Về Kinh Phí Tổ Chức Sinh Hoạt Câu Lạc Bộ Trợ Giúp Pháp Lý

xã hoặc nếu có thì chỉ cử "được" người tham gia mang tính chất "đại diện" nên buổi sinh hoạt thường chỉ gói gọn trong "nội bộ " hoặc số người đến dự rất ít, vắng vẻ.

2.1.3.4. Về kinh phí tổ chức sinh hoạt Câu lạc bộ trợ giúp pháp lý

Mức kinh phí tổ chức sinh hoạt Câu lạc bộ được cấp từ các nguồn khác nhau: Dự án "Hỗ trợ hệ thống pháp lý ở Việt Nam, giai đoạn 2005-2009" (4.800.000 đồng/năm, 400.000 đồng/tháng), các chương trình giảm nghèo (2.000.000 đồng/năm, chưa đủ 200.000 đồng/tháng), Quỹ trợ giúp pháp lý Việt Nam (2.400.000 đồng/năm, 200.000 đồng/tháng). Đáng chú ý, tại một số địa phương, do nhận thức được sự thiết thực của Câu lạc bộ trong việc giải tỏa vướng mắc pháp luật của người dân, góp phần ổn định tình hình trật tự xã hội ngay tại địa bàn cơ sở nên đã chủ động cấp nguồn kinh phí lấy từ ngân sách địa phương cho Câu lạc bộ (Hậu Giang, Quảng Nam, Thanh Hoá), cá biệt cũng có nơi phươngành viên Câu lạc bộ tự nguyện đóng góp kinh phí (Bình Phước) hoặc sử dụng một phần kinh phí trong chương trình phổ biến, giáo dục pháp luật. Kinh phí này chủ yếu phục vụ trực tiếp cho việc tổ chức sinh hoạt, mua sắm các phương tiện sinh hoạt (tủ sách pháp luật) và các chi phí hợp lý khác của Câu lạc bộ.

Như vậy, cơ sở vật chất, kinh phí bảo đảm duy trì sinh hoạt Câu lạc bộ vẫn chủ yếu dựa vào nguồn kinh phí hỗ trợ từ Trung ương thông qua Dự án hợp tác quốc tế, Quỹ trợ giúp pháp lý, các chương trình giảm nghèo. Do có sự chênh lệch về mức kinh phí hỗ trợ từ các nguồn khác nhau đã ảnh hưởng tới hiệu quả hoạt động của các Câu lạc bộ, các Câu lạc bộ được Dự án hỗ trợ thường duy trì hoạt động đều đặn, thường xuyên hơn. Tại một số nơi, do nhận thức của một số cấp ủy đảng, chính quyền địa phương về trợ giúp pháp lý và về hoạt động của Câu lạc bộ còn chưa thống nhất và chưa thật đầy đủ nên chưa có sự quan tâm, chỉ đạo thiếu sát sao và chưa thật thường xuyên. Vì vậy, có tình trạng Câu lạc bộ mất nhiều công sức để thành lập nhưng nếu không có

kinh phí hỗ trợ từ Trung ương hoặc chậm nhận được kinh phí thì sẽ dừng hoạt động hoặc hoạt động thưa dần và không hiệu quả. Tình trạng này cũng cho thấy một số hạn chế của Trung tâm trợ giúp pháp lý chưa nhận được sự quan tâm, đầu tư đúng mức về biên chế, cơ sở vật chất và kinh phí hoạt động nên Trung tâm ít cử được Trợ giúp viên pháp lý, cộng tác viên tham gia sinh hoạt thường xuyên với Câu lạc bộ để hướng dẫn, hỗ trợ về kỹ năng sinh hoạt. Mặt khác cũng còn do kinh phí in tài liệu hỗ trợ cho sinh hoạt Câu lạc bộ chưa đáp ứng được nhu cầu ngày càng nhiều.

2.1.3.5. Quản lý tổ chức và hoạt động của Câu lạc bộ trợ giúp pháp lý

Thực hiện chức năng quản lý đối với Câu lạc bộ, Ủy ban nhân dân xã ra quyết định thành lập Câu lạc bộ, phê duyệt Điều lệ và kết quả bầu Ban Chủ nhiệm Câu lạc bộ. Chủ tịch Ủy ban nhân dân xã phê duyệt kế hoạch hoạt động của Câu lạc bộ bảo đảm phù hợp với tình hình thực tế địa phương. Hàng năm, Ban chủ nhiệm xây dựng kế hoạch hoạt động báo cáo Ban Tư pháp để trình Ủy ban nhân dân xã phê duyệt và tổ chức thực hiện kế hoạch đó. Ban chủ nhiệm báo cáo Chủ tịch Ủy ban nhân dân xã về kết quả hoạt động của Câu lạc bộ. Khi có vướng mắc phát sinh hoặc cần hướng dẫn về chuyên môn nghiệp vụ, Ban chủ nhiệm báo cáo Ủy ban nhân dân cấp xã có văn bản gửi Trung tâm trợ giúp pháp lý kèm theo phương án đề xuất. Ban Tư pháp phối hợp với Ban chủ nhiệm trong việc tổ chức sinh hoạt Câu lạc bộ.

Ở những cuộc sinh hoạt Câu lạc bộ có Trung tâm hoặc Phòng Tư pháp tham dự thì việc hướng dẫn, giải đáp những khó khăn, vướng mắc về nghiệp vụ hoặc trực tiếp giải quyết các vụ việc cụ thể được tiến hành thuận lợi và chất lượng tốt hơn, người dân có sự thỏa mãn hơn khi tham gia sinh hoạt Câu lạc bộ. Các Trung tâm trợ giúp pháp lý cũng cung cấp các loại tờ gấp pháp luật để Câu lạc bộ phát miễn phí cho người dân và Câu lạc bộ cũng hỗ trợ các Trung tâm khảo sát nhu cầu trợ giúp pháp lý, tổ chức triển khai trợ giúp pháp lý lưu động, sinh hoạt chuyên đề pháp luật tại địa phương, giới thiệu và

hướng dẫn người được trợ giúp pháp lý về các thủ tục yêu cầu Trung tâm hoặc cộng tác viên của Trung tâm trợ giúp khi vụ việc chưa thể giải quyết ngay tại buổi sinh hoạt Câu lạc bộ.

Tuy nhiên, qua thực tiễn tổ chức sinh hoạt Câu lạc bộ trợ giúp pháp lý cho thấy những hạn chế trong việc quản lý Câu lạc bộ thường bộc lộ ở các mặt sau đây: Trung tâm trợ giúp pháp lý chưa hoặc cũng chưa có điều kiện thường xuyên để thể hiện tốt vai trò theo dõi, hỗ trợ hướng dẫn về chuyên môn nghiệp vụ cho Câu lạc bộ, Phòng Tư pháp chưa thực sự vào cuộc và nếu có vào cuộc thì tính chủ động, sáng tạo trong việc hỗ trợ trực tiếp cho Câu lạc bộ không đồng đều. Qua kiểm tra thấy rõ vấn đề: nếu ở đâu phát huy được vai trò của Phòng Tư pháp thì ở đó Câu lạc bộ hoạt động hiệu quả và đúng hướng. Về vai trò, trách nhiệm của Ủy ban nhân dân cấp xã, qua thực tế cũng nhận thấy còn khá nhiều chính quyền địa phương chưa có sự quan tâm đầu tư cụ thể và thường xuyên. Đồng thời, thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan, tổ chức có liên quan nên chưa kịp thời phát hiện để có giải pháp tháo gỡ, giải quyết các vướng mắc, bất cập, khó khăn trong quá trình triển khai thực hiện chính sách trợ giúp pháp lý tại cơ sở.

2.1.4. Kết quả cung cấp dịch vụ pháp lý miễn phí, đáp ứng yêu cầu trợ giúp pháp lý của người nghèo, đồng bào dân tộc thiểu số

Tại các địa phương, được hỗ trợ từ các nguồn kinh phí khác nhau (Dự án, các Chương trình giảm nghèo, ngân sách địa phương…) các Trung tâm đã có nhiều nỗ lực để cung cấp dịch vụ pháp lý miễn phí bằng các hình thức: tư vấn pháp luật, tham gia tố tụng, đại diện ngoài tố tụng... qua đó giúp người nghèo, đồng bào dân tộc thiểu số và các đối tượng chính sách khác giải quyết các vướng mắc pháp luật trong các lĩnh vực pháp luật: hình sự, dân sự, đất đai, hôn nhân - gia đình, hành chính - khiếu nại, tố cáo...

- Hoạt động tư vấn pháp luật: Tư vấn pháp luật cho người được trợ giúp pháp lý là việc người thực hiện trợ giúp pháp lý cung cấp thông tin pháp

lý, giải đáp các vướng mắc pháp luật cho người có yêu cầu, hướng dẫn người dân cách xử sự phù hợp với pháp luật. Đây là hình thức trợ giúp pháp lý phổ biến và đơn giản nhất. Các Trung tâm trợ giúp pháp lý bố trí cán bộ, cộng tác viên chuyên trách trong các lĩnh vực pháp luật khác nhau và do đó có thể tư vấn cho đối tượng nhanh chóng và có hiệu quả. Các vụ việc tư vấn có thể được thực hiện tại trụ sở hoặc ngoài trụ sở Trung tâm trợ giúp pháp lý (trợ giúp pháp lý lưu động, sinh hoạt Câu lạc bộ trợ giúp pháp lý, sinh hoạt chuyên đề pháp luật,...).

Theo quy định tại Điều 38 Luật Trợ giúp pháp lý thì tư vấn pháp luật được thực hiện bằng miệng hoặc bằng văn bản; tư vấn trực tiếp, bằng thư tín, điện tín hoặc thông qua phương tiện thông tin khác; thông qua trợ giúp pháp lý lưu động, sinh hoạt chuyên đề pháp luật, Câu lạc bộ trợ giúp pháp lý và các phương thức khác.

Sau khi thụ lý đơn yêu cầu trợ giúp pháp lý, người thực hiện trợ giúp pháp lý phải tiến hành tư vấn ngay. Trường hợp chưa thể tư vấn được ngay (do nội dung yêu cầu trợ giúp pháp lý không thuộc lĩnh vực chuyên môn của người thụ lý, tính chất vụ việc phức tạp, cần có thời gian nghiên cứu hồ sơ, xác minh hoặc chờ người yêu cầu trợ giúp pháp lý nộp thêm các giấy tờ, tài liệu liên quan) thì nhận đơn kèm theo hồ sơ và viết phiếu hẹn để hẹn người yêu cầu trợ giúp pháp lý đến tư vấn sau hoặc trả lời sau bằng văn bản. Trong thời hạn không quá 15 ngày, kể từ ngày thụ lý vụ việc hoặc nhận đủ các giấy tờ, tài liệu cần bổ sung, người thực hiện trợ giúp pháp lý có trách nhiệm nghiên cứu và trả lời bằng văn bản cho người được trợ giúp pháp lý; trong trường hợp vụ việc cần có thời gian để xác minh thì thời hạn này có thể kéo dài nhưng không quá 30 ngày.

Trường hợp tư vấn pháp luật trực tiếp bằng miệng, người thực hiện trợ giúp pháp lý phải ghi chép tóm tắt nội dung tư vấn trong Phiếu thực hiện trợ giúp pháp lý. Phiếu thực hiện trợ giúp pháp lý được lập thành hai bản, một bản

giao cho người được trợ giúp pháp lý, một bản được lưu giữ trong hồ sơ vụ việc. Trường hợp tư vấn bằng văn bản thì văn bản tư vấn sẽ thay cho Phiếu thực hiện trợ giúp pháp lý và được lưu giữ trong hồ sơ vụ việc.

Đối với vụ việc yêu cầu tư vấn được chuyển đến bằng thư tín, người được phân công thực hiện trợ giúp pháp lý có trách nhiệm trả lời bằng văn bản trong thời hạn không quá 15 ngày, kể từ ngày nhận được yêu cầu trợ giúp pháp lý.

Các vụ việc tư vấn chủ yếu do tổ chức trợ giúp pháp lý tiếp nhận thông qua các đợt trợ giúp pháp lý lưu động. Người thuộc diện được trợ giúp pháp lý thường cư trú tập trung ở nông thôn, miền núi địa bàn vùng sâu, vùng xa. Do đó, điều kiện đi lại của họ thường gặp khó khăn cả về địa lý, giao thông và thời gian. Vì vậy, không phải trong mọi trường hợp khi có vướng mắc pháp luật họ đều có điều kiện tìm đến các tổ chức trợ giúp pháp lý để được hưởng trợ giúp pháp lý miễn phí. Trợ giúp pháp lý lưu động đang là phương thức bám sát dân, gần dân, về tới tận vùng xa, vùng sâu, vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn để giúp đỡ pháp lý (hướng dẫn, giải đáp pháp luật, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp) cho người nghèo và đối tượng chính, người dân tộc thiểu số ngay tại nơi họ cư trú và sinh sống. Người dân được cung cấp thông tin pháp luật, được giải đáp thắc mắc, hiểu thêm về các quyền và nghĩa vụ của công dân, nâng cao kiến thức pháp luật về các vấn đề họ đang quan tâm.

Các vụ việc mà người dân có nhu cầu tư vấn chủ yếu thuộc lĩnh vực pháp luật dân sự, đất đai, hôn nhân gia đình,... Đây là những lĩnh vực pháp luật liên quan thiết thực đến đời sống hàng ngày của người dân và vì thế thường nảy sinh vướng mắc và mâu thuẫn trong cộng đồng dân cư. Kết quả tư vấn pháp luật do các tổ chức thực hiện trợ giúp pháp lý thực hiện được thể hiện ở bảng 2.1 như sau:

Bảng 2.1: Số liệu vụ việc trợ giúp pháp lý từ năm 2007 - 2010

Năm

Tư vấn	Tham gia tố tụng	Đại diện ngoài tố tụng	Hòa giải	Kiến nghị	Tổng số
2007	104.137	6.916	0	650	396	112.099
2008	112.016	7.463	231	420	268	120.398
2009	90.835	7.150	1.975	653	425	101.038
2010	80.779	4.524	155	326	361	86.165
Tổng số	387.767	26.053	2.361	2.049	1.450	419.680

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 105 trang tài liệu này.

Nguồn: Số liệu thống kê của Cục trợ giúp pháp lý.

Bảng 2.2: Số người được trợ giúp pháp lý từ năm 2007 - 2010

Năm

Người nghèo	Người dân tộc thiểu số	Đối tượng chính sách	Trẻ em	Các đối tượng khác	Tổng số
2007	32.846	20.001	19.120	5.486	32.758	110.211
2008	33.238	29.421	19.280	6.686	39.373	127.998
2009	30.349	29.953	14.869	5.144	28.123	108.298
2010	26.336	25.351	12.755	2.766	24.877	92.085
Tổng số	122.769	104.726	66.024	20.082	125.131	438.592

Nguồn: số liệu thống kê của Cục trợ giúp pháp lý.

- Hoạt động tham gia tố tụng:

Tham gia tố tụng là một hình thức quan trọng của hoạt động trợ giúp pháp lý. Trong 04 năm qua, hoạt động trợ giúp pháp lý đã đóng vai trò rất tích cực trong đời sống xã hội, góp phần đưa pháp luật vào cuộc sống, thực hiện chủ trương xóa đói, giảm nghèo, bảo đảm công bằng xã hội của Đảng và Nhà nước. Trợ giúp pháp lý trong các giai đoạn tố tụng giữ vị trí đặc biệt quan trọng góp phần thực hiện quyền bào chữa và thúc đẩy xu thế tăng cường tính tranh tụng trong xét xử. Thông qua hình thức trợ giúp pháp lý này các tổ chức thực hiện trợ giúp pháp lý đã bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của người được trợ giúp pháp lý trước Tòa án. Tham gia trong tố tụng hình sự, dân sự, lao động, hành chính để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho người được trợ

giúp pháp lý, đội ngũ những người thực hiện trợ giúp pháp lý đã góp phần không nhỏ để vụ việc được xét xử khách quan, toàn diện, giảm án bị kháng cáo. Bên cạnh đó, bị can, bị cáo được tư vấn, giải thích pháp luật trước khi xét xử đã nhận thức được hành vi nguy hiểm cho xã hội của mình và tin vào sự xét xử công bằng của pháp luật, tự giác trong việc chấp hành các quyết định, bản án của Tòa án, an tâm cải tạo để trở thành người lương thiện, tái hòa nhập xã hội.

Ngoài ra, việc trực tiếp tham gia thẩm vấn, lấy lời khai, xem xét chứng cứ, gặp gỡ nhân chứng đã hỗ trợ các cơ quan tiến hành tố tụng, người tiến hành tố tụng trong việc tìm ra sự thật khách quan của vụ án, bảo đảm xem xét vụ việc khách quan, đúng pháp luật, xét xử đúng người, đúng tội.

Khi tham gia tố tụng dân sự người thực hiện trợ giúp pháp lý đã hỗ trợ việc tìm hiểu bản chất của tranh chấp, đưa ra chứng cứ để có thể hòa giải. Đặc biệt, đối với việc thực hiện nguyên tắc "các đương sự có nghĩa vụ tự chứng minh" trong tố tụng dân sự thì việc tham gia của người thực hiện trợ giúp pháp lý mang lại lợi ích rất thiết thực cho các đương sự. Bên cạnh khó khăn về tài chính, người nghèo và các đối tượng yếu thế khác có hạn chế rất lớn về nhận thức pháp luật, rất nhiều trường hợp do không thể tự cung cấp được chứng cứ và chứng minh nên quyền và lợi ích hợp pháp không được bảo vệ theo đúng quy định của pháp luật.

Các kết quả cụ thể (bảng 2.1).

- Đại diện ngoài tố tụng:

Trong đời sống hàng ngày, để đáp ứng các nhu cầu cần thiết, mỗi người đều phải tham gia vào các giao dịch dân sự với cá nhân, cơ quan, tổ chức hoặc các chủ thể khác được pháp luật quy định. Từ đó, hình thành các quan hệ dân sự (quan hệ dân sự, quan hệ lao động, hôn nhân và gia đình). Những quan hệ này được xác lập trên cơ sở các nguyên tắc của Bộ luật dân sự, có nghĩa là nó được xác lập một cách tự nguyện, xuất phát từ ý chí, nguyện vọng của các bên, phù hợp với pháp luật và đạo đức xã hội. Tuy

nhiên, trong một số trường hợp, do nhiều nguyên nhân khác nhau mà bản thân họ không đủ khả năng để thực hiện các giao dịch đó, vì vậy, để bảo đảm quyền, lợi ích hợp pháp của mình, cần phải có người đại diện cho họ trong quan hệ giao dịch được pháp luật thừa nhận.

Trong hoạt động trợ giúp pháp lý, do người được trợ giúp pháp lý phần lớn có trình độ hiểu biết pháp luật hạn chế, khả năng nhận thức chậm. Bên cạnh đó, do những hạn chế về tiếng nói, chữ viết nên đa phần người dân tộc thiểu số cư trú ở vùng cao đều rất khó khăn khi giao tiếp và thể hiện ý chí, nguyện vọng của mình; không thể dùng kiến thức pháp luật để bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của chính mình. Xuất phát từ thực tế đó, trước yêu cầu bảo vệ quyền của người dân theo Hiến pháp của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, Luật Trợ giúp pháp lý đã quy định việc Trợ giúp viên pháp lý, Luật sư - cộng tác viên thực hiện việc trợ giúp pháp lý thông qua hình thức đại diện ngoài tố tụng để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người được trợ giúp pháp lý.

Theo số liệu thống kê của Cục trợ giúp pháp lý - Bộ Tư pháp, sau 05 năm triển khai thi hành Luật Trợ giúp pháp lý, các Trung tâm trợ giúp pháp lý nhà nước, các tổ chức tham gia trợ giúp pháp lý đã tiếp nhận và thực hiện

2.361 vụ việc đại diện ngoài tố tụng. Như vậy, có thể thấy, các yêu cầu trợ giúp pháp lý được thực hiện bằng hình thức đại diện ngoài tố tụng chiếm tỷ lệ rất nhỏ so với số vụ việc được trợ giúp pháp lý bằng các hình thức trợ giúp pháp lý khác. Qua kiểm tra, đánh giá hàng năm của Cục trợ giúp pháp lý về chất lượng vụ việc trợ giúp pháp lý tại một số Trung tâm trợ giúp pháp lý nhà nước, kết quả cho thấy đa số các vụ việc đại diện ngoài tố tụng đã được người thực hiện trợ giúp pháp lý tiến hành theo trình tự, thủ tục mà pháp luật về trợ giúp pháp lý quy định; đúng phạm vi mà người được trợ giúp pháp lý yêu cầu.

Như vậy, đại diện ngoài tố tụng có thể coi là hình thức trợ giúp pháp lý cơ bản trong hoạt động trợ giúp pháp lý. Từ khi Luật Trợ giúp pháp lý có