Vị Trí Của Công Trình Tưới Trong Việc Tăng Sản Nông Nghiệp:

Nói tóm lại hiệu ích nền kinh tế xã hội là xuất phát từ quan điểm toàn cục của nền kinh tế quốc dân nên có thể gọi nó là hiệu ích kinh tế vĩ mô.

b. Hiệu ích quản lý kinh doanh:

Sau khi công trình đã đi vào quản lý khai thác, bản thân đơn vị quản lý kinh doanh có thể phát huy những điều kiện thuận lợi của công trình mang lại hiệu ích cho công ty quản lý, cho ngành như:

- Thuỷ lợi phí trong công trình tưới.

- Tiền bán điện trong công trình thuỷ điện.

- Tiền phát triển nuôi trồng thuỷ sản ở hồ chứa.

- Tiền du lịch ở khu thắng cảnh do hồ chứa công trình mang lại.

Phần hiệu ích kinh tế này do Công ty quản lý khai thác, do ngành thuỷ lợi quản lý nên có thể gọi nó là: Hiệu ích kinh tế vi mô.

Hai mặt hiệu ích kinh tế này có quan hệ chặt chẽ với nhau, và làm cơ sở cho nhau phát triển. ở nước ta và một số nước trên thế giới khi xây dựng công trình thuỷ lợi phục vụ thường chỉ chú trọng đến hiệu ích kinh tế xã hội mà coi nhẹ hiệu ích quản lý kinh doanh. Từ năm 1984 Nhà nước đã có bắt đầy chú ý

đến hiệu ích quản lý kinh doanh, nhưng cũng không giám sát việc thực hiện các quy định do chính ngành thuỷ lợi đề ra.

2. Phân loại hiệu ích kinh tế:

Như trên đã nói hiệu ích kinh tế gồm 2 phần:

- Hiệu ích kinh tế xã hội.

- Hiệu ích kinh tế kinh doanh.

Người ta dùng các hình thức phân loại sau để biểu thị sự ảnh hưởng của công trình thuỷ lợi đến nền kinh tế.

a. Phân loại theo sự tác động:

Theo sự tác động của công trình, có thể phân làm 2 loại sau:

- Hiệu ích kinh tế trực tiếp.

- Hiệu ích kinh tế gián tiếp.

Việc lý giải của 2 loại này đến nay vẫn chưa được nhất trí. Có người cho rằng: Hiệu ích trực tiếp chính là hiệu ích quản lý kinh doanh, còn hiệu ích gián tiếp là hiệu ích kinh tế xã hội. Nhưng có loại quan điểm khác lại cho rằng: Hiệu ích trực tiếp là sản phẩm ( m3 nước, kwh điện) do công trình thuỷ lợi sản sinh ra. Còn hiệu ích gián tiếp là sự phát triển tăng năng suất của các ngành CN, NN Với quan điểm này thì cũng khó tính ra hiệu ích kinh tế.

b. Phân loại theo sự thể hiện của hiệu quả:

Với cách phân loại này thì có:

- Hiệu ích hữu hình.

- Hiệu ích vô hình.

Hiệu ích hữu hình được biểu hiện qua sản phẩm hoặc tiền tệ như hiệu quả của nước tưới, của thuỷ điện

Hiệu ích vô hình không thể hiện qua vật chất hoặc tiền tệ. Ví dụ: Sau khi xây dựng hồ chứa làm cho phong cảnh đẹp hơn, cải thiện được khí hậu trong lành làm cho tinh thần và cuộc sống của dân tốt đẹp hơn.

c. Phân loại theo sự lợi hại:

Khi xây dựng công trình với mục đích là đem cái lợi lại cho con người, nhưng cũng do công trình đó tác động đưa một phần cái bất lợi có hại cho con người. Nên theo cách phân loại này thì có:

- Hiệu ích thuận.

- Hiệu ích nghịch.

Về phần hiệu ích thuận thì không có gì bàn cãi. Hiệu ích nghịch là khi xây dựng công trình để mang lại hiệu ích kinh tế, do đặc điểm riêng của nó

dẫn đến những ảnh hưởng xấu mà không khắc phục được hoặc khắc phục không hoàn toàn.

Ví dụ: Xây dựng hồ chứa với khối lượng lớn có thể dẫn tới sự kích thích cho địa chấn. Xây dựng hồ chứa dẫn đến một số bệnh ( mà trước đó không có) do muỗi vằn, trùng hút máu gây ra (đã xẩy ra ở Nam Phi, Đan Mạch, Trung Quốc). Xây dựng đập đã làm ngăn đường một số loài cá vượt về thượng nguồn sinh sản

Công trình thuỷ lợi có nhiều loại phục vụ với mục đích khác nhau. Để tính toán hiệu ích kinh tế, người ta dựa theo mục đích của công trình thường là:

- Hiệu ích kinh tế của công trình tưới.

- Hiệu ích kinh tế của công trình phòng lũ.

- Hiệu ích kinh tế của trạm thuỷ điện.

- Hiệu ích kinh tế của công trình cấp nước.

- Hiệu ích kinh tế vận tải thuỷ

- Hiệu ích kinh tế công trình bảo vệ môi ttường và du lịch

II. hiệu ích công trình tưới

1. Vị trí của công trình tưới trong việc tăng sản nông nghiệp:

Tính toán hiệu ích công trình tưới chủ yếu là tính hiệu ích tăng sản lượng nông nghiệp do công trình thuỷ lợi mang lại. Đây là vấn đề khá phức tạp được nhiều người nghiên cứu:

- Để tăng năng suất cây trồng bao gồm nhiều yếu tố: Nước, đất trồng, phân bón, giống, kỹ thuật canh tác Như vậy nước chỉ là một trong những yếu tố trong tăng năng suất, tuy nó là yếu tố quan trọng, nhưng không phải là tất cả, do đó không thể với việc tăng năng suất chỉ là yếu tố tưới. Hiệu ích của tưới chỉ chiếm một phần trong việc tăng năng suất, phần còn lại là do các yếu tố nông nghiệp. Người ta

dùng hệ số để biểu thị hiệu ích của ngành Thuỷ lơi. Hệ số thường phải qua thí nghiệm thực nghiệm để xác định. ë nước ta chưa đi sâu nghiên cứu vấn đề này.

- ë Liên Xô = 0,4 (Do Giáo sư Du-dic đề xuất).

- ë Trung Quốc = 0,5 0,6 ( vùng hạn hán trồng lúa).

= 0,2 0,3 (với vùng mưa nhiều).

- Điều kiện khí hậu ảnh hưởng rất lớn đến hiệu ích tăng năng suất cây trồng. Đối với vùng có lượng mưa điều hoà mà trồng các loại cây trồng cạn, thì hiệu ích do tác động của Thuỷ lợi không được thấy rõ, mà rất bé. Trái lại đối với vùng hạn hán mà trồng lúa thì tác động của yếu tố thuỷ lợi là rất rõ ràng (tương đối lớn).

HƯ sè còn được thay đổi theo năm mưa nhiều, mưa ít. Do đó để tính toán ta nên dùng tài liệu bình quân của nhiều năm để làm căn cứ.

Để xác định hệ số hiệu ích thuỷ lợi người ta thường dùng phương pháp thì nghiệm và phương pháp điều tra.

a. Phương pháp thí nghiệm để xác định 

Trên khu thí nghiệm có điều kiện thổ nhưỡng, địa chất thuỷ văn mang tính đặc trưng cho khu tưới. Ta chia khu tưới thí nghiệm ra nhiều khu nhỏ và tiến hành thí nghiệm đối chiếu so sánh.

Khu

Điều kiện thuỷ lợi	Kỹ thuật NN	Năng suất
1	Không tưới	Bình thường	N1
2	Tưới bình thường	Bình thường	N2
3	Tưới bình thường	Với trình độ cao	N3
4	Tưới với trình độ cao	Bình thường	N4
5	Tưới với trình độ cao	Với trình độ cao	N5