Nguyên Nhân Đạt Được Những Mặt Tích Cực

thành được đánh giá về hiệu quả khai thác sử dụng… Trên cơ sở tham mưu của cơ quan chuyên môn là Ban quản lý các dự án, các chủ đầu tư công trình, UBND có thể xem xét điều chỉnh tiến độ và kinh phí thực hiện.

- Về công tác kiểm tra, giám sát: Trong thực hiện chính sách đầu tư công. UBND tỉnh là đối tượng thực hiện chính sách đầu tư công của Nhà nước, đã rất quan tâm đến công tác kiểm tra giám sát. Thực hiện từ khâu chuẩn bị đầu tư để lựa chọn được những dự án đầu tư phù hợp với thực tiễn, đến khâu thực hiện đầu tư nhằm nắm được thực hiện các dự án ở mức độ nào, dự án nào còn chậm tiến độ, dự án nào cần phải điều chỉnh để đưa ra giải pháp hỗ trợ kịp thời. Đồng thời kiểm tra, giám sát khi kết thúc đầu tư, bàn giao công trình đưa vào sử dụng nhằm nắm được các công trình đầu tư giao các đơn vị trong tỉnh thực hiện có mang lại kết quả thiết thực, được người dân đón nhận ở mức độ nào. Tuy nhiên, hoạt động này được thực hiện thông qua các báo cáo thường xuyên của cơ quan tham mưu là Sở Kế hoạch và Đầu tư, hoặc thông qua hoạt động kiểm tra, giám sát.

(2) Về kết quả thực hiện chính sách đầu tư công

Đánh giá kết quả và hiệu quả: Đánh giá kết quả, hiệu quả của các dự án đầu tư cũng được tỉnh Thái Nguyên hết sức quan tâm trong quá trình triển khai thực hiện chính sách đầu tư công trong 10 năm qua, càng những năm gần đây, công tác này càng được trú trọng hơn, nhằm kịp thời phát hiện những bất cập trong thực hiện chính sách để kịp thời điều chỉnh, bổ sung kể cả công tác quy hoạch, công tác lập kế kế hoạch, phân bổ nguồn vốn, thời gian thực hiện… Những kết quả đạt được là nhiều công trình đầu tư từ vốn đầu tư công được hoàn thành: Nhà làm việc của một số cơ quan, ban ngành tại tỉnh, huyện, nhiều con đường mới được hình thành (đường Bắc Sơn, Quốc lộ 3 mới chủ đầu tư là Bộ giao thông vận tải; đài phát truyền hình tỉnh…). Những biểu hiện cụ thể:

- Quy mô vốn đầu tư công không ngừng tăng lên trong 10 năm qua, tăng mạnh nhất vào năm 2015 đạt 66.507,7 tỷ đồng, năm 2016 đã giảm xuống còn 39.595,5 tỷ. Đến năm 2017, tiếp tục giảm còn 33.854.5 tỷ đồng và đến năm 2018, lại tăng lên 38.923,68 tỷ đồng và năm 2019 đạt 42.631,28 tỷ đồng là do nhiều khu công nghiệp trong tỉnh hình thành với các nhà đầu tư nhỏ lẻ khác cũng tiếp tục đầu

tư vào Thái Nguyên.và đến năm 2019 đạt 42.631,28 tỷ đồng đã tăng gấp 4 lần so với năm 2010, do UBND tỉnh đã tận dụng được cơ hội của những năm đầu triển khai Luật đầu tư công 2014, đồng thời, rất quan tâm đến việc xúc tiến đầu tư để quảng bá môi trường đầu tư và hình ảnh về tỉnh Thái Nguyên để thu hút đầu tư.

- Tỷ trọng vốn đầu tư công trong tổng vốn đầu tư toàn xã hội: vốn đầu tư công vẫn chiếm tỷ trọng nhỏ trong tổng vốn đầu tư toàn xã hội và đang có xu hướng giảm dần trong những năm gần đây. Tỷ trọng vốn đầu tư công trong tổng nguồn vốn đầu tư toàn xã hội có nhiều biến động, giai đoạn 2010 - 2014 chiếm tỷ trọng khác cao, luôn ở mức 2 con số, năm 2010, chiếm 43,5% tổng nguồn vốn toàn xã hộ. Giai đoạn 2015 - 2019, tỷ trọng vốn đầu tư công giảm dần chỉ còn mức 1 con số và thấp nhất là năm 2015 chỉ đạt 4,8%. Nguyên nhân, giai đoạn đầu chưa có Luật đầu tư công, vốn kế hoạch được giao hàng năm và phụ thuộc vào quan hệ của tỉnh với bộ ngành trung ương vì Chính phủ chưa giao kế hoạch đầu tư công trung hạn, chỉ giao kế hoạch hàng năm, thường có những điều chỉnh theo cơ chế ―xin-cho‖, tuy nhiên, khi thực hiện Luật tư công, kế hoạch vốn được giao trung hạn cho cả giai đoạn, việc xin cho để bổ sung là khó khăn, hơn nữa tổng vốn đầu tư toàn xã hội có xu hướng tăng dần.

- Cơ cấu vốn đầu tư công theo ngành, lĩnh vực phát triển kinh tế xã hội: Trong 10 năm qua, cơ cấu vốn đầu tư không đồng đều giữa các ngành kinh tế của tỉnh. Theo đó, ngành nông nghiệp là ngành có cơ cấu đầu tư là thấp nhất dưới 10% ở cả hai giai đoạn, vốn đầu tư cho lĩnh vực công nghiệp và xây dựng chiếm tỷ trọng cao nhất tới 80%, ngành thương mại và dịch vụ thì giảm dần ở giai đoạn 2016 - 2020 để tăng dần tỷ trọng cho nông nghiệp. Theo lĩnh vực phát triển kinh tế, có sự thay đổi theo hướng giảm tỷ lệ đầu tu cho lĩnh vực công mà tăng dần tỷ lệ đầu tư đối với lĩnh vực ngoài nhà nước và lĩnh vực đầu tư FDI.

- Cơ cấu vốn đầu tư công/GDP có xu hướng giảm nhanh từ sau năm 2010, là do tốc độ tăng trưởng kinh tế tăng nhanh, nhưng vốn đầu tư công tăng chậm lại, như vậy, chưa thực sự coi trọng hoạt động đầu tư công, vì đầu tư công mang lại lợi ích xã hội nhiều hơn so với lợi ích về mặt kinh tế.

Trong thời gian qua thực hiện chính sách đầu tư công đã mang lại nhiều kết quả to lớn đối với sự phát triển kinh tế- xã hội của tỉnh như là nhiều con đường

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 186 trang tài liệu này.

được cải tạo hoặc xây dựng mới, nhiều trụ sở làm việc của các cơ quan trong tỉnh được nâng cấp và xây mới, khang trang hơn, anh em phấn khởi hơn vì có không gian làm việc thoải mái hơn, hay trong nhiều ngành nghề cũng có những cải thiện như chương trình nông thôn mới, có nhiều địa phương trong tỉnh làm tốt nên bộ mặt nông thôn có những thay đổi đáng kể, đường làng, ngõ xóm đẹp hơn, môi trường nông thôn được cải thiện hơn, nhiều nhà văn hóa mọc lên, nhân dân có chỗ để sinh hoạt cộng đồng…

(3) Về hiệu quả thực hiện chính sách đầu tư công

Được phản ánh thông qua chỉ số ICOR, những năm gần đây đã có xu hướng giảm rõ rệt so với những năm trước, điều đó cho thấy việc sử dụng nguồn vốn hiệu quả hơn, nếu như phát huy được khả năng sử dụng vốn hiệu quả trong các dự án đầu tư công ở tỉnh thì hệ số ICOR sẽ còn giảm hơn nữa và phủ hợp với điều kiện của tỉnh cũng như một số địa phương trong cả nước có nguồn lao động dồi dào. Tuy nhiên, đến một thời điểm nhất định, vốn sẽ thay thế cho lao động thì chỉ số ICOR không còn phù hợp nữa.

Bên cạnh hiệu quả kinh tế được đo lường bằng chỉ số ICOR, thì hiệu quả của chính sách đầu tư công còn được đánh giá về mặt xã hội. Thông qua các dự án đầu tư công vào các lĩnh vực khác nhau, tạo ra hạ tầng kỹ thuật như điện, giao thông, thủy lợi… và hạ tầng xã hội như trường học, bệnh viện, vệ sinh nước sạch, xóa đói giảm nghèo được cải thiện, tạo nền tảng vững chắc cho phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh trong 10 năm qua đã có những thay đổi rõ dệt. Theo đánh giá của các chuyên gia được phỏng vấn cho rằng:

Thực hiện chính sách đầu tư công tại tỉnh Thái Nguyên mang lại nhiều lợi ích về kinh tế - xã hội: Bộ mặt của thành phố được cải thiện nhiều lắm (hệ thống điện, đường, quảng trường thành phố và nhiều công trình khác. Chẳng hạn như công trình di chuyển vị trí đài truyền hình tỉnh đến địa điểm mới, chất lượng phát sóng phục vụ nhân dân tốt hơn rất nhiều, nên việc tuyên truyền các hoạt động kinh tế xã hội đến người dân hiệu quả hơn; hoặc các dự án đầu tư công trong lĩnh vực nông nghiệp nông thôn, lĩnh vực giảm nghèo đều mang lại hiệu quả rất thiết thực. Một số dự án về giao thông đã tạo điều kiện thông thương hàng hóa, người dân đi lại thuận

lợi hơn, nhất là những dự án giao thông đối với các huyện xã vùng sâu, xa của tỉnh, người dân rất phấn khởi và tin tưởng vào chính quyền, tin tưởng vào Đảng và Nhà nước vì họ thấy được lợi ích thiết thực.

3.3.1.2. Nguyên nhân đạt được những mặt tích cực

Đầu tư công là hoạt động đầu tư bằng nguồn vốn đầu tư của nhà nước để thực hiện chính sách đầu tư công. Với những thành tựu đạt được của tỉnh Thái Nguyên như đã nêu ở trên, có rất nhiều nhân khác nhau:

Thứ nhất, môi trường chính trị - xã hội ổn định và sự quan tâm, lãnh đạo của tỉnh đảng bộ: Ngay từ khâu chuẩn bị thực hiện, dưới sự chỉ đạo của Tỉnh ủy, UBND đã tổ chức tốt hội nghị chuẩn bị triển khai có sự tham gia của Tỉnh ủy, HĐND, các sở ngành và các huyện tham gia để phổ biến và thống nhất chủ trương thực hiện. Tại hội nghị này, các sở, ngành, các huyện hiểu rõ được mục đích, ý nghĩa và tâm quan trọng của việc thực hiện chính sách đầu tư công, đây cũng được coi như một khâu tuyên truyền, phổ biến đến cán bộ chủ chốt trong tỉnh, các cán bộ này có trách nhiệm phổ, tuyên truyền đến các đối tượng thuộc thẩm quyền quản lý để quán triệt chủ trương triển khai thực hiện.

Sự chỉ đạo sát sao của lãnh đạo tỉnh: Trong suốt quá trình triển khai thực hiện, UBND tỉnh đã coi việc chỉ đạo và thường xuyên giám sát là khâu rất quan trọng, thông qua cơ quan tham mưu về chuyên môn kỹ thuật là các ban quản lý dư án các công trình đầu tư và cơ quan tham mưu trong chỉ đạo điều hành là sở KH&ĐT để có được thông tin đầy đủ để kịp thời chỉ đạo các cơ quan, tổ chức, thậm chí là các cá nhân nhằm triển khai thực hiện đúng kế hoạch đã được phê duyệt. Đồng thời, cũng quan tâm việc thực hiện đúng quy trình là rất quan trọng, nhằm đạt được kết quả thực hiện tốt, vì nếu cắt bớt hoặc thêm quy trình đều là những yếu tố cản trở thực hiện, khó có thể đạt được kết quả như mong muốn. Từ khi có Luật đầu tư công ra đời, có được cơ sở pháp lý rõ ràng, thuận lợi cho việc lãnh đạo, quản lý: Việc giao vốn kế hoạch cho địa phương cũng dễ dàng hơn, hạn chế được sự nể nang trong cơ chế ―xin - cho‖, cùng với đó là sự phân cấp, phân quyền trong quản lý, các huyện được trao quyền chủ động trong việc lựa chọn dự án, nhà thầu, chủ động được nguồn vốn, cơ quan tỉnh chỉ thực hiện công tác giám sát.

Thứ hai, vị trí địa lý và môi trường tư nhiên thuận lợi: Thái Nguyên là tỉnh trung du miền núi, thủ đô kháng chiến, của ngõ của thủ đô Hà Nội, có thể nói vị trí địa lý cũng như địa hình khá thuận lợi, dễ thu hút được sự quan tâm của các đối tác đầu tư, đây cũng là những điều kiện rất thuận lợi để thu hút nguồn vốn cũng như triển khai thực hiện chính sách đầu tư công trên địa bàn, những năm gần đây Thái Nguyên đã thu hút được vốn FDI khá lớn vào khu công nghiệp Samsung là cơ hội tốt để tỉnh thực hiện có hiệu quả chính sách đầu tư công. Đồng thời việc tiếp cận với cán bộ Trung ương trong quá trình triển khai thực hiện thuận lợi hơn so với một số địa phương khác, nhất là những lúc cần điều chỉnh, bổ sung nguồn vốn trong đầu tư, hơn nữa trong 10 năm qua tăng trưởng kinh tế của tỉnh Thái Nguyên khá ấn tượng, góp phần quan trọng vào việc huy động vốn để thực hiện chính sách đầu tư công

Thứ ba, Thái Nguyên tinh đã triển khai xây dựng được các văn bản chỉ đạo, hướng dẫn thực hiện rõ ràng, đáng chú ý là xây dựng được tiêu chí, nguyên tắc phân bổ vốn theo đúng hướng dẫn đảm bảo đúng quy định của pháp luật. Bên cạnh đó, xây dựng tốt mối quan hệ giữa Tỉnh và Trung ương, giữa lãnh đạo cấp tỉnh với các sở, ngành, địa phương trong tỉnh, nhằm tạo sự đồng thuận cao trong tổ chức thực hiện, tránh được hiện tượng ―Trống đánh xuôi, kèn thổi ngược‖, hoặc ―quan có cần nhưng dân không vội‖. Đồng thơi, có sự vào cuộc của các sở ngành, địa phương: Ngay sau khi hội nghị chuẩn bị triển khai được tiến hành, tại hội nghị này, các sở, ngành, địa phương trong tỉnh thấy rõ được mục đích của việc thực hiện chính sách đầu tư công, nên họ đã sớm vào cuộc. Sở kế hoạch và đầu tư ra văn bản hướng dẫn về tiêu chí, nguyên tắc lập kế hoạch, sở Tài chính cân đối ngân sách để thực hiện… các địa phương trong tỉnh rà soát lại các hạng mục đầu tư đã và đang thực hiện, nhằm xác định đúng được nhu cầu đầu tư công trên địa bàn, để xây dựng kế hoạch vốn sát với tình hình thực tế của địa phương mình, ngành mình…

Thứ tư: Thái nguyên có nguồn nhân lực tương đối dồi dào để thực hiện chính sách đầu tư công, dễ dàng huy động lực lượng vào các dự án cần thực hiện nhanh: Khu công nghiệp, khu đô thị, đường giao thông…đồng thời, đội ngũ cán bộ chỉ đạo, năng động, nhiệt tình (ý kiến của lãnh đạo). Bên cạnh đó là sự đồng tỉnh ủng hộ của người dân, nên việc giải phóng mặt bằng để lấy đất thực hiện các dự án đầu tư công

tương đối thuận lợi, các dự án thực hiện đảm bảo tiến độ về thời gian, hạn chế được những dự án treo kéo dài do không giải phóng được mặt bằng.

3.3.2. Những tồn tại, hạn chế và nguyên nhân

3.3.2.1. Những tồn tại, hạn chế

Đầu tư công là một trong những chính sách phát triển kinh tế - xã hội rất quan trọng của bất cứ địa phương nào trên cả nước. Tuy nhiên, việc xác định các mục tiêu và định hướng phát triển đầu tư công theo hướng nào, quy mô đến đâu là phù hợp, có khả thi và đáp ứng được yêu cầu phát triển trong thực tế hay không thì phụ thuộc rất lớn vào quyết định của các nhà hoạch định chính sách trong từng điều kiện và từng thời điểm cụ thể. Những hạn chế chủ yếu của công tác thực hiện đầu tư công từ nguồn vốn ngân sách Nhà nước ở Thái Nguyên là:

Thứ nhất, hạn chế trong thực hiện quy trình: Có thể nói quy trình thực hiện cũng được triển khai thực hiện khá tốt, nhưng đôi khi còn chưa thực sự chuẩn tắc và triệt để, vì có những nội dung ở bước này có thể lại được chuyển sang bước khác, hoặc có những nội dung không được coi là quan trọng (tập huấn, đào tạo, tuyên truyền, phổ biến chính sách ..). Cũng như quy trình thực hiện chưa chuẩn chỉ về mặt lý thuyết. Thái Nguyên đã tiến hành xây dựng được tiêu chí, nguyên tắc phân bổ vốn làm cơ sở để phân bổ vốn cho các dự án án, cũng như các địa phương. Tuy nhiên, trong quy trình thực hiện, nội dung tổng kết thực hiện chính sách chưa được thể hiện rõ nét, dường như được lồng ghép trong nội dung đánh giá thực hiện chính sách , tổng kết được lồng ghép chung vào các báo cáo tổng kết tình hình kinh tế - xã hội hàng năm của tỉnh, trong đó có mục hoạt động đầu tư, nhằm nắm được việc triển khai thực hiện ở mức độ nào. Mặt khác tổng kết thực hiện chính sách thực hiện ở cấp quốc gia, còn cấp địa phương chỉ là tổng kết thực hiện các dự án đầu tư công thuộc chính sách đầu tu của Chinhd phủ.

Thứ hai, hạn chế trong tổ chức thực hiện các hoạt động đầu tư công

- Về công tác Quy hoạch và lập kế hoạch đầu tư, mặc dù trong quy hoạch cũng như chiến lược phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh đã có, nhưng việc thực hiện quy hoạch, cũng như thực hiện đầu tư còn dàn trải, chưa có trọng tâm trọng điểm vào một lĩnh vực nhất định nào đó, gây lãng phí ngân sách, còn có dự án

thực hiện chậm so với tiến độ. Vẫn còn tồn tại tình trạng đăng ký quá nhiều so với khả năng cân đối, chưa sắp xếp thứ tự ưu tiên phù hợp, dẫn đến có những dự án cần đầu tư trước, nhưng chưa có trong danh mục đầu tư, nên trong quá trình triển khai vẫn phải điều chỉnh, bổ sung.

- Về nguồn vốn và kế hoạch phân bổ nguồn vốn, trong điều kiện khó khăn chung của cả nước, vốn đầu tư phát triển từ nguồn NSNN ngày càng giảm, các dự án khai thác quỹ đất lại chậm thu hồi vốn, vốn huy động từ các thành phần kinh tế tham gia đầu tư hạ tầng (PPP) còn rất hạn chế, khó khăn để đạt được mục tiêu đề ra. Nguồn ngân sác có hạn, trong điều hành phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh lại thường xuyên phát sinh những nhiệm vụ chi bổ sung, khẩn thiết, nên việc phân bổ vốn còn khó khăn, bị động, cũng là nguyên nhân làm hạn chế việc thực thi chính sách đầu tư công. Trong giai đoạn 2010 - 2019, đầu tư công chủ yếu theo hướng đáp ứng các mục tiêu ngắn hạn, cục bộ, chưa có chọn lọc nhu cầu đầu tư, khiến cho đầu tư công luôn trong tình trạng đầu tư vượt khả năng cân đối NSNN, rất khó khăn trong điều kiện tỉnh chưa tự chủ được ngân sách; một số dự án chậm tiến độ, phát sinh khối lượng phải điều chỉnh dự án trong quá trình thi công, dẫn đến chất lượng một số công trình thấp, nguyên nhân là do năng lực của một số đơn vị được giao còn hạn chế trong quản lý.

- Về tiến độ hoàn thành các dự án, do vốn để thực hiện các chương trình, dự án đầu tư công là rất lớn, chưa đáp ứng được nhu cầu thực hiện chính sách đầu tư côngcủa tỉnh, làm hạn chế đến mức độ hoàn thành đầu tư của một số lĩnh vực đầu tư cơ sở hạ tầng đã được phê duyệt quy hoạch, cũng như kết quả và hiệu quả thực hiện chính sách

- Về vấn đề nợ đọng, xử lý nợ đọng trong xây dựng cơ bản còn nhiều khó khăn, do nguồn vốn hạn chế, trong điều kiện Thái Nguyên còn chưa cân đối được ngân sách. Nợ đọng xây dựng cơ bản đến trước thời điểm Luật đầu tư công có hiệu lực còn khá lớn (555,168 tỷ đồng), kế hoạch vốn đầu tư công trung hạn giai đoạn 2016 - 2020 được phân bổ, phải sử dụng để thanh toán khoản nợ đọng cũ, hạn chế đến thực hiện đối với những dự án đầu tư mới.

Thứ ba, những hạn chế trong việc thẩm định, phê duyệt đầu tư, cũng như trong

việc lựa chọn đối tác thực hiện, nhất là năng lực phân tích chi phí - lợi ích của các chủ dự án đầu tư. Theo đó, phê duyệt quy hoạch dự án, kế hoạch vốn thường chậm so với quy định và vượt quá với khả năng cân đối nguồn vốn của tỉnh. Tình trạng thẩm định các dự án không dựa vào phân tích chi phí - lợi ích để làm rõ cơ sở khoa học cho việc lựa chọn dự án đó có hiệu quả thiết thực hay không là phổ biến, dẫn đến các dự án khó hoàn thành, còn có nhiều dự án phải điều chỉnh cả về thời gian và vốn trong quá trình thực hiện.

Thứ tư, hiệu quả sử dụng vốn đầu tư công còn chưa cao, được thể hiện ở nhiều khía cạnh khác nhau: Tiến độ giải ngân còn chậm, thường là đầu năm đủng đỉnh, cuối năm vội vàng, thông qua kết quả tham khảo tiến độ giải ngân tại Kho bạc nhà nước tỉnh; các công trình thường hoàn thành chậm so với tiến độ thực hiện; hoặc một số công trình sử dụng còn nhanh xuống cấp cần phải sửa chữa; chi phí bỏ ra đầu tư lớn, nhưng lợi ích mang lại cho xã hội thấp…; thông qua sự biến động về chỉ số ICOR trong bảng 3.8, nhất là năm 2013 là năm chuẩn bị ban hành Luật Đầu tư công vào năm 2014, chỉ số ICOR là lớn nhất, chứng tỏ nguồn vốn sử dụng là kém hiệu quả nhất.

Thứ năm, phân bổ nguồn vốn đầu tư công chưa hợp lý. Trong 10 năm qua, việc bố trí nguồn vốn đầu tư công chủ yếu tập trung vào ngành công nghiệp và xây dựng chiếm tới 80% tổng nguồn vốn, tiếp đó là ngành thương mại và dịch vụ, còn ngành nông nghiệp chỉ chiếm từ 5 % đến 8%, trong khi ngành nông nghiệp có vai trò rất quan trọng trong sự phát triển kinh tế của tỉnh. Thái Nguyên xác định cây chè là cây công nghiệp mũi nhọn, cây kinh tế trọng yếu của tỉnh nhưng đầu tư cho cây chè cũng như ngành nông nghiệp với tỷ trọng rất thập. Chè được phát triển ở các vùng nông thôn, nhưng hạ tầng phục vụ cho cây chè phát triển là rất yếu và thiếu, do nguồn vốn được phân bổ rất ít, ngành nông nghiệp lại ưu tiên cho những lĩnh vực mà ngành cho là quan trọng như cứng hóa kênh mương, thực hiện nông thôn mới…

Thứ sáu, chưa tiến hành tổng kết chính sách mà chỉ tiến hành đánh giá các dự án để biết được việc triển khai thực hiện ở mức độ nào, hoàn thành đến đâu, cũng như chưa đánh giá các dự án đầu tư công đã mang lại lợi ích một cách chính xác,