Dinh dưỡng thức ăn Nghề Thú y - Trình độ Cao đẳng - Trường CĐ Kinh tế - Kỹ thuật Bạc Liêu

- Độ mịn của nguyên liệu khi nghiền có thể điều chỉnh bằng cách thay đổi mắt sàng trong máy nghiền.

2.2. Công đoạn trộn nguyên liệu:

- Những loại nguyên liệu trộn với thức ăn với số lượng nhỏ như premix khoáng các axit amin hoặc thuốc phòng bệnh,… nếu chúng ta cho ngay vào máy trộn thì rất khó có thể trộn được đều.

Do vậy, để đảm bảo trộn được đều các loại nguyên liệu này thì chúng ta phải sử dụng phương pháp trộn nhân ra (pha loãng) với một số nguyên liệu khác như đỗ tương, cám, ngô,…

Các loại nguyên liệu dùng để pha loãng này phải được lấy ra từ cùng một mẻ trộn. Nếu chúng ta muốn trộn thật đều thì tối thiểu phải sử dụng từ 2-3kg nguyên liệu pha loãng.

- Quy trình sản xuất thức ăn hỗn hợp dạng viên là công đoạn tiếp theo của quy trình sản xuất thức ăn hỗn hợp dạng rời.

Thức ăn hỗn hợp dạng rời sẽ được đưa vào buồng trộn, ở đây có sẳn thiết bị phun dầu, mỡ (để tăng nồng độ năng lượng trong thức ăn nếu cần thiết) và thiết bị phun rỉ đường để làm chất kết dính.

Sau khi thức ăn đã được trộn đều với dầu mỡ hoặc rỉ đường sẽ được chuyển đến buồng phun hơi nước nóng để hồ hóa tinh bột, tạo độ ẩm từ 15-18% rồi đưa tiếp vào khuôn tạo viên.

Sau đó thức ăn viên sẽ được chuyển đến buồng lạnh để làm nguội. Cuối cùng là công đoạn đóng bao.

2.3. Công đoạn ra bao:

Bước đầu tiên của công đoạn này là phải chuẩn bị đầy đủ bao đựng, cùng với máy khâu bao hoặc kim khâu bao. Thường nên dùng bao giấy xi măng (giấy kraff) nhiều lớp. Loại giấy này dai, ít bị rách vỡ, chống ẩm tốt. Theo quy định, mỗi bao thức ăn đều có những khâu liền với mép bao.

* Một số quy định về nhãn mác của các loại thức ăn hỗn hợp:

Theo quy định mỗi bao thức ăn đều có nhãn hiệu khâu liền với mép bao, trong nhãn ghi:

- Tên thương phẩm.

- Mã hàng.

- Đối tượng sử dụng.

- Cơ sở và địa chỉ sản xuất.

- Các chỉ tiêu kỹ thuật: ví dụ:

+ Năng lượng trao đổi (kcal/kg hay MJ/kg):

+ Protein thô (%):

+ Lysine (%):

+ Methionine + Cystine (%):

+ Ca (%):

+ P (%):

+ Thành phần nguyên liệu (không cần ghi rõ số lượng cụ thể):

+ Khối lượng tịnh:

+ Thời hạn sử dụng:

+ Ngày sản xuất:

+ Số lô hàng:

IV. Phương pháp dự trữ thức ăn:

1. Làm cỏ khô:

1.1. Chọn cỏ làm khô:

Cần có năng suất cao, tỷ lệ lá lớn, thân cành nhỏ để dễ khô và khô đều với lá, lá ít bị rơi rụng trong quá trình phơi khô.

1.2. Kỹ thuật làm cỏ khô:

- Cỏ sau khi cắt cần rải đều và mỏng, phơi khô, 6 giờ đảo 1 lần.

- Cỏ khô được đánh đống có che mưa gần chuồng gia súc hoặc được bó thành bó bảo quản cho kho chứa cỏ khô.

1.3. Kỹ thuật làm bột cỏ ở quy mô nông hộ:

- Bột cỏ stylo: cắt cỏ, thái nhỏ, rải đều, phơi khô, nghiền nhỏ, để nguội và cho vào túi nylon.

- Tỷ lệ bột cỏ trộn trong thức ăn hỗn hợp cho gà là 2-3%.

2. Phương pháp ủ xanh:

2.1. Các loại cỏ có thể ủ xanh:

2.1.1. Cỏ voi: được cắt cho ăn tươi hay ủ xanh. Lứa đầu tiên nên cắt sát đất để cho cây sinh trưởng và đẻ nhánh nhiều, không trồi lên trên.

2.1.2. Cỏ Guatemala: được dùng chủ yếu làm thức ăn xanh hay ủ chua. Thân mềm, nên cắt nhỏ để có tỷ lệ sử dụng cao.

2.2. Quy trình ủ xanh:

- Thời điểm thu hoạch cỏ làm thức ăn ủ xanh: nếu ủ chua bằng cây ngô thì thu hoạch khi ruộng ngô có 50% số bắp ở giai đoạn chin sáp.

- Nếu cỏ ủ chua là cỏ voi: thu hoạch khi cây cao 85-90cm.

- Đối với cỏ Guatemala: thu hoạch khi cây cao 120cm.

2.3. Thiết kế hố ủ:

- Chọn địa điểm: nên gần nơi cung cấp nguyên liệu ủ xanh và nơi sử dụng để tránh hao phí công vận chuyển. Cách chuồng gia súc ít nhất 50m, cách nhà không dưới 200m.

- Chọn nơi khô ráo, thoát nước.

2.4. Diễn biến của quá trình ủ xanh:

- Giai đoạn 1: hô hấp tế bào, sản sinh CO2, sinh nhiệt.

- Giai đoạn 2: sản sinh axit axetic.

- Giai đoạn 3: bắt đầu hình thành axit lactic.

- Giai đoạn 4: hình thành axit lactic

- Giai đoạn 5: 20 ngày sau ủ, phụ thuộc vào giai đoạn 4.

3. Bảo quản bắp ngô sau thu hoạch bằng axit hữu cơ:

Bắp ngô sau khi thu hoạch, gặp thời tiết xấu, không có máy sấy, không phơi được có thể dùng axit hữu cơ để bảo quản.

V. Xử lý rơm rạ và phụ phẩm xơ thô:

Áp dụng cho các loại thức ăn thô, phụ phẩm nông nghiệp: rơm, bã mía, thân cây ngô,... nghèo các chất hữu cơ tiêu hóa.

Tuy nhiên, ở các nước sản xuất lúa gạo thì rơm là nguồn thức ăn cho trâu

bò,...

Rơm rạ có hai đặc tính cơ bản là:

- Hàm lượng N thấp (< 1%), nghèo khoáng và vitamin.

- Chứa nhiều xơ thô nên tỷ lệ tiêu hóa thấp.

Tiêu hóa xơ nhờ hoạt động lên men của vi sinh vật trong đường tiêu hóa.

Chất xơ trong rơm chủ yếu là cellulose, hemicellulose và lignin. Giữa chúng có các liên kết hóa học tạo nên sự bền vững của màng tế bào thực vật.

Cellulose gồm nhiều chuỗi thẳng ghép nhau thành bó dài nhờ mạch nối hydrogen tạo thành các mixen bền vững.

Hemicellulose là những heteropolysacarit cùng với cellulose có ở màng tế bào thực vật. Hemicellulose không hòa tan được trong nước nhưng hòa tan được trong dung dịch kiềm và bị thủy phân bởi axít dễ dàng hơn so với cellulose.

Khi bị thủy phân từ hemicellulose sẽ tạo ra glucose, fructose, mantose, galactose, cuabinose và xilose.

Thành phần thứ ba đáng chú ý trong xơ là lignin.

Lignin luôn đi kèm với cellulose và hemicellulose trong thành phần tế bào.

Lignin không hòa tan trong nước, trong các dung môi hữu cơ bình thường và rất bền vững bởi enzyme của hệ vi sinh vật dạ cỏ. Nhưng dưới tác dụng của kiềm thì lignin một phần bị phân giải và chuyển vào dung dịch.

Trong dạ cỏ loài nhai lại có những vi khuẩn đặc biệt chứa enzyme cellulase phân giải được cellulose. Cellulose và hemicellulose là những chất có thể tiêu hóa được. Nhưng phần lớn cellulose tham gia cấu tạo lớp trong của màng tế bào rơm nên enzyme của hệ vi sinh vật không dễ dàng tác động được. Lớp ngoài thành tế bào được tạo thành chủ yếu từ các phức chất ligno-hemicellulose mà các enzyme vi sinh vật dạ cỏ phân giải vô cùng chậm. Điều đó cản trở những lớp trong giàu cellulose trước tác động của enzyme vi sinh vật, cũng như cản trở sự phân giải chất chứa tế bào.

Để nâng cao tỷ lệ tiêu hóa của rơm, thân cây ngô,... các nhà nghiên cứu đã tiến hành xử lý rơm bằng nhiều phương pháp như: lý học, hóa học, vi sinh vật học,...

Các phương pháp xử lý phụ phẩm xơ:

Vật lý

Hoá học

Sinh học

- Ngâm

- Nghiền

- Viên

- Luộc

- Hấp cao áp

- Chiếu xạ

- Carbonat natri

- Xút

- Vôi

- Hyđroxit kali

- Hyđroxit amon

- Amoniac

- Urê

- Chế phẩm enzyme

- Nấm

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 107 trang tài liệu này.

Các phương pháp xử lý chính có thể phân thành các nhóm: vật lý, sinh học, hoá học.., hoặc có thể phối hợp giữa các hình thức xử lý này.

1. Phương pháp vật lý:

1.1. Xử lý cơ học:

- Xử lý cơ học là phương pháp cơ giới để băm chặt, nghiền nhỏ thức ăn, nhằm thu nhỏ kích thước của thức ăn, vì kích thước của thức ăn có ảnh hưởng tới quá trình thu nhận và quá trình tiêu hoá thức ăn của gia súc nhai lại.

- Phương pháp này giúp phá vở cấu trúc vách tế bào nên thành phần cacbohydrat không hoà tan sẽ có giá trị hơn với vi sinh vật dạ cỏ.

- Ưu điểm của phương pháp này là giúp gia súc đở tốn năng lượng thu nhận và tạo kích thước của thức ăn thích hợp cho vi sinh vật dạ cỏ.

- Tuy nhiên, phương pháp này cũng có nguy cơ làm giảm tiết nước bọt và tăng tốc độ chuyển dời qua dạ cỏ làm giảm tỷ lệ tiêu hoá.

- Phương pháp này áp dụng chủ yếu với phế phụ phẩm trồng trọt ở mức độ trang trại. Nên kết hợp phương pháp này với phương pháp xử lý hoá học hoặc kết hợp với xử lý sinh học.

1.2. Xử lý bằng nhiệt hơi nước:

- Xử lý các loại thức ăn thô chất lượng thấp bằng nhiệt với áp suất hơi nước cao để làm tăng tỷ lệ tiêu hoá.

- Cơ sở của phương pháp này là quá trình thuỷ phân xơ bằng hơi nước ở áp suất cao để phá vỡ mối liên kết hoá học giữa các thành phần của xơ và tạo ra sự tách chuổi.

+ Theo các tác giả Sundstol và Owen (1984) thì có thể dùng hơi nước ở áp suất 7-28kg/cm2 để xử lý rơm trong 5 phút.

+ Rangnekar và cộng sự (1982) đã xử lý rơm và bã mía bằng hơi nước ở áp suất 5-9kg/cm2 trong 30-60 phút.

- Kết quả tương tự như xử lý ở áp suất cao trong thời gian ngắn.

- Phương pháp này chủ yếu lợi dụng các nguồn nhiệt thừa ở các nhà máy.

1.3. Xử lý bằng bức xạ:

- Khi chất xơ được chiếu xạ, chiều dài của chuổi cenlulose sẽ giảm và thành phần của cacbohydrat không hoà tan sẽ trở nên dễ dàng tác động bởi vi sinh vật dạ cỏ.

- Năm 1951, Lawton và cộng sự đã sử dụng bức xạ làm tăng tỷ lệ tiêu hoá của thức ăn thô.

- Có một số phương pháp bức xạ khác nhau như bức xạ cực tím, tia gamma có thể dùng để tăng tỷ lệ tiêu hoá của thức ăn thô. Tuy nhiên, các phương pháp này phần lớn đòi hỏi trang thiết bị đắt tiền, cao cấp và không an toàn. Do vậy, các phương pháp xử lý bằng bức xạ không đem lại hiệu quả kinh tế.

2. Các phương pháp xử lý kiềm:

2.1. Xử lý sinh học:

- Cơ sở của phương pháp này là dùng nấm hay phế phẩm enzyme của chúng cấy vào thức ăn để phân giải lignin hay các mối liên kết hoá học giữa lignin và cacbohydrat trong vách tế bào thực vật. Lĩnh vực này có chiều hướng triển vọng khi một số loài nấm như White Rod đã được phát hiện có khả năng phá vỡ các phức hợp lignin-hydrat cacbon của vách tế bào.

- Tuy nhiên, các nấm háo khí này làm tiêu hao năng lượng trong thức ăn vì khó tìm được những loại nấm chỉ phân giải lignin mà không phân giải cenlulose/hemicenlulose.

- Phương pháp này có những hạn chế lớn khác như nuôi cấy vi khuẩn gặp khó khăn, phương tiện thiết bị và qui trình phức tạp nên cho tới nay vẫn chưa được áp dụng rộng rãi trong thực tiển. Trong tương lai nếu như công nghệ di truyền có thể nhân được các loại vi sinh vật dạ cỏ có khả năng phân giải lignin thì có thể có nhiều ứng dụng trong tương lai vào mục đích này.

2.2. Xử lý hoá học:

- Xử lý hóa học để cải thiện giá trị dinh dưỡng của rơm được bắt đầu từ thế kỷ XIX. Hiện nay, việc dùng các chất hoá học để xử lý phế phụ phẩm nông nghiệp làm thức ăn gia súc đang được áp dụng rộng rãi ở nhiều nơi trên thế giới.

- Mục đích của xử lý hóa học là phá vỡ các mối liên kết giữa lignin và hemicellulose để làm cho hemicellulose và cellulose vốn bị bao bọc bỡi phức hợp lignin-hemicellulose dễ dàng được phân giải bởi vi sinh vật dạ cỏ.

- Trong phương pháp xử lý hóa học, dùng tác nhân oxy hoá, axit hay kiềm.

+ Các chất oxyhoá (như axit peroxyacetic, clorit natri được axit hoá, ôzôn..) có tác dụng phân giải lignin khá hiệu quả.

+ Các axit mạnh như những axit được dùng trong công nghiệp giấy.

+ Các chất kiềm (vôi, kali, xút, ammoniac,...) có khả năng thuỷ phân các mối liên kết hoá học giữa lignin và các polysaccharite của vách tế bào thực vật.

Trong tất cả các phương pháp hoá học thì xử lý kiềm được nghiên cứu sâu nhất và có nhiều triển vọng trong thực tiễn. Các mối liên kết hoá học giữa lignin và carbohydrate bền trong môi trường của dạ cỏ nhưng lại kém bền trong môi trường kiềm (pH> 8), lơi dụng đặc tính này các nhà khoa học đã sử dụng các chất kiềm như: NaOH, NH3, urê, Ca(OH)2 để xử lý các phụ phẩm nông nghiệp nhiều xơ với mục đích phá vỡ mối liên kết giữa lignin với hemicellulose/cellulose trước khi chúng được sử dụng làm thức ăn cho gia súc nhai lại, tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình lên men của vi sinh vật dạ cỏ.

- Kiềm hoá có thể phá vỡ liên kết este giữa lignin với hemicellulose/cellulose đồng thời làm cho cấu trúc xơ phồng lên về mặt vật lý. Những ảnh hưởng đó tạo điều kiện cho vi sinh vật dạ cỏ tấn công vào cấu trúc carbohydrate như cellulose, hemicellulose được dễ dàng, làm tăng tỷ lệ tiêu hoá, tăng tính ngon miệng của rơm đã xử lý.

2.3. Xử lý bằng xút (NaOH):

Một số phương pháp xử lý rơm và các loại thức ăn thô khác nhau bằng NaOH đã được nghiên cứu và ứng dụng:

* Xử lý ướt:

- Đun sôi với NaOH:

+ Lehman (1895) xử lý rơm bằng NaOH ở áp suất và nhiệt độ cao (100kg rơm trong 200 lit nước đun sôi với 4kg NaOH, sau đó rữa và phơi khô) đã thu được kết quả tốt tăng tỷ lệ tiêu hoá.

+ Jackson (1977) xử lý các loại thức ăn thô và rơm bằng NaOH. Tuy nhiên, phương pháp này làm mất nhiều vật chất hữu cơ và thức ăn thu được không ngon miệng. Một hạn chế nữa là phương pháp này tốn nhiều năng lượng và lao động.

- Phương pháp Beckmann:

+ Beckmann (1921) đã cải tiến bằng cách ngâm rơm trong dung dịch NaOH pha loãng (8 lít NaOH 1,5% cho 10kg rơm) với thời gian 2-3 ngày, sau đó rữa sạch phần NaOH dư đến khi không còn mùi kiềm và cho gia súc ăn.

+ Phương pháp này cho thấy sự mất mát vật chất khô thấp hơn so với phương pháp đun sôi, làm tăng giá trị năng lượng của rơm tương đương với cỏ cắt sớm (Sundstol, 1984).

+ Tuy nhiên, phương pháp này cũng có một số nhược điểm: nước rửa rơm sau khi chế biến gây ô nhiễm môi trường và làm mất nhiều chất dinh dưỡng hoà tan trong quá trình chế biến và rửa trước khi cho ăn.

- Phương pháp nhúng (deep treament): phương pháp này được tiến hành như

+ Rơm được nhúng trong bể chứa NaOH 1,5% trong khoảng 1-2 giờ, sau đó

vớt lên và để cho nước chứa kiềm dư chảy trở lại bể ngâm.

+ Tiếp theo, rơm được ủ trong 3-6 ngày trước khi cho ăn.

+ Phương pháp này rất hiệu quả, nhưng do rơm sau xử lý có hàm lượng Na cao nên không nên cho ăn như là nguồn thức ăn thô duy nhất trong khẩu phần.

- Phương pháp tuần hoàn:

+ Rơm đóng bánh được phun dung dịch NaOH + Ca(OH)2 (15-25g NaOH và 10-15g Ca/kg VCK) và để trong phòng kín sau đó phun chất trung hoà như axit photphorit (H3PO4) lên bánh rơm.

+ Khi lượng nước thừa rút hết những bánh rơm này có thể ăn được.

+ Phương pháp này đã được đưa ra thực tế để xử lý rơm cho khả năng tiêu hoá cao, chứa ít NaOH dư, nhưng đòi hỏi qui trình và điều kiện tiến hành phức tạp.

* Xử lý khô:

- Người ta chế biến khô rơm bằng cách băm hoặc nghiền nhỏ rồi trộn với NaOH theo tỷ lệ 100-400 lít dung dịch NaOH 20-40% cho 1 tấn rơm.

- Rơm sau khi xử lý không được rửa.

- Phương pháp này làm tăng tỷ lệ tiêu hoá chất hữu cơ thấp hơn so với xử lý ướt nhưng tránh được sự ô nhiễm môi trường do nước rửa rơm gây ra.

- Phương pháp này còn tránh được sự mất mát những chất dinh dưỡng hoà tan trong quá trình chế biến và rửa.

Nhìn chung, các phương pháp xử lý rơm bằng NaOH có hiệu quả làm tăng tỷ lệ tiêu hoá. Tuy vậy, do những bất lợi như: chi phí cao, ô nhiễm môi trường do thải Na dư và nguy hiểm cho người cũng như gia súc nên ở các nước đang phát triển ít sử dụng.

2.4. Xử lý bằng ammoniac:

- Amoniac được chấp nhận hơn bất kì loại hoá chất nào khác trong xử lý rơm rạ. Amoniac là một nguồn nitơ phi protein được VSV dạ cỏ sử dụng nên việc xử lý bằng amoniac còn góp phần làm tăng hàm lượng protein thô. Hơn nữa, xử lý bằng amoniac còn có tác dụng bảo quản chống mốc thối.

- Các phương pháp xử lý amoniac như sau:

* Xử lý bằng khí amoniac:

- Rơm được chất đống và dùng vải nilon đen che lại. Thùng đựng khí amoniac được nối với ống kim loại dài có đục lỗ (đường kính 4cm) xuyên vào đống rơm.

- Thông thường, dùng 3kg amoniac/100kg rơm. Thời gian xử lý có thể lên tới 8 tuần.

- Ngoài ra, người ta còn dùng phương pháp ủ rơm với khí NH3 ở trong phòng kín ở nhiệt độ 950C. Khí NH3 được tuần hoàn trong rơm ủ. Phương pháp này có thể làm giảm thời gian xử lý xuống khoảng 24 giờ kể cả 3-4 giờ thoát khí sau xử lý.

* Xử lý bằng amoniac lỏng: