Tổ Chức Trợ Giúp Pháp Lý Lưu Động

hiệu lực thi hành đến nay, các tổ chức thực hiện trợ giúp pháp lý, người thực hiện trợ giúp pháp lý đã thể hiện rõ vai trò của mình trong việc bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của người được trợ giúp pháp lý trong các vụ việc cụ thể, tạo ra sự chuyển biến tích cực trong công tác trợ giúp pháp lý, góp phần tích cực củng cố kỷ cương, trật tự an toàn xã hội.

- Các hình thức trợ giúp pháp lý khác:

Ngoài các hình thức trợ giúp pháp lý chủ yếu là tư vấn, tham gia tố tụng, đại diện ngoài tố tụng, các tổ chức thực hiện trợ giúp pháp lý còn cung cấp dịch vụ trợ giúp pháp lý cho người thụ hưởng thông qua các hình thức trợ giúp pháp lý khác như: tham gia hòa giải, hướng dẫn thủ tục hành chính, … Khi người được trợ giúp pháp lý đề nghị được trợ giúp hòa giải tranh chấp, Giám đốc Trung tâm, Trưởng Chi nhánh, người đứng đầu tổ chức thực hiện trợ giúp pháp lý ra quyết định cử người thực hiện trợ giúp pháp lý giúp đỡ người được trợ giúp pháp lý hòa giải. Người được cử phải phân tích rõ các tình tiết của vụ việc, giải thích các quy định của pháp luật, hướng dẫn các bên tranh chấp hòa giải với nhau hoặc tự thương lượng, thống nhất hướng giải quyết vụ việc.

Khi người có yêu cầu đề nghị hướng dẫn thủ tục hành chính, khiếu nại và các hoạt động khác, Giám đốc Trung tâm hoặc Trưởng Chi nhánh cử Trợ giúp viên pháp lý hoặc cộng tác viên thực hiện trợ giúp pháp lý cho người có yêu cầu. Căn cứ vào đơn yêu cầu cụ thể, người được cử có trách nhiệm:

- Hướng dẫn người có yêu cầu hoàn thiện đơn, giấy tờ và các thủ tục hành chính, giúp họ có được thông tin về địa chỉ cơ quan, tổ chức có thẩm quyền giải quyết. Trong trường hợp họ không tự làm được thì giúp liên hệ với cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan đến vụ việc của họ để giải quyết hoặc thu thập thông tin, tài liệu, chứng cứ; hướng dẫn bảo quản tài liệu làm bằng chứng để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người khiếu nại theo quy định của pháp luật;

- Trong trường hợp họ không thể tự làm được do nhược điểm về thể chất, tâm thần hoặc trình độ thì trực tiếp tham gia cùng với người có yêu cầu trong quá trình gặp gỡ, làm việc, tiếp xúc với những người khác có liên quan và người có thẩm quyền giải quyết khiếu nại;

- Thực hiện các biện pháp nghiệp vụ giúp người có yêu cầu thực hiện các quyền và nghĩa vụ mà pháp luật quy định để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của họ.

Các kết quả thực hiện trợ giúp pháp lý thông qua các hình thức trợ giúp pháp lý khác được thể hiện trong bảng 2.1.

2.1.5. Tổ chức trợ giúp pháp lý lưu động

Bên cạnh việc thực hiện các vụ việc trợ giúp pháp lý cụ thể, theo phương châm hướng về cơ sở, các Trung tâm còn chủ động tổ chức các đợt trợ giúp pháp lý lưu động để đưa pháp luật đến với người dân ở cơ sở vì những người thuộc diện được trợ giúp pháp lý thường cư trú tập trung ở nông thôn, miền núi địa bàn vùng sâu, vùng xa. Do đó, điều kiện đi lại của họ thường gặp khó khăn cả về địa lý, giao thông và thời gian. Vì vậy, không phải trong mọi trường hợp khi có vướng mắc pháp luật họ đều có điều kiện tìm đến các tổ chức thực hiện trợ giúp pháp lý để được hưởng trợ giúp pháp lý miễn phí.

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 105 trang tài liệu này.

Trợ giúp pháp lý lưu động đang là phương thức bám sát dân, gần dân, về tới tận vùng xa, vùng sâu, vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn để giúp đỡ pháp lý (hướng dẫn, giải đáp pháp luật, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp) cho người nghèo và đối tượng chính sách, người dân tộc thiểu số ngay tại nơi cư trú. Người dân được cung cấp thông tin pháp luật, được giải đáp thắc mắc, hiểu thêm về các quyền và nghĩa vụ của công dân, nâng cao kiến thức pháp luật về các vấn đề họ đang quan tâm.

Trợ giúp pháp lý lưu động đã tạo điều kiện thuận lợi cho những người không có khả năng tài chính, phương tiện đi lại được tiếp cận trợ giúp pháp lý, giảm bớt thời gian cũng như chi phí đi lại để tập trung lao động sản xuất,

phát triển kinh tế. Trực tiếp đến với người dân tại cơ sở, tổ chức thực hiện trợ giúp pháp lý có điều kiện nắm bắt thực tế vụ việc khách quan, chính xác, giúp đỡ kịp thời người được trợ giúp pháp lý, xóa bỏ tâm lý e ngại của họ khi đến với cơ quan nhà nước.

Trong các đợt trợ giúp pháp lý lưu động, nhiều Trung tâm đã phối hợp với chính quyền sở tại giải tỏa những vướng mắc pháp luật, giải quyết những bất cập của chính quyền với dân trong đời sống hàng ngày tại địa phương, tổ chức đối thoại giữa dân với chính quyền, hoặc tham mưu cho cơ quan chính quyền giải quyết các vụ việc, giữ gìn đoàn kết trong cộng đồng, giảm bớt các khiếu kiện vượt cấp, đồng thời góp phần tạo niềm tin của nhân dân đối với pháp luật và chính quyền, thực hiện dân chủ, giữ gìn sự ổn định, trật tự, an toàn xã hội trên địa bàn.

Trước khi tổ chức trợ giúp pháp lý lưu động, các Trung tâm đều xác định nhu cầu trợ giúp pháp lý thông qua khảo sát hoặc kiến nghị, đề xuất của địa phương hoặc thông qua báo cáo tình hình khiếu nại… để nắm được chính xác, đầy đủ nhu cầu của người dân từ đó dự kiến được cán bộ thuộc chuyên môn sâu ở lĩnh vực pháp luật nào sẽ tham dự; quy mô đợt trợ giúp pháp lý lưu động, nội dung cần trợ giúp pháp lý…

Cách thức tiến hành xác định nhu cầu thông qua khảo sát: trực tiếp phỏng vấn người dân để tìm hiểu nhu cầu hoặc phát phiếu khảo sát, sau đó tổng hợp để có được kết quả chính xác về nhu cầu trợ giúp pháp lý ở địa phương như: lĩnh vực pháp luật mà người dân có nhiều vướng mắc, sự hiểu biết của người dân về tổ chức thực hiện trợ giúp pháp lý hay những người được hỏi thuộc diện nào: người nghèo, người dân tộc thiểu số, người có công, trẻ em cô đơn không nơi nương tựa… Khi thực hiện khảo sát, các Trung tâm đều phối hợp với Ủy ban nhân dân cấp huyện, Ủy ban nhân dân cấp xã, các tổ chức chính trị, xã hội ở địa phương như: Hội Nông dân, Hội Phụ nữ, Thanh niên, Cựu chiến binh, Tổ hòa giải… để nắm được thông tin và nhu cầu trợ giúp pháp lý của nhân dân.

Trên cơ sở kết quả khảo sát nhu cầu trợ giúp pháp lý, các Trung tâm đã xây dựng Kế hoạch tổ chức trợ giúp pháp lý lưu động. Kế hoạch bao gồm những nội dung chủ yếu như: mục đích; chủ thể tổ chức và thực hiện trợ giúp pháp lý lưu động; nội dung trợ giúp pháp lý lưu động; thời gian, địa điểm tổ chức; số lượng, thành phần tham dự và dự trù về kinh phí tổ chức trợ giúp pháp lý lưu động.

Sau khi xây dựng kế hoạch, Trung tâm thực hiện các công việc chuẩn bị sau đây:

- Chuẩn bị về nội dung: trên cơ sở nội dung dự kiến trợ giúp pháp lý, các Trung tâm phân công các Trợ giúp viên pháp lý, chuyên viên, cộng tác viên soạn thảo kỹ các nội dung về lĩnh vực pháp luật cần trợ giúp, chuẩn bị các tài liệu pháp luật có liên quan đến lĩnh vực mà các vụ việc của đối tượng thường có yêu cầu (đất đai, hôn nhân gia đình, khiếu nại tố cáo, chính sách đối với người có công….), chuẩn bị nội dung giới thiệu các văn bản pháp luật mới được ban hành và các giấy tờ cần dùng trong quá trình trợ giúp pháp lý như: đơn yêu cầu trợ giúp pháp lý, biên bản trợ giúp pháp lý lưu động, hồ sơ, phiếu hẹn… Ngoài ra, Trung tâm còn chuẩn bị thêm các loại tài liệu pháp luật khác như: sách bỏ túi, tờ gấp pháp luật để phát cho người dân tham dự, qua đó thực hiện việc truyền thông, phổ biến giáo dục pháp luật cho nhân dân.

Theo báo cáo không đầy đủ của các địa phương thực hiện Chương trình, từ năm 2007 đến nay, các Trung tâm đã thực hiện được 8.918 đợt trợ giúp pháp lý lưu động tại các xã nghèo, xã thuộc vùng sâu, vùng xa trung tâm, vùng đồng bào dân tộc, biên giới. Trong các đợt trợ giúp pháp lý lưu động đến các xã thuộc các Chương trình giảm nghèo, các Trung tâm đã trực tiếp giải quyết được hàng ngàn vụ việc cho người dân. Cũng tại các đợt trợ giúp pháp lý lưu động này đã có hàng ngàn người dân tham dự, lắng nghe các nội dung pháp luật, được hướng dẫn cách giải quyết các vướng mắc pháp luật cụ thể, góp phần nâng cao hiểu biết pháp luật để họ ứng xử phù hợp với pháp

luật, chấp hành pháp luật, thực hiện quyền và nghĩa vụ của công dân theo quy định của pháp luật.

2.1.6. Cung cấp thông tin, tài liệu pháp luật miễn phí

Nhằm đạt hiệu quả toàn diện của hoạt động trợ giúp pháp lý trong các chương trình giảm nghèo, việc cung cấp thông tin, tài liệu pháp luật miễn phí cho người nghèo, đồng bào dân tộc thiểu số ở các xã xa trung tâm đã được các Trung tâm tổ chức triển khai thực hiện, phù hợp với thực tiễn và khả năng tiếp cận của người dân. Từ năm 2007 đến nay, trung bình mỗi năm Cục trợ giúp pháp lý đã biên soạn, in ấn và phát hành 50 loại tờ gấp pháp luật với 700.000 tờ thông tin, cập nhật các quy định mới nhất về mọi lĩnh vực pháp luật liên quan đến quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân: hình sự, dân sự, hôn nhân - gia đình, hành chính, lao động - việc làm, đất đai - nhà ở, chế độ chính sách.

Vận dụng các hình thức truyền thông linh hoạt và hiệu quả, các Trung tâm đã tổ chức biên soạn nội dung các tài liệu pháp luật này bằng tiếng các dân tộc ở địa phương, tổ chức in ấn, phát cho người dân hoặc sao băng cát xét để phát trên loa truyền thanh tại các xã ít có điều kiện tiếp cận với các phương tiện thông tin đại chúng. Mặc dù chậm được cấp kinh phí hoặc không được Chương trình 135 giai đoạn II hỗ trợ kinh phí cho hoạt động ấn hành tờ gấp pháp luật, thu băng cát xét nhưng quá trình triển khai thực hiện hoạt động trợ giúp pháp lý trong các chương trình giảm nghèo, theo số liệu báo cáo chưa đầy đủ, các Trung tâm đã tổ chức biên soạn, in ấn, phát hành trên 20.000.000 tờ gấp pháp luật, sao 42.000.000 băng cát xét bằng tiếng dân tộc thiểu số (Thái, H’Mông, Cơtu, Khmer...) để phát miễn phí tại các xã có nhiều người nghèo, đồng bào dân tộc thiểu số.

Tại các địa phương đã thực hiện truyền thông về trợ giúp pháp lý và phổ biến pháp luật với nhiều hình thức khác nhau như: tổ chức đặt hơn 12.000 Bảng thông tin về trợ giúp pháp lý tại các xã nghèo, các xã đặc biệt khó khăn thuộc các chương trình giảm nghèo; tổ chức các lớp học, các buổi nói chuyện

chuyên đề pháp luật hoặc giới thiệu các quy định của pháp luật trên loa phát thanh.... Nhiều địa phương (Bình Dương, Cà Mau...) còn xây dựng được các chuyên trang, chuyên mục trợ giúp pháp lý trên báo, đài phát thanh, truyền hình địa phương, qua loa truyền thanh tại thôn, xã, cụm dân cư. Những hình thức này đều nhằm đưa pháp luật đến với đông đảo người dân, đặc biệt chú trọng đến những người nghèo, đồng bào dân tộc thiểu số còn ít có điều kiện tiếp cận pháp luật.‌

2.2. Đánh giá chung

2.2.1. Những thuận lợi

Thứ nhất, việc bổ sung hoạt động trợ giúp pháp lý trong các chương trình giảm nghèo là một chủ trương đúng đắn, kịp thời nhằm đáp ứng các nhu cầu trợ giúp pháp lý phong phú, đa dạng và ngày một tăng của nhân dân, tạo điều kiện cho người nghèo, người dân tộc thiểu số và những người có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn được tiếp cận với dịch vụ pháp lý, nâng cao hiểu biết pháp luật, ý thức tôn trọng và chấp hành pháp luật để bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của mình, góp phần bảo vệ công lý, bảo đảm công bằng xã hội, phòng ngừa, hạn chế tranh chấp và vi phạm pháp luật, đồng thời tham gia phát triển kinh tế, xóa đói, giảm nghèo, thực hiện dân chủ ở cơ sở. Do vậy, chủ trương này đã được các cấp, các ngành từ Trung ương đến địa phương quan tâm, chỉ đạo và sự phối hợp tổ chức thực hiện của các cơ quan, ban ngành có liên quan cũng như sự đồng tình, ủng hộ của người dân.

Thứ hai, hệ thống văn bản pháp luật về trợ giúp pháp lý nói chung và văn bản hướng dẫn thực hiện hoạt động trợ giúp pháp lý trong các chương trình giảm nghèo nói riêng được hoàn thiện, bổ sung kịp thời, tạo thuận lợi cho việc triển khai hoạt động trợ giúp pháp lý được thống nhất từ Trung ương đến địa phương và giữa các địa phương trong cả nước.

Bộ Tư pháp và các cơ quan ở Trung ương đã chỉ đạo, hướng dẫn kịp thời trong việc xây dựng Kế hoạch triển khai thực hiện, lập dự toán, cấp phát

kinh phí, quản lý, sử dụng kinh phí để các địa phương dễ dàng tổ chức và triển khai thực hiện các hoạt động của chương trình giảm nghèo.

Thứ ba, các Trung tâm ở địa phương đã chủ động, linh hoạt trong việc tổ chức thực hiện các hoạt động, đồng thời thực hiện đổi mới trong quản lý, chỉ đạo, điều hành, phân công nhiệm vụ cụ thể cho cán bộ để nâng cao ý thức trách nhiệm của mỗi cá nhân trong quá trình triển khai các nhiệm vụ. Các hoạt động trợ giúp pháp lý đã bảo đảm được mục tiêu 95% người dân, 98% người nghèo có yêu cầu được cung cấp dịch vụ pháp lý miễn phí và nâng cao ý thức pháp luật để ứng xử phù hợp với pháp luật, xây dựng nếp sống văn minh.

Thứ tư, mạng lưới trợ giúp pháp lý mở rộng đến từng xã nghèo, xã đặc biệt khó khăn vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi... với các Chi nhánh, Câu lạc bộ trợ giúp pháp lý đang hoạt động ngày càng hiệu quả và số lượng cộng tác viên trợ giúp pháp lý đông đảo đã góp phần đưa trợ giúp pháp lý đến với người dân tại cơ sở.

2.2.2. Những hạn chế

Sau 04 năm triển khai thực hiện hoạt động trợ giúp pháp lý trong các chương trình giảm nghèo còn gặp phải một số khó khăn, hạn chế sau đây:

Thứ nhất, văn bản hướng dẫn thực hiện hoạt động trợ giúp pháp lý trong các chương trình giảm nghèo chậm ban hành gây khó khăn cho việc triển khai thực hiện. Hoạt động trợ giúp pháp lý trong các chương trình giảm nghèo bắt đầu thực hiện từ năm 2006 nhưng cuối năm 2007 mới có văn bản hướng dẫn thi hành, cụ thể:

Đối với Chương trình 135 giai đoạn II: chính sách hỗ trợ các dịch vụ, cải thiện và nâng cao đời sống nhân dân, trợ giúp pháp lý để nâng cao nhận thức pháp luật đến cuối năm 2007 mới được thực hiện (Quyết định số 112/2007/QĐ-TTg ngày 20/7/2007 của Thủ tướng Chính phủ). Ngày 20/9/2007, Ủy ban Dân tộc đã ban hành Thông tư số 06/2007/TT-UBDT hướng dẫn thực hiện mức hỗ trợ các dịch vụ, cải thiện và nâng cao đời sống nhân dân, trợ

giúp pháp lý để nâng cao nhận thức pháp luật theo Quyết định số 112/2007/QĐ-TTg.

Đối với Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo giai đoạn 2006 - 2010: Ngày 20/8/2007, Bộ Tài chính và Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội ban hành Thông tư số 102/2007/TTLT-BTC-BLĐTBXH hướng dẫn cơ chế quản lý tài chính đối với một số dự án của Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo.

Thứ hai, văn bản hướng dẫn cơ chế quản lý tài chính thực hiện hoạt động trợ giúp pháp lý trong các chương trình giảm nghèo còn có nhiều bất cập và khó thực hiện làm ảnh hưởng đến tiến độ và kết quả thực hiện.

Theo Thông tư số 06/2007/TT-UBDT ngày 20/9/2007 của Ủy ban Dân tộc hướng dẫn thực hiện mức hỗ trợ các dịch vụ, cải thiện và nâng cao đời sống nhân dân, trợ giúp pháp lý để nâng cao nhận thức pháp luật theo Quyết định số 112/2007/QĐ-TTg thì kinh phí Chương trình 135 giai đoạn II chỉ hỗ trợ cho sinh hoạt Câu lạc bộ trợ giúp pháp lý, còn các hoạt động trợ giúp pháp lý lưu động; tập huấn kiến thức pháp luật và kỹ năng thực hiện trợ giúp pháp lý cho người thực hiện trợ giúp pháp lý, thành viên Ban chủ nhiệm Câu lạc bộ trợ giúp pháp lý; in ấn, phát hành tờ gấp pháp luật, băng cát xét, cung cấp thông tin pháp luật cho các xã đặc biệt khó khăn do ngân sách địa phương cấp, nhưng trong thực tiễn các địa phương nghèo không có nguồn kinh phí để cấp bổ sung cho Trung tâm trợ giúp pháp lý. Vì vậy, các Trung tâm trợ giúp pháp lý rất khó khăn không có kinh phí để triển khai thực hiện nên chưa đáp ứng được hết nhu cầu trợ giúp pháp lý của người dân ở các xã thuộc Chương trình 135 giai đoạn II, gây ra tình trạng các xã thuộc Chương trình 135 giai đoạn II nghèo hơn, khó khăn hơn các xã thuộc Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo nhưng được hưởng trợ giúp pháp lý ít hơn các xã thuộc Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo do không có kinh phí hỗ trợ để thực hiện trợ giúp pháp lý ở các xã này.