà đầu tư vào chất lượng dịch vụ kiểm toán ngày càng giảm dần. Nhiều khía cạnh được đặt ra như vấn đề kiểm soát chất lượng trong kiểm toán BCTC có được các công ty kiểm toán độc lập thực hiện hay không? Và nếu có thì được thực hiện như thế nào?

Hiểu được những vấn đề trên, các công ty kiểm toán đã và đang không ngừng nỗ lực hoàn thiện các dịch vụ mà mình cung cấp. Trong đó, chất lượng của dịch vụ kiểm toán là mối quan tâm của các đối tượng sử dụng thông tin trên báo cáo tài chính. Muốn nâng cao chất lượng, cần tiến hành kiểm soát chất lượng hoạt động kiểm toán.

Nhận thức được tầm quan trọng của việc kiểm soát chất lượng kiểm toán từ năm 1998, Bộ Tài chính đã tổ chức các cuộc kiểm tra đối với công ty kiểm toán. Ngày 14/3/2003 Bộ Tài chính đã ban hành chuẩn mực số 220 về kiểm soát chất lượng hoạt động kiểm toán. Đến ngày 23/10/2014 Bộ tài chính đã ban hành thông tư số: 157/2014/TT-BTC quy định về kiểm soát chất lượng dịch vụ kiểm toán.

Về phía các công ty do nhận thức được chất lượng dịch vụ cung cấp là nhân tố quan trọng để khẳng định uy tín, vị thế của mình trên thị trường nên việc nâng cao chất lượng kiểm toán là một trong những yêu cầu cấp thiết có tính sống còn để tồn tại và phát triển.

Trong bối cảnh đó, việc nghiên cứu của tác giả với đề tài: “Kiểm soát chất lượng trong kiểm toán báo cáo tài chính tại Công ty trách nhiệm hữu hạn kiểm toán ASC” là hết sức cần thiết, góp phần làm sáng tỏ các vấn đề đang được quan tâm, đồng thời làm cơ sở cho việc đề xuất các giải pháp cần tập trung để hoàn thiện kiểm soát chất lượng trong kiểm toán BCTC giúp công ty ngày càng phát triển và tăng cường được tính cạnh tranh trên thị trường.

2. Tổng quan về đề tài nghiên cứu

Cho đến nay có rất nhiều công trình nghiên cứu về kiểm soát chất lượng trong kiểm toán BCTC trên thế giới và tại Việt Nam, cụ thể:

Trên thế giới: theo quan điểm của DeAglelo (1981), chất lượng kiểm toán được hiểu là khả năng KTV phát hiện và báo cáo các sai phạm trọng yếu trong việc trình bày và khai báo các thông tin trên BCTC của công ty khách hàng được kiểm toán. [1, tr. 113-127]. Theo đó khi đánh giá về khả năng phát hiện các sai phạm trọng yếu thì cần kiểm soát tốt chất lượng nguồn nhân lực (trình độ chuyên môn, nghiệp vụ của các KTV); Còn khả năng báo cáo sai phạm phụ thuộc vào tính độc lập của KTV.

Với quan điểm quy mô công ty kiểm toán quyết định chất lượng kiểm toán, theo đó với công ty kiểm toán lớn thường cung cấp dịch vụ kiểm toán có chất lượng hơn các công ty nhỏ [2, tr.779-805]. Theo đó, các công ty kiểm toán danh tiếng hơn sẽ

cung cấp chất lượng kiểm toán tốt hơn và chất lượng kiểm toán được cho là đồng đều như nhau giữa các công ty kiểm toán lớn.

Tuy nhiên, sau sự sụp đổ của tập đoàn kiểm toán hàng đầu thế giới Authur Andersen (2002), một số nghiên cứu gần đây đã chỉ ra rằng, chất lượng kiểm toán là không đồng nhất giữa các công ty kiểm toán có quy mô lớn (Libby và cộng sự, 2006; Carlin, 2008;…)

Tại Việt Nam, các nghiên cứu có liên quan đến chất lượng kiểm toán, điển hình có Luận án tiến sĩ của tác giả Nguyễn Thị Mỹ (2013), “Hoàn thiện kiểm toán báo cáo tài chính của các công ty niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam”; và đề tài cấp ngành của TS. Hà Thị Ngọc Hà cùng nhóm nghiên cứu năm 2011, “Các giải pháp hoàn thiện, tăng cường kiểm soát chất lượng công tác kiểm toán BCTC các đơn vị có lợi ích công chúng”; hay gần đây là Luận án tiến sĩ của tác giả Bùi Thị Thủy (2014), “Nghiên cứu các nhân tố ảnh hưởng tới chất lượng kiểm toán BCTC các doanh nghiệp niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam”; …

Trong các nghiên cứu trong nước kể trên các tác giả đã chỉ ra, phân tích, bàn luận và có những đánh giá rất sâu sắc trên các khía cạnh khác nhau, gắn với nội dung nghiên cứu của các tác giả.

Ngoài ra còn một số đề tài luận văn thạc sĩ nghiên cứu về kiểm soát chất lượng kiểm toán BCTC, giới hạn phạm vi nghiên cứu trong một công ty kiểm toán cụ thể, như (Hoàng Thị Thu Hiền, 2011, “Hoàn thiện kiểm soát chất lượng kiểm toán báo cáo tài chính tại công ty trách nhiệm hữu hạn Tư vấn Tài chính - kế toán và Kiểm toán - AASC”); (Hoàng Phương Thảo, 2012, “Hoàn thiện kiểm soát chất lượng kiểm toán báo cáo tài chính tại công ty trách nhiệm hữu hạn kiểm toán – PKF Việt Nam”); … theo nghiên cứu của tác giả thì các luận văn trên về mặt lý luận cơ bản các công trình này đã bám sát các nguyên lý hiện đại trên thế giới và được đúc kết trong các giáo trình kiểm toán của một số học viện, trường đại học lớn như Đại học Kinh tế quốc dân, Đại học Kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh, Học viện Tài chính… và đã phân tích việc kiểm soát chất lượng kiểm toán theo hướng tiếp cận theo cấp độ kiểm soát.

Mặc dù vậy, cho đến thời điểm này theo tìm hiểu của tác giả thì chưa có công trình nào nghiên cứu về Kiểm soát chất lượng trong kiểm toán báo cáo tài chính tại Công ty trách nhiệm hữu hạn kiểm toán ASC. Kế thừa và dựa trên các quan điểm khác nhau từ các công trình nghiên cứu đã thực hiện, cũng như để có cơ sở nâng cao chất