Mối Quan Hệ Giữa Du Lịch Sinh Thái Và Các Loại Hình Du Lịch Khác Dlst Là Loại

- Năm 1993, Lindberg và Hawkins đã đưa ra định nghĩa phản ánh khá đầy đủ về nội dung và chức năng của DLST: “Du lịch sinh thái là du lịch có trách nhiệm với các khu thiên nhiên, là công cụ để bảo tồn môi trường và cải thiện phúc lợi cho nhân dân địa phương”.

- Tổ chức bảo vệ thiên nhiên thế giới (IUCN) xác định: “Du lịch sinh thái là tham quan và du lịch có trách nhiệm với môi trường tại các điểm tự nhiên không bị tàn phá để thưởng thức thiên nhiên và các đặc điểm văn hóa đã tồn tại trong quá khứ hoặc đang hiện hành, qua đó khuyến khích hoạt động bảo vệ, hạn chế những tác động tiêu cực do khách tham quan gây ra, và tạo ra lợi ích cho những người dân địa phương tham gia tích cực” (Ceballos- Lascurain, 1996).

- Tại hội thảo về xây dựng chiến lược phát triển DLST ở Việt Nam (9/1999) định nghĩa về DLST như sau: “Du lịch sinh thái là loại hình du lịch dựa vào thiên nhiên và văn hóa bản địa, gắn với giáo dục môi trường, có đóng góp cho sự nỗ lực bảo tồn và phát triển bền vững, với sự tham gia tích cực của cộng đồng địa phương”.

- Năm 2000, Giáo sư – tiến sĩ khoa học Lê Huy Bá định nghĩa về DLST là: “Du lịch sinh thái là loại hình du lịch lấy các hệ sinh thái đặc thù, tự nhiên làm đối tượng để phục vụ cho những khách du lịch yêu thiên nhiên, du ngoạn, thưởng thức những cảnh quan hay nghiên cứu về các hệ sinh thái. Đó cũng là hình thức kết hợp chặt chẽ, hài hòa giữa phát triển kinh tế du lịch với giới thiệu về những cảnh đẹp của quốc gia cũng như giáo dục truyền thống và bảo vệ, phát triển môi trường và tài nguyên thiên nhiên một cách bền vững”.

- Hiệp hội Du lịch sinh thái quốc tế định nghĩa: “Du lịch sinh thái là việc đi lại có trách nhiệm tới các khu vực thiên nhiên mà bảo tồn được môi trường và cải thiện phúc lợi cho người dân địa phương”.

- Hội thảo về DLST với phát triển bền vững ở Việt Nam do viện nghiên cứu phát triển du lịch kết hợp với Tổ chức bảo tồn thiên nhiên quốc tế tổ chức tại Hà Nội vào năm 1998 cũng đã đưa ra quan điểm về DLST và xác định vị trí của DLST trong hệ thống các loại hình du lịch như sau: “Du lịch sinh thái là hình thức du lịch thiên nhiên có mức độ giáo dục cao về sinh thái và môi trường có tác động tích cực đến việc bảo vệ môi trường và văn hóa , đảm bảo mang lại lợi ích về tài chính cho cộng đồng địa phương và có đóng góp cho các nỗ lực bảo tồn”.

- Định nghĩa tương đối hoàn chỉnh về DLST được Hector Ceballos- Lascurain đưa ra năm 1987: “Du lịch sinh thái là du lịch đến những khu vực tự nhiên còn ít bị thay đổi, với những mục đích đặc biệt: nghiên cứu, tham quan với ý thức trân trọng thế giới hoang dã và những giá trị văn hóa được khám phá”. Bên cạnh đó, một số định nghĩa về DLST được nhiều nhà khoa học nghiên cứu, điển hình là: “Du lịch sinh thái là du lịch đến các khu vực còn tương đối hoang sơ với mục đích tìm hiểu về lịch sử môi trường tự nhiên và văn hóa mà không làm thay đổi sự toàn vẹn của các hệ sinh thái. Đồng thời tạo những cơ hội về kinh tế để ủng hộ việc bảo tồn tự nhiên và mang lại lợi ích về tài chính cho người dân địa phương” (Wood, 1991); “Du lịch sinh thái được phân biệt với các loại hình du lịch thiên nhiên khác về mức độ giáo dục cao đối với môi trường và sinh thái, thông qua những hướng dẫn viên có nghiệp vụ lành nghề. Du lịch sinh thái tạo ra mối quan hệ giữa con người và thiên nhiên hoang dã cùng với ý thức được giáo dục để biến bản thân khách du lịch thành những người đi đầu trong công tác bảo vệ môi trường. Phát triển DLST sẽ làm giảm thiểu tác động của khách du lịch đến văn hóa và môi trường, đảm bảo cho địa phương được hưởng nguồn lợi tài chính do du lịch mang lại và chú trọng đến những đóng góp tài chính cho việc bảo tồn thiên nhiên” (Allen, 1993).

Mặc dù có chung những quan điểm cơ bản về DLST, song căn cứ vào những đặc thù và mục tiêu phát triển, mỗi quốc gia, mỗi tổ chức quốc tế đều đưa ra những định nghĩa riêng của mình về DLST. Một số định nghĩa khá tổng quát về DLST có thể nghiên cứu đến là:

- Hiệp hội Du lịch sinh thái quốc tế định nghĩa như sau: “Du lịch sinh thái là việc đi lại có trách nhiệm tới các khu vực thiên nhiên mà bảo tồn được môi trường và cải thiện phúc lợi cho người dân địa phương”.

- Tổng cục Du lịch Việt Nam phối hợp với nhiều tổ chức quốc tế như: ESCAP, WWF, IUCN,...có sự tham gia của các chuyên gia, các nhà khoa học quốc tế và Việt Nam về DLST và các lĩnh vực liên quan, tổ chức hội thảo quốc gia về “Xây dựng chiến lược phát triển Du lịch sinh thái ở Việt Nam”(1999). Lần đầu tiên tại hội thảo đã đưa ra định nghĩa về DLST ở Việt Nam: “Du lịch sinh thái là loại hình du lịch dựa vào thiên nhiên và văn hóa bản địa, gắn với giáo dục môi trường, có đóng góp cho nỗ lực bảo tồn và phát triển bền vững, với sự tham gia tích cực của cộng đồng địa phương”. Đây được coi là sự mở đầu thuận lợi cho các bước tiếp theo trong quá trình phát triển của DLST ở Việt Nam.

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 77 trang tài liệu này.

- Theo Luật Du lịch Việt Nam năm 2017: “Du lịch sinh thái là loại hình du lịch dựa vào thiên nhiên, gắn với bản sắc văn hóa địa phương, có sự tham gia của cộng đồng dân cư, kết hợp giáo dục về bảo vệ môi trường”.

1.1.5. Chính sách phát triển du lịch sinh thái

Khó có thể đưa ra một khái niệm chính xác về chính sách phát triển DLST nhưng có thể khái quát chính sách phát triển DLST là gì thông qua hiểu các khái niệm khác.

Chính sách phát triển du lịch sinh thái là một hình thức của chính sách kinh tế - xã hội. Do đó, có thể hiểu “chính sách phát triển du lịch sinh thái là

tổng hòa các quan điểm, mục tiêu, định hướng, các công cụ, biện pháp mà nhà nước sử dụng để phát triển hoạt động du lịch sinh thái trong một khoảng thời gian nhất định”.

1.2. Mối quan hệ giữa du lịch sinh thái và các loại hình du lịch khác DLST là loại hình du lịch gắn bó với thiên nhiên (Nature - Based tourism). Tuy nhiên, trong hoạt động của loại hình DLST bao gồm cả tìm

hiểu, nghiên cứu văn hóa bản địa của cộng đồng địa phương.

Các loại hình du lịch dựa vào thiên nhiên, nghỉ dưỡng, mạo hiểm, tham quan,...chủ yếu đưa con người về với thiên nhiên, còn việc giáo dục, nâng cao nhận thức cho khách du lịch về bảo vệ môi trường sinh thái, văn hóa cộng đồng địa phương là rất hạn chế. Tuy nhiên, nếu như trong hoạt động của loại hình du lịch này có gắn với thực hiện các nguyên tắc của DLST, bao gồm việc nâng cao nhận thức để du khách có trách nhiệm với việc bảo tồn các giá trị tự nhiên và văn hóa cộng đồng, tạo việc làm và lợi ích cho người dân địa phương thì đã chuyển hóa thành một dạng của DLST.

Nguồn gốc

Du lịch dựa vào thiên nhiên (nature

- based tourism)

Các loại hình du lịch

- Nghỉ dưỡng

- Tham quan

- Mạo hiểm

- Thể thao

- Thắng cảnh

- Vui chơi, giải trí

- v.v...

- Giáo dục nâng cao nhận thức

- Có trách nhiệm bảo tồn

Sinh thái

Du lịch dựa vào văn hóa (culture- based tourism)

Công cụ

- Tham quan nghiên cứu

- Hành hương lễ hội

- Vui chơi giải trí

- v.v...

- Hội nghị, hội thảo

- Hội chợ

- Tìm cơ hội đầu tư

- Quá cảnh

- v.v...

Nguồn: Phạm Trung Lương (2002), “Du lịch sinh thái - Những vấn đề lý luận và thực tiễn phát triển ở Việt Nam”, NXB Giáo dục.

Hình 1.1. Vị trí của loại hình du lịch sinh thái

1.3. Các đặc trương cơ bản của du lịch sinh thái

Hoạt động phát triển du lịch nói chung, DLST nói riêng đều được thực hiện trên cơ sở khai thác tài nguyên du lịch tự nhiên, văn hóa, lịch sử kèm

theo các điều kiện về kết cấu hạ tầng và dịch vụ du lịch. Kết quả là sự hình thành những sản phẩm du lịch từ các tiềm năng về tài nguyên, mang lại nhiều lợi ích cho xã hội. Điều quan trọng là những lợi ích về kinh tế - xã hội, tạo việc làm cho người lao động, nâng cao mưc sống cho cộng đồng địa phương thông qua các dịch vụ du lịch, góp phần bảo tồn các giá trị văn hóa, lịch sử và sự đa dạng của thiên nhiên nơi có hoạt động DLST phát triển. Sau đó là những lợi ích mang lại cho khách du lịch trong việc hưởng thụ các cảnh quan thiên nhiên mới lạ, độc đáo, các truyền thống văn hóa lịch sử, những đặc trưng của dân tộc, từ đó nâng cao ý thức trách nhiệm về bảo tồn sự toàn vẹn của các giá trị thiên nhiên, văn hóa, lịch sử của nơi họ đến nói riêng và của thế giới tự nhiên nói chung.

* DLST là một lĩnh vực của hoạt động du lịch, vì vậy nó cũng bao gồm những đặc trưng cơ bản của hoạt động du lịch nói chung như:

- Tính đa ngành: tính đa ngành thể hiện ở đối tượng được khai thác để phục vụ du lịch (sự hấp dẫn về cảnh quan thiên nhiên, các giá trị lịch sử, văn hóa, kết cấu hạ tầng và các dịch vụ kèm theo,...). Thu nhập từ du lịch cũng mang lại nguồn thu cho nhiều ngành kinh tế khác nhau thông qua các sản phẩm dịch vụ cung cấp cho khách du lịch (điện, nước, nông sản, hàng hóa,...).

- Tính đa thành phần: thể hiện ở tính đa dạng, phong phú trong thành phần khách du lịch, người phục vụ du lịch, cộng đồng địa phương, các tổ chức trong dân tham gia vào hoạt động du lịch,...

- Tính đa mục tiêu: thể hiện ở những lợi ích đa dạng về bảo tồn thiên nhiên, cảnh quan lịch sử - văn hóa, nâng cao chất lượng cuộc sống của khách du lịch và người tham gia hoạt động dịch vụ du lịch, mở rộng sự giao lưu văn hóa, kinh tế và nâng cao ý thức trách nhiệm của mọi thành viên trong xã hội.

- Tính liên vùng: thể hiện thông qua sự kết nối các điểm du lịch trong một khu vực, một quốc gia hay nhiều quốc gia thành những tuyến dụ lịch.

- Tính mùa vụ: thể hiện ở thời gian diễn ra hoạt động du lịch ở từng thời điểm trong năm. Tính mùa vụ thể hiện rõ nhất ở các loại hình du lịch biển, thể thao theo mùa,...(theo diễn biến của khí hậu, thời tiết) hoặc loại hình du lịch nghỉ cuối tuần, vui chơi giải trí,...(theo tính chất công việc của những người hưởng thụ sản phẩm du lịch).

- Tính chi phí: thể hiện ở chỗ đi du lịch là hưởng thụ các sản phẩm du lịch chứ không phải vì mục tiêu thu nhập.

- Tính xã hội hóa: du lịch thu hút nhiều thành phần trong xã hội tham

gia.

* Ngoài các đặc trưng của du lịch nói chung, DLST cũng có những đặc

trưng riêng như sau:

- Tính giáo dục cao về môi trường: DLST hướng con người tiếp cận gần hơn với các vùng tự nhiên và các khu bảo tồn, nơi có giá trị cao về đa dạng sinh học và rất nhạy cảm về mặt môi trường. Hoạt động du lịch tạo nên những áp lực lớn đối với môi trường, nên DLST được xem như là một giải pháp quan trọng để cân bằng giữa mục tiêu phát triển du lịch với việc bảo vệ môi trường sinh thái.

- Góp phần bảo tồn tài nguyên thiên nhiên và duy trì đa dạng sinh học, giáo dục con người bảo vệ tài nguyên thiên nhiên và môi trường, hình thành ý thức bảo vệ các nguồn tài nguyên thiên nhiên cũng như thúc đẩy các hoạt động bảo tồn để phát triển bền vững.

- Thu hút sự tham gia của cộng đồng, là những người chủ sở hữu các nguồn tài nguyên thiên nhiên tại địa phương mình. Phát triển DLST hướng con người đến các vùng tự nhiên hoang sơ, có giá trị cao về đa dạng sinh học,

điều này đòi hỏi cần có sự tham gia của cộng đồng địa phương tại khu vực đó, bởi vì chính những người dân địa phương tại đây hiểu rõ nhất về các nguồn tài nguyên của mình. Sự tham gia của cộng đồng địa phương có tác dụng to lớn trong việc giáo dục du khách bảo vệ môi trường sinh thái, đồng thời cũng góp phần nâng cao hơn nữa nhận thức cho cộng đồng, tăng các nguồn thu nhập cho cộng đồng.

1.4. Các nguyên tắc cơ bản của hoạt động du lịch sinh thái

Hoạt động DLST cần tuân thủ các nguyên tắc sau:

1.4.1. Có hoạt động giáo dục nhằm nâng cao kiến thức về môi trường, góp phần tạo ý thức tham gia bảo tồn thiên nhiên

Đây là một trong những nguyên tắc quan trọng của hoạt động DLST, là sự khác biệt giữa DLST với các loại hình du lịch dựa vào tự nhiên khác. Khách du lịch khi rời khỏi điểm tham quan phải có sự hiểu biết và ý thức cao hơn về giá trị của môi trường tự nhiên, về những đặc điểm sinh thái khu vực và văn hóa nơi đến. Từ đó, nhận thức và thái độ ứng xử của du khách sẽ thay đổi theo chiều hướng tích cực hơn.

1.4.2. Bảo vệ môi trường và duy trì hệ sinh thái

Cũng như các hoạt động của các loại hình du lịch khác, hoạt động DLST tiềm ẩn những tác động tiêu cực đối với môi trường và tự nhiên. Nếu như đối với những loại hình du lịch khác, vấn đề bảo vệ môi trường, duy trì hệ sinh thái chưa phải là những ưu tiên hàng đầu thì ngược lại, DLST xem đây là một trong những nguyên tắc cơ bản, quan trọng cần tuân thủ, bởi vì:

- Việc bảo vệ môi trường và bảo tồn các hệ sinh thái chính là mục tiêu hoạt động của DLST.