Bồi thường thiệt hại do vi phạm quyền lợi của người tiêu dùng theo Pháp luật Dân sự Việt Nam

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI KHOA LUẬT

NGUYỄN THỊ KIM THOA

BỒI THƯỜNG THIỆT HẠI DO VI PHẠM QUYỀN LỢI CỦA NGƯỜI TIÊU DÙNG THEO PHÁP LUẬT DÂN SỰ VIỆT NAM

LUẬN VĂN THẠC SĨ

Hà Nội - 2009

Có thể bạn quan tâm!

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan Luận văn là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các kết quả nêu trong Luận văn chưa được công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Các số liệu, ví dụ và trích dẫn trong Luận văn đảm bảo tính chính xác, tin cậy và trung thực. Tôi đã hoàn thành tất cả các môn học và đã thanh toán tất cả các nghĩa vụ tài chính theo quy định của Khoa Luật Đại học Quốc gia Hà Nội.

Vậy tôi viết Lời cam đoan này đề nghị Khoa Luật xem xét để tôi có thể bảo vệ Luận văn.

Tôi xin chân thành cảm ơn!

NGƯỜI CAM ĐOAN

NGUYỄN THỊ KIM THOA

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN 1

MỤC LỤC 2

MỞ ĐẦU 3

CHƯƠNG 1. NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ BỒI THƯỜNG THIỆT HẠI DO VI PHẠM QUYỀN LỢI CỦA NGƯỜI TIÊU DÙNG 8

1.1. Những vấn đề lý luận cơ bản về người tiêu dùng và quyền của người tiêu dùng 8

1.2. Bồi thường thiệt hại do vi phạm quyền lợi của người tiêu dùng 20

CHƯƠNG 2. CÁC QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT DÂN SỰ VIỆT NAM VỀ BỒI THƯỜNG THIỆT HẠI DO VI PHẠM QUYỀN LỢI CỦA NGƯỜI TIÊU DÙNG VÀ THỰC TIỄN ÁP DỤNG 34

2.1. Các quy định của pháp luật dân sự Việt Nam về bồi thường thiệt hại do vi phạm quyền lợi của người tiêu dùng 34

2.2. Thực tiễn áp dụng các quy định của pháp luật dân sự Việt Nam về bồi thường thiệt hại do vi phạm quyền lợi của người tiêu dùng 56

CHƯƠNG 3. MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT DÂN SỰ VIỆT NAM VỀ BỒI THƯỜNG THIỆT HẠI DO VI PHẠM QUYỀN LỢI CỦA NGƯỜI TIÊU DÙNG 73

3.1. Những vấn đề tồn tại trong pháp luật dân sự Việt Nam về bồi thường thiệt hại do vi phạm quyền lợi của người tiêu dùng 73

3.2. Các đề xuất hoàn thiện pháp luật dân sự Việt Nam về bồi thường thiệt hại do vi phạm quyền lợi của người tiêu dùng 86

KẾT LUẬN 107

TÀI LIỆU THAM KHẢO 110

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của việc nghiên cứu đề tài

Trong thời đại ngày nay, cùng với xu thế toàn cầu hoá, hội nhập kinh tế quốc tế và sự phát triển mạnh mẽ của khoa học công nghệ, nhiều phương thức kinh doanh hiện đại đã ra đời, phát triển và du nhập vào Việt Nam. Điều đó đã tạo cho người tiêu dùng nhiều sự lựa chọn hơn với sự tiện lợi ngày càng tăng. Tuy nhiên, mặt trái của các phương thức này là tạo cho các doanh nghiệp làm ăn không chân chính những phương tiện tinh vi hơn để thực hiện các hành vi buôn bán gian dối, không trung thực. Những hành vi như vậy không chỉ gây thiệt hại cho người tiêu dùng mà còn có thể gây ảnh hưởng xấu đối với xã hội nói chung. Những hiện tượng sản xuất, kinh doanh hàng cấm, hàng giả; sản xuất, kinh doanh, tiêu dùng hàng hóa, dịch vụ gây ô nhiễm nghiêm trọng môi trường, nguy hại đến tính mạng, sức khoẻ của con người, trái với thuần phong mỹ tục; thông tin, quảng cáo sai sự thật; các vi phạm, thủ đoạn tinh vi nhằm lừa dối người tiêu dùng … đã và đang xảy ra ngày càng phổ biến trong đời sống kinh doanh nói riêng và trong phạm vi toàn xã hội nói chung với tính chất và mức độ ngày càng nghiêm trọng.

Để có thể phát triển kinh tế – xã hội một cách bền vững thì bên cạnh các chính sách, mục tiêu khác, chúng ta cần phải thực hiện được mục tiêu bảo vệ lợi ích của người tiêu dùng - một tác nhân kinh tế ngày càng trở nên quan trọng. Để làm được điều này, thực tiễn đặt ra một số vấn đề. Thứ nhất, người tiêu dùng phải được trang bị đầy đủ các kiến thức có liên quan để có thể bảo vệ quyền lợi của mình một cách tốt nhất. Thứ hai, cần phải xây dựng một hệ thống pháp luật chặt chẽ, đồng bộ, nghiêm minh để bảo vệ quyền lợi của người tiêu dùng. Thứ ba, các cơ quan quản lý nhà nước về bảo vệ người tiêu dùng phải thực thi có hiệu quả các công cụ cần thiết để bảo đảm lợi ích chính đáng của tác nhân kinh tế này. Thứ tư, do tính đa dạng và phức tạp của mình nên công tác bảo vệ người tiêu dùng yêu cầu phải có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan chức năng có liên quan và toàn xã hội.

Trong khi đó, pháp luật về bảo vệ người tiêu dùng ở nước ta còn nhiều bất cập cả về phương diện quy định và công tác tổ chức thực thi. Trong pháp luật Việt Nam, quyền và lợi ích hợp pháp của người tiêu dùng được bảo vệ bằng nhiều cách thức khác nhau, bằng nhiều văn bản pháp luật khác nhau như: Pháp lệnh bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng năm 1999, Bộ luật Dân sự năm 2005, Luật chất lượng sản phẩm hàng hoá năm 2007, Pháp lệnh về quảng cáo … và các văn bản hướng dẫn thi hành. Tuy nhiên, những quy định này nói chung, quy định về việc bồi thường thiệt hại do vi phạm quyền lợi của người tiêu dùng nói riêng, vẫn còn chung chung, các chính sách cũng không thật rõ, nên vẫn chưa tạo lập được cơ chế thực sự hiệu quả bảo vệ người tiêu dùng.

Trước tình hình đó, việc nghiên cứu các vấn đề liên quan đến trách nhiệm bồi thường thiệt hại - một trong những chế tài được áp dụng với các tổ chức, cá nhân có hành vi vi phạm quyền lợi của người tiêu dùng cả dưới góc độ lý luận và thực tiễn sẽ góp phần phân tích và làm rõ các quy định của pháp luật dân sự Việt Nam hiện hành về bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, trên cơ sở đánh giá và so sánh với hệ thống pháp luật của các quốc gia phát triển, thông qua đó có những đề xuất, kiến nghị nhằm hoàn thiện hơn các quy định của pháp luật dân sự Việt Nam về vấn đề này, tạo ra một khung pháp lý hoàn thiện góp phần thúc đẩy sự phát triển bền vững của nền kinh tế Việt Nam trong quá trình hội nhập.

2. Tình hình nghiên cứu

Trách nhiệm bồi thường thiệt hại là một nội dung rất quan trọng trong pháp luật dân sự Việt Nam và các nước trên thế giới. Nó tạo ra khả năng bảo đảm bồi thường cho người bị thiệt hại một cách kịp thời và đầy đủ nhất. Đây là một vấn đề rất khó về lý luận và phức tạp trong thực tiễn áp dụng. Chế định này cũng chỉ được đề cập thông qua các giáo trình và các đề tài về trách nhiệm dân sự nói chung, trách nhiệm bồi thường thiệt hại do vi phạm quyền lợi của người tiêu dùng nói riêng. Ở Việt Nam, nghiên cứu về vấn đề này cũng chỉ giới hạn ở giáo trình của Trường Đại học Luật Hà Nội và một số công trình đăng trong các tạp chí khoa học pháp lý chuyên ngành.

Trong khoa học pháp lý Việt Nam hiện nay chỉ có một số công trình gần với vấn đề này được công bố. Ví dụ, Luận văn Thạc sĩ luật học của Lê Mai Anh về đề tài “Những vấn đề cơ bản về trách nhiệm bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng trong Bộ luật Dân sự”; Luận văn Thạc sĩ luật học của Trần Thị Thu Hiền về đề tài “Những nguyên tắc bồi thường thiệt hại trong luật dân sự Việt Nam”; Luận văn Thạc sĩ luật học của Lê Kim Loan về đề tài “Trách nhiệm bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng theo Bộ luật Dân sự Việt Nam”; Luận án Tiến sĩ luật học của Phạm Kim Anh về đề tài: “Trách nhiệm dân sự liên đới bồi thường thiệt hại trong pháp luật dân sự Việt Nam”. Những công trình trên đây, trong một số nội dung cụ thể có thể đề cập một cách gián tiếp đến trách nhiệm bồi thường thiệt hại.

Liên quan đến nhiều vấn đề được nghiên cứu trong luận văn là các bài viết của nhiều tác giả khác nhau được đăng trong các tạp chí khoa học pháp lý chuyên ngành mà điển hình: bài viết của Nguyễn Văn Cương – Chu Thị Hoa “Bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng” (Tạp chí Nghiên cứu lập pháp, Số 4/2004); bài viết của Nguyễn Đức Giao “Mối quan hệ giữa trách nhiệm hợp đồng và trách nhiệm ngoài hợp đồng” (Tạp chí Tòa án nhân dân, Số 7/1991); bài viết của Nguyễn Văn Mạnh “Pháp luật bảo vệ sức khỏe cộng đồng và kiến nghị hoàn thiện pháp luật bảo vệ người tiêu dùng” (Tạp chí Nghiên cứu lập pháp, Số 105/2007); bài viết của Phùng Trung Tập “Cần hoàn thiện chế định bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng trong Dự thảo Bộ luật Dân sự sửa đổi” (Tạp chí Nhà nước và Pháp luật, Số 4/2005); bài viết của Phạm Thái “Vấn đề bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng” (Tập san Tòa án nhân dân, Số 3/1972), và “Một số trường hợp cụ thể về bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng” (Tập san Tòa án nhân dân, Số 4/1972 ), và “Tính toán thiệt hại và ấn định mức bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng” (Tập san Tòa án nhân dân, Số 5/1972); bài viết của Quách Thành Vinh “Về bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng đối với thiệt hại do sức khỏe bị xâm phạm” (Tạp chí Tòa án nhân dân, Số 10/1998)…

Các bài viết trên đây cũng chỉ đề cập đến từng khía cạnh của vấn đề trách nhiệm bồi thường thiệt hại. Trên thực tế chưa có công trình nào nghiên cứu một cách đầy đủ và toàn diện về vấn đề này.

Chính vì những lý do trên nên đề tài “Bồi thường thịêt hại do vi phạm quyền lợi của người tiêu dùng theo Pháp luật Dân sự Việt Nam” là công trình khoa học đầu tiên trong khoa học pháp lý của Việt Nam. Đề tài nhằm giải quyết một cách tương đối có hệ thống những vấn đề có liên quan đến trách nhiệm bồi thường thiệt hại do vi phạm quyền lợi của người tiêu dùng, góp phần hoàn thiện pháp luật dân sự của nước ta, đáp ứng được nhu cầu phát triển của xã hội, nhu cầu hội nhập quốc tế.

3. Mục đích, nhiệm vụ và phạm vi nghiên cứu

Mục đích của luận văn là làm rõ cơ sở lý luận và thực trạng quy định của pháp luật về vấn đề trách nhiệm bồi thường thiệt hại do vi phạm quyền lợi của người tiêu dùng trong pháp luật dân sự Việt Nam. Từ đó, đưa ra các kiến nghị, đề xuất nhằm hoàn thiện các quy định pháp luật dân sự trong vấn đề này, bảo đảm việc nhận thức và áp dụng chúng một cách thống nhất trong thực tiễn.

Trách nhiệm dân sự bồi thường thiệt hại trong pháp luật dân sự Việt Nam là một đề tài có phạm vi rất rộng và phức tạp, vì vậy luận văn này chỉ đi sâu nghiên cứu những vấn đề mang tính lý luận và thực tiễn liên quan đến trách nhiệm dân sự bồi thường thiệt hại do vi phạm quyền lợi của người tiêu dùng.

Luận văn sẽ tập trung giải quyết các vấn đề sau:

Thứ nhất, làm rõ những vấn đề có liên quan đến bồi thường thiệt hại do vi phạm quyền lợi của người tiêu dùng, tìm hiểu một số quy định có liên quan đến vấn đề này theo pháp luật của một số quốc gia trên thế giới.

Thứ hai, đi sâu tìm hiểu và phân tích các quy định về bồi thường thiệt hại do vi phạm quyền lợi của người tiêu dùng ở Việt Nam, nghiên cứu thực trạng các quy định pháp luật dân sự cũng như thực tiễn áp dụng các quy định pháp luật dân sự về bồi thường thiệt hại do vi phạm quyền lợi của người tiêu dùng, từ

đó chỉ ra những tồn tại trong các quy định của pháp luật dân sự Việt Nam về vấn đề này.

Thứ ba, trên cơ sở đánh giá thực trạng pháp luật và thực tiễn áp dụng các quy định về trách nhiệm bồi thường thiệt hại do vi phạm quyền lợi của người tiêu dùng, luận văn đề xuất một số kiến nghị, phương hướng và giải pháp cụ thể nhằm xây dựng các quy định của pháp luật dân sự Việt Nam đáp ứng các đòi hỏi của thực tiễn.

4. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu

Cơ sở phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu trong luận văn là chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử, những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác - Lênin; quan điểm của Đảng và Nhà nước ta về Nhà nư- ớc pháp quyền.

Các phương pháp nghiên cứu khoa học phù hợp với tính chất và yêu cầu của đề tài như: Phương pháp phân tích, diễn giải, bình luận, lịch sử, so sánh luật học, lôgic, hệ thống, xã hội học, kết hợp lý luận với thực tiễn để đưa ra những kết luận, đánh giá nhằm giải quyết những vấn đề được đặt ra.

5. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài

Kết quả nghiên cứu của luận văn sẽ góp phần xây dựng cơ sở lý luận có hệ thống về trách nhiệm bồi thường thiệt hại; tạo cơ sở khoa học thống nhất để nghiên cứu trách nhiệm bồi thường thiệt hại do vi phạm quyền lợi của người tiêu dùng.

Luận văn có thể làm tài liệu tham khảo cho sinh viên các cơ sở đào tạo luật, các nhà nghiên cứu, giảng dạy khoa học pháp lý cũng như các nhà hoạt động thực tiễn trong các cơ quan pháp luật.

Các kết luận và ý kiến trình bày trong luận văn có thể giúp cho các cơ quan có thẩm quyền một số giải pháp trong việc xây dựng và hoàn thiện Pháp luật Dân sự Việt Nam.