Ảnh hưởng tích lũy dự trữ ngoại hối đến lạm phát và hoạt động can thiệp trung hòa của ngân hàng nhà nước Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG TP.HỒ CHÍ MINH

NGUYỄN THỊ KIM PHỤNG

ẢNH HƯỞNG TÍCH LŨY DỰ TRỮ NGOẠI HỐI ĐẾN LẠM PHÁT VÀ HOẠT ĐỘNG CAN THIỆP TRUNG HÒA CỦA NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM

LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ

Chuyên ngành : TÀI CHÍNH NGÂN HÀNG Mã ngành : 9.34.02.01

Người hướng dẫn khoa học:

1. PGS.,TS. Hoàng Thị Thanh Hằng

2. PGS.,TS. Võ Xuân Vinh

TP. HỒ CHÍ MINH - NĂM 2018

CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM ĐỘC LẬP – TỰ DO – HẠNH PHÚC

-----

LỜI CAM ĐOAN



Luận án này chưa từng được trình nộp để lấy học vị tiến sĩ tại bất cứ một trường đại học nào. Luận án này là công trình nghiên cứu riêng của tác giả, kết quả nghiên cứu là trung thực, trong đó không có các nội dung đã được công bố trước đây hoặc các nội dung do người khác thực hiện ngoại trừ các trích dẫn được dẫn nguồn đầy đủ trong luận án.

Thành Phố Hồ Chí Minh, ngày … tháng… năm 2018

Tác giả

Nguyễn Thị Kim Phụng

LỜI CẢM ƠN



Trước hết tôi xin chân thành cám ơn PGS.TS. Hoàng Thị Thanh Hằng và PGS.TS. Võ Xuân Vinh đã tận tình hướng dẫn tôi hoàn thành luận án này.

Kế đến, tôi xin chân thành cám ơn quý thầy cô Phòng Đào tạo Sau đại học, Quý thầy cô Khoa Kinh Tế Quốc Tế trường Đại học Ngân hàng TP.HCM đã hỗ trợ tôi về thủ tục và góp ý chuyên môn trong suốt quá trình làm luận án.

Cuối cùng, tôi xin chân thành cám ơn gia đình, những người thân yêu đã động viên, giúp đỡ tôi về tinh thần, chia sẽ công việc để tôi có điều kiện tốt nhất nghiên cứu.

Nghiên cứu sinh

Nguyễn Thị Kim Phụng

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN ii

LỜI CẢM ƠN iii

MỤC LỤC iv

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT xi

DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU xiii

DANH MỤC SƠ ĐỒ VÀ HÌNH VẼ xv

TÓM TẮT LUẬN ÁN xvii

CHƯƠNG 1 : GIỚI THIỆU TỔNG QUAN VỀ LUẬN ÁN 1

1.1. BỐI CẢNH THỰC TIỄN VÀ LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI 1

1.2. MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU 7

1.2.1. Mục tiêu chung 7

1.2.2. Mục tiêu cụ thể 7

1.3. CÂU HỎI NGHIÊN CỨU 8

1.4. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU 8

1.5. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 8

1.6. NHỮNG ĐÓNG GÓP VỀ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA LUẬN ÁN 11

1.6.1.Những đóng góp về lý luận của luận án 11

1.6.2.Những đóng góp về thực tiễn của luận án 12

1.7. KẾT CẤU LUẬN ÁN 14

CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ THUYẾT VÀ BẰNG CHỨNG THỰC NGHIỆM VỀ TÁC ĐỘNG CỦA TÍCH LŨY DỰ TRỮ NGOẠI HỐI ĐẾN LẠM PHÁT VÀ HIỆU QUẢ CAN THIỆP TRUNG HÒA CỦA NGÂN HÀNG TRUNG ƯƠNG 15

2.1.MỘT SỐ VẤN ĐỀ CƠ BẢN 15

2.1.1. Lạm phát 15

2.1.1.1. Khái niệm lạm phát 15

2.1.1.2. Các quan điểm về lạm phát 15

2.1.1.3.Các phép đo lường lạm phát 16

2.1.1.4. Nguyên nhân gây ra lạm phát 17

2.1.1.5. Ảnh hưởng của lạm phát đến nền kinh tế 18

2.1.1.6. Các biện pháp kiềm chế và kiểm soát lạm phát của NHTW 19

2.1.2. Tích lũy dự trữ ngoại hối 20

2.1.2.1. Khái niệm tích lũy dự trữ ngoại hối 20

2.1.2.2. Vai trò của dự trữ ngoại hối 22

2.1.2.3. Rủi ro trong nước và chi phí tích lũy dự trữ ngoại hối 24

2.1.2.4. Nguyên tắc quản lý dự trữ ngoại hối 26

2.1.2.5. Tiêu chí đánh giá quy mô dự trữ ngoại hối 27

2.1.3. Đô la hóa 27

2.1.3.1. Khái niệm đô la hóa 27

2.1.3.2. Các phương pháp đo lường mức độ đô la hóa 29

2.1.3.3. Nguyên nhân gây ra tình trạng đô la hóa nền kinh tế 29

2.1.3.4. Đô la hóa và thách thức đối với việc xây dựng và điều hành chính sách tiền tệ của NHTW 30

2.1.3.5. Các chính sách chống đô la hóa nền kinh tế 31

2.1.3.6. Mối quan hệ giữa đô la hóa với lạm phát và tích lũy dự trữ ngoại hối 32

2.1.4. Can thiệp trung hòa của NHTW 34

2.1.4.1. Khái niệm hoạt động can thiệp trung hòa 34

2.1.4.2.Các công cụ can thiệp trung hòa của NHTW 36

2.1.4.3. Hiệu quả, tính bền vững và chi phí hoạt động can thiệp trung hòa 39

2.2. CƠ CHẾ TÁC ĐỘNG 41

2.2.1. Cơ chế tác động của tích lũy dự trữ ngoại hối đến lạm phát 41

2.2.1.1. Cơ chế tác động tích lũy dự trữ ngoại hối đến lạm phát qua kênh tiền tệ 41

2.2.1.2 Cơ chế tác động tích lũy dự trữ ngoại hối đến lạm phát qua kênh nhận phân bổ SDRs từ IMF 46

2.2.2. Cơ chế can thiệp trung hòa 47

2.3.TỔNG QUAN CÁC NGHIÊN CỨU TRƯỚC 50

2.3.1. Các nghiên cứu thực nghiệm về tác động của tích lũy dự trữ ngoại hối đến lạm phát 50

2.3.1.1.Các nghiên cứu thực nghiệm về tác động tích lũy dự trữ ngoại hối đến lạm phát theo kênh tiền tệ 50

2.3.1.2. Các nghiên cứu thực nghiệm về tác động tích lũy dự trữ ngoại hối đến lạm phát theo kênh nhận phân bổ SDRs từ IMF 57

2.3.2. Các nghiên cứu thực nghiệm về hiệu quả hoạt động can thiệp trung hòa của NHTW

........................................................................................................................................62

2.3.2.1. Nhóm tiếp cận thứ nhất 62

2.3.2.2. Nhóm tiếp cận thứ hai 67

vii

2.4. KHE HỞ NGHIÊN CỨU 75

2.4.1. Khe hở nghiên cứu về tích lũy dự trữ ngoại hối đến lạm phát 75

2.4.2. Khe hở nghiên cứu về hiệu quả hoạt động can thiệp trung hòa của NHTW 76

CHƯƠNG 3: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU VÀ CÁC DỮ LIỆU 78

3.1. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 78

3.2. MÔ HÌNH NGHIÊN CỨU LÝ THUYẾT 79

3.2.1. Mô hình nghiên cứu tác động tích lũy dự trữ ngoại hối đến lạm phát 79

3.2.2. Mô hình nghiên cứu đánh giá hiệu quả can thiệp trung hòa của NHNN Việt Nam

........................................................................................................................................82

3.3. PHƯƠNG PHÁP PHÂN TÍCH DỮ LIỆU 86

3.3.1. Phương pháp phân tích dữ liệu mô hình tích lũy dự trữ ngoại hối đến lạm phát 86

3.3.1.1. Phương pháp ước lượng mô hình tích lũy dự trữ ngoại hối đến lạm phát 86

3.3.1.2. Trình tự phân tích dữ liệu mô hình ảnh hưởng tích lũy dự trữ ngoại hối đến lạm phát tại Việt Nam. 88

3.3.2. Phương pháp phân tích dữ liệu mô hình đánh giá hiệu quả hoạt động can thiệp trung hòa của NHNN Việt Nam 89

3.3.2.1. Phương pháp ước lượng mô hình đánh giá hiệu quả hoạt động can thiệp trung hòa của NHNN Việt Nam 89

3.3.2.2. Trình tự phân tích dữ liệu mô hình hiệu quả hoạt động can thiệp trung hòa của NHNN Việt Nam 92

3.4. BIẾN SỐ VÀ DỮ LIỆU NGHIÊN CỨU 92

3.4.1. Biến số và dữ liệu nghiên cứu mô hình tác động tích lũy dự trữ ngoại hối đến lạm phát 92

viii

3.4.2. Biến số và dữ liệu nghiên cứu mô hình hiệu quả hoạt động can thiệp trung hòa của NHNN Việt Nam 95

CHƯƠNG 4: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN 99

4.1. THỰC TRẠNG TÍCH LŨY DỰ TRỮ NGOẠI HỐI, ĐÔ LA HÓA VÀ CAN THIỆP TRUNG HÒA TẠI VIỆT NAM 99

4.1.1. Thực trạng dự trữ ngoại hối tại Việt Nam 99

4.1.1.1. Diễn biến dự trữ ngoại hối tại Việt Nam 99

4.1.1.2. Quy mô dự trữ ngoại hối so với các ngưỡng an toàn 103

4.1.2. Thực trạng đô la hóa tại Việt Nam 106

4.1.3. Thực trạng hoạt động can thiệp trung hòa tại Việt Nam 108

4.1.3.1. Dấu hiệu nhận biết hoạt động can thiệp trung hòa 108

4.1.3.2. Các công cụ can thiệp trung hòa tại Việt Nam 110

4.2. KINH NGHIỆM CAN THIỆP TRUNG HÒA CỦA NHTW MỘT SỐ NƯỚC VÀ BÀI HỌC KINH NGHIỆM CHO VIỆT NAM 120

4.2.1. Kinh nghiệm can thiệp trung hòa của NHTW một số nước 120

4.2.1.1. Kinh nghiệm can thiệp trung hòa tại Trung Quốc 121

4.2.1.2. Kinh nghiệm can thiệp trung hòa tại Ấn Độ 125

4.2.1.3. Kinh nghiệm can thiệp trung hòa tại Hàn Quốc 127

4.2.1.4. Kinh nghiệm can thiệp trung hòa tại Thái Lan 129

4.2.1.5. Kinh nghiệm can thiệp trung hòa tại Slovenia 132

4.2.2. Nhận xét chung về hoạt động can thiệp trung hòa của NHTW một số nước trên thế giới 136

4.2.3. Bài học kinh nghiệm cho Việt Nam 137

4.3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU TÁC ĐỘNG TÍCH LŨY DỰ TRỮ NGOẠI HỐI ĐẾN LẠM PHÁT VÀ HIỆU QUẢ CAN THIỆP TRUNG HÒA CỦA NHNN VIỆT NAM 138

4.3.1. Kết quả nghiên cứu về tích lũy dự trữ ngoại hối đến lạm phát 138

4.3.1.1. Kiểm định tính dừng của dữ liệu nghiên cứu 138

4.3.1.2. Kết quả kiểm định đồng liên kết 142

4.3.1.3. Kiểm nghiệm tính ổn định của kết quả ước lượng 149

4.3.1.4. Thảo luận kết quả nghiên cứu 150

4.3.2. Kết quả nghiên cứu về hiệu quả hoạt động can thiệp trung hòa 155

4.3.2.1.Kiểm định tính dừng của dữ liệu nghiên cứu 155

4.3.2.2. Kết quả ước lượng và thảo luận 159

CHƯƠNG 5: KẾT LUẬN VÀ HÀM Ý CHÍNH SÁCH 170

5.1. KẾT LUẬN 170

5.2. HÀM Ý CHÍNH SÁCH 172

5.2.1. Kiến nghị đối với Chính Phủ 175

5.2.1.1.Tăng cường tích lũy dự trữ ngoại hối và chống đô la hóa nền kinh tế 175

5.2.1.2. Kiểm soát tốt dòng vốn vào và ra quốc gia 177

5.2.2. Kiến nghị đối với NHNN 180

5.2.2.1. Tăng cường tích lũy dự trữ ngoại hối và chống đô la hóa nền kinh tế 180

5.2.2.2. Sử dụng linh hoạt, phát huy hiệu quả tối đa các công cụ can thiệp trung hòa, đặc biệt là nghiệp vụ thị trường mở 181

5.2.2.3. Giảm chi phí can thiệp trung hòa, nâng cao tính bền vững của hoạt động can thiệp trung hòa 185

5.2.2.4. Tăng cường dự báo, phân tích thị trường tiền tệ trong nước và quốc tế, đề phòng xử lý khi khủng hoảng xảy ra 186

5.2.2.5. Kiểm soát dòng vốn vào và ra quốc gia trong quá trình hội nhập 187

5.3. HẠN CHẾ CỦA LUẬN ÁN VÀ HƯỚNG NGHIÊN CỨU TIẾP THEO 187

TÀI LIỆU THAM KHẢO 189

DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH CỦA TÁC GIẢ 202

PHỤ LỤC 203

PHỤ LỤC 1 203

PHỤ LỤC 2 207

PHỤ LỤC 3 216

PHỤ LỤC 4 225

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

TỪ VIẾT

TẮT

TÊN TIẾNG ANH	TÊN TIẾNG VIỆT
ADB	The Asian Development Bank	Ngân hàng Phát triển Châu Á
ARDL	Autoregressive Distributed Lag	Mô hình tự hồi quy phân phối trễ
2SLS	Two – Stage Least Squares	Phương pháp bình phương tối thiểu 2 giai đoạn
3SLS	There – Stage Least Squares	Phương pháp bình phương tối thiểu 3 giai đoạn
BOP	Balance of Payment	Cán cân thanh toán quốc tế
BOT	Bank of Thailan	Ngân hàng Trung Ương Thái Lan
BW	Bill with Warrants	Chứng quyền
CPI	Consurmer Price Index	Chỉ số giá tiêu dùng
CSTT		Chính sách tiền tệ
DL	Dollarization	Đô la hóa
ECM	Error Correction Model	Mô hình hiệu chỉnh sai số
FCB	Foreign Currency Bill	Chứng khoán ngoại tệ
FESFs	Foreign Exchange Stabilization Fund Bonds	Trái phiếu bình ổn thị trường
GDP	Gross Domestic Products	Tổng sản phẩm quốc nội
GFSN	The Global Financial Safety Net	Mạng lưới An toàn tài chính toàn cầu
IFS	International Financial Statistics	Thống kê tiền tệ quốc tế
IMF	International Monetary Fund	Quỹ tiền tệ quốc tế

Liquidity Adjustent Facility	Cơ chế điều chỉnh thanh khoản
MB	Monetary Base	Tiền cơ sở
MSBs	Monetary Stabilization Bonds	Trái phiếu ổn định tiền tệ
MSS	Market Stabilization Sheme	Chương trình ổn định thị trường
NDA	Net Domestic Assets	Tài sản có trong nước ròng
NFA	Net Foreign Assets	Tài sản có nước ngoài ròng
NHNN		Ngân hàng Nhà nước Việt Nam
NHTW		Ngân hàng Trung Ương
OMO	Open Market Operation	Nghiệp vụ Thị trường mở
OLS	Ordinary Least Squares	Phương pháp bình phương nhỏ nhất
PPI	Producer Price Index	Chỉ số giá sản xuất
RBI	The Reserve Bank of India	NHTW Ấn Độ
SDR	Special Drawing Right	Quyền rút vốn đặc biệt
TCTD		Tổ chức tín dụng
TB	Twin Bill	Chứng khoán kép
VAR	Vector Autoregression	Mô hình Vec tơ tự hồi quy
WTO	Word Trade Organization	Tổ chức thương mại thế giới