Cấm kỵ và đối phó với cấm kỵ nhìn từ góc độ văn hoá khảo sát qua thơ Nôm truyền tụng của Hồ Xuân Hương - 3

Chợ Trời núi Thầy

Chợ trời chùa Thầy

1

3

4

5

6

8

Hoá công xây đắp biết bao đời Buổi sớm gió tuôn trưa nắng dãi Ban chiều mây họp tối trăng soi Bày hàng hoa quả quanh năm đủ

Dãi thẻ giang sơn bốn mặt ngồi

Thử lên mặc cả một hai lời

…đã…

… đưa…đứng

…chơi…

Bầy…tư mùa sẵn

…Mở phố…

Chẳng nên…đôi…

12

Hang Cắc

Cớ

Hang Cắc Cớ

2

3

Nứt làm đôi mảnh hổng hòm hom

Kẻ hầm rêu mọc trơ toen hoẻn

…ra…hỏm…

…mốc…

13

Miếu Sầm

Thái Thú

Đề đền Sầm

công

1

Ghé mắt trông lên thấy bảng treo

…ngang…

14

Khóc Tổng

Cóc

Khóc Tổng

Cóc

1

2

Hỡi chàng ôi hỡi chàng ôi

Nghìn vàng khôn chuộc dấu bôi vôi

Chàng Cóc ơi, chàng Cóc ơi

Ngàn…

15

Khóc quan Vĩnh

Tường

Khóc ông phủ Vĩnh Tường

1

2

4

5

6

7

8

Trăm năm quan phủ Vĩnh Tường ôi Cái nợ phù sinh có thế thôi

Ném tung hồ thỉ bốn phương trời Nắm xương dưới đất chau mày khóc Hòn máu trên tay miệng mỉm cười

Đã thế thời thôi cho mát mẻ

Trăm năm quan phủ Vĩnh Tường ôi

…ông…

…ba …đã trả rồi Tung hê…

Cán cân tạo hoá rơi đâu mất Miệng túi càn khôn khép lại rồi Hăm bảy tháng trời là mấy chốc

…ông…

Khóc

chồng làm thuốc

Bỡn bà lang khóc chồng

2

4

6

7

8

Thương chồng nên phải khóc tì ti Cay đắng chàng ôi vị quế chi Quy thân liên nhục tẩm đem đi Dao cầu thiếp biết trao ai nhỉ

Sinh ký chàng ôi tử tắc quy

…mới…

…ơi…

…nhân…mang…

…nhẽ

…ơi…

17

Mời trầu

Mời trầu

Giống nhau

Giống nhau

18

Tiễn người

làm thơ

Mắng học trò

dốt (II)

1

Dắt díu đưa nhau tới cửa chiền

… đến…

19

Lỡm học trò

Mắng học trò dốt (I)

2

3

4

Lại đây chị dạy lối làm thơ

Bướm non ngứa lợi châm hoa rữa Dê bé buồn sừng húc dậu thưa

Lại đây cho chị dạy làm thơ

Ong…nọc

…cỏn…

20

Vịnh trống thủng

Trống thủng

1

2

3

4

5

6

7

Của tôi bưng bít vẫn ngùi ngùi Nó thủng vì chưng cũng nặng dùi Ngày vắng trên lầu dăm bảy chiếc Đêm thanh dưới gác một đôi hồi

Khi khoan chưa chán thời khi nhặt Đánh đứng không thôi lại đánh ngồi

Nhắn nhủ ai về thương đến mấy

…em…bùi…

…kẻ…

…đập tung…

…tỏm cắc…

Khi giang thẳng cánh bù khi cúi Chiến… chiến

…lấy với

Bánh trôi

Bánh trôi

1

2

4

Thân em thời trắng phận em tròn Bảy nổi ba chìm với nước non

Nhưng em vẫn giữ tấm lòng son

…vừa…lại vừa…

…mấy…

Mà…

22

Cái quạt

Cái quạt (I)

2

Duyên này tác hợp tự ngàn xưa

…em dính dáng…

5

(Bài này của Kiều Thu Hoạch chỉ có

Mát mặt anh hùng khi tắt gió

6

bốn câu)

Che đầu quân tử lúc sa mưa

7

Nâng niu ướm hỏi người trong truớng

8

Phì phạch trong lòng đã sướng chưa?

23

Vịnh cái

Cái quạt (II)

4

Rộng hẹp ngần nao cắm một cay

Càng nực bao nhiêu thời càng mát Yêu đêm chẳng chán lại yêu ngày

…nhường nào…cây

quạt

5

…nóng…

6

…chưa phỉ…

24

Ốc nhồi

Ốc nhồi

Giống nhau

Giống nhau

25

Quả mít

Quả mít

2

Da nó xù xì múi nó dày

Vỏ…sù sì…

3

Quân tử có yêu xin đóng cọc

…thương thì…cọc

4

Đừng mân mó nữa nhựa ra tay

Xin đừng mân mó nhựa ra tay

Cái giếng

Cái giếng

1

2

3

6

7

Ngõ ngay thăm thẳm tới nhà ông Giếng tót thanh thơi rất lạ lùng

Cầu trắng phau phau hai ván ghép Cá giếc le te lội giữa dòng

Giếng ấy thanh tân ai đã biết

…sâu…

…tốt…giếng

…đôi…

…diếc…lách

…chẳng…

27

Dệt cửi

đêm

Dệt cửi

6

Ngắn dài khuôn khổ vẫn như nhau

…cũng…

28

Chế sư

Sư hổ mang

7

Tu lâu có nhẽ lên sư cụ

…lẽ….

29

Sư hoang

dâm

Kiếp tu hành

2

Làm chi một chút tẻo tèo teo

Vị gì…

30

Nhạo sư

Sư bị ong

châm

Giống nhau

Giống nhau

31

Vịnh nằm ngủ

Thiếu nữ ngủ ngày

2

3

4

8

Tiên nữ nằm chơi quá giấc nồng Lược trúc chải cài trên mái tóc

Yếm đào trễ xuống dưới nương long

Đi thì cũng dở ở sao xong

Thiếu…

…biếng…

…lưng…

…không…

Hỏi trăng

Hỏi trăng

1

3

4

5

6

8

Trải mấy thu nay vẫn hãy còn Hỏi con Bạch Thố đà bao tuổi Hỏi chị Hằng Nga đã mấy con Đêm tối cớ sao soi gác tía

Ngày xanh còn thẹn mấy vầng tròn

Hay có tình riêng mấy nước non

Mấy vạn năm…

…Ngọc Thỏ… Chớ…

…vắng…chi phô tuyết trắng

…sao nỡ tạnh lòng son

…với…

33

Đề tranh Hai người đẹp

Tranh tố nữ

1

3

4

5

7

8

Ấy bao nhiêu tuổi hỡi cô mình

Trăm vẻ như in tờ giấy trắng

Ngàn năm còn mãi cái xuân xanh Phiếu mai chăng dám đường kia nọ Có một thú vui sao chẳng vẽ

Trách người thợ ấy khéo vô tình

Hỏi… Đôi lứa… Nghìn…

Xiếu mai chi dám tình trăng gió Còn thú vui kia…

…vẽ…

34

Gái không âm hộ

Vịnh nữ vô âm

1

2

5

6

7

8

Mười hai mà mụ ghét gì nhau Đem cái xuân tình cắm ở đâu Nào ai biết được vông hay chóc Nọ kẻ chia ra cuống mấy đầu Thôi thế thời thôi thôi cũng rảnh

Trăm năm càng khỏi tiếng làm dâu

…chi…

…vứt bỏ… Đố…trốc

Còn kẻ nào hay…

…thì…được Nghìn …nương…

Xướng hoạ với quan Tế tửu họ Phạm –

Bài một

Đối thoại (I) Xuân Hương

1

2

3

4

Nói năm sao mà lại có ba Trách người quân tử ở sao ra

Bao giờ ngồi mát chơi cung Nguyệt

Mượn hái cho xin ít lá đa

Sao nói rằng năm…

…hẹn sai…

…thong thả lên chơi… Nhớ…nắm

36

Họ Phạm hoạ lại

Đối thoại (I) Chiêu Hổ

1

2

3

Gián năm nhưng mà quý có ba

Trách nàng vụng tính tính không ra

Khi nào thong thả chơi thềm Quế

Rằng gián thì năm… Bởi người thục nữ…

Ừ, rồi…lên chơi nguyệt

37

Xướng hoạ với quan Tế tửu họ Phạm –

bài hai

Đối thoại

(III) Xuân Hương

1

2

3

4

Kìa ai tỉnh, kìa ai say

Kìa ai ghẹo Nguyệt giữa ban ngày

Khoan khoan xin hãy dừng tay lại Chớ mó hang hùm nữa mất tay

Anh đồ…anh đồ… Sao anh…nguyệt…

Này này chị dạy cho mà biết Chốn ấy hang hùm chớ mó tay

38

Họ Phạm hoạ lại

Đối thoại

(III) Chiêu Hổ

1

2

3

4

Nào ai tỉnh nào ai say

Nào ai ghẹo Nguyệt giữa ban ngày Ví dầu hang chẳng cho ai mó Sao có hùm con bỗng trốc tay

.. ông…ông…

Này ông…nguyệt…

Hang hùm ví bẵng không…

…chốc…

Đọc cho Chiêu Hổ

hoạ

Đối thoại (II) Xuân Hương

2

3

Nhắn nhe toan những sự gầm ghè

Gầm ghè nhưng vẫn còn chưa dám

…gùn…

Gùn…

40

Chiêu hoạ

lại

Đối thoại (II)

Chiêu Hổ

3

Ông ghè chẳng võ ông ghè mãi

…không được…

41

Quán hàng

ở xứ Thanh

Quán Khánh

1

6

Đứng tréo trông ra cảnh hắt heo Một dòng nước biếc cỏ lèo tèo

…theo…

…cảnh leo teo.

42

Câu đối

Qua cửa đó

1

2

Khéo khen ai đẽo đá chênh vênh, tra

hòn ngược để đơm người đế bá;

Trách con tạo lừa cơ tem hẻm, chuốt núi xuôi cho lọt khách cổ kim.

…hom …

Gớm… rút rút…

43

Chùa Núi

Hang Thánh

2

Một đố giương ra biết mấy ngàm

…ngoàm.

Thầy

Hoá

3

Triền đá cỏ leo sờ rậm rạp

Lườn…

4

Lạch khe nước rỉ mó lam nham

Lách…

7

Đến nơi mới biết rằng Thánh Hoá

…hang…

8

Chồn chân mỏi gối hãy còn ham

…vẫn…

44

Quan Hậu

sợ vợ

Một cảnh

chùa

4

8

Thứu Lĩnh đen chùm một thứ mây

Đến cảnh sao mà đứng lượm tay

… thức…

Thấy…