Giáo dục tính trách nhiệm dựa trên Quyền trẻ em cho trẻ 5-6 tuổi ở trường mầm non

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI

NGUYỄN THỊ LUYẾN

GIÁO DỤC TÍNH TRÁCH NHIỆM

DỰA TRÊN QUYỀN TRẺ EM CHO TRẺ 5-6 TUỔI Ở TRƯỜNG MẦM NON

Chuyên ngành: Giáo dục mầm non Mã số: 9.14.01.01

LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Người hướng dẫn khoa học:

1. PGS.TS Hoàng Thị Phương

2. PGS.TS Ngô Công Hoàn

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các số liệu, kết quả nghiên cứu trong luận án là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất kì công trình nào khác.

Hà Nội, ngày …. tháng …. năm 2022

Tác giả luận án

Nguyễn Thị Luyến

LỜI CẢM ƠN

Luận án “Giáo dục tính trách nhiệm dựa trên Quyền trẻ em cho trẻ 5-6 tuổi ở trường mầm non” được hoàn thành tại trường Đại học Sư phạm Hà Nội.

Tôi xin chân thành cảm ơn Ban Giám hiệu, Phòng Sau Đại học- Trường Đại học Sư phạm Hà Nội, các thầy cô giáo trong Khoa Giáo dục Mầm non đã tạo điều kiện giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập.

Với lòng biết ơn sâu sắc, tôi xin gửi lời tri ân tới PGS.TS Hoàng Thị Phương, PGS.TS Ngô Công Hoàn đã tận tình hướng dẫn, động viên, khích lệ, định hướng cho tôi trong quá trình thực hiện luận án.

Tôi xin cảm ơn sự giúp đỡ, hỗ trợ nhiệt tình của cán bộ quản lý, giáo viên, phụ huynh và các cháu lớp mẫu giáo 5-6 tuổi tại các trường mầm non Lý Thái Tổ 2, KLF Hà Nội (Hà Nội) và trường mầm non Xuân Ngọc (Xuân Trường- Nam Định).

Xin cảm ơn gia đình, bạn bè, đồng nghiệp đã luôn bên cạnh động viên, giúp đỡ để tôi hoàn thành luận án.

Tác giả luận án

Nguyễn Thị Luyến

MỤC LỤC

MỞ ĐẦU 1

1. Tính cấp thiết của đề tài 1

2. Mục đích nghiên cứu 2

3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 3

4. Giả thuyết khoa học 3

5. Nhiệm vụ nghiên cứu 3

6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu 3

7. Cách tiếp cận và phương pháp nghiên cứu 4

8. Những luận điểm bảo vệ 7

9. Những đóng góp mới của luận án 8

10. Cấu trúc của luận án 8

CHƯƠNG 1: CỞ SỞ LÝ LUẬN CỦA GIÁO DỤC TÍNH TRÁCH NHIỆM DỰA TRÊN QUYỀN TRẺ EM CHO TRẺ 5-6 TUỔI Ở TRƯỜNG MẦM NON 9

1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề 9

1.1.1. Nghiên cứu về trách nhiệm và tính trách nhiệm của trẻ em 9

1.1.2. Nghiên cứu về giáo dục tính trách nhiệm cho trẻ em 13

1.1.3. Nghiên cứu về giáo dục tính trách nhiệm dựa trên Quyền trẻ em 15

1.2. Tính trách nhiệm của trẻ 5-6 tuổi 18

1.2.1. Khái niệm “Tính trách nhiệm” 18

1.2.2. Các yếu tố cấu thành tính trách nhiệm của trẻ 19

1.2.3. Phân loại tính trách nhiệm 21

1.2.4. Sự hình thành tính trách nhiệm của trẻ 5-6 tuổi 23

1.2.5. Đặc điểm tâm lý và biểu hiện tính trách nhiệm của trẻ 5-6 tuổi 25

1.3. Quyền trẻ em với việc giáo dục tính trách nhiệm cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi 29

1.3.1. Khái niệm “Quyền trẻ em” 29

1.3.2. Các Quyền cơ bản của trẻ em 30

1.3.3. Mối quan hệ giữa Quyền và Trách nhiệm của trẻ em 31

1.4. Quá trình giáo dục tính trách nhiệm dựa trên Quyền trẻ em cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi 34

1.4.1. Khái niệm “Giáo dục tính trách nhiệm cho trẻ 5-6 tuổi” 34

1.4.2. Mục tiêu giáo dục tính trách nhiệm dựa trên Quyền trẻ em cho trẻ 5-6 tuổi 34

1.4.3. Nội dung giáo dục tính trách nhiệm dựa trên Quyền trẻ em cho trẻ 5-6 tuổi 35

1.4.4. Phương pháp, biện pháp giáo dục tính trách nhiệm dựa trên Quyền trẻ em

cho trẻ 5-6 tuổi 36

1.4.5. Hình thức hoạt động giáo dục tính trách nhiệm dựa trên Quyền trẻ em

cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi 39

1.4.6. Đánh giá kết quả giáo dục tính trách nhiệm dựa trên Quyền trẻ em cho trẻ

5-6 tuổi ở trường mầm non 41

1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến việc giáo dục tính trách nhiệm cho trẻ mẫu giáo

5-6 tuổi 42

1.5.1. Đặc điểm cá nhân trẻ 42

1.5.2. Môi trường 43

1.5.3. Các lực lượng giáo dục 45

Kết luận chương 1 47

CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG GIÁO DỤC TÍNH TRÁCH NHIỆM DỰA TRÊN QUYỀN TRẺ EM CHO TRẺ 5-6 TUỔI Ở TRƯỜNG MẦM NON 49

2.1. Vấn đề giáo dục tính trách nhiệm cho trẻ 5-6 tuổi trong chương trình Giáo

dục mầm non 49

2.1.1. Mục tiêu 49

2.1.2. Nội dung 51

2.2. Thực trạng giáo dục tính trách nhiệm cho trẻ 5-6 tuổi dựa trên Quyền trẻ

em ở trường mầm non hiện nay 53

2.2.1. Khái quát quá trình khảo sát 53

2.2.2. Kết quả khảo sát 58

Kết luận chương 2 79

CHƯƠNG 3: BIỆN PHÁP GIÁO DỤC TÍNH TRÁCH NHIỆM DỰA TRÊN QUYỀN TRẺ EM CHO TRẺ 5-6 TUỔI Ở TRƯỜNG MẦM NON 80

3.1. Nguyên tắc đề xuất biện pháp giáo dục tính trách nhiệm dựa trên Quyền trẻ

em cho trẻ 5-6 tuổi ở trường mầm non 80

3.1.1 Đảm bảo mục tiêu giáo dục tính trách nhiệm dựa trên Quyền trẻ em 80

3.1.2. Đảm bảo phù hợp với quá trình hình thành tính trách nhiệm và đặc điểm

của trẻ 5-6 tuổi 80

3.1.3. Đảm bảo sự thống nhất giữa thực hiện “Quyền” và “Trách nhiệm” của trẻ...80

3.1.4. Đảm bảo phối hợp chặt chẽ giữa nhà trường và gia đình trong việc giáo

dục tính trách nhiệm cho trẻ 5-6 tuổi 81

3.2. Đề xuất biện pháp giáo dục tính trách nhiệm dựa trên Quyền trẻ em cho trẻ

5-6 tuổi 81

3.2.1. Xây dựng môi trường giáo dục tính trách nhiệm dựa trên Quyền trẻ em phù hợp với trẻ 5-6 tuổi 81

3.2.2. Tổ chức các hoạt động đa dạng cho trẻ trải nghiệm việc ra quyết định và chịu trách nhiệm về quyết định của mình 91

3.2.3. Phối hợp gia đình giáo dục tính trách nhiệm cho trẻ 5-6 tuổi dựa trên Quyền trẻ em 104

3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp 117

Kết luận chương 3 119

CHƯƠNG 4: THỰC NGHIỆM BIỆN PHÁP GIÁO DỤC TÍNH TRÁCH NHIỆM DỰA TRÊN QUYỀN TRẺ EM CHO TRẺ 5-6 TUỔI Ở TRƯỜNG MẦM NON 120

4.1. Khái quát quá trình thực nghiệm 120

4.1.1. Mục đích thực nghiệm 120

4.1.2. Nội dung thực nghiệm 120

4.1.3. Cách tiến hành thực nghiệm 122

4.1.4. Tiêu chí và thang đánh giá, bài tập khảo sát 123

4.2. Kết quả thực nghiệm 123

4.2.1. Kết quả thực nghiệm vòng 1 124

4.2.2. Kết quả thực nghiệm vòng 2 128

4.3. Nhận xét chung 145

Kết luận chương 4 147

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ SƯ PHẠM 148

1. Kết luận 148

2. Kiến nghị sư phạm 149

DANH MỤC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC ĐÃ CÔNG BỐ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN 151

TÀI LIỆU THAM KHẢO 152

PHỤ LỤC

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

Chữ viết tắt

Ý nghĩa đầy đủ
CBQL	: Cán bộ quản lý
CS	: Chỉ số
ĐTB	: Điểm trung bình
GD&ĐT	: Giáo dục và đào tạo
GDMN	: Giáo dục mầm non
GDTTN	: Giáo dục tính trách nhiệm
MN	: Mầm non
NT	: Nông thôn
GV	: Giáo viên
GVMN	: Giáo viên mầm non
GTTB	: Giá trị trung bình
PH	: Phụ huynh
QTE	: Quyền trẻ em
TBC	: Trung bình chung
TC	: Tiêu chí
TN	: Trách nhiệm
TP	: Thành phố
TTN	: Tính trách nhiệm