Cơ Cấu Tổ Chức Ngành Lâm Nghiệp Của Huyện Lục Ngạn

- Mùa khô từ tháng 10 năm trước đến tháng 3 năm sau, chịu ảnh hưởng của gió mùa Đông Bắc thường gây rét đậm kéo dài, nhiệt độ có khi xuống tới 10C vào tháng 12 và tháng giêng. Lượng bốc hơi lớn, độ ẩm không cao, khoảng 70 - 75% vào tháng 11, 12, tiết trời rất hanh khô. Vào mùa này cũng thường xuất hiện sương muối nhưng lượng gây hại là không đáng kể.

Với đặc điểm khí hậu trên, công tác trồng rừng hàng năm thường được tiến hành vào mùa mưa, còn hoạt động khai thác cũng như công tác phòng chống cháy rừng được đẩy mạnh vào mùa khô hanh.

3.1.4.2. Thuỷ văn

Vùng cao của Lục Ngạn là lưu vực chính của hồ Cấm Sơn, vùng thấp là một trong những lưu vực của sông Lục Nam. Hệ thống khe, suối, các hồ nhỏ khá nhiều nhưng phần lớn cạn nước vào mùa khô và chảy xiết, dâng cao vào mùa mưa, gây khó khăn cho sản xuất nông lâm nghiệp.

3.1.5. Hiện trạng đất đai và tài nguyên rừng

3.1.5.1. Hiện trạng đất đai

Tổng diện tích đất tự nhiên toàn huyện là 101.223,72 ha, trong đó diện tích đất có rừng là 43.631,4 ha, chiếm 43% diện tích đất tự nhiên. Trong tổng số 43.631,4 ha

đất có rừng thì diện tích rừng phòng hộ là 21.419,6 ha (chiếm 49%), rừng sản xuất là 22.211,8 ha (chiếm 51%). Diện tích đất chưa có rừng quy hoạch cho lâm nghiệp là 14.318,2 ha. Qua đây chúng ta có thể thấy mảng rừng sản xuất ở Lục Ngạn cũng khá phát triển, đặc biệt là diện tích đất trống còn khá lớn và đây là cơ hội và tiềm năng cho phát triển rừng, trong đó có rừng trồng sản xuất.

3.1.5.2. Thực vật rừng

* Rừng tự nhiên

Tổ thành loài khá phong phú với trên 100 loài cây gỗ. Tuy nhiên, do khai thác quá mức và không hợp lý trong nhiều thập kỷ qua nên hiện nay chỉ còn tập trung chủ yếu tại rừng phòng hộ Cấm Sơn và vùng cao giáp huyện Sơn Động.

* Rừng trồng

Các loài cây trồng rừng chủ yếu là những loài cây nhập nội, sinh trưởng nhanh

đã qua khảo nghiệm, cung cấp gỗ nguyên liệu giấy, trụ mỏ hoặc làm ván thanh như

Bạch đàn Camaldulensis, Urophylla,…, các loài Keo, Thông mã vĩ và một số loài bản địa như Lát hoa, Muồng đen, Kháo, Lim xanh.

3.2. Điều kiện kinh tế, xã hội

3.2.1. Dân số, lao động và thành phần dân tộc

* Dân số: Theo tài liệu điều tra dân số năm 2004, toàn huyện Lục Ngạn có tổng số 41.360 hộ dân với 196.516 nhân khẩu, trong đó có 97.161 nam (chiếm 49,44%) và 99.355 nữ (chiếm 50,56%), tỷ lệ tăng dân số hàng năm khoảng 1,3%.

* Lao động: Với khoảng 85.000 người trong độ tuổi lao động, chiếm khoảng 43% tổng số dân, Lục Ngạn là một địa phương có điều kiện khá thuận lợi để phát triển sản xuất, đặc biệt là ngành nông lâm nghiệp vốn là thế mạnh của một huyện miền núi.

* Dân tộc: Huyện Lục Ngạn có 7 dân tộc anh em sinh sống, gồm Kinh, Tày, Nùng, Hoa, Sán Dìu, Sán Chí, Cao Lan, chủ yếu sống tập trung tại các làng bản và thị trấn Chũ.

3.2.2. Cơ cấu tổ chức ngành lâm nghiệp của huyện Lục Ngạn

Ngoài 01 lâm trường quốc doanh, 01 Ban quản lý rừng phòng hộ Cấm Sơn, còn có các cơ quan quản lý Nhà nước và hành chính sự nghiệp khác có liên quan đến phát triển lâm nghiệp của huyện gồm Hạt kiểm lâm huyện, phòng nông - lâm nghiệp huyện.

3.2.3. Giao thông và cơ sở hạ tầng

Ngoài quốc lộ 31 từ Bắc Giang đi Sơn Động và quốc lộ 279 đi Đồng Mỏ - Lạng Sơn, Lục Ngạn còn nằm trên tuyến tỉnh lộ 285 và 290. Các tuyến đường liên xã nối với quốc lộ chính đến trung tâm huyện tạo thành mạng lưới giao thông, vận tải cho việc vận chuyển hàng hoá. Đây cũng là một yếu tố có thuận lợi để đẩy mạnh công tác thông tin tuyên truyền, học tập và trao đổi kinh nghiệm sản xuất trong nhân dân cũng như mở rộng thị trường nông lâm sản trong và ngoài huyện.

Mạng lưới điện đã cung cấp được cho toàn huyện, một thế mạnh có thể khai thác phục vụ chủ động tưới tiêu và sản xuất nông, lâm nghiệp.

3.2.4. Văn hoá- giáo dục

Hiện nay, 100% số xã ở Lục Ngạn đã có trường học kiên cố, trạm y tế và bưu

điện văn hoá xã. Tuy nhiên, các phong tục và tập quán cũ vẫn còn tồn tại, ảnh hưởng không tốt đến hoạt động kinh tế, xã hội của huyện, đặc biệt là tư tưởng trọng nam khinh nữ.

3.2.5. Thu nhập và đời sống

Tổng sản lượng lương thực quy thóc toàn huyện đạt 42.854 tấn năm 2004, sản lượng lương thực bình quân đầu người tăng từ 155,5 kg năm 2000 lên 218kg năm 2004. Toàn huyện vẫn còn trên 4.000 hộ nghèo, chiếm khoảng 10%.

* Nhận xét và đánh giá chung về điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội khu vực nghiên cứu:

Những yếu tố thuận lợi:

- Lục Ngạn là một huyện có tiềm năng về sản xuất lâm nghiệp. Điều kiện khí hậu, đất đai và địa hình rất thuận lợi cho sự phát triển của nhiều loài cây trồng, nhất là cây ăn quả và cây lâm nghiệp.

- Nằm giữa vùng Đông Bắc, gần cửa ngò phía Bắc tổ quốc, Lục Ngạn có vị trí

địa lý gần thị trường lớn là đồng bằng sông Hồng và thủ đô Hà Nội, ngoài ra hệ thống giao thông tương đối thuận lợi cho việc lưu thông và mở rộng thị trường hàng hoá lâm sản, rất thuận lợi cho giao lưu buôn bán với một thị trường lớn ngoài nước là Trung Quốc.

- Có lực lượng lao động dồi dào và chưa được sử dụng hết, có truyền thống sản xuất nông lâm nghiệp lâu đời.

- Hệ thống tổ chức ngành lâm nghiệp đã và đang được củng cố, kiện toàn. Lâm trường Lục Ngạn đã có nhiều năm kinh nghiệm trong việc tổ chức sản xuất lâm nghiệp trên địa bàn.

- Tiếp cận với khoa học kỹ thuật: được hỗ trợ kinh nghiệm từ nhiều dự án đầu tư phát triển lâm nghiệp cả trong nước và nước ngoài như: PAM, KFW, dự án phát triển lâm nông tổng hợp Việt – Thái, dự án 327, dự án trồng rừng kinh tế theo nguồn vốn vay ưu đãi.

- Diện tích đất chưa sử dụng còn khá lớn, có tiềm năng phát triển nông lâm nghiệp nhất là trồng rừng sản xuất.

Những yếu tố hạn chế:

- Mặc dù diện tích rừng trồng sản xuất của huyện Lục Ngạn khá lớn nhưng chủ yếu mới được phát triển trong những năm gần đây nên loài cây, mô hình rừng trồng,… đang trong quá trình thử nghiệm, xây dựng. Diện tích rừng đến tuổi khai thác rất ít nên vấn đề chế biến gỗ chưa phát triển.

- Trong những năm gần đây, kinh tế của Lục Ngạn phát triển khá phần lớn là nhờ cây ăn quả (nhất là vải thiều), hiện tượng khai thác trái phép lâm sản đã giảm

đáng kể nhưng sự chú ý vào hoạt động trồng rừng sản xuất cũng chưa cao.

- Đời sống một bộ phận người dân còn nghèo (toàn huyện còn trên 4.000 hộ nghèo), nhiều hộ đầu tư nhiều vốn vào trồng vải như thị trường khá bấp bênh, ảnh hưởng tới đời sống hàng ngày,…

Tóm lại, điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội huyện Lục Ngạn tỉnh Bắc Giang có những nét đặc thù riêng, chi phối và ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống và hoạt động sản xuất lâm nghiệp của người dân trong vùng, vì vậy để phát triển trồng rừng sản xuất cần phải chú ý đến các yếu tố này.

Chương 4: kết quả nghiên cứu và thảo luận

4.1. Tìm hiểu quá trình phát triển trồng rừng sản xuất ở huyện Lục Ngạn, tỉnh Bắc Giang

4.1.1. Các giai đoạn phát triển rừng trồng và rừng trồng sản xuất

Công tác trồng rừng nói chung và trồng rừng sản xuất ở Lục Ngạn nói riêng về cơ bản có thể chia thành 2 giai đoạn: Trước 1990 và từ 1990 đến nay.

- Giai đoạn trước 1990: Trong giai đoạn này công tác trồng rừng sản xuất được thực hiện theo kế hoạch Nhà nước giao, quy mô trồng rừng nhìn chung nhỏ với mục tiêu phủ xanh là chủ yếu, mục tiêu trồng rừng phòng hộ và sản xuất lúc này chưa

được đặt ra. Diện tích rừng và đất lâm nghiệp được giao toàn bộ cho lâm trường Lục Ngạn quản lý. Nguồn vốn trồng rừng trong giai đoạn này chủ yếu là từ ngân sách nhà nước cấp.

- Giai đoạn từ 1990 đến nay :

Thời kỳ đầu của giai đoạn này (1990 - 1995), rừng trồng sản xuất được xây dựng vẫn ở quy mô nhỏ, được thực hiện chủ yếu bởi lâm trường Lục Ngạn từ nguồn vốn vay ưu đãi. Trong giai đoạn này dự án CARE (1990 - 1993) đã tài trợ trồng rừng với loài cây chủ yếu là Thông mã vĩ, đặt nền móng cho công tác trồng rừng sản xuất ở huyện Lục Ngạn. Song song với việc thực hiện dự án này, lâm trường Lục Ngạn bắt

đầu trồng rừng sản xuất bằng vốn vay ưu đãi từ quỹ hỗ trợ phát triển.

Chương trình 327 (1993 - 1998) được thực hiện trên địa bàn 14 xã của huyện theo Quyết định 617/CT ngày 21/6/1993 của chủ tịch UBND tỉnh Hà Bắc về việc phê duyệt dự án 327 và Quyết định 203/CT ngày 16/4/1997 của chủ tịch UBND tỉnh Bắc Giang phê duyệt điều chỉnh bổ sung dự án 327. Công tác trồng rừng trong giai đoạn

đầu của chương trình 327 chủ yếu tập trung vào việc phủ xanh đất trống đồi trọc. Phương thức trồng thuần loài với các loài cây trồng như Thông mã vĩ, Keo lá tràm, Bạch đàn Camaldulensis. Sau khi có điều chỉnh bổ sung, rừng trồng được xây dựng theo phương thức hỗn giao giữa cây bản địa gỗ lớn, cây lấy quả, cây đặc sản có tác dụng phòng hộ lâu dài với các loài cây phù trợ. Các loài cây trồng chính bao gồm Muồng đen, Lát hoa, Thông mã vĩ, Trám trắng,...; cây phù trợ là Keo lá tràm, Keo tai tượng. Diện tích rừng trồng đạt 49.791,1 ha cây rừng và 21,3 ha cây ăn quả định canh.

Chương trình trồng rừng PAM 5322 “Phát triển lâm nghiệp hộ gia đình tại 5 tỉnh Đông Bắc Việt Nam” do Tổ chức lương thực thế giới (FAO) tài trợ thực hiện trong những năm 1997 - 2000. Mục tiêu chính của dự án là cải thiện đời sống của đồng bào dân tộc cũng như các nhóm người nghèo trong vùng dự án, PAM 5322 đã có những

đóng góp nhất định cho công tác trồng rừng của huyện Lục Ngạn, nhất là trên địa bàn 3 xã thực hiện dự án là Kiên Thành, Biên Sơn, Thanh Hải. Diện tích rừng trồng được dự án đầu tư là 1.874 ha. Các loài cây trồng rừng chính là Bạch đàn liễu, Bạch đàn đỏ, Keo tai tượng, Keo lá tràm với phương thức trồng thuần loài. Với mỗi ha rừng trồng, người dân được nhận 350 kg gạo và giống cây con, phân bón để trồng rừng.

Dự án KFW1 (1996 - 2000) và KFW3-2 (2002 - 2005) do ngân hàng tái thiết

Đức đầu tư đã thực sự thu hút được sự chú ý vào lĩnh vực trồng rừng sản xuất trên địa bàn huyện. Mục tiêu của dự án là “Góp phần trồng rừng, khoanh nuôi tái sinh rừng, bảo vệ đất, cải tạo môi trường sinh thái”. Với các đối tượng hưởng lợi từ dự án là những hộ nông dân được giao đất lâm nghiệp, có đủ quỹ đất và tự nguyện tham gia dự

án, mỗi ha rừng chủ hộ sẽ nhận được một tài khoản tiền gửi cá nhân là 2.000.000đ và cây giống, phân bón cùng hướng dẫn kỹ thuật. Phương thức trồng chủ yếu là hỗn giao giữa các loài như Thông mã vĩ, Vối thuốc, Trám trắng với cây phù trợ là Keo lá tràm, Keo lai. Diện tích rừng trồng được dự án đầu tư hỗ trợ là 3.313,47 ha.

Dự án phát triển lâm nông tổng hợp Việt - Thái do Hoàng gia Thái Lan viện trợ không hoàn lại nhằm giúp người dân tại các xã Cấm Sơn, Kiên Lao xây dựng những mô hình sản xuất lâm - nông nghiệp có hiệu quả từ năm 1999 đến nay. Diện tích rừng trồng đã được xây dựng là trên 500 ha.

Trồng rừng sản xuất trên địa bàn huyện thực sự được chú ý và tập trung đầu tư trong những năm gần đây, đặc biệt là từ khi có Dự án trồng mới 5 triệu ha rừng. Ngoài loài cây trồng rừng chính vẫn là Thông mã vĩ, Keo lá tràm, Lâm trường Lục Ngạn đã đưa vào trồng các loài Bạch đàn Urophylla, Keo lai năng suất cao đã qua khảo nghiệm và được nhân giống bằng phương pháp nuôi cấy mô, giâm hom, hứa hẹn cho năng suất cao, chất lượng tốt.

4.1.2. Nguồn vốn và mục tiêu trồng rừng sản xuất ở huyện Lục Ngạn

4.1.2.1. Nguồn vốn đầu tư trồng rừng sản xuất

Bảng 4.1: Nguồn vốn đầu tư trồng rừng sản xuất ở huyện Lục Ngạn

Nguồn vốn

Thời gian

Vùng trồng (xã)

Đối tượng

1. Vốn ngân sách Nhà nước trước chương trình

327

1975-1989

Rải rác ở các xã trong huyện

Trồng rừng tập trung

quy mô nhỏ theo kế hoạch

2. Vốn ngân sách Chương trình 327

(giai đoạn đầu)

1993-1995

Rải rác ở các xã trong huyện

Trồng rừng phủ xanh

đất trống đồi trọc

3. Vốn Dự án KFW1

1996-2000

Rải rác ở các xã vùng thấp trong huyện

Trồng RSX tập trung bảo vệ đất cải tạo môi trường sinh thái

4. Vốn dự án KFW3-2

2002-2005

Tại 2 xã vùng cao: Phong Minh,

Xa Lý

Trồng rừng sản xuất bảo vệ đất, cải tạo môi trường sinh thái

5. Vốn Dự án PAM 5322

1997-2000

Kiên Thành, Biên Sơn, Thanh Hải

Đầu tư trồng rừng cho các hộ dân

6. Vốn vay, tín dụng (chủ yếu do lâm trường

đứng ra vay)

1990-nay

Rải rác ở 22 xã trong huyện

Trồng rừng sản xuất tập trung

7. Nguồn vốn tư nhân

2000-nay

Tân Sơn, Hộ Đáp,

Tân Hoa,…

Một số trang trại