Mục Tiêu Của Giáo Dục Bản Sắc Văn Hóa Dân Tộc Khmer Cho Học Sinh

cho thế hệ trẻ con em đồng bào Khmer đang là một trong những việc làm hết sức thiết thực và cấp bách. Để đạt được mục tiêu cuối cùng là bảo tồn toàn vẹn những giá trị nhân văn bất hủ của nền văn hóa Khmer, thì hoạt động giáo dục bản sắc VHDT Khmer cho HS ở trường PTDTNT là một trong những công việc trọng tâm, trọng điểm mà các nhà giáo dục cần quan tâm.

Giáo dục bản sắc VHDT Khmer là quá trình tác động hình thành cho người được GD những tri thức và niềm tin tương ứng về các giá trị truyền thống đặc sắc, độc đáo riêng có của dân tộc Khmer. Nó giúp họ có thái độ, tình cảm đúng đắn, biết thực hiện những hành động giữ gìn và phát huy những giá trị tích cực của văn hóa truyền thống trong quá trình phát triển của dân tộc mình.

Giáo dục bản sắc VHDT Khmer cho HS các trường PTDTNT là một quá trình toàn vẹn, bao gồm những thành tố sau:

1.3.1. Mục tiêu của giáo dục bản sắc văn hóa dân tộc Khmer cho học sinh‌

Giáo dục bản sắc VHDT Khmer ở các trường PTDTNT nhằm cung cấp cho HS vốn hiểu biết về văn hóa truyền thống có từ lâu đời của địa phương, góp phần bồi dưỡng cho HS tình yêu quê hương, nét đặc sắc văn hóa của dân tộc mình. Giáo dục bản sắc VHDT Khmer cho HS cần đạt được mục tiêu sau:

Về tri thức: HS hiểu biết về sự đa dạng văn hoá của 54 dân tộc anh em sinh sống, bản sắc VHDT Khmer, biết cách gìn giữ và phát huy những giá trị văn hóa độc đáo đó; hiểu được ý nghĩa của việc bảo vệ, giữ gìn và phát huy bản sắc VHDT Khmer; bồi dưỡng cho HS tình yêu quê hương, nét đặc sắc văn hóa của dân tộc mình.

Về kỹ năng: Rèn luyện cho HS các kĩ năng cơ bản phù hợp với lứa tuổi trung học cơ sở như: kĩ năng giao tiếp ứng xử có văn hóa; kỹ năng tổ chức quản lý và tham gia các hoạt động tập thể nhằm góp phần giữ gìn, phát huy bản sắc VHDT Khmer; kỹ năng tự kiểm tra, đánh giá kết quả học tập, rèn luyện, củng cố, phát triển các hành vi, thói quen tốt trong học tập, lao động và hoạt động xã hội.

Về thái độ: Hình thành ở HS thái độ đúng đắn, tạo nhiều hứng thú đối với các hoạt động giáo dục, góp phần nâng cao nhận thức về bản sắc VHDT Khmer và tinh thần tích cực trong học tập tại các trường PTDTNT; hình thành ở HS tinh thần đoàn

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 149 trang tài liệu này.

kết tập thể, khả năng làm việc nhóm của bản thân, có nhu cầu tự điều chỉnh, tự hoàn thiện để trở thành một chủ thể tích cực, năng động.

1.3.2. Nội dung giáo dục‌

Bản sắc VHDT của người Khmer vô cùng phong phú, đa dạng. Đó là sự kết tinh ngàn đời của các thế hệ cha ông, được lưu truyền và hun đúc dưới ngọn lửa cháy bỏng của cả một tộc người. Nội dung giáo dục bản sắc VHDT Khmer cho HS các trường PTDTNT bao gồm:

- Các lễ hội của người Khmer: Chôl Chnăm Thmây, Sen Đôn Ta, Bon Om Tuk (Lễ hội đua ghe Ngo), Ook Om Bok – Thvai Pres Kher (Lễ đút cốm dẹp – cúng trăng), Bun boong boc côm (Lễ thả đèn gió), Lôi protip (Lễ thả đèn nước)

- Trang phục người Khmer: Có thể nói rằng, trang phục của người Khmer luôn mang những nét đẹp riêng của một dân tộc có bề dày lịch sử lâu đời. Đó là sự kết tinh của trí tuệ, tâm hồn của những người con dân tộc anh hùng vào từng đường kim, mũi chỉ. Đó là những chiếc váy xampot, áo wên, áo srây hoặc áo tầm vong,… tất cả những bộ trang phục ấy đều mang những nét hơi thở của người Khmer, kín đáo, trang nhã, lịch thiệp. Việc giáo dục cho HS về trang phục của dân tộc Khmer nhằm tác động đến ý thức về nguồn cội, bên cạnh việc hội nhập với thế giới hiện nay cũng không quên đi những nét đẹp của giá trị văn hóa cổ xưa đã được kết tinh qua từng đường nét dệt thêu của tổ tông.

- Ẩm thực người Khmer: Người Khmer có một nền ẩm thực vô cùng phong phú, đa dạng với những món ăn mang đậm hương vị đặc trưng mà chỉ có ở đồng bào Khmer. Người Khmer biết làm trên 20 loại bánh khác nhau như bánh tét, bánh ít, bánh xèo, bánh ú tro,… và đặc biệt là món mắm prohok, một loại mắm mang hương vị đồng quê của người Khmer.

- Kiến trúc: Người Khmer có những công trình kiến trúc vô cùng đặc sắc và ấn tượng, điều đáng nói nhất đó chính là các chùa chiềng của người Khmer luôn mang những nét đẹp vừa cổ kính, tôn nghiêm nhưng vô cùng ấn tượng với những nét chạm trỗ, điêu khắc hình tượng của những vị thần, tượng phật,…

- Về tôn giáo, tín ngưỡng: Người Khmer cũng như cộng đồng dân tộc khác đều có tín ngưỡng thờ cúng ông bà, tổ tiên, với những nét đẹp truyền thống được

lưu truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác, đó là truyền thồng “uống nước nhớ nguồn”, là truyền thống đoàn kết, tương thân tương ái,… Về tôn giáo, có thể nói vấn đề tôn giáo luôn gắn liền với vấn đề dân tộc. Người Khmer theo đạo Phật Nam tông là chính.

- Văn học, âm nhạc, các điệu múa dân gian, trò chơi dân gian: Người Khmer có rất nhiều điệu múa dân gian đặc sắc, mang đậm truyền thống văn hóa dân tộc, đó có thể là điệu múa romvong, lămleo,… cùng với những trò chơi dân gian mang tính đoàn kết cao, về văn học và âm nhạc cũng mang những nét đặc trưng riêng biệt, góp phần tô thắm cho vẻ đẹp văn hóa dân tộc của đại dân tộc Việt Nam.

1.3.3. Phương pháp, phương tiện giáo dục bản sắc văn hóa dân tộc Khmer cho học sinh‌

- Phương pháp giáo dục bản sắc VHDT đề cập đến hệ thống cách thức tác động đến sự hình thành và phát triển ở HS những hành vi, thói quen hành vi giữ gìn và phát huy bản sắc VHDT Khmer trên cơ sở ý thức và thái độ, tình cảm tích cực có liên quan đến những giá trị văn hóa độc đáo của dân tộc. Cụ thể ở những phương pháp sau:

+ Phương pháp thảo luận nhóm: là một dạng tương tác nhóm mà trong đó các thành viên đều tự giải quyết vấn đề cùng quan tâm nhằm đạt được sự hiểu biết chung. Thảo luận tạo ra cơ hội cho HS bày tỏ ý kiến và kiểm chứng ý kiến của mình, có cơ hội làm quen nhau và hiểu nhau hơn.

+ Phương pháp sắm vai: phương pháp này được sử dụng nhiều để đạt mục tiêu thay đổi thái độ của HS đối với một vấn đề hay một đối tượng nào đó. Phương pháp sắm vai có hiệu quả trong việc rèn kỹ năng sống và kỹ năng giao tiếp cho HS.

+ Phương pháp giải quyết vấn đề: là con đường quan trọng để phát huy tính tích cực của HS. Tuy nhiên, phương pháp này khi giải quyết vấn đề không có tính khuôn mẫu nên đòi hỏi HS phải tự tìm tòi, vượt qua khó khăn.

+ Phương pháp giao nhiệm vụ: là đặt HS vào vị trí nhất định buộc các em phải thực hiện trách nhiệm cá nhân. Trong việc tổ chức hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp nên giao cho cán bộ lớp để các em chủ động điều hành các hoạt động. Từ đó, sẽ

giúp các em tích cực chủ động, sáng tạo khả năng giải quyết mọi tình huống trong thực tế.

+ Phương pháp xêmina: Là một dạng nội hội thảo, nghiên cứu chuyên đề, có thể hiểu đơn giản là một hình thức học tập, mà trong đó người học chủ động hoàn toàn từ khâu chuẩn bị tài liệu, trình bày nội dung đưa dẫn chứng, trao đổi, thảo luận với các thành viên khác và cuối cùng tự rút ra nội dung bài học hay vấn đề khoa học cũng như đề xuất các ý kiến để mở rộng nội dung.

+ Phương pháp tương tác trao đổi: Là phương pháp đưa ra vấn đề nhằm phân tích giải quyết vấn đề giữa trò và thầy.

+ Phương pháp thể hiện phi ngôn ngữ: Đây là phương pháp dùng ngôn ngữ hình thể, ánh mắt cử chỉ, điệu bộ,… để giảng dạy. Phương pháp này rất thích hợp trong việc giáo dục các điệu múa dân gian, sân khấu dù kê của người Khmer,…

+ Phương pháp giả định: Là cách đưa ra các tình huống, lập luận xây dựng trên cơ sở của tri thức đưa người lập luận đặt mình vào vị trí người tiếp thu, tìm sự lôi cuốn dễ hiểu nhất trong vấn đề mà người lập luận muốn triển khai.

+ Phương pháp trò chơi: Có thể sử dụng trong nhiều tình huống khác nhau của hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp như làm quen, tiếp nhận tri thức, đánh giá kết quả, rèn các kỹ năng…

+ Phương pháp phản biện: GV sẽ đưa ra những nhận định và học sinh sẽ đứng lên phản biện, đưa ra quan điểm, chứng kiến của mình về vấn đề mà nhà giáo dục cần đề cập đến.

+ Phương pháp xử lý tình huống: Tình huống là hoàn cảnh thực tế, trong đó chứa đựng những mâu thuẫn. Người ta phải đưa ra những quyết định dựa trên cơ sở cân nhắc các phương án khác nhau.

- Phương tiện giáo dục bản sắc VHDT cho học sinh Khmer là hệ thống những công cụ tương ứng, góp phần thực hiện có hiệu quả các phương pháp giáo dục. Có thể kể đến các phương tiện giáo dục như: các giá trị văn hóa đặc sắc của dân tộc Khmer, năng lực và phẩm chất của nhà giáo dục, ngôn ngữ của nhà giáo dục...

1.3.4. Hình thức giáo dục‌

Hình thức tổ chức giáo dục bản sắc VHDT Khmer đề cập đến các loại hình

hoạt động giáo dục khác nhau ở trong và ngoài nhà trường nhằm phát huy tính tích cực hoạt động của học sinh, góp phần thực hiện có hiệu quả mục đích, nhiệm vụ, nội dung giáo dục đã đề ra.

- Tổ chức dạy học trên lớp theo hướng tích hợp nội dung giáo dục bản sắc VHDT Khmer vào các môn học thích hợp.

- Tổ chức hoạt động ngoại khóa gắn với môn học có ưu thế.

- Kết hợp giữa giáo dục nhà trường, gia đình và các lực lượng xã hội ở địa phương.

- Xây dựng, tổ chức những buổi hoạt động ngoại khóa, lồng ghép việc giáo dục bản sắc VHDT.

- Tổ chức những cuộc thi tìm hiểu kiến thức lịch sử VHDT.

- Gìn giữ và phát huy, giao lưu, văn hóa, văn nghệ, thể dục thể thao trong các dịp lễ tết của người Khmer.

1.4. Quản lý hoạt động giáo dục bản sắc văn hóa dân tộc Khmer cho học sinh ở trường PTDTNT‌

1.4.1. Vai trò của trường PTDTNT trong hoạt động giáo dục bản sắc‌

Giáo dục bản sắc VHDT Khmer có vai trò quan trọng trong giáo dục học sinh trong các trường PTDTNT. Hoạt động giáo dục bản sắc VHDT Khmer là hoạt động giáo dục có mục đích nhằm nâng cao hiểu biết của học sinh về các giá trị VHDT Khmer. Đồng thời, hoạt động này còn bồi dưỡng ở học sinh tình cảm trân trọng, yêu quý các giá trị văn hóa truyền thống, hình thành ý thức trách nhiệm giữ gìn và phát huy bản sắc VHDT Khmer.

Trường PTDTNT là nơi tổ chức hoạt động giáo dục bản sắc VHDT Khmer góp phần giáo dục toàn diện học sinh cả về trí, đức, thể, mỹ. Giúp các em tìm hiểu về bản sắc văn hóa dân tộc và vận dụng các giá trị VHDT Khmer vào các hoạt động văn hóa, văn nghệ, thể thao, sinh hoạt nội trú,… có đủ năng lực và phẩm chất để phát huy các giá trị đó vào thực tế đời sống, trở thành những người lao động mới, những cán bộ ưu tú cho vùng dân tộc.

Trường PTDTNT còn tạo điều kiện để học sinh được thể nghiệm các giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc mình, đồng thời giúp học sinh tiếp xúc, giao lưu

văn hóa của các dân tộc khác. Thông qua các hoạt động đó, học sinh sẽ hiểu biết nhau, tôn trọng nhau và thật sự sống với nhau bằng thái độ và tình cảm thân thiện. Nhờ sự giáo dục của nhà trường mà học sinh có được một môi trường tập thể trong lành, giúp các em gắn bó với nhau, cùng nhau trưởng thành.

Hoạt động giáo dục bản sắc VHDT Khmer trong trường PTDTNT không chỉ là điều kiện để mỗi học sinh người Khmer được thể hiện những giá trị bản sắc văn hóa của dân tộc mình mà còn giúp học sinh người Kinh, Hoa được tiếp cận, giao lưu học hỏi với giá trị văn hóa, hiện tượng văn hóa của dân tộc Khmer. Qua các hoạt động này, học sinh được hòa nhập với bạn bè, hiểu biết về văn hóa, lối sống của các dân tộc. Từ đó biết điều chỉnh, tiếp thu những văn hóa tích cực mà tạo nên sự hòa nhập, thân thiện với tập thể, bạn bè, thầy cô. Hoạt động giáo dục bản sắc VHDT Khmer tạo ra một môi trường tốt để tăng cường sự đoàn kết các dân tộc.

Giáo dục bản sắc VHDT Khmer trong trường PTDTNT góp phần thực hiện bảo tồn và phát triển bản sắc VHDT. Mỗi học sinh dân tộc Khmer là đại diện văn hóa của một dân tộc, một vùng quê. Trường PTDTNT tạo điều kiện để học sinh được tiếp xúc thể nghiệm các giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc mình, để mạch chảy văn hóa không ngừng được nuôi dưỡng và lớn mạnh. Trường PTDTNT tổ chức các hoạt động tìm hiểu, thể hiện, giao lưu văn hóa để học sinh được trao đổi học tập và cùng tham gia vào việc bảo tồn, phát triển các giá trị bản sắc VHDT Khmer. Nhờ được tiếp xúc thường xuyên với các giá trị văn hóa mà học sinh ở các trường PTDTNT vẫn là người con của dân tộc Khmer, hiểu biết và giữ gìn bản sắc văn hóa của dân tộc mình; song song đó còn giúp cho học sinh là dân tộc khác đang học tập tại trường hiểu hơn về dân tộc mình.

1.4.2. Nội dung quản lý hoạt động giáo dục bản sắc văn hóa dân tộc Khmer ở các trường PTDTNT trong giai đoạn hiện nay‌

- Xây dựng kế hoạch giáo dục bản sắc văn hóa dân tộc Khmer cho HS ở các trường PTDTNT

Lập kế hoạch là một chức năng cơ bản của quản lý, trong đó phải xác định những vấn đề như nhận dạng và phân tích tình hình, bối cảnh; Dự báo các khả năng; Lựa chọn và xác định các mục tiêu, mục đích và hoạch định con đường, cách thức,

biện pháp để đạt được mục tiêu, mục đích của quá trình. Trong mỗi kế hoạch thường bao gồm các nội dung như xác định hình thành mục tiêu, xác định và đảm bảo về các điều kiện, nguồn lực của tổ chức để đạt được mục tiêu và cuối cùng là quyết định xem hoạt động nào là cấp thiết tiến hành để đạt được mục tiêu đặt ra.

Xây dựng kế hoạch hoạt động giáo dục bản sắc VHDT Khmer là một nội dung quan trọng trong công tác quản lý hoạt động giáo dục bản sắc VHDT Khmer cho học sinh. Kế hoạch hoạt động giáo dục bản sắc VHDT Khmer được xây dựng cụ thể, chi tiết mục tiêu và biện pháp thực hiện hoạt động giáo dục bản sắc VHDT Khmer phù hợp với tình hình thực tế của trường. Điều đó, sẽ giúp việc thực hiện kế hoạch dễ dàng và mang lại hiệu quả cao. Nội dung của một kế hoạch hoạt động giáo dục bản sắc VHDT Khmer được xây dựng gồm có:

+ Phân tích và đánh giá biểu hiện về bản sắc VHDT Khmer của học sinh, tình hình thực tế của trường về hoạt động giáo dục bản sắc VHDT Khmer cho học sinh.

+ Xác định mục tiêu hoạt động giáo dục bản sắc VHDT Khmer cho học sinh phù hợp Quy chế tổ chức và hoạt động của trường PTDTNT, ban hành kèm theo Thông tư số 01/2016/TT-BGDD ngày 15/01/2016 của Bộ Giáo dục và Đào tạo đã quy định cụ thể với từng đối tượng, từng nhiệm vụ cụ thể trong giáo dục VHDT.

+ Xác định đúng nội dung hoạt động giáo dục bản sắc VHDT Khmer cho học phù hợp với thực tế và có tính khả thi.

+ Xác định phương pháp, hình thức hoạt động giáo dục bản sắc VHDT Khmer cho học sinh phù hợp với từng nội dung, đặc điểm tâm lý, lứa tuổi học sinh dân tộc và điều kiện thực tế của nhà trường.

+ Hướng dẫn các tổ chức, cá nhân trong nhà trường xây dựng kế hoạch hoạt động giáo dục bản sắc VHDT Khmer cho học sinh theo năm học, từng học kỳ của nhà trường, cụ thể: Trên cơ sở kế hoạch tổng thể của nhà trường, tiến hành xây dựng kế hoạch giáo dục bản sắc VHDT Khmer thông qua các môn học, các buổi sinh hoạt trên lớp, các hoạt động văn hóa - văn nghệ - thể dục thể thao - vui chơi - giải trí; các cuộc thi tìm hiểu bản sắc văn hóa, phong tục, tập quán của dân tộc.

+ Thực hiện việc quản lý hoạt động giáo dục VHDT Khmer trong trường PTDTNT tuân theo quy định trong văn bản quy phạm pháp luật của Bộ GD&ĐT và

quy chế tổ chức và hoạt động của trường PTDTNT, ban hành kèm theo Thông tư số 01/2016/TT-BGDD ngày 15/01/2016 của Bộ GD&ĐT. Trong đó, văn bản đã quy định cụ thể với từng đối tượng, từng nhiệm vụ cụ thể trong giáo dục VHDT. Bên cạnh đó mỗi nhà trường cần xây dựng kế hoạch và ban hành các qui chế, qui định để thúc đẩy hoạt động giáo dục bản sắc VHDT Khmer cho học sinh đạt hiệu quả. Làm tốt việc xây dựng kế hoạch giúp cho cán bộ, GV và HS có căn cứ thực hiện nhiệm vụ và là chứng cứ để người quản lý kiểm tra việc thực hiện giáo dục bản sắc VHDT Khmer trong nhà trường. Từ đó có sự điều chỉnh, khen - chê kịp thời.

+ Xây dựng cơ chế phối hợp giữa các lực lượng trong và ngoài nhà trường nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho việc giáo dục bản sắc VHDT Khmer cho học sinh. Đây là một nội dung cần thiết bởi vì môi trường để giữ gìn và phát triển bản sắc VHDT Khmer không thể chỉ có trong nhà trường. Việc giáo dục này cần cả môi trường bên ngoài nhà trường với các lực lượng khác tham gia như: gia đình, họ tộc, Phum sóc, cộng đồng, …

+ Tổ chức bồi dưỡng kiến thức, kỹ năng về giáo dục bản sắc VHDT Khmer cho đội ngũ GV. Hoạt động giáo dục bản sắc VHDT Khmer trong trường PTDTNT đòi hỏi người tổ chức, người giảng dạy phải có chuyên môn sâu. Hiện tại các trường PTDTNT đội ngũ GV là người dân tộc thiểu số chưa nhiều, việc am hiểu phong tục, tập quán của dân tộc đã, đang và sẽ theo học tại trường không sâu sắc. Đồng thời hoạt động giáo dục bản sắc VHDT Khmer cần số người tham gia đông, thuộc các lĩnh vực khác nhau. Muốn thực hiện tốt hoạt động này, cần có kế hoạch xây dựng, tuyển chọn đội ngũ cán bộ, GV có đủ năng lực, có tâm huyết và lòng nhiệt tình để triển khai nhiệm vụ. Bên cạnh đó cũng cần hợp tác với đội ngũ chuyên gia về các lĩnh vực liên quan để hỗ trợ cho hoạt động giáo dục bản sắc VHDT Khmer của nhà trường. Đội ngũ chuyên gia phải là những người hiểu biết sâu, có năng lực tổ chức hoạt động giáo dục học sinh về giá trị VHDT theo từng vùng, miền.

- Tổ chức thực hiện kế hoạch hoạt động giáo dục bản sắc văn hóa dân tộc Khmer cho học sinh ở các trường PTDTNT

Tổ chức là quá trình tạo lập các thành phần, cấu trúc, các quan hệ giữa các thành viên, giữa các bộ phận trong một tổ chức nhằm làm cho họ thực hiện thành